UITBLAZEN
Kleinbedrijf 'motor' van werkgelegenheid
'Ga met God en doe Albeda de groeten'
Koffie genoeg, maar prijs stijgt
O
II
O
De Kon-
Mysterieus
gesjouw (2)
m
MOGELIJ
EUROPESE COMMISSIE EN WETENSCHAP ONDERSTEUNEN
GRONDSTOFFENMARKT
DE STEM C
Voetbalvandi
pven
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 1986
ACHTERGROND
Colloquium
Invloed
Stimulering
VRIJDAG 5 SEPTEIV
HET 'GESCHENK UIT DE HEMEL' VOOR DE EXPORTLANDEN
o
0
EXTRA BER(
AZ Groningen
stopt met
reageerbuisbaby
Ouderschapsverlof
[ET grote raadsel
van Avebury is,
evenals dat van Sto-
nehenge, het waarom,
waartoe? Ik ben niet de
eerste die in Avebury van
de daar ooit verzette ar
beid nog dieper onder de
indruk komt dan van de al
bijna ongelooflijke menselijke
inspanningen waarvan Stone-
henge getuigt. De 17de eeuwse
schrijver John Aubrey schreef
al dat Avebury zich tot Stone-
henge verhoudt als een kathe
draal tot een dorpskerk.
Staande in de schaduw van
rechtop staande stenen kan ik
nooit nalaten me af te vragen
wanneer er weer eens een om
valt. Er liggen er per slot van
rekening wel meer op hun zij.
Wat een vreselijk lot moet het
zijn om door zo'n steen te wor
den verpletterd. Hoeveel bou
wers van 2000 tot 1600 voor
Christus zal dat zijn overko
men?
Wie dit lot wel trof was de
onbekende wiens stoffelijk
overschot in 1938 onder zo'n
steen werd gevonden. Aan het
geld dat nog in zijn beurs werd
aangetroffen kon men opma
ken dat het ongeluk al 500 jaar
geleden had plaatsgehad en uit
de gereedschappen die bij de
man lagen leidde men af dat hij
een van de velen moet zijn ge
weest die in de loop der eeuwen
in Avebury brokken steen kwa
men halen voor de bouw van
hun huis of boerderij. Bekend
is hoe de middeleeuwers erin
slaagden de kolossale stenen te
verbrokkelen tot handzame
bouwblokken. Ze stookten er
vuren onder tot de steen zo
bros was dat men er stukken af
kon slaan.
Op die manier is van de
grote ring van ruim honderd
staande stenen een groot deel
verdwenen. Er is echter nog ge
noeg overgebleven om zich
over te verbazen. De ring, met
een middellijn van 400 m groot
genoeg om vrijwel het hele
dorp te bevatten, wordt omge
ven door een oorspronkelijk
ongeveer tien meter diepe
gracht en vervolgens een ook
nu nog indrukwekkend hoge
aarden wal. Wal en gracht zijn
op vier plaatsen onderbroken.
Door die gaten komen nu de
invalswegen het dorp binnen en
wetenschappelijk onderzoek
heeft uitgewezen dat de openin
gen ook oorspronkelijk als toe
gangen waren bedoeld. Binnen
de grote cirkel waren nog twee
kleinere met een middellijn van
100 meter, maar daarvan is niet
veel over.
In tegenstelling tot Stone-
henge zijn de stenen van Ave
bury niet bewerkt. Wel zijn ze
bewust op vorm gekozen.
Smalle hoge stenen en meer
vierkant gevormde wisselen
elkaar af. Sommigen vermoe
den dat die twee vormen man
en vrouw moeten voorstellen.
Bij een van de uitgangen begint
de West Kennel Avenue, een
'straat', gevormd door twee
rijen in paren opgestelde,
rechtop staande stenen. Deze
straat voert naar een 'Heilig
dom' (Sanctuary), dat ook heeft
bestaan uit cirkels van in de
loop der tijden omvergehaalde
en stukgeslagen stenen.
Als ik op het zuidelijk seg-
WIM KOCK
ment van de aarden wal loop
en boven het voetbalveld ben
aangekomen, waar zich al
auto's met toeschouwers langs
de lijn aan het verzamelen zijn,
heb ik een mooi vrij uitzicht op
de merkwaardige, kegelvormige
heuvel die twee kilometer ver
oprijst uit het zachtglooiende
land. js gjjbury Hill, de
grootste door mensen opgewor
pen heuvel in Europa en een
nog groter raadsel dan Avebury
of Stonehenge. Veelvuldig on
derzoek heeft wel aan het licht
gebracht hoe de heuvel werd ge
maakt, maar niet waarvoor. Er
zijn zelfs geen sporen van een
begraafplaats gevonden. Die
zijn er overigens maar genoeg
rond Avebury. Tussen de tal
loze grafheuvels neemt de 120
meter lange West Kennel Long
Barrow, een soort tombe, enigs
zins vergelijkbaar met een hu
nebed, een opvallende plaats
in.
Door de gure wind, de verre
lege uitzichten en de pogingen
van mijn fantasie om 4000 jaar E
in de tijd terug te reizen, in de 3
hoop een glimp op te vangen 3
van de mensen die Avebury E
bouwden, word ik plotseling E
overvallen door een hevig ver- 3
langen naar warmte en gebor-
genheid. Ik besluit de gewenste E
beschutting te zoeken in Ave- 3
bury Manor, een goed dat al be- 3
stond toen Willem van Nor-
mandie in 1066 Engeland ver- E
overde. Het huidige huis da- 3
teert uit de tweede helft van de 3
16de eeuw, de welvarende rege-
ringsperiode van Elisabeth I. E
Ik ben niet zo'n stately ho- 3
mes-bezoeker, al heb ik er, 3
meestal tegen wil en dank, al E
aardig wat gezien. „Als je er
één gezien hebt, heb je ze alle- 3
maal gezien" is de dooddoener 3
van een cultuurbarbaar, maar
wat mij betreft van toepassing E
op Engelse historische huizen, E
al wil ik wel wat uitzonderingen 3
maken. Ik heb geen verstand 3
van antiek en meubelmakers- H
kunst en voor schilderijen kun
je beter naar een echt museum E
gaan.
Misschien komt het door E
het contrast met reuzestenen en
grafheuvels, met wijdse panora- E
ma's en een herfstachtige wind, 3
maar in Avebury Manor voel ik E
me zeer op m'n gemak. Ik zou E
er willen wonen. Het in zijn 3
soort niet grote huis is ondanks
zijn onbewoonde en museale E
staat gewoon gezellig. Zelfs in 3
de cavalier's room, waar volgens
het gidsje een spookachtig E
sfeertje hoort te heersen en 3
waar ik moederziel alleen ver- 3
toef tussen de eiken lambrize- E
ringen, naast een bed waarop 3
een boek met griezelverhalen E
ligt opengeslagen, is het aange- E
naam. Als ik door de glas-in- E
lood-raampjes naar buiten kijk {E
zie ik tussen de bomen door de E
donkere kegel van Silbury Hill.
(Slot). 3
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMlllllllllllllllllllltr
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; J 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen; inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen'? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
RnnltrpIstiPQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447,
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA GIDS 2
Door Jan van de Ven
MIDDEN- EN KLEIN
BEDRIJF zijn de motor
voor het scheppen van
werk. Dus verdient die
sector de ondersteu
nende aandacht van be
leidsmakers. Zo vindt de
Europese Commissie in
een eind juli uitgegeven
actieprogramma.
De sector, waaronder
wordt begrepen bedrijven tot
500 werknemrs, omvat in
Europa 90 procent van de be
drijven. Zij verschaft 60 pro
cent van de werkgelegenheid.
Wil de Europese Gemeen
schap de werkloosheid
krachtig bestrijden, dan zul
len overheid en bedrijfsleven
samen een gunstig klimaat
voor het midden- en kleinbe
drijf moeten scheppen. De
Europese Commissie draagt
haar steentje bij in de vorm
van fondsen voor een beter
klimaat, fondsen voor infor
matie-programma's. De in
formatie dient dan door de
EG te scheppen bureaus te
worden verstrekt.
De belangstelling voor het
midden- en kleinbedrijf
komt min of meer uit de
lucht vallen. Zij groeide ech
ter met het besef, dat de grote
bedrijven steeds meet pro-
dukt gericht gaan werken en
delen van taken afstoten. Af
gestoten werk wordt opge
pakt door kleine, gespeciali
seerde ondernemingen, die
voor de grote bedrijven mede
een toeleverende taak heb
ben. Het economisch belang
van de onderneming tot 500
werknemers neemt toe,
krijgt althans een grotere
waarde toegedicht.
In deze lijn doorredene-
Drs. J. van Lith: „Er is nog geen stelselmatig onderzoek verricht naar de functie van het
midden- en kleinbedrijf in het economisch leven". - fotoriensiers
rend meent drs J. van Lith
van de universiteit in Til
burg: „Voor het economisch
herstel en het terugdringen
van de werkloosheid is een
overheidsbeleid nodig voor
het midden- en kleinbedrijf."
Hij zet evenwel vraagtekens
bij de stellingname. „Tot
dusver heeft niemand zich
met die sector bemoeid. Er is
nog geen stelselmatig onder
zoek verricht naar de functie
van het midden- en kleinbe
drijf in het economisch leven.
En ook niet naar de rol van
de sector in het herstel van
de economie."
Met dat onderzoek is een
begin gemaakt. Sinds 1983
hebben vertegenwoordigers
van onderzoeksinstituten en
belangenorganisaties elkaar
gevonden. Zij verenigden
zich in Carolus Magnus (Ka-
rel de Grote), een Europees
Centrum voor Midden- en
Kleinbedrijf. Zes nationali
teiten doen eraan mee: Ita
lianen, Duitsers, Fransen,
Belgen, Nederlanders (pro
fessor Henri Roos uit Tilburg
was de initiatiefnemer), en
Spanjaarden. Denen en En
gelsen hebben belangstelling
voor Carolus Magnus.
Eind deze maand houdt
Carolus Magnus een eerste
studiebijeenkomst, een collo
quium, in Brussel. Vanuit
economische en juridische
invalshoeken praat men dan
over: Europese samenwer
king, groei, financiering,
technologie, innovatie. Na
dien biedt Brabants commis
saris Van Agt in het stadhuis
aan een lid van de Europese
Commissie een boek aan en
luistert het gezelschap naar
een uiteenzetting van staats
secretaris P. van der Linden
over het midden- en kleinbe
drijf in de Europese gemeen
schap.
Opvallend in de uitnodi
ging voor het colloquium is
de schare sprekers uit Neder
land en België. Op een Span
jaard na zal geen enkele an
dere nationaliteit het spreek
gestoelte betreden. En dat
voor een organisatie, waarin
zes nationaliteiten deelne
men. Van Lith legt uit, dat
een eerste colloquium niet te
hoog mag grijpen. Uitgangs
punt bij de organisatie was
een provinciale (Noordbra
bantse) studie over grens
overschrijdende activiteiten.
Deze zette de deelnemende
wetenschappers aan te letten
op economische herstelont
wikkelingen in het Benelux -
middengebied.
„Naar buiten toe doen we
nu een eerste poging be
drijfsleven en wetenschap te
laten samenspreken. Carolus
Magnus tracht tevens als
eerste beleidsondersteunend
onderzoek te doen."
De be
scheiden opstelling weer
houdt de organisatie er niet
van intensief contacten te
leggen. Met bedrijfsleven en
wetenschappelijke instellin
gen in de lidstaten van de ge
meenschap, met de commis
sie midden- en kleinbedrijf
van het Europees parlement.
De invloed van die sector
op economie en werkgelegen
heid mag dan nog niet aan
een wetenschappelijk onder
zoek zijn onderworpen, Van
Lith weet al wel wat er dient
te gebeuren om de bedrijvig
heid te stimuleren: bevorde
ren en verbeteren van scho
ling, minder bureaucratie, tot
standkoming van de interne
markt, aanpassing van het
mededingingsrecht, harmo
nisatie van fiscale regels, het
voeren van een sociale poli
tiek, iri het leven roepen van
een informatiesysteem, acti
veren van geselecteerde sec
toren.
Het terrein ligt nog braak.
„Overheden hebben midden-
en kleinbedrijf tot nu toe geï
dentificeerd met de kruide
nier op de hoek. Voor een
mansbedrijven is geen beleid
gevoerd. Daar zal verande
ring in komen als men er van
doordrongen raakt, dat de
sector bedrijven tot 500
werknemers omvat. Als men
tot de ontdekking komt, dat
hoogwaardige produkten
juist uit deze hoek komen",
aldus Van Lith.
Ontbreken van een beleid
heeft in het nabije verleden
tot misgrepen geleid. „Neem
het stimuleren van de werk
gelegenheid in Limburg na
het wegvallen van de mijnin
dustrie. Er moesten bedrij
ven naar het zuiden worden
gelokt, maar belangstellen
den - afgekomen op premies
of fiscale voordelen - kregen
te maken met een log en
traagwerkende bureaucra
tie." Liefhebbers ontdekten
toen, dat in België met min
der formulieren en meer gel
delijke ondersteuning sneller
aan de slag kon worden ge
gaan. Niet Limburg maar het
aangrenzende België kreeg
toen nieuwe bedrijven.
Met een dergelijk 'beleid'
kan niet meer klakkeloos
worden uitgepakt. Overhe
den mogen ter stimulering
van een achtergeraakte
streek niet vrijelijk met de
geldbuidel rammelen, voorop
gesteld dat er geld is om te
laten rinkelen. In de Euro
pese gemeenschap zijn na
melijk regels ontwikkeld om
oneerlijke concurrentie te
voorkomen en te bestrijden.
Bevoordeling van bedrijven
leidt al snel tot concurrentie
vervalsing.
Vandaar de noodzaak om
belastingen te harmoniseren,
het mededingingsrecht op
elkaar af te stemmen. Bedrij
ven hebben overigens ook
baat bij een Europa zonder
hindernissen aan de grens.
Er wordt door regeringen en
de Europese Commissie am
bitieus gewerkt aan de in
terne markt, die - zo wordt
gehoopt - in 1992 is voltooid.
Wachten op de interne
markt zou voor het bedrijfs
leven verliezen van tijd zijn.
Er valt al zoveel aan te pak
ken. Voortbordurend op de
nog onbewezen stelling, dat
het midden- en kleinbedrijf
de motor is voor economisch
herstel en opleving van de
werkgelegenheid wil het
Europees Centrum Carolus
Magnus mede fungeren als
startmotor.
Door Lidy Nicolasen
„GA MET GOD en doe
Albeda de groeten", zou
minister Cees van Dijk
(Binnenlandse Zaken)
geïrriteerd hebben uit
geroepen toen de vier
ambtenarencentrales
volstrekt niet onder de
indruk raakten van zijn
gerammel met de geld
buidel. Van Dijk moet
zelf minutenlang heb
ben gedacht dat hij met
goed nieuws aan de
overlegtafel voor de ar
beidsvoorwaarden voor
1986 kwam.
Want was hij er niet in ge
slaagd een slordige ƒ60 mil
joen van collega Onno Ru-
ding (Financiën) los te peute
ren om de ambtenaren te
verblijden. Had hij niet nog
eens een kleine ƒ80 miljoen
bijeen weten te schrapen uit
allerhande potjes die nog niet
of slechts voor een klein deel
waren benut? En had hij ook
voor het volgend jaar al niet
een bedrag van 110 miljoen
te bieden?
Van Dijk bleef niet lang
verheugd over zijn overwin
ning op Ruding. Stilaan werd
hem duidelijk dat de centra
les voor het overheidsperso
neel geen pleisters op de
wonden behoeven. Want
meer dan dat betekende het
wisselgeld van Van Dijk niet.
De kersverse minister van
Binnenlandse Zaken spreekt
graag over zijn voorganger
Koos Rietkerk (WD), die de
ambtenaren niets te bieden
had. De lonen zouden worden
bevroren, het vakantiegeld
zou niet aangepast worden,
de arbeidstijdverkorting
zouden de ambtenaren
vooral zelf moeten betalen.
De ducaten rolden over de
tafel: 3,2 miljard bezuinigen
in 1986, ƒ1,2 miljard in 1987.
Alles wat Van Dijk meer
lijkt te bieden te hebben, lijkt
meegenomen.
Maar Van Dijk schakelt
dan welbewust de tussen
paus Rudolf de Korte (WD)
uit. Hij noemde zich de mi
nister die voor zijn ambtena
ren zou opkomen, die zou
zorgen dat de arbeid weer
zou lonen al zouden daarvoor
enige duizenden ambtenaren
het veld moeten ruimen.
Maar ambtenaren zouden de
loonontwikkeling in het be
drijfsleven weer volgen. Er
zouden premies komen voor
hogere en schaarse ambtena
ren en er lag zelfs al een be
sluit om het vakantiegeld
aan te passen.
Gretig hapten de vakcen
trales toe. Tegen beter weten
in, dat wel. Hun wensenpak
ket werd al die tijd door het
kabinet domweg genegeerd,
zelfs toen het steeds opnieuw
werd aangepast aan zowel de
loonontwikkeling in het be
drijfsleven als de nijpende
situatie van 's lands finan
ciën.
„Ga met God en doe Al
beda de groeten", zei Van
Dijk gisteren tenslotte. Vol
gens de spelregels moeten de
centrales nog veertien dagen
wachten met het voorleggen
van de geschillen aan prof.
Albeda en zijn commissiele
den Rood en Vonhoff.
De commissie heeft vol
gens dezelfde spelregels zo'n
vier weken de tijd om een
uitspraak te doen. Omdat de
minister overtuigd blijft van
zijn goede bedoelingen, zal
hij niet samen met de vak
centrales de stap naar Albe-
da's wijsheid maken. Er kan
dus geen arbitrage gepleegd
worden, alleen advies ge
vraagd.
De commissie Albeda be
kijkt alle maatregelen die
ambtenaren betreffen: van
de greep die het kabinet in de
ABP-pot doet tot de vraag of
er wel sprake is geweest van
een open en reeël overleg.
Pas als het advies er is,
wordt verder overlegd over
de arbeidsvoorwaarden voor
1986. Maar intussen wil Van
Dijk al aan de slag met 1987.
In al zijn oprechtheid gelooft
hij daarin, omdat het regeer
akkoord een betere manier
van overleggen met de amb
tenaren belooft. Van Dijk
mag het uitvoeren.
Hij zal de ambtenaren
vibortaan geen dictaten meer
opleggen, maar hen al in een
vroeg stadium uitnodigen om
te praten over wat mogelijk
is. In die oprechtheid ver
speelde hij zijn kaarten voor
1987 al, want wat mogelijk is,
is 110 miljoen.
„Een niet onaanzienlijke
ruimte", zegt Van Dijk. Wat
hij wil zeggen is dat het kabi
net voorgoed heeft besloten
om ambtenaren en trendvol
gers niet langer de ontwikke
ling in het bedrijfsleven te
laten volgen. Officieel heet
dat geen bevriezen meer,
maar een doorbraak van het
trendsysteem.
In elk geval zal over de
nieuwe aanpak met het amb-
tenarenoverleg gesproken
moeten worden. „Een van de
zaken waarvoor ik mij sterk
zal inzetten, is dat aan het
nemen van eenzijdige beslui
ten door de overheid een eind
komt", zegt Van Dijk.
Zijn collega De Koning
(Sociale Zaken en Werkgele
genheid) riep dat ook tegen
de trendvolgers, die vervol
gens te horen kregen dat er
voor dit en volgend jaar niets
in kas zit.
„We praten niet meer over
dictaten, dus ook niet meer
over het regeerakkoord", be
zweert Abva/Kabo woord
voerder Theo Sonneveld.
Hoezeer dat geldt blijkt uit
de houding van allen tegen
over verdere arbeidstijdver
korting.
Het regeerakkoord spreekt
over jaarlijks 0,75 met een
herbezetting van 75 De
ambtenaren reppen daar niet
meer over, maar ook Van
Dijk doet er het zwijgen toe.
Het kabinet heeft de atv op
een zacht pitje geschoven.
Het overheidspersoneel zal
nergens in voorop lopen: niet
in het belonen en niet in het
scheppen van werk.
Door Frans van Mourtk
'HET AROMA komt je
tegemoet, als je de voor
deur open doet'. Vrolijk
gezang begeleidt een op
gewekt televisie-gezin
netje bij de bevrediging
van zijn dagelijkse be
hoefte: het nuttigen van
een lekker bakkie koffie.
En de argeloze kijker
dient dat klakkeloos na
te volgen.
Hij hoeft tenslotte niet te
beseffen, dat zijn tegenvoeter
in Brazilië, met dertig pro
cent van de markt de groot
ste koffiebonenproducent,
voor zijn kopje koffie drie
maal zoveel dient neer te tel
len, rond de dertig gulden per
kilo. Koffie is goud waard in
Brazilië en geen wonder dus
dat de regering zakken met
bonen in geldauto's laat ver
voeren.
De koffieminnende kijker
hoeft evenmin te beseffen dat
aan iedere koffieboon het
zweet kleeft van 'onderbe
taalde arbeiders in de ont
wikkelingslanden. Die mo
gen zich hooguit verlustigen
aan de glans van al dat
'goud', de opbrengst ervan
dient een hoger doel. Om
daarvan een voorbeeld te ge
ven. In Colombia vormt de
koffie-export driekwart van
de totale uitvoer. Daar is de
helft van alle cultuurgrond
in handen van I procent van
de bedrijven en 82 procent
van de agrarische beroepsbe
volking ontvangt er 9,2 pro
cent van het totale agrari
sche inkomen. De rest gaat
naar de grootgrondbezitters.
Die cijfers behoeven geen
verder commentaar. De si
tuatie in andere koffielanden
is identiek aan die in Colom
bia.
Het is vreemd gesteld met
de handel in koffiebonen. Er
zijn ongeveer vijftig landen
die koffie verbouwen en pro
duceren. Brazilië (30 procent
van de markt) en Colombia
(16 procent) hebben de lei
ding, terwijl daarnaast onder
meer in kopgroep zitten Ke-
nia (met koffie van hoge
kwaliteit), Costa Rica, El Sal
vador, Honduras en Mexico.
Daar tegenover staan zo'n 25
landen die koffie consume
ren.
Nu zou je mogen veronder
stellen dat de grote koffie
landen de markt vast in han
den hebben, maar dat blijkt
niet het geval te zijn. Net als
bij andere grondstoffen, zijn
het de multinationals en de
grote handelshuizen die het
eigenlijk voor het zeggen
hebben. Via de termijnmark-
ten in New York, Londen en
Parijs, waar geen koffieboon
aanwezig is, maar alleen pa
pieren partijen worden ver
handeld (die werken dus net
als de beurs voor effecten en
aandelen), hebben de 'afne
mers' een onevenredig grote
invloed op de prijsbeweging.
Nu hebben de koffielanden
al vele malen geprobeerd
zich daartegen te wapenen
via samenwerkingsverban
den. In 1978 deed de Bogota-
groep een mislukte poging, in
1980 probeerde Pancafé ver
geefs de koffieprijs op een
relatief hoog niveau te hou
den. Maar bij het opnieuw
opstarten van de Internatio
nale Koffie Organisatie
(ICO) - daarover straks - in
het najaar van 1980 stelden
de consumenten-landen als
voorwaarde dat de voorra
den van Pancafé, zijnde twee
miljoen zakken van zestig ki
lo, geliquideerd moest wor
den. Het enige novum was
dat Pancafé erin geslaagd
was door te dringen tot de
termij nmarkt in New York.
ICO dus, de wonderbaar
lijke organisatie van produ
centen en consumenten.
Daarin worden afspraken
gemaakt over de hoeveelheid
koffie, die ieder land mag
verkopen. Ze krijgen daar
voor een minimumprijs van
120 dollarcent per pound (454
K0FFIEPR0DUCERENDE LANDEN
MEXICOI
GUATEMALAWTTgï"
EL SALVADOR] Jfc II
C0STA RICA
COLOMBIAi
(umimn ni
ARAGUA
IÉ
OEGANDA1!
KAMEROENIf
IVOORKUST
SRAZILIE
VMtHUtNI] 0^
[ff iff TANZANIA
llj2A,RE
ANGOLA
MADAGASKAR
INDONESIË PAPS^#E,)W
gram). Zakt de prijs daaron
der dan koopt ICO als orga
nisatie koffie in om te zorgen
dat die weer stijgt. Maar er is
ook een maximumprijs vast
gesteld, 140 dollarcent per
pound en dat is de zwakke
schakel in de ketting die de
koffieproducenten verbindt.
Want als de prijs boven de
maximumgrens stijgt, zijn
alle producenten vrij om zo
veel te verkopen als ze wil
len. En dat gebeurde dus in
februari van dit jaar. De
prijs steeg en zat in juli al bo
ven de 150 dollarcent per
pound. Onder meer, zo heette
het, omdat de oogst in Brazi
lië tegen zou gaan vallen.
Dat die oogst in Brazilië
tegenvalt is een gegeven. Het
Braziliaanse Federale Koffie
Instituut schat dat de oogst
dit jaar niet meer op zal leve
ren dan 11,2 miljoen balen,
tegen 29,5 miljoen vorig jaar.
Een gevolg van de droogte
die vorig jaar de koffiestrui-
ken een opdonder gaf. En
verwacht wordt dat de oogst
van volgend jaar eveneens
tegen zal vallen, niet meer
dan 22 miljoen balen, zo is de
schatting.
Maar betekent dat nu dat
Brazilië minder koffie kan
leveren. Dat dus niet, want
de loodsen liggen nog vol met
de overschotten van over
vloedige oogsten uit voor
gaande jaren. Er is dus
eigenlijk niks aan de hand,
maar toch zijn de mede
vluchters uit de koffie-kop-
groep al gretig in het ver
meende gat in de markt ge
sprongen. Dat kan, omdat er
door de overschrijding van
de maximum-prijs op dit
moment in feite sprake is
van een vrije markt. De an
dere koffielanden zien hun
kans schoon om, via een ex
tra afzet van koffie, hun na
tionaal inkomen met honder
den miljoenen op te vijzelen.
En aangezien dat allemaal
'schuldenlanden' zijn, is zo'n
extraatje nooit weg. 'Een ge1
schenk uit de hemel', zo
wordt het genoemd.
Dat ligt als een bom onder
de Internationale Koffie Or
ganisatie (ICO). Die zou nu
regelend op moeten treden en
de landen opnieuw moeten
binden aan exportquota om
weer greep op de prijzen te
krijgen die sinds I augustus
aan het stijgen zijn. Maar
Brazilië ligt dwars. Dat land I
voelt er helemaal niets voor
zijn eigen marktaandeel te
beperken en ziet nog liever
de hele ICO instorten. Want
ook Brazilië heeft het geld
hard nodig.
Wie er in hun vuistje la
chen zijn de grote handels
huizen, de multinationals en
de grootgrondbezitters.- Hun
belangen zijn op geen enkel
moment in het geding. Via de
termij nmarkten hebben zij
de prijsstijgingen versterkt
door bijvoorbeeld voorraden
langer vast te houden in af
wachting van hogere prijzen.
Zo kweek je al speculerend
kunstmatig schaarste en hO'
gere prijzen. Aan het begin
van dit jaar was het zelfs
aantrekkelijker in koffie te
speculeren dan in olie, die
steeds minder waard werd.
Dat was pas echt 'goudmerk-
koffie'.
Overigens zijn, maar dit
terzijde, de meeste koffiehui
zen- en branderijen in Ame
rikaanse handen, terwijl
VS na de EG ook de grootste
consument van koffie is. Zo
wast de ene hand de andere.
Nu heeft Douwe Egberts
(met ook een Amerikaanse
eigenaar), met de helft van
de Nederlandse markt de
trendsetter in ons land, de
prijzen half augustus ver
laagd, hoewel op dat moment
de prijs van ruwe koffie aan
het stijgen was. Nadat in de
eerste helft van dit jaar de
prijs van een pak koffie in de
winkel met anderhalve gul
den was gestegen, werd er in
juni en augustus weer tach
tig cent afgeknabbeld. Maar
het is de vraag of de vreugde
daarover van lange duur zal
zijn. Zolang de prijs van
ruwe koffie niet opnieuw on
der controle van de ICO is,
kan de winkelprijs opnieuw
gaan stijgen. En dan zal de
consument, ook al komt het
aroma hem tegemoet, weet
zwaar op de koffie komen.
Vorige afleveringen in deze serie
werden geplaatst op 30 augustus
2, 3 en 4 september. Morgen: Mul
tivezelakkoord.
Van onze Haai
U1ÜM HAAG - Minister Del
denkt dat een verdere verli
loon en de daaraan geko
goed mogelijk is.
Vooral de toestroom va
naar de loketten van de so
toeslag in aanmerking te
beneden het sociale minim
ning een punt van zorg. De
ren desgevraagd laten wete
Aan
Van onze 1
DEN HAAG - Het
slissen of de verkoc
of bij pompstatior
dan ook extra acciji
Een onderzoek naar 1
bruik nadert zijn afror
Dat bleek gisteren tijde:
presentatie van de campai
tegen alcoholmisbruik die
ministerie van WVC sa:
met een pas opgerichte Bun
Alcohol Voorlichtingspl
vandaag start.
Staatssecretaris D|
(Volksgezondheid) presi
teerde het voorlichtingsm:
riaal gisteren. De campa:
gaat onder het motto 'Alci
maakt meer kapot dan je
is' en zal bestaan uit uit
breid reclamevoorlichti
folders, postbus 51-spotjes
speciale fessen op scholen.
Volgens Dees is de bedoel
niet om alcohol te verbiec
maar is de campagne erop
richt het overmatige drank
bruik in te dammen, om „s
GRONINGEN - Het Aca
misch Ziekenhuis in Groc
gen stopt met reageerbuis
vruchtingen. Deze behan
lingen, waarmee men in G
ningen na een experimenj
fase van twee jaar net was
gonnen, zijn niet opgenoi
in het vergoedingspakket
het ziekenfonds en het ziel
buis heeft er zelf geen
voor.
De ziekenfondsraad v
onlangs voorlopig vijf ziek
J. huizen in ons land aan
plaats voor deze beharj
lingsmethode: Rotterd,
Amsterdam, Tilburg, Nij
gen en Leiden.
Volgens een woordvoer
van het Academisch Ziek
huis Groningen is er in
Noordelijke regio wel
vraag naar bevruchtingen
de reageerbuis. „Het is
slechte zaak dat men hien
niet in het noorden teri|
kan", aldus die woordvoerc
MEDEWERKERS van de
meente Hengelo kun
maximaal een jaar onbefc
verlof krijgen bij geboort
adoptie. Dit stelt het col
van burgemeester en wet!
ders van Hengelo voor aai
gemeenteraad. Als die er
akkoord gaat is Hengek
eerste gemeente in Neder
met zo'n vergaande verlo
geling.
HET ZIJN barre tijden voorj
de speltechnische malaise,
teisterd door een verrega
Steeds weer nieuwe commii
ten over deze problematic
merkbaar resultaat.
Zonder de welhaast tradil
(mishandelingen en het aar
'e laten, concentreren de
vooral op het aanheffen var
sten. Dat ze daarbij niets te
tijdens het duel Ajax-FC De
Den Haag brachten de Hitle
op jodenjacht'.
Een dergelijke vorm van c
Het is aan de politie van de r
om daar onmiddellijk tegen
waartoe deze supporters ba
kleine kern van kwaadwilk
bleem in deze kwestie is ns
nen van kretologie. In Groni
spreken 'op jacht naar boi
jacht naar joden'. Ze zoude]
mee op het afschuwelijke pi
racisme begeven.
Het is zeer begrijpelijk dj
zijn stem verheft. Uitingen y
onmiddelijk de kop worden
van Thijn zich van bedient -
sterdam weren - tilt de aft
Nogmaals, misdragingen al
hen op geen enkele wijze v
langrijk om het in de juiste
straffen en vooral uitleggen
sfandige!- dan het veroorzal
citeit die dit met zich mee'
juist te wachten.
