UITBLAZEN
Vegin-voorzitter Kaland: min vijftien heel wel denkbaar
Sovjet-Unie lijkt haar persbeleid bij te stallen
Chili als slachtoffer van de handel in koper
'VERDWE
'n Nieu
zonder
even.
Mysterieus
gesjouw
NIET TE STERKE SCHOMMELINGEN PRIJS IN BELANG GASBEDRIJVEN
NA RAMPEN IN TSJERNOBVL EN DE ZWARTE ZEE
RECYCLING EN HET GEBRUIK VAN GLASVEZEL BEDREIGT DE WERELDKOPERMARKT
Boete voor
mishandeling
van koe
NMQ
DESTEMCOM
Toch maarpaa
WIMKOCK
DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1986
ACHTERGROND
Overdonderd
'Glasnost'
Stortvloed
DEN HAAG - De inter
van de Ziekenfondsraad
derzoek naar 350 miljoen
kenfondsen zouden zijn
Afgestemd lenen be
advies. U wilt natuur
waarden en een 1
Kom snel eens
Lenen? De NMBd
DE Red Lion in Ave
bury heeft er aan de
achterkant een eet
zaal bijgekregen, zie ik,
rustiek ingericht. 'Rustiek'
is de deftige naam voor
namaak-bruin. In het ge
val van de Red Lion is
echter sprake van een eer
lijke poging de nieuwe zaal qua
decoratie en inrichting te doen
passen bij de oude gelagkamer.
De Red Lion is een heel oude
herberg met een rijke geschie
denis. Talloze gewichtige perso
nages uit binnen- en buitenland
en generaties van archeologen
hebben in de Red Lion uitge
rust, gegeten, gedronken en ge
slapen.
De vriendelijke jonge vrouw
die mij van een filterkoffie
voorziet weet niets over de ge
schiedenis van de herberg. Of
die nog steeds in handen van
dezelfde familie was, had ik
haar gevraagd. „Familie?"
vroeg ze, „deze pub is van de
brouwerij en het beheer is in
handen van een zetbaas mana
gerzei ze) en die zit hier pas
vier jaar."
Ze had dus ook nooit ge
hoord van mr. Roberts, die in
de oorlog nog Nederlandse zee
lieden van de in de Middel
landse Zee getorpedeerde jager
Isaac Sweers had helpen red
den. Mr. Roberts was kastelein
in de Red Lion toen ik Ave-
bury voor het eerst bezocht. Hij
bleek zo'n behoefte te hebben
aan een praatje dat hij ons er
toe bracht staande aan de toog
onze lunch te verorberen.
torische belangstelling. Er is in
de afgelopen 20 jaar méér ver
anderd dan de Red Lion. Er is
een mooi, modern restaurantje
bijgekomen - heel toepasselijk
Stones geheten - waar ze origi
nele en dus heel on-Engelse ge
rechten serveren. Ik eet er 'Re
genboogtaart' bij m'n salade.
Een warme taartpunt van ver
schillende lagen kaas, tuinkrui
den en groenten in een omhul
sel van deeg.
De 17de eeuwse 'Grote
Schuur' is gerestaureerd en in
gericht als heemkundig mu
seum. De National Trust heeft
er een smaakvolle souvenirwin
kel geopend. Vijf Bed Break-
fast-h.ua.tn bieden in totaal
zo'n dertig bedden in achttien
kamers aan. English Heritage,
de dienst Monumentenbeheer
van het Ministerie van Milieu,
heeft er een bezoekerscentrum
geopend dat een beetje concur
reert tegen de winkel van de
(particuliere) National Trust,
die ook aan monumentenbe
heer doet.
Samen hebben Trust, Heri
tage, VW, gemeente en mid
denstand een eenvoudige folder
vervaardigd over wat Avebury
te bieden heeft en dat is be
paald niet gering. Toch is het er
op deze zaterdag, midden in de
vakantie, bijna net zo stil als
twintig jaar geleden. Misschien
ligt het aan het weer. Anders
dan wij hebben de Britten een
falikant mislukte zomer achter
de rug. De praatgrage vrouw in
de 'Red Lion' (wier gebrek aan
historisch besef mij toch wel
een beetje heeft gestoken)
klaagt over het mislukte sei
zoen. Als ik een tweede filter
koffie bestel is haar instem
mend geknik zo overtuigend
dat ik even het idee krijg dat ik
met mijn verteer voor haar het
seizoen alsnog een beetje red.
Hét probleem van-Avebury,
vermoed ik, is ook van steen en
heet Stonehenge. Dat kolossale,
wereldvermaarde monument
ligt hemelsbreed nog geen der
tig kilometer verderop. Stone
henge is een stenen spektakel
dat in één oogopslag is te om
vatten. Avebury is in menig op
zicht indrukwekkender dan
Stonehenge, maar het is moei
lijker te 'zien'. Je moet er een
flinke wandeling voor over heb
ben en je hebt er je fantasie bij
nodig om de gaten, geslagen
door generaties boeren, in de
ringen en avenues van rechtop
staande stenen weer op te vul
len. Er is echter nog zóveel be
waard gebleven dat de conclu
sie gerechtvaardigd is dat Ave
bury ooit het centrum is ge
weest van een pre-Britse
(hoogstwaarschijnlijk: klokbe
ker-) beschaving.
Ik kom er morgen nog even
op terug.
De uitbreiding die de her
berg heeft ondergaan maakt de
afwezigheid van verdere klandi
zie alleen maar schrijnender.
De andere koffiedrinkers zijn,
aan de bekers te zien waaruit
zij drinken, personeelsleden of
familie van de manager. Het is
zaterdagmorgen en de Engelse
scholen hebben nog steeds va
kantie, maar het grote parkeer
terrein buiten het dorp is leeg.
Er is vrij veel bewolking waar
de zon gedurende lange perio
den achter schuilgaat, maar het
is droog. Over de Heuvels van
het Witte Paard komt een gure
wind aanwaaien. De weinige
toeristen die ronddolen tussen
de reusachtige stenen waaraan
Avebury zijn, bij een breed pu
bhek klaarblijkelijk nog te ge
ringe faam dankt, dragen par
ka's en anoraks.
Het is bijna op de dag af
twintig jaar geleden dat ik voor
het eerst in Avebury kwam. In
het archief van de krant kan ik
nog vinden wat ik er toen over
schreef: „Avebury ziet eruit
alsof het zich nauwelijks be
wust is van zijn historische be
langrijkheid en het wekt even
min de indruk dat het leeft bij
de gratie van de toerist. Inte
gendeel: aan alles is te zien dat
het de boer is die hier zorgt
voor de dorpswei vaart, niet de
toerist."
Er zal destijds misschien
een tractor voorbij de Red Lion
zijn komen daveren terwijl ik
daar stond te lunchen, maar of
het bovenstaande een goede
waarneming was, betwijfel ik
nu. In elk geval gaat zij nu niet
meer op. Avebury doet wel de
gelijk zijn best om in het gevüj
te komen bij de toerist met his-
i'IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIJIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllïP
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176,
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom,
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 5051,4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rf)nlrrpl9tioc
Postgiro 1114111- ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA i - DONDERDAG 4 SEPTE
Door Louis van de Geijn
HET MODALE Neder
landse gezin betaalt vol
gend jaar 1000 minder
aan energie dan in 1985.
Wat doe je dan als nood
lijdend minister van Fi
nanciën? Laat je mis
schien het oog vallen op
het aardgas? Kan daar
niet wat belasting op?
Belasting heffen op aard
gas, beseft voorzitter A.J.
Kaland van de Vegin (gasdis-
tributiebedrijven), is het
mooiste wat er is voor een
minister van Financiën. Hij
is er zeker van dat hij hon
derd procent vangt. Het ver
bruik staat tot achter de
komma in de boeken en er is
geen gasbedrijf dat failliet
gaat met een fikse belasting
schuld.
Maar Kaland is tegen.
Want gasbelasting is even
doeltreffend als onrecht
vaardig. „Ik neem altijd het
voorbeeld van het leraar
sechtpaar. Beiden werkend,
een modern, goed geïsoleerd
appartement. Duizend kuub-
gas per jaar. Wie is de klos?
Dat zijn die twee oude mens
jes waarvan er één met
reuma te bed ligt, in een al
wat ouder huis, niet zo wind-
dicht. Vierduizend kuub per
jaar. Ga je belasting heffen
op gas, dan betalen die men
sen wel vier keer zo veel als
dat leraarspaar."
Kaland,:...Wij
niet te redden-
hoeven regeerakkoord
- FOTOARCHIEF DE STEM
Rnding: ...Premiewaarde hanteren...
- FOTODESTEM/JOHANVANGURP
Het is duidelijk dat er geen
accijns op aardgas komt, als
de Vegin-voorzitter dat kan
tegen houden. Dat is één ver
klaring voor de bereidheid
van de gasbedrijven om mee
te werken aan een construc
tie die aan de ene kant de
koopkracht de komende twee
jaar enigszins stabiel houdt
en anderzijds de peilloze val
van de aardgasbaten wat af
remt. De verlaging moet
worden beperkt en pas later
aan de consument doorgege
ven.
Nee, moet CDA-senator
Kaland ontkennen, de Vegin
heeft zich niet tot taak ge
steld het regeerakkoord te
redden. Maar de gasbedrij
ven hebben er wel belang bij
dat de prijs niet te sterk op en
neer gaat.
Dat dreigt volgend jaar in
derdaad te gebeuren. Als de
olieprijzen tussen nu en eind
oktober niet sterk oplopen,
wordt het aardgas voor de
kleinverbruiker in beginsel
18 cent (met BTW erbij 21,6
cent) per kubieke meter
goedkoper.
Het kabinet is echter van
plan per 1 november a.s. de
accijns op olieprodukten te
verhogen. Huisbrandolie
wordt daardoor 7 cent per li
ter duurder. Als gevolg daar
van gaat de prijs van aard
gas per 1 juli van het volgend
jaar op zichzelf 6,2 cent (excl
BTW) omhoog. Of dat meer
of minder wordt, hangt na
tuurlijk ook af van de ont
wikkeling van de olieprijzen
de komende periode.
Kaland: „Moet je nou over
die eerste zes maanden de
volledige prijsverlaging
doorgeven en vanaf juli een
verhoging invoeren? Of is
het redelijk om te proberen
voor het hele jaar zo veel mo
gelijk eenzelfde tarief te
hanteren?"
Kaland rekent het snel
voor: min 18 cent in de eerste
helft, plus 6 in de tweede, dat
is gelijk aan min 15 over het
hele jaar. „Dat zou zeer wel
denkbaar zijn. Ook niet gek
uit het oogpunt van de con
sument. Wat schiet je ermee
op als in de eerste helft van
het jaar de voorschotnota 50
lager is en daarna weer
stijgt? Zeker degenen met
een beperkte beurs hebben er
geen enkel belang bij zulke
grote schokken in hun vaste
woonlasten."
Kaland is over deze oplos
sing nog in de slag met mi
nister De Korte van Econo
mische Zaken, maar hij ver
wacht dat ze er wel uit zullen
komen. Gebeurt dat niet, dan
heeft het kabinet de stok
achter de deur van een tijde
lijke accijnsheffing. De op
brengst daarvan, te ramen op
zo'n 600 miljoen, zou onher
roepelijk verdwijnen in de
Staatskas. De inhouding per
1 januari, welke vorm die ook
krijgt, komt uiteindelijk toch
terecht bij de afnemers van
het gas. Ook daarom wil de
Vegin het alternatief van het
kabinet voor de accijnshef
fing graag aanpakken.
In de besprekingen met de
minister heeft de Vegin ook
een verlenging van het hui
dige contract met de Gasunie
aangekaart. Dat loopt tot juli
1988, Kaland wil het nu laten
eindigen in december van dat
jaar, zodat er de komende
twee jaar een rustige ont
wikkeling in de tarieven kan
worden vastgelegd.
Dat geeft de Vegin ook de
gelegenheid zich op te maken
voor een krachtmeting met
minister Ruding van Finan
ciën aan het eind van die pe
riode. De minister heeft tij
dens de afgelopen kabinete
formatie geopperd het aard
gas 5 tot 10 cent per kuub
duurder te maken, ongeacht
wat er met de olieprijzen ge
beurt.
De premiewaarde waarop
Ruding zich baseert, is een
begrip dat Gasunie en Eco
nomische Zaken al jarenlang
hanteren. Kaland: „De rede
nering is dat gas voor de ver
bruiker allerlei voordelen
heeft boven olie. Je hebt er
geen tank voor nodig, die je
telkens moet laten bijvullen.
Olie betaal je ook vooraf op
die manier. En aardgas is
veel schoner. Daar kun je ook
een prijskaartje aan han
gen." Of de mensen dan niet
zullen kiezen voor kolen of
olie? Niet zo gauw, denkt Ka
land. „Kleinverbruikers heb
ben eigenlijk niet een echt al
ternatief. Grootverbruikers
kunnen gemakkelijker over
schakelen. Die hebben ook te
maken met de energieprijzen
van buitenlandse concurren
tie. De tarieven voor klein
verbruik zijn hier nog be
trekkelijk laag in vergelij
king met het buitenland.
Daar heeft de minister nog
wel wat ruimte."
DE PUBLICITEITSMA-
CHINE van het Kremlin
heeft met ongekende
souplesse en zin voor de
tail gezorgd voor infor
matievoorziening rond
het zinken van het pas
sagiersschip Admiraal
Nachimov. In april werd
nog alom kritiek gele
verd vanwege de trage
berichtgeving rond het
ongeluk in de kerncen
trale van Tsjernobyl.
De officiële Russische me
dia maakten minder dan 17
uur na het zinken van het
schip in de Zwarte Zee mel
ding van de ramp. Naar wes
terse begrippen is dat nog
bijzonder traag, maar voor
de Sovjet-Unie, waar ge
heimhouding door de rege
ring bijna reflexmatig is, be
tekende het een doorbraak.
In het geval van Tsjerno
byl duurde het drie dagen
voor er iets bekend werd ge
maakt en dat gebeurde pas
nadat in Zweden hoge stra
lingsniveaus werden geme
ten en dat land een verkla
ring eiste.
Nadat het vergaan van de
Admiraal Nachimov was ge
meld, konden buitenlandse
verslaggevers ongehinderd
doordringen tot woordvoer
ders die verdere details be
kendmaakten. Ook plaatse
lijke functionarissen aan de
Zwarte Zee waren bereid in
formatie te verstrekken.
Dinsdagavond, minder dan
48 uur na de ramp, belegden
de autoriteiten een perscon
ferentie waar onderminister
van koopvaardij Leonid Ne-
dyak vlot en professioneel
antwoord gaf op vragen.
Zonder haperen vertelde hij
dat het cruiseschip was ge
ramd door een Russisch
vrachtschip en dat het met
1.234 mensen aan boord was
vergaan voor de reddingsbo
ten konden worden uitgezet.
Hij vertelde dat er 79 lijken
waren gevonden, dat 319
mensen werden vermist en
dat 836 opvarenden waren
gered.
In de nieuwsuitzending op
de televisie werd die avond
uitgebreid aandacht ge
schonken aan de scheeps
ramp en aan de persconfe
rentie.
De westerse corresponden
ten werden door de openheid
van de autoriteiten volledig
overdonderd. Zij zijn er aan
gewend geraakt dat zij hun
informatie moeizaam en
stukje bij beelje moeten ver
zamelen, waarbij zij veelal
niet meer in handen krijgen
dan onbevestigde geruchten.
In het verleden was de
traagheid van de autoriteiten
soms schokkend:
- In 1983 duurde het zes da
gen voor de autoriteiten er
kenden dat zij een Zuidkore-
aans verkeersvliegtuig had
den 'tegengehouden'. Pas na
bijna een jaar werd openlijk
gezegd dat het toestel was
neergeschoten.
- Het duurde een maand
voor werd bevestigd dat zich
in 1983 een ongeluk had voor
gedaan op een lanceerplat-
form en dat drie kosmonau
ten daarbij net niet om het
leven waren gekomen.
- De dood van een jonge
kosmonaut in de begintijd
van de ruimtevaart werd pas
na 25 jaar bekend.
- Het is nog steeds niet be
kend hoeveel doden er vielen
toen een Wolga-schip bij
Oeljanovsk in 1983 een brug
ramde. Geruchten spreken
van 200 doden.
De berichtgeving rond de
Admiraal Nachimov was
vooral bijzonder omdat er
geen buitenlanders of hoog
waardigheidsbekleders aan
boord waren. Dergelijke om
standigheden kunnen het
proces van informatievoor
ziening versnellen.
Het was tot nu toe het dui
delijkste voorbeeld van de
nieuwe 'glasnost', de open
heid die partijleider Michail
Gorbatgjov heeft geëist ter
vervanging van de oude
praktijk die erop neerkwam
dat uit het binnenland alleen
goed nieuws en uit het bui
tenland alleen slecht nieuws
werd gemeld.
De oproep van Gorbatsjov
leidde er in eerste instantie
toe dat in de Russische pers
werd geschreven over het
binnenlandse drugprobleem
en dat lezers brieven stuur
den waarin werd geklaagd
over trage berichtgeving
over ongelukken en natuur
rampen.
Het nieuwe imago liep na
Tsjernobyl een flinke deuk
op. De eerste persconferentie
over Tsjernobyl werd strak
in de hand gehouden. kon
den slechts vier vragen wor
den gesteld voor de perscon
ferentie werd beëindigd. Pas
na geruime tijd kwam een
brede nieuwsvoorziening
rond het ongeluk op gang en
vorige week gaf de Sovjet-
Unie uitgebreid tekst en uit
leg over het ongeluk op de
LAEA-conferentie in Wenen.
Na het zinken van de Ad
miraal Nachimov werden de
westerse verslaggevers gere
geld en relatief gedetailleerd
op de hoogte gehouden door
Igor Averin, hoofd van de af
deling buitenlandse betrek
kingen van het ministerie
van koopvaardij. Hij stond
zelfs journalisten in het bui
tenland telefonisch te woord.
De radionieuwsdienst van
Associated Press kon onge
hinderd uit Londen contact
met hem opnemen voor een
telefonisch interview.
Averins secretaresse be
handelde de stortvloed van
telefoontjes zonder ook maar
een begin van de irritatie en
vijandigheid te tonen waar
mee verslaggevers meestal
bij officiële instanties wor
den ontvangen.
De PR-afdeling van het
Kremlin is de afgelopen
week ook in de weer geweest
rond de zaak van de gearres
teerde Amerikaanse journa
list Nicholas Daniloff die
door de KGB wordt beschul
digd van spionage.
Toen een AP-verslaggeve:
vorige week zaterdag telefo
nisch contact zocht met dt
Lefortovo-gevangenis
een bevestiging te krijgen
dat Daniloff daar werd vast
gehouden, deed hij dat zon
der te verwachten antwoori
te krijgen. De KGB-agen',
aan de andere kant leek
stomverbaasd dat het tele
foontje aan hem was doorge
geven. De journalist was
even verbaasd dat hij zomaai
een agent van de geheim;
dienst aan de telefoon had
gekregen. Op beleefde toon
bevestigde de agent dat Da
niloff in hechtenis zat.
Gennadi Gerasimov, dl
woordvoerder van het minis
terie van buitenlandse zaker.
gaf dinsdag tijdens een spe
ciale bijeenkomst tekst e:
uitleg over de zaak. Hij wen
benoemd na het ongeluk ii
Tsjernobyl, als opvolger va:
de minder soepele Vladimi
Lomeiko. Gerasimov steld
zich dinsdag hard op, maai
hij was wel bereid vragen tf
beantwoorden. Hij biet
kalm op de ongeruste ei
soms boze vragen van d
journalisten. Er ontston:
geen ruzie en hij liep nie
weg. In het verleden is
wel eens anders geweest o;
persconferenties in Moskou.
Door Mathieu Kothuis
DE vervlechting van de
internationale politiek
met de grondstoffen-
handel is in het recente
verleden wellicht het
duidelijkst geïllustreerd
rond de grondstof koper.
Chili, een van de belang
rijkste koperproducen
ten ter wereld, speelde
daarbij een hoofdrol als
slachtoffer in de strijd
om de controle van deze
strategische grondstof.
Na de VS en de Sovjet-
Unie is Chili de derde koper
producent ter wereld met een
jaarlijkse produktie van
ruim een miljoen ton per
jaar, 13,2 procent van de
jaarlijkse wereldproduktie.
De aanwezige voorraden ko
per in Chili zijn echter veel
hoger en daarmee zou 30 pro
cent van de wereldproduktie
haalbaar zijn. De VS (met
een jaarlijkse produktie van
1.376.000 ton, 17,2 procent van
de wereldproduktie) en de
Sovjet-Unie (1.136.000 ton,
14,2 procent) produceren
voornamelijk voor eigen ge
bruik.
Naar voorbeeld van de
OPEC hebben een aantal ko
perprocenten zich verenigd
in de CIPEC (Conseil inter-
gouvernemental des pays ex-
portateurs de cuivre). De le
den zijn Chili, Zambia, Zaïre,
Peru, Indonesië en Maureta-
nië met als geassocieerde le
den Australië, Papoea-
Nieuw-Guinea en Joegosla
vië. Samen produceren deze
negen landen ongeveer 39
procent van de totale wereld
produktie. De produktie van
de Afrikaanse 'Copper Belt',
Zambia en Zaïre, komt over
een met die van de Sovjet-
Unie. Het belangrijkste stre
ven van de CIPEC is te ko
men tot stabilisatie van de
exportprijzen via het aanleg
gen van een bufferreserve.
Toen in '70 de Unidad Po
pular van Salvadore Allende
in Chili aan de macht kwam
werd bij het parlement een
voorstel tot nationalisatie
van de kopermijnen inge
diend. Doel was de rijke op
brengst van de kopermijnen
ten goede te laten komen aan
de arme Chileense bevolking.
De koperexport levert de be
langrijkste bijdrage in Chili's
nationale inkomen.
Nadat de regering-Allende
had geweigerd de grote (ko-
per-)multinationals uit de VS
schadeloos te stellen voor de
nationalisaties van hun Chi
leense kopermijnen, startte
een door de VS gesteunde
campagne om Allende ten val
te brengen. Bij een militaire
staatsgreep, naar later bleek
eveneens gesteund door de
VS, werd de Chileense rege
ring ten val gebracht, Al
lende en vele anderen ver
moord en duizenden UP-
aanhangers gevangen gezet.
De nationalisaties waren van
de baan en de belangen van
de multinationals (Anaconda
en Kennecott) veiliggesteld.
De belangrijkste koper
mijnen in Chili liggen in de
noordelijke en centrale An
des. Deze 'gran mineria' met
85 procent van de Chileense
koperproduktie, eerder in
handen van Anaconda en
Kennecott, zijn nu opgegaan
in de Corporación Nacional
del Cobre en Chile. Aan de
multinationals is voor deze
overname 500 miljoen dollar
betaald. Particuliere bedrij
ven leveren nu nog eenvijfde
van de nationale koperpro
duktie.
De wereldkoperprijs is
voor Chili van levensbelang:
elke dollarcent meer of min
der scheelt het land jaarlijks
ruim 20 miljoen dollar aan
inkomsten. Opvallend is de
halvering van de wereldko
perprijs tijdens de regering
Allende en de verdubbeling
in het jaar na de militaire
machtsovername door Pino
chet. Maar de laatste jaren
zit duidelijk de klad in de
wereldhandel in koper. De
wereldproduktie die tussen
1954 en 1974 meer dan ver
dubbelde, stagneert. Ook het
koperverbruik stijgt niet
meer. In de telecommunica
tiesector, goed voor tien pro
cent van het kopergebruik,
wordt nu inplaats van koper
draad glasvezel gebruikt. Re
cycling van koperafval dekt
bovendien 60 procent van de
behoefte in de westerse in
dustrielanden. Die malaise
op de internationale koper-
markt blijkt ook uit de dra
matische gedaalde prijzen op
de Londense koperbeurs. Van
1300 Engelse pond per ton ko
per (eind vorig jaar) daalde
die prijs eind juni tot 915
pond per ton, een prijsdaling
van 33 procent.
Na de VS, de Sovjet-Unie
(die beiden in hun eigen be
hoefte aan koper kunnen vol
doen) en Chili is ook Zambia
een van de grotere koperex
porteurs. Het land produ
ceert jaarlijks 671.000 ton, 8,4
procent van de wereldpro
duktie. Tijdens een staatsbe
zoek aan Nederland gaf de
Zambiaanse president Ka-
oenda begin dit jaar een
overzicht van de belangrijk
ste problemen voor de Afri
kaanse landen met de hui
dige gang van zaken op
internationale grondstoffen
markt.
De fundamentele oorzaal
van de bestaande economi
sche orde van uitbuiting e:
ongelijkheid in de wereli
ligt, zo zei Kaoenda, in he
koloniale verleden waarbi
de Afrikaanse landen voor
namelijk als producente
van grondstoffen werden
zien. De markten voor di
produkten liggen nu nog uil
sluitend in West-Europa
de VS en Afrika heeft zeil
nu nog geen mogelijkheid ot
invloed uit te oefenen op c
voorwaarden waaronde
deze produkten worden ver
handeld.
Koper is volgens Kaoend
zo'n voorbeeld waarvan d
prijs buiten Zambia om op
beurs in Londen wordt vasl
gesteld. En aangezien ook c
prijs van industriële produk
ten in de westerse werel
wordt vastgesteld is het gf
volg, „dat Afrika minde
krijgt voor wat ze exportee:
en meer betaalt voor wat
importeert. Dat is het vooil
naamste kenmerk van ow
economische betrekking me
Europa en Noord-Amerika'
aldus Kaoenda. Overigei
toonde de Zambiaanse pres
dent zich ook de eerste om t
erkennen dat de ontwikte
ling van zijn land is gebat
bij een toenemende exploita
tie van de vele natuurlij!
hulpbronnen waarover Zad
bia beschikt om de afhank
lijkheid van de koperexpo
te verkleinen.
Vorige afleveringen in deze sei
werden geplaatst op 30 augustvt
in 3 september. Morgen: Koffie
A. F.Th. van der Heijden.
- FOTO ANP
Fon
Van onze Haagse r
Het onderzoek moet binne
rond, zodat de Ziekenfondsr
(Volksgezondheid) snel dui
fen. Dees heeft deze zomer
het onderzoek gegeven.
Hem was gebleken dat bij
de opheffing van de vrijwil
lige ziekenfondsverzekering
per 1 april van dit jaar in de
kassen van deze fondsen nog
maar 18 miljoen zat Bere
kend was te voren dat bij de
opheffing zo'n ƒ350 miljoen
zou resteren. In de wet, waar-
ROERMOND (ANP) - De kan
tonrechter in Roermond heeft
woensdag de 56-jarige dieren
arts K.li.K. uit het Limburgse
Montfort een geldboete van
2500 gulden wegens ernstige
mishandeling van een koe.
Het dier werd vorig jaar
mei met een krachttoestel, een
zogenoemde geboortekrik,
verlost van een kalf. Het kalf
werd dood geboren en de koe
zo ernstig gewond dat het dier
naderhand moest worden af
gemaakt.
Volgens de verdediger en
twee getuigen a décharge
wordt het bewuste krachttoe
stel vrij algemeen toegepast en
in Nederland aanvaard. Vol
gens een woordvoerder van
het ministerie van Landbouw
is het gebruik van de geboor
tekrik bij wet verboden.
(ADVERT
DE JAARLIJKSE rapportage van de
niet vaak voor groot politiek gewei
ophef gemaakt over saillante detail
taxi kosten zou hebben gedeclaree
rieuze klachten die deze onafhan
brengt.
Een van de misstanden waar de
jaren over beklaagt is de lichtvaard
tnet subsidies wordt omgesprong
voorvallen aangehaald waaruit blijkt
den subsidies die jaarlijks worden
tï'2oncfer gebrekkig te noeme
zaak. De mogelijke subisidiefraude
Pensioenfonds dreigt er een te wor
Naar alle waarschijnlijkheid hee
huisvesting in een reeks van jaren
dies te veel betaald aan particuliere
w I. Algemene Rekenkamer en oo
volkshuisvesting in Zuid-Holland h
schuwende taal gesproken. Deze
t iarr-?an dovemansoren gericht wa
tiek Den Haag niemand zich qeroe~
gaan. a
Dat onderzoek zal nu wel plaatsvi
is Brokx Van Volkshuisvesting, on
mer, aangekondigd. Een nadeel va
tendeels zal worden uitgevoerd doo
'e van Volkshuisvesting. Niet dat bij
worden aangekeken tegen de am
voor hun rekening nemen. Zaak is
jij Y?e''9e affaire de uiterste objecti
npt beste middel daartoe is een par
enquete heeft bewezen dat deze pr
Dioot legt. Het is alleszins waar dat
teaardemiddel is. Maar wil de politi
waardigheid inboeten, dan zal in de
le openheid moeten worden betra
