Sociale historie van
leerindustrie
van Rijen vastgelegd
ook in de
BIOSCOOP
Bekroond Frans-Algerijns
debuut over cultuurarmoe
SPEELFILMS OP TV
VV2 WEEKS'Verboden vruc
Bredase documentaire in premiere op Filmdagen
Nederlandse Filmdagen
in Utrecht openen met
'De Wisselwachter9
VRIJDAG
12 SEPTEMBER 1986
-X
OP 22 SEPTEMBER
gaat tijdens de Ne
derlandse Filmdagen
in Utrecht de film
'Naar kerk en werk
was hunne gang' in
première.
Families
Authentiek
fwrenrnr
'LETHÉ A U HAREM D'ARCHIMÈDE'
T2
n verantwoord.
zijn (een gezin met
gevallen dan iemand die
risiko en de daaraan
1 doorgeven welke premie u
k risiko, voor welke premie u
eranderlijk van hetzelfde
heid. Zelfs al bent u nu zo
diee Basis-
uurlijk verstandig voor het
g voor het gebit nog eens
"ling voor onaangename
e Tandheelkundige Basis-
e meest voorkomende kosten
dekking wensen dan is ook
et de bon nadere informatie
antal hinderen
ndien studerend t/m 26 jaar)
1.040-322911,
el, 080-287882;
Bij beschikking van 4
Kantonrechter te Tet'
neuzen van 5 septeiw®
1986 is aan REGG"
LOUIS MARIE BW
geboren op 5 augus®
1967 te Hulst, wonen®
te 4564 EA Sint JansWf
Heerstraat 17a, han®
lichting verleend
het aangaan - met
gang van 1 januaf
1987- van een vennep
schap onder firma
de besloten vennW'
schap Bun-Baecke
surantiën, Angele
toinette Olga Baec®
wonende te 4564 EA Sin
Jansteen, Heerstra'
17a en Antoine Jan Eu»
wonende te 4564 EA SJ
Jansteen, Heerstra'
17a, ten doel hebban®
het bemiddelen in v®'
zekering, hypothec®
en financieringen,
en ander in de rui®*
zin des woords,
met inachtneming
het bepaalde bij at
235, Boek 1 van hete®
gerlijk Wetboek.
Door Marjan Mes
Deze één uur durende
documentaire over de
honderdjarige geschie
denis van het leerlooi
ersdorp Rijen is een
produktie van de Stich
ting Zuidenwind uit
Breda.
Zij werd gemaakt door
Joost Seelen en Arnold Vo
gel. Sinds 1982 produceren zij
via hun niet-commerciële
stichting visuele projekten,
waaronder een diaserie ten
behoeve van de landelijke
jongerenafdeling van de
FNV.
De Stichting Zuidenwind
heeft overigens niet, zoals de
plaatselijke collega's Kri-
tiese Filmers en Sol Films,
een ideologisch uitgangs
punt. Een speelfilm zonder
sociaal programma behoort
derhalve tot de mogelijkhe
den. Eerder verscheen van de
hand van Arnold Vogel en
Joost Seelen het boek 'De ge
schiedenis van het leerlooien
in Noord-Brabant', dat een
uitvloeisel was van het ma
teriaalonderzoek voor de
filmdocumentaire.
Het tweetal, respectieve
lijk afkomstig van filmoplei-
■MBBBiHinBaaH
ding en sociale academie,
had voor zijn film zoveel ma
teriaal verzameld, dat er ook
nog een fotoboek 'over
schoot'. 'Naar kerk en werk
was hunne gang' (de titel is
afkomstig uit een gedicht
van een Rijense hoofdon
derwijzer) vertelt met afwis
selend actueel en uniek his
torisch beeldmateriaal over
een stukje sociale geschiede
nis van het dorp Rijen, Bra
bantse bakermat van de
leerindustrie.
„We hebben anderhalf
jaar gezocht naar oud mate
riaal", vertelt Joost Seelen,
zelf zoon van een Rijense
leerfabrikant. „We hebben
alle leerlooierijen aange
schreven en een heleboel fa
milies opgebeld. Op die ma
nier hebben we een heel
leuke verzameling authen
tiek foto- en filmmateriaal
op de kop getikt. Verder heb
ben we allerlei archieven ge
raadpleegd, waaronder het
provinciale archief in Den
Bosch en het rijksarchief in
Arnhem. Ook fotografen en
het Nederlands Leder- en
Schoenmuseum in Waalwijk
waren een belangrijke bron.
We hebben al veel lof gekre
gen wegens het feit, dat het
ons gelukt is om zoveel histo
risch materiaal in onze film
te verwerken. Maar het was
wel een nadeel, dat er nooit
een verzamelaar aan het
werk is geweest. Maar er
bleken interessante filmpjes
te bestaan uit 1936 en een be
drijfsfilm uit 1953, waarvan
we fragmenten hebben kun
nen gebruiken."
Stichting Zuidenwind
heeft voor ongeveer 55.000
gulden subsidies gekregen
van het Fonds voor de Ne
derlandse Film, de provincie
Brabant, Anjerfonds en
Stichting Zomerpostzegel.
Niettemin waren de produk-
tiekosten een stuk hoger met
als gevolg, dat de medewer
kers onbezoldigd hebben
moeten werken.
Het aardige van 'Naar
kerk en werk was hunne
gang' is, dat vaak puur regi
strerend toch een kritisch
beeld is ontstaan van een
stukje sociale historie en
evolutie van een dorp waar
Kerk en Kapitaal het van
oudsher voor het zeggen
hadden. De 'bazen' en me
neer pastoor bepaalden zelfs
het privé-leven van de ar
beiders in de leerlooierijen.
We krijgen dat te horen uit
de mond van drie Rijenaren,
die het nog hebben meege
maakt en door middel van
oude filmfragmenten, die
onbedoeld een siallante kijk
geven op het Rijke Roomsche
Leven, dat nauw verweven
was met de belangen van de
fabrikanten. Zo vertelt de in
middels overleden Kees
Broeders over de onmense
lijke werkomstandigheden
en de bemoeienissen van de
kerk met het verenigingsle
ven, waaraan jongens en
meisjes gescheiden van elk
aar moesten deelnemen. En
de heer Jansen herinnert
Joost Seelen (links) en cameraman Willem Heshusius tijdens de opnamen van 'Naar
kerk en werk was hunne gang' in Rijen. - foto stichting zuidenwind
AMSTERDAM (ANP) - Met de vertoning van de nieuwe
film van Jos Stelling 'De Wlsselwachtcr* in de Jaarbeurs-
congreshal zullen de Nederlandse filmdagen in Utrecht
woensdag 17 september beginnen. Woensdag 24 septem
ber zal in dezelfde zaal als slotfilm Freek de Jonges 'De
KKKomediant' onder regie van Casper Verbrugge wor
den vertoond.
Tussen die twee data zal een groot aantal films in een
reeks van theaters worden gespeeld. Het festival is een
dans rond het Gouden Kalf, de hoofdprijs voor de beste
film van de filmdagen.
Behalve deze films zullen nog ongeveer 100 films wor
den getoond die een terugblik op de Nederlandse filmge
schiedenis bieden of die als speciale programma's worden
geboden. Zo wordt van de regisseurs Frans Weisz en Paul
Cox, acteur Kees Brusse en animator Marten Toonder
een zo compleet mogelijk overzicht van al hun films ge
geven. Paul Cox is afkomstig uit Limburg, hij studeerde
onder meer aan de kunstacademie StJoost in Breda,
maar is als filmer actief in Australië.
Op het programma staat ook de vertoning van de tien
beste Nederlandse speelfilms aller tijden De selectie van
de films is geschied door middel van een enquête onder
critici, historici en cineasten. Winnaar werd Max Have-
laar van Fons Rademakers, gevolgd door Charlotte van
Frans Weisz en Fanfare van Bert Haanstra.
Een oude opname van de arbeiders van een leerlooierij in Rijen uit de documentaire
Naar kerk en werk was hunne gang'. - foto stichting zuidenwind
zich hoe hij van zijn werkge
ver op zijn kop kreeg, omdat
hij geprobeerd had om ho
gerop te komen.
Ook kort na de Tweede
Wereldoorlog waren de
werkomstandigheden en de
betaling nog erbarmelijk, zo
als Toon van Ham zich her
innert. En ook de kerk had
nog een flinke vinger in de
pap. Door de komst van
goedkoper leer uit Italië en
rubberzolen en door haar
eigen, ouderwetse produktie-
methodes ging de Rijense
leerindustrie goeddeels te
loor. Gelijktijdig verdween
het gezag van de kerk. Anno
1986 zijn er echter nog steeds
enkele lederfabrieken in Rij
en. De film wordt telkens dy
namisch afgewisseld met
beelden hiervan, waarbij de
jonge Piet Reinieren van zijn
liefde voor het vak getuigt.
Besloten wordt met de tradi
tionele Jaarmarkt, die al
honderd jaar wordt gevierd.
Een van de arbeiders geeft
daar een imitatie van Doe
Maar ten beste.
Arnold Vogel en Joost See
len hebben één speelscène
ingelast, die er authentiek
uitziet; jochies die in de ja
ren zestig een heiligenbeeld
proberen te vermorzelen. Het
blijkt een persoonlijke her
innering van Seelen, zij valt
echter toch een beetje buiten
het documentaire verhaal.
Het functioneel camerawerk
is van Willem Heshusius,
terwijl de muziek van Pieter
de Bruin een enigszins iro
nisch contrast vormt met de
beelden; leuke muziek, die
doeltreffend wordt afgewis
seld met muziek van de
Ramblers uit 1933 en van de
harmonie Vlijt en Eendracht
uit Rijen.
Wat aan 'Naar kerk en
werk was hunne gang' toch
een beetje ontbreekt, is de
verpeste atmosfeer van
stank (van de bloederige hui
den) en zweet (van de ar-
beidrs). De sociale ontwikke
ling blijft tamelijk aan de
oppervlakte, maar de beel
den zijn veelzeggend genoeg
om de film gedurende een
uur boeiend te houden.
'Naar kerk en werk was
hunne gang*, documentaire
van Joost Seelen en Arnold
Vogel (samenstelling, regie
en montage) gaat op maan
dag 22 september om 9.30 uur
v.m. in première in 't Hoogt
in Utrecht. Daarna ia zij te
zien op 25 en 26 september in
het Filmhuis Utrecht, 27 en
28 oktober in het Filmhuis
Eindhoven en op 2 en 3 okto
ber in Filmhuis Concordia in
Breda. Daarna op 4 en 6 ok
tober in Filmhuis Den Bosch.
illBlBlll
'Poltergeist 2' blijft gepro
longeerd in Mignon in Breda
en Brabo in Antwerpen. Het
gezinnetje Freeling uit Spiel
berg's eerste deel wordt weer
angstaanjagend belaagd door
klopgeesten. Cinesol 3 in
Breda gaat door met de niet
geheel geslaagde komedie "The
Moneypit'. Met het nieuwe,
luxe huis van een jong echt
paar gaat alles mis, totdat het
één ruïne is. De slapstick is
niet dol genoeg.
'Out of Africa' gaat nog al
tijd door in Cinesol 2 in Breda.
Mooie, romantische film met
Meryl Streep. Ook te zien in
De Nobelaer in Ette-Leur. Ca
sino 1 in Breda en Cinem'actu-
eel 2 in Bergen op Zoom pro
longeren nog altijd Topgun',
nogal steriel, maar wel vakbe
kwaam gemaakt straaljager-
Pilotenverhaal.
Police Academy 3' blijft in
Casino 2 in Breda en het Ledel
Theater in Oostburg. *The Ka-
fate Kid 2' gaat weer verder in
-asino 3 in Breda. De Neder-
andse film 'Op hoop van ze-
lei' met Danny de Munk,
™ub Stapel, Kitty Courbois,
ikde Gooyer en veie ande
ren, is te zien in de matinees in
-inesol 1 in Breda en in Luxor
in Ternouzen.
Filmhuis Concordia in
ureda vertoont tot en met
woensdag 17 september het
bekroonde meesterepos 'Kage-
ousha' van Akira Kurosawa,
jjemtterende scènes en kostu
mering van een dramatisch
™et geheel bevredigend ver
haal
16e
over de vijandschap van
di ef*UWse Japanse veldheren,
e ,un oude vader moeten
pvolgen. De kostumering
ontving een Oscar.
Op donderdag 18 september
gmt in Filmhuis Concordia
Bergman-retrospectief
met Een les in liefde' uit 1954,
komedie-debuut van Ing-
nrar Bergman. Het filmhuis in
hef 7 ut <^oet °°k mee aan
ai ,Hmar Bergman-festival.
7ef„ van het nieuwe sei-
g w°rden drie films van
t 'Sman vertoond: op 18 sep-
de ïo^e "Wilde aardbeien', op
stt- 'n 'Maskers' en op de 20-
mernachgt'imlaCh Va° Z°"
Door Marjan Mes
Mickey Rourke en Kim Basin-
ger: twee aanlokkelijke Holly-
wood-sterren. Ze zijn door ex-
reklame-filmer Adrian Lyne
(van 'Flashdance') zo sensueel
mogelijk gefotografeerd in
'9(4 Weeks'. De titel slaat op de
negen-en-halve week, die dit
door seksuele lust verteerde
duo een verhouding heeft.
In Amerika werd in een re
censie gesproken van 'Last
Tango in Manhattan', maar
deze vergelijking met Berto-
lucci's fenomenale 'Last Tango
in Paris' gaat helaas niet op.
Lichamelijke hartstocht mag
dan het onderwerp van '9(4
Weeks' zijn, de verpakking
lijkt meer op de begeerlijke
uiterlijkheden van bepaalde
chique tijdschriften voor dure
trendsetters dan op een over
tuigende speelfilm. Elizabeth
(Kim Basinger) is een eenzame
jonge vrouw met een onduide
lijke baan bij een Newyorkse
galerie. Als ze de schatrijke
makelaar in roerend goed,
John (Mickey Rourke), ont
moet, gaat ze meteen voor de
bijl. Ze krijgen een stormach
tige verhouding, die buiten de
burgerlijke perken valt, om
dat John er extreme voorkeu
ren op na blijkt te houden.
Tenminste, zo suggereert de
film in zijn, als het er op aan
komt, vage en wazige beelden.
'9(4 Weeks' introduceert een
nieuw soort soft-porno, dat
veel belooft, maar uiteindelijk
zeer weinig inhoudt High
tech-interieurs worden met
videoclipachtige rookwolken
omhuld. Het lijkt allemaal
vreselijk opwindend en beho
rend bij het 'moderne leven',
dat sommige gefortuneerden
schijnen na te streven. Maar
Hollywood zou Hollywood niet
zijn als het er ook niet een mo
rele boodschap aan verbond.
Kim Basinger krijgt aan het
eind van de negen-en-halve
week ongelimiteerde opwin
ding schoon genoeg van haar
toch wel wat griezelige min
naar met zijn dwingende
fluisterstem. Ze verlangt dan
terug naar haar leuke, onge
vaarlijke vriend, maar helaas
heeft die dan inmiddels een
andere vriendin. En dat is dan
nog wel haar collega en beste
vriendin. Net goedZo wordt
het kwaad toch nog gestraft.
Wat er zo extreem aan Mic
key is Hij doet zijn minnares
bijvoorbeeld een zwarte blind
doek voor, terwijl hij haar met
dreigende, zachte stem toe
spreekt. Hij voert haar beeld
schoon gefotografeerde vruch
ten en Spaanse pepers en
neemt haar in travestie mee
naar een party, maar blijft
verder volstrekt egocentrisch.
Ook laat hij haar een stiptease
doen op de muziek van Joe
Cockers 'You can leave your
hat on*. Enkele opwindende
momenten ontbeert de film
niet, maar uiteindelijk is er
Mickey Rourke en Kim Basinger in '9 (4 weeks'.
- foto concorde
verrassing een Portoricaanse
net zoveel aan de hand als in
die mooie plaatjes-film van
fotograaf David Hamilton.
Niets dus.
Kim krijgt genoeg van haar
engerd als hij haar naar het
chique Chelsea Hotel heeft la
ten komen en bij wijze van
prostituée voor haar en hem
zelf heeft uitgenodigd. Dat
vindt ze dan toch opeens te ver
gaan. Zo blijft alles toch nog
keurig netjes.
*9(4 Weeks' van Adrian Lyne
draait in Grand Theater in Breda
en Odeon in Antwerpen.
Van onze filmredactie
'Le thé au harem d'Arehi-
mède' is het bekroonde film
debuut van de 34-jarige, uit
Algerije afkomstige Frans
man Medi Charef. Hij ba
seerde zijn speelfilm op het
gelijknamige boek over zijn
jeugd in een Parijse voor
stad. Tot voor kort was Cha
ref nog als metaalarbeider
werkzaam. Met financiële
steun van Costa-Gravas als
producent kon hij zijn eigen
roman verfilmen; een rea
listische registratie over het
uitzichtloze bestaan van
voorstad-jongeren.
De Nederlandse distribu
teur heeft de veel te com
merciële titel, 'Kisse Jon
gens', door scholieren laten
bedenken tijdens een voor
vertoning, georganiseerd
door het filmprogramma
Films en Fans. Een letter
lijke vertaling van de oor
spronkelijke titel leverde
uiteraard problemen op.
Deze heeft trouwens betrek
king op een herinnering van
een van de personages, de
patserige Balou, die niet kan
lezen en daardoor in de klas
'le théorême d'Archimède'
verbasterde als 'le té au
arem darchimed' (de thee in
de harem van Archimedes).
Hoofdpersonen zijn de
tweede generatie-Algerijn
Madjid en diens Franse
vriend Pat, die samen de
straten en café's onveilig
maken uit balorigheid. Bei
den leven in zo'n leegte, dat
ze zelfs geen plezier meer
beleven aan die etterstreken
waarmee zij hun tijd ver
doen, zoals homo's in elkaar
slaan, zakkenrollen, pesten
en treiteren van buren en
het prostitueren vaffeen al-
coholiste. Madjid zit inge
klemd tussen zijn Algerijnse
afkomst en zijn verlangen
een gewone Fransman te
zijn. Bij hem thuis is het een
puinhoop. Pat heeft zo wei
nig opleiding, dat hij niet
eens kan lezen. Het enige dat
hen bindt, is hun naargees
tige bestaan, dat ze met ge
noemde rottigheden trach
ten te veraangenamen. Ook
het versieren van meisjes en
het zoeken van een baantje
behoort tot hun bezigheden.
Madjid heeft nog het nadeel
dat hij racistisch wordt be
handeld. Kortom twee kans
arme jongens uit een achter
buurt waar cultuurarmoede
het leven bepaalt.
Regisseur Charef heeft
het stomvervelende leven
van het duo droog en onsen
timenteel geregistreerd met
aandacht voor een enkele,
veelzeggende blik of gebaar.
Alle acteurs zijn amateurs,
Een scène uit 'Le thé au harem d'Archimède'
die hij uitstekend wist te re
gisseren. De verdienste en
de zwakte van de film is het
feit, dat elk moralistisch
commentaar ontbreekt. Al
les wordt zo neutraal ge
toond, dat het moeilijk is om
je te identificeren met deze
'kisse jongens'. De hekel die
je aan hen krijgt, verdwijnt
later enigszins doordat je
hun achtergronden beter
- foto cupido films.
leert kennen en dus ook hun
zwakheden. De ellende in de
Parijse voorsteden met hun
multi-raciale samenleving
van werklozen en ongeluk
kig gehuwden wordt en pas
sant getoond.
'Le thé au harem d'Archi
mède' (Kisse Jongens) van
Medi Charef draait in Ciné-
sol 1 in Breda (alleen 's
avonds).
ZATERDAG
The mechanic (USA 1972, Ned. 1, 22.00 uur). Actiefilm met weer
eens Charles Bronson als een cynisch moordernaar.
The sound of music (USA 1965, Ned. 2,19.35 uur). Het relaas van
de Oostenrijkse familie Trapp met Julie Andrews als de zin
gende gouvernante.
A cold night's death (USA 1973, Did. 1, 22.05 uur). Thriller over
twee wetenschappers op een proefproject in een onherbergzaam
gebied, met Robert Culp en Eli Wallach.
The hunter (USA 1980, Did. 1, 23.20 uur). Steve McQueen in zijn
laatste film als eenzame premiejager.
Mr. Standings bulls his dreamhouse (USA 1948, Did. 2,15.45 uur).
Komedie over een echtpaar, dat op het platteland wil gaan wo
nen en in een bouwavontuur terechtkomt Met Cary Grant en
Myrna Loy.
Written on the wind (USA 1956, Did. 3 WDF, 22.15 uur). Smartlap
van Douglas Sirk over een neurotische, drankzuchtige miijo-
nairszoon (Rock Hudson).
Take a letter darling (USA 1942, België 1, 16.00 uur). Komedie
met Rosalind Russell als gewiekste zakenvrouw die haar man
als secretaris gebruikt.
ZONDAG
Die Madels vom Immenhof (W.-Duitsland 1955, Did. 1,14.50 uur).
Populaire film uit jaren vijftig. Heidi Brühl als tiener op een po
ny-stoeterij.
Never say never again (USA 1983, Did. 2,20.15 uur). Come-back
van Sean Connery als James Bond. Met Max von Sydow en
Klaus Maria Brandauer als tegensatnders.
MAANDAG
The lost moment (USA 1947, Ned. 1,15.00 uur). Amerikaanse uit
gever gaat in Venetië op zoek naar de liefdesbrieven van be
roemd schrijver. Met Robert Cummings en Susan Hayward.
I Vitelioni (Italië 1953, Did. 1, 23.00 uur). Eerste film van een ze
vendelige cyclus gewijd aan Fellini. Komische portret van rond-
lummelende jongeren.
DINSDAG
De schorpioen (Ned. 1984, Ned. 1,20.28 uur). Psychologische thril
ler van Ben Verbong met Peter Tuinman als een vrachtwagen
chauffeur, die bij illegale wapenleveranties betrokken raakt
Carry on constable (Engeland 1980, Did. 2,20.15 uur). Vier broek
jes van de politieschool moeten bureau runnen.
The thin man (USA 1934, Did. 2, 23.30 uur). Detectivefilm naar
Dashiell Hammett William Powell speelt de speurder, die uit
vinder moet zoeken.
WOENSDAG
Tarzan finds a son (USA 1939, Ned. 2,16.05 uur). Tarzan en Jane
vinden een kind in een vliegtuigwrak. Met Johnny Weissmuller.
Edward my son (USA 1949, Did. 3 WDF, 22.30 uur). Spencer
Tracy is in dit melodrama van George Cukor een vader, die de
toekomst van zijn zoon reelt.
Tunes of glory (Engeland 1960, België 2, 20.25 uur). Verbeten
strijd tussen een drankzuchtige officier en een jongere meer ge
disciplineerde collega. Met Alec Guinness en John Mills.
DONDERDAG
The women (USA 1939, Did. 3 WDF, 20.15 uur). Komedie van
George Cukor over vrouwen in de betere kringen van New
York. Met Joan Crawford, Paulette Goddard en Rosalind Rus
sell.
Judgement at Nuremberg (USA 1961, België 2, 20.25 uur). Film
over de nazi-processen in Neurenberg. Met Mariene Dietrich,
Judy Garland en Montgomery Clift
