Curran maakt geen
schijn van kans
Surinaamse leger lijkt niet
opgewassen tegen Brunswijk
Bittere realiteit van de wereldhandel in suiker
6
6
VOEDIl
'Gt
SUIKERPRODUCENTEN IN DE KNEL DOOR DUMPING EN GOEDKOPE ZOETSTOFFEN
MALAISE
I GRONDSTOFFEN MARKT
El
Winst Aud
stijgt ster
DE STEM C
ATV op ste
DINSDAG 2 SEPTEMBER 1986
ACHTERGROND
AMERIKAANSE MORAAL THEOLOOG
IN SLAG MET VA TICAAN
De kracht
van
het team
Haags
hoogstandje
Veriubberhrg
Agenda
ran
DINSDAG 2 SEP1
T5 PAGINA;
Door Jan Bouwmans
DE Amerikaanse mo
raaltheoloog Charles E.
Curran gaat dus daad
werkelijk in de slag met
het Vaticaan dat hem
zijn leerbevoegdheid
aan welke katholieke
instelling ter wereld ook
heeft ontnomen. Zijn be
roep maakt echter geen
schijn van kans.
Het Vaticaan heeft met on
gelijk bekennen traditioneel
al de grootste moeite-het is
immers' niet bevorderlijk
voor het geloof in de onfeil
baarheid-, ihaar de kans
loosheid van Curran heeft
veel diepere redenen. Voor
alle duidelijkheid nog even
precies wat de inzet is: de er
kenning van Currans katho
liciteit. Het kan dus best zijn
dat Curran-al of niet met
behulp van een uitspraak
van de burgerlijke rechte-
r-aan de Katholieke Uni
versiteit van Amerika blijft
doceren, zij het in een andere
positie. Het Vaticaan wil
Curran „slechts" het waar
merk 'katholiek' ontnemen
en hem daarmee tot een
vreemde, andersdenkende
maken. Zijn verwijdering
van de Katholieke Universi
teit zou de duidelijkheid naar
buiten toe wel vergroten,
maar is niet essentieel.
De zaak zelf is wel bekend:
Curran verkondigt opvattin
gen omtrent abortus, gebruik
van voorbehoedmiddelen,
sexuele zelfbevrediging,
voorechtelijk geslachtsver
keer, echtscheiding en homo-
sexualiteit die niet samen
vallen met wat het Vaticaan
hieromtrent verkondigt. De
eis zich aan de Vaticaanse
opvattingen aan te passen
heeft Curran afgewezen met
een beroep op zijn weten
schappelijke en persoonlijke
integriteit. De zaak sleept
formeel al sinds 1979 toen de
Congregatie voor de Geloofs
leer een leerstellig onderzoek
tegen hem begon.
Van de ene kant is het ver
wonderlijk dat Curran nu
pas door het Vaticaan wordt
veroordeeld; bijna als laatste
in de rij van godgeleerden die
de afgelopen decennia pro
blemen met Rome hebben
gehad. De zaken waarmee de
Amerikaan zich bezig houdt,
raken immers alle mensen
heel direct in hun persoon
lijke leven zodat zijn afwij
kende opvattingen ook heel
direct aankomen en dus
doorwerken in alle lagen van
het kerkvolk. Zal het dogma
van de onbevlekte ontvange
nis van Maria veel katholie
ken bij wijze van spreken een
zorg zijn, het wel of niet ge
bruiken van de pil of het ka
potje is een zaak van bijna
alledag. Zo gezien had Cur
ran het eerst aangepakt moe
ten worden om de dissidente
beweging in de kiem te smo
ren.
Dat eerst andere theolo
gen-Küng, Pohier, Schille-
beeckx, Boff om er enkele te
noemen - met wisselende uit
slag zijn aangepakt, heeft
zijn redenen waarop we nu
niet verder kunnen ingaan,
maar de aard van de zaak
zelf staat er nu borg voor dat
Curran kansloos is. Want de
ontwikkelingen op hef ter
rein van de sexuele moraal
zijn, zeker achteraf gezien,
het hart van de crisis in de
kerk. Als ergens in het ker
kelijke leven het beroep op
het eigen geweten effectief
gestalte heeft gekregen, dan
is dat op het gebied van de
sexuele moraal. Men kan
zelfs staande houden dat de
ontworsteling aan de cleri-
cale bevoogding op sexueel
terrein hét breekijzer is ge
weest in de emancipatie tot
mondigheid in de kerk na
Vaticanum II.
De brede afwijzing-in
woord, maar vooral daad-
van de encycliek 'Humanae
Vitae' waarin paus Paulus VI
onder meer het gebruik van
voorbehoedmiddelen ver
bood, was daarvan het eerste
markante signaal. Die brede
afwijzing zal het kerkelijk
gezag voorzichtig hebben ge
maakt: onverhoeds optreden
borg immers het directe ge
vaar in zich grote groepen
gewone gelovigen van zich te
vervreemden. Maar gezien de
onwrikbare opstelling die
ook na Paulus VI is ingeno
men, moest het er eens van
komen: het gevoelige hart
van de dissidente stroming,
en zeker de intellectuele voe
dingsbron daarvan, moet
aangepakt worden, wil de het
leergezag kans hebben het
„gelijk" ooit nog aan zijn
zijde te krijgen.
Dat het Vaticaan met zijn
opvattingen inzake sexuele
normen en waarden ook in
eigen kringen tegen een
sterke en brede stroom op
roeit, weet het zelf ook wel.
Dat die brede tegenstroom
het besef zou wakker roepen
dat men het ook wel eens bij
het verkeerde eind zou kun
nen hebben, is beslist niet het
geval. Een dergelijke ge
dachte valt daar volstrekt
buiten het gezichtsveld.
Vastgesteld moet echter wor
den dat het Vaticaan de ont
wikkelingen op onderhavig
terrein niet op kracht van ar
gumenten in zijn richting
heeft kunnen ombuigen. Niet
uit menselijke zwakheid,
maar uit overtuiging niets
verkeerds te doen hebben
grote groepen kerkleden tot
andere sexuele normen ge
bracht. De hedendaagse in
tellectuele strijd is met an
dere woorden verloren: dat
mag na ruim twintig jaar
(wetenschappelijke) bezin
ning, discussie en onderzoek
wel vastgesteld worden. Dan
rest ook niets anders meer
dan een wetenschapper als
Curran uit te spuwen.
Of het katholiek leergezag
evenwel het historische ge
lijk aan zijn zijde heeft, zal
de verre toekomst uitmaken.
Echte omwentelingen in de
geschiedenis voltrekken zich
zelden in minder dan een
eeuw. Het kan echter nooit
kwaad zich er steeds bewust
van te blijven dat het katho
lieke leergezag met dezelfde
stelligheid destijds bestreden
en verketterd heeft dat de
aarde om de zon zou draaien.
En tot de dag van vandaag
heeft het leergezag Galileo
Gallilei en de wereld officieel
zijn ongelijk nog niet bekend.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.HM Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28,01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17,p0 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje® 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
TB
UIT de recente botsin
gen tussen het Suri
naamse leger en de
groep-Brunswijk begint
duidelijk te worden dat
de strijdkrachten niet
zijn opgewassen tegen
de in het Marowijne-ge-
bied opererende opstan
delingen.
De militairen van het na
tionale leger lietei) zich her
haaldelijk verrassen door de
mannen van Brunswijk,
waarna de aanvallers zich
ongestraft en tot twee keer
toe met gijzelaars in het oer
woud konden terugtrekken.
Het leger heeft geen ant
woord op de 'laffe aanvallen
van de bende criminelen', zo
als de acties van Brunswijks
Jungle Commando door de
Surinaamse autoriteiten
worden genoemd.
Volgens een militaire zegs
man, die anoniem wenst te
blijven, is het uitblijven van
resultaten bij de jacht op
Brunswijk te wijten aan het
lage moreel van de man
schappen, gebrekkige bevel
voering en het ontbreken van
voldoende materieel voor
guerrilla-bestrijding in de
jungle. „Ik heb de indruk dat
het moreel van het nationale
leger, voor zover het al be
stond, inmiddels tot ver be
neden nul gedaald is. Binnen
het leger is sprake van nogal
wat deserties, onwilligheid
en dienstweigering", aldus de
zegsman die de situatie bij de
Surinaamse strijdmacht goed
kent. Het lage moreel van de
manschappen heeft volgens
hem niet alleen een economi
sche of politieke achtergrond.
Ook de bovennatuurlijke
krachten in het oerwoud, de
Winti, spelen een belangrijke
rol.
Zij boezemen vooral de
creoolse militairen uit de
stad angst in en verschaffen
de bosneger Brunswijk een
aureool van onkwetsbaar
heid. Creolen en bosnegers
geloven dat de goden (Winti)
met hun Afrikaanse voorou
ders zijn meegereisd naar
Suriname. „Ik ben ervan
overtuigd dat Brunswijk
geen stap doet of hij heeft
met zijn Loekoe-man (ziener,
die door godheid in bezit
wordt genomen, red.) gespro
ken. Hij voelt zich daardoor
bijna onkwetsbaar. Dat heeft
invloed op het moreel van de
militairen." De angst voor
het bovennatuurlijke ver
sterkt de weerzin van leger
patrouilles om van de wegen
af te gaan en het voor hen
onbekende bos in te trekken.
Dat bevelvoering en sa
menwerking in het leger te
wensen overlaten ligt vol
gens de ingewijde vooral aan
het verdwijnen van goed op
geleide officieren. „Het hele
officierskorps van de krijgs
macht onder Elstak (Suri
naamse bevelhebber voor de
revolutie van 1980), dat was
opgeleid in Nederland, is ont
slagen na 1980. Ook de jon
gens die daarna in Breda
werden opgeleid zijn inmid
dels allemaal ontslagen. Wat
Bouterse nog over heeft zijn
een paar jonge jongens, die
op Cuba, in Libië of Brazilië
zijn opgeleid en van wie ik
het gevoel heb dat zij niet
eens officier zijn geworden".
De zegsman wijst erop dat
de Echo-kompagnie, het
keurkorps van Bouterse, na
het ontslag van Arthy Gorré
werd geleid door een onder
officier, sergeant-majoor
Van Randwijk. Bij het vuur
gevecht van vorige week
donderdag bij Bigi Stone
werd Van Randwijk gegij
zeld door de groep-Bruns-
wijk, hetgeen in Surinaamse
verzetskringen wordt be
schouwd als een zware te
genslag voor Bouterse. „Met
name het ontslag van (batal
jonscommandant) Paulus
Baghwandas en Gorré heeft
zijn invloed gehad. Bouterse
heeft geen kwaliteit meer om
zich heen. Je ontslaat niet
ongestraft alle commandan
ten", aldus de militaire zegs
man.
Het leger van ruim twee
duizend man heeft naast
handvuurwapens nauwelijks
materieel om de strijd aan te
binden met een guerrilla
groep. Het beschikt volgens
het jongste jaarboek van het
Internationale Instituut voor
Strategische Studies over
dertig pantserwagens van
Nederlandse en Braziliaanse
makelij en zes stuks mortier-
geschut. Volgens de zegsman
kunnen de negen Neder
landse pantserwagens van
het type YP-408 en de mor
tieren langzamerhand als af
geschreven worden be
schouwd.
Voor gebruik in het on
doordringbare oerwoud zijn
de pantserwagens onge
schikt. Bij militaire parades
in Paramaribo verschijnen
nog altijd vier kanonnen uit
de Tweede Wereldoorlog die
de afgelopen decennia slechts
werden gebruikt voor het af
schieten van losse flodders
bij officiële gelegenheden.
Deze wapens hebben geen
enkele betekenis.
De marine heeft de be
schikking over negen pa
trouilleschepen: drie grote,
die geschikt zijn voor de zee
vaart, en zes kleine voor de
rivieren. In de strijd tegen
Brunswijk hebben de autori
teiten weinig aan dit mate
rieel, zo is de mening van de
militair. De luchtmacht heeft
vier Britse Defender-ver-
kenningsvliegtuigen. Deze
toestellen hebben waar
schijnlijk een mitrailleur in
de kop en zijn vermoedelijk
in staat enkele lichte bom
men mee te nemen. Maar
vanuit de lucht zijn de man
nen van Brunswijk in het
dichte oerwoud niet op te
sporen.
De zegsman vermoedt dat
de verbindingsapparatuur en
de bediening daarvan een
ander zwak punt vormen bij
het leger. Het valt hem op dat
de militairen tot drie maal
toe (bij Stolkerstijver, Albina
en Bigi Stone) in moeilijkhe
den zijn gekomen zonder dat
er tijdig om hulp werd ge
vraagd. Bij de verbindingen
hebben zich in het verleden
altijd al problemen voorge
daan en aan te nemen valt
dat deze nog steeds bestaan.
De kans dat het leger erin
slaagt Brunswijk op kotfe
termijn uit te schakelen
wordt klein geacht. Al kan
Brunswijk het lang uithou
den, hij zal volgens waarne
mers pas een echte bedrei
ging voor het bewind-Bou-
terse vormen wanneer ook op
andere plaatsen in het land
verzetsgroepen of verzetsac
ties de kop opsteken. Dat de
machthebbers beducht zf
voor het overslaan van ver
zetsacties moge blijken uit de
verscherpte controle, die
sinds enkele dagen in en om
Paramaribo wordt toegepast
Op verscheidene plaatsen,
zoals bij Fort Zeelandia en de
Memre Boekoekazerne, zijn
zandzakken opgestapeld.
Telefonische navraag bij
bewoners van Paramaribo
geeft de indruk dat Bruns
wijk in de hoofdstad niet op
bijster veel steun hoeft te re
kenen. Personen, die het be
wind niet welgezind zijn, to
nen zich weliswaar ingeno
men met het feit dat iemand
eindelijk wat durft te doen,
maar als alternatief voor
Bouterse wordt Brunswijk
niet serieus genomen. (ANP)
„IK wil dat jonge mensen
naar Economische Zaken
gaan opkijken, dat ze het
weer een eer vinden om hier
te werken. Ja, we moeten
nog wat afslanken, 500 ar
beidsplaatsen in vier jaar.
Dat zullen we ook doen.
Maar de jonge mensen die
we hier binnenhalen, die.
Ja, die.
„Zullen blij zijn," ver
zuchtte het gehoor van mi
nister Rudolf de Korte (Eco
nomische Zaken), toch wat
geraakt door deze plotse
linge eruptie van kinderlijk
oprecht enthousiasme.
Maar dat had De Korte
niet willen zeggen. Wat hij
duidelijk had willen maken,
zonder zijn voorganger al te
zeer te desavoueren, was dat
hij het ministerie de status
en erkenning die het onder
het 'aangeschoten wild' Van
Aardenne niet meer had,
weer zou terugbezorgen.
„Onzekerheid is slecht
voor de organisatie," aldus
De Korte.
Het weekend voor zijn
presentatie waren hij en zijn
staatssecretarissen Heerma
en Evenhuis en de top van
de ambtelijke staf nog in re
traite gegaan om tot de
eensluidende conclusie te
komen dat hij - „de make
laar tussen wetenschap en
bedrijfsleven die niet in
stuurneigingen vervalt" - en
de zijnen een zeer goed en
vooral dynamisch team wil
den vormen.
Dynamisch en té goed
voor deze wereld was De
Korte ook al in zijn vorige,
zeer kortstondige ministers-
baan. Onbeschaamd had in
de verkiezingstijd de toen
kersverse opvolger van mi
nister Rietkerk (Binnen
landse Zaken) nog uitgeroe
pen dat hij voor de ambte
naren zou zorgen. Want wie
moest het anders doen als
hij het niet deed?
Niet De Korte, maar zijn
altijd wat zuinig kijkende
opvolger Van Dijk kreeg
uiteindelijk de taak de amb
tenaren mee te delen dat er
helemaal niks voor hen in
het vat zit, nu niet en vol
gend jaar evenmin.
De Korte intussen heeft
zijn aandacht verlegd naar
wat het "jonge, dynamische
team van Economische Za
ken' de komende vier jaar
allemaal voor groots gaat
verrichten.
Niet bij machte om achter
welke zin dan ook een punt
te zetten, eindigde afgelopen
week De Kortes lofzang op
zijn 'nieuwe' ministerie, zijn
zelfbedachte operatie 'ken
nis loont' en de 'spectacu
laire economische groei' in
een alles overstemmend ge
bulder van zijn gehoor.
En nu maar afwachten of
de makelaar tussen weten
schap en bedrijfsleven er
echt in slaagt alles weer be
ter, mooier en groter te ma
ken. Met of zonder dyna
miek.
EINDREDACTIE:
FRANS BOOGAARD
„Ik heb geen haast om din
gen te bereiken in de poli
tiek; het is mijn werk en een
beetje mijn liefhebberij. Ik
heb 's morgens altijd even
moeite om me er weer voor te
interesseren."
(WD-fractieleider Voor
hoeve)
„SAMENLEVEN zonder een
gemeenschappelijke levens
beschouwing ontaardt ge
makkelijk in een 'ieder voor
zich' in plaats van een 'ieder
het zijne'. Dat geldt voor
kleine, maar ook voor grote
samenlevingsverbanden.
Staatsdwang zonder een
herkenbare ideologische
rechtvaardiging kan onmo
gelijk leiden tot ordening of
tot de oplossing van proble
men."
Het taalgebruik van dr. P.
De Korte: ...dynamisch...
F. Maas, directeur van het
centrum voor parlementaire
geschiedenis van de Katho
lieke Universiteit van Nij
megen, is nog steeds wat ge
zwollen, maar zijn oordeel
vorige week over het kabi
net Lubbers-II loog er niet
om.
Het enkele feit dat in de
regeringsverklaring 'elke
poging tot ideologische
plaatsbepaling en maat
schappij-analyse' ontbrak,
is volgens Maas tekenend
voor de politieke malaise
van het moment. En hij
voegt eraan toe: „Het wet
tigt de verwachting dat on
der Lubbers-II de verloede
ring van de samenleving en
de verlubbering van de de
mocratie eerder bevorderd
dan teruggedrongen zullen
worden. Dit kabinet heeft
letterlijk geen boodschap
voor de burgerij, die moreel
én in jaren verder zal ver
grijzen."
Het oordeel van Maas is
niet van vandaag of giste
ren, blijkt uit zijn toelich
ting (Trouw 28/8, 'De ver-
lubberde democratie'), want
ook de eerste vier jaar is er
maar weinig van gebakken.
Op buitenlands gebied
maakte Nederland, door zijn
gegoochel met raketvarian
ten, zich tot de risee van de
NAVO.
Het terugdringen van het
financieringstekort, waartoe
het sociaal-economisch be
leid zich beperkte (de econo
mische groei bleef laag, de
werkloosheid hoog, de be
drijfsinvesteringen bleven
tegenvallen), was hoofdza
kelijk te danken aan de
meevallende conjunctuur en
de inzet van de lagere over
heden; niet aan gericht be
leid.
De criminaliteitsbestrij
ding kwam niet verder dan
papieren voornemens, ter
wijl de criminaliteit zelf
werd gevoed door miljoe
nenaffaires bij de overheid
(RSV, ABP, de Walrus).
En al die tijd bleven de
politiek verantwoordelijken
gewoon zitten (Van Aarden
ne) of kwamen ze (Van
Eekelen) op een hogere post
terug.
'Stuitend', aldus Maas, die
geen ander woord kan vin
den voor het excuus van
Lubbers, dat wie werkt al
tijd fouten maakt.
Maas, die al menige publi-
katie over politiek en open
baar bestuur op zijn naam
heeft staan, laat van Lub-
bers-I en -II geen spaan
heel, maar deze twee regeer-
ploegen is niet alles te ver
wijten. De oppositie heef:
verzuimd een redelijk alter
natief te bieden, en de kie
zer.
Als we Maas goed begre
pen hebben moet die vol
gende keer op zijn mins!
eens goed na gaan denken
voor hij en/of zij wéér hel
verkeerde vakje roodmaken
DE Tweede Kamer, vandaar
voor het eerst weer bijeen
na een tamelijk lang zomer
reces, houdt het de eerste
week nog rustig. Na monde
linge vragen vanmiddag van
het Kamerlid Haas (PvdA)
over de ontsnapping van
vier gedetineerden uit de
strafgevangenis in Scheve
ningen, is het voornaamste
agenda-onderwerp de af
handeling van de Mediawet
want behalve Lubbers had
ook Brinkman nog een kar
wei af te maken.
Onzeker is nog - da
wordt wellicht vandaag be
slist - of de lokatiekeuze
voor de kernafvalberging
eind deze of begin volgende
week aan de orde komt. Mi
nister Nijpels (Milieubeheei
en Ruimtelijke Ordening
had uitstel gevraagd om ziel
beter te kunnen voorberei-
den.
De Eerste Kamer verga
dert deze week nog niet ple
nair.
Door Frank van Ooijen
DE RUIM één miljoen
mensen die afhankelijk
zijn van werk op de sui
kerrietplantages van het
Filippijnse eiland Ne
gros hebben het nooit
breed gehad.
Maar nu de suikermarkt
ingestort is en de ene na de
andere plantage gesloten
wordt, dreigt er massale
werkloosheid en een regel
rechte hongersnood. De
machtige suikerbaronnen in
vesteren alleen nog maar in
landbouwmechanisatie om
de produktiviteit te verhogen
en de kostprijs van suiker te
drukken. Het schamel be
staan van de suikerarbeiders
en hun gezinnen is in gevaar.
Met 450.000 ha. suikercul
tuur is meer dan tweederde
van de totale landbouwgrond
op Negros vrijgemaakt voor
suikerriet. De suiker is hier
geïntroduceerd door de Chi
nezen en de Spaanse koloni
sator heeft de vruchtbare bo
dem van Negros geheel in
cultuur gebracht voor de
productie van dit winstge
vend product. Dat ging wel
ten koste van de teelt van an
dere voedingsgewassen. En
de landbouw van Negros
groeide meer en meer naar
een monocultuur toe.
De suikerteelt nam een
enorme vlucht op het eiland
na de Cuba-crisis in het be
gin van de jaren zestig toen
de VS een importstop en een
economische boycot afkon
digden tegen Cuba. Het Cari-
bisch eiland was toen al een
van de grootste suikerprodu
centen in de wereld en vooral
gericht op markten in de VS.
De grote Amerikaanse be
hoefte aan suiker moest des
tijds opgevangen worden
door de Filippijnen. Op Ne
gros werd de productie
enorm uitgebreid. De export
van Filippijnse rietsuiker
naar de VS bedroeg in 1974 1
miljoen ton, twaalf "aar later
GR.-BMTT
VERENIGDE STATEN FRANKRUK|
NEDERLAND
1dwtsl.br.
polen SOVJETUNIE
TSJECH0SL
CHINA
W DOM se
SUIKERPRODUCERENDE LANDEN
zal dat dat naar verwachting
nog maar 185.000 ton zijn. De
VS hebben nu zelfs een limiet
gesteld aan de Filippijnse
suikerimport en de suikerin
komsten van dit land daal
den van 660 miljoen dollar in
1980 tot 90 miljoen in '85. Wat
is de reden van de suikercri
sis?
Op de eerste plaats is er
sprake van een enorm over
schot op de wereldmarkt. De
vier grootste suikerprodu
centen in de wereld, te weten
Australië, Cuba, de EG en
Brazilië zijn samen al goed
voor de helft van de wereld-
produktie van suiker. Het
overschot bedraagt ongeveer
40 miljoen ton. Alle pogingen
van de Internationale Sui
kerorganisatie in Londen ten
spijt om de prijs op peil te
houden door suiker uit de
wereldmarkt te kopen is vo
rig jaar de suikerprijs tot een
absoluut dieptepunt gezakt:
2,78 dollarcent per pound
(van 435 gram). Dat is vei;,be
neden de kostprijs. Zes jaar
geleden was de prijs nog 30
dollarcent per pound.
Ondanks het feit dat de
producerende en consume
rende landen dit voorjaar
geen overeenstemming kon
den bereiken over een ver
dere aanpassing van de sui-
kerproductie is de prijs
enigszins aangetrokken en
bedraagt die nu 6,5 dollarcent
per pound. Maar dat is nog
veel te laag. In oktober wordt
er weer vergaderd over regu
lering van de produktie maar
niemand schijnt bereid te
zijn de productie flink te be
perken uit angst voor grote
werkloosheid. Het werk van
20 miljoen suikerarbeiders
staat immers op het spel.
De reden voor het over
aanbod moet op de eerste
plaats gezocht worden in een
uitbreiding van de produktie,
met name in de VS en de EG.
In 1975 was de EG nog een
importeur van suiker. Vorig
jaar bedroeg de suikerpro-
duktie al 14,5 miljoen ton,
waarvan de EG 5 miljoen ton
uitvoerde. Dat is 25 procent
van de op de wereldmarkt
verhandelde suiker.
Traditionele suikerprodu
cerende landen als de Filip
pijnen kunnen niet concurre
ren met flink gesubsidieerde
suiker uit het Westen. Vorige
maand maakte de VS nog be
kend dat zij hun hele over-
heidsvoorraad suiker van
145.850 ton tegen een prijs on
der wereldmarktniveau ver
kopen aan China. Dat kost de
belastingbetaler in de VS een
slordige 40 miljoen dollar aan
subsidies. Tegen deze dum
pingspraktijken kunnen de
suikerproducenten uit de
Derde Wereld zich nauwe
lijks verweren.
Maar ook aan de vraag
zijde is het een en ander in
het nadeel van de suikerpro
ducenten gebeurd. Vijf jaar
geleden is in een Japans la
boratorium een enzym ont
wikkeld dat uit zetmeel van
mais, aardappelen of cassave
een zoetstof kan maken die
veel goedkoper is dan suiker.
De naam van het product is
isoglucose of High Fructose
Corn Syrup (HFCS) en in
korte tijd is het een geduchte
concurrent geworden van
natuurlijke suiker. De fris
drankindustrie is op grote
schaal overgegaan op ver
vanging van biet- en rietsui
ker door isoglucose bij de
produktie van cola en ander
fris. De ontwikkelingen in de
biotechnologie gaan steeds
sneller want nu is er alweer
een nieuwe zoetstof versche
nen, aspartaam, dat maar
liefst 200 maal zoeter is dan
suiker. Terwijl het bovendien
calorie-arm is en dus uiter
mate geschikt voor dieetvoe
ding en -drank.
De vooruitzichten voor na
tuurlijke suiker zijn ronduit
slecht In het Westen weten
we via marktbeschermende
maatregelen en via wette
lijke beperkingen van het ge
bruik van kunstmatige zoet
stoffen de bietsuikerteelt en
de suikerindustrie nog wel
een tijdje met het hoofd bo
ven water te houden, maar
voor de suikerproducerende
ontwikkelingslanden zijn de
financiële marges veel smal
ler en dreigt een rampzalige
situatie. Het is voor Negros,
Cuba, Iv-Jorkust en Brazilië
van belang zo snel mogelijk
over te stappen op de próJ
duktie van voedingsgewas
sen om een hongersnood te
voorkomen. Aan de monocul
tuur van suiker moet jn deze
landen snel een einde komen
Zal in Nederland de bie
tencampagne verleden tijd
worden? Daar ziet het op wal
langere termijn wel naar uit
De EG zit tot aan de nek in de
suiker en de inkomensgaran
tie van bietsuikerboeren
wordt een steeds duurdere
zaak. De 20.000 landbouwbe
drijven in Nederland die sa
men 130.000 ha. akkergrond
voor suikerbieten in produk
tie hebben, zullen moeten
overschakelen op alternatie
ven.
De produktie wordt nu al
ontmoedigd door EG-heffin
gen op suiker waarmee de
export gesubsidieerd wordt.
Maar zelfs die heffingen
brengen niet voldoende op en
de EG heeft er vorig jaar zeil
nog een miljard gulden bij
moeten leggen om de over
schotten goedkoop te kunnen
dumpen op de wereldmarkt.
Wie had enkele jaren gele
den verwacht dat de ontdek
king in een Japans laborato
rium zulke ingrijpende ge
volgen zou hebben voor de
suikerproducenten in de we
reld?
De eerste aflevering in deze serie
werd geplaatst op zaterdag 30
augustus. Morgen: Cacao
Van onze onderwijs
DEN HAAG - De 130 1
gulden die minister
wil bezuinigen op de i
teiten hingen maandag
donkere schaduw over i
ciële opening van het
misch jaar-
De universiteitsbestui
waren unaniem van n
dat nu de kwaliteit v«
wetenschappelijke ond
direct in gevaar wore
bracht. 'De motor tot vei
wing moet nu op water 1
verzuchtte in Groningei
tor-magnificus Bleuminl
De colleges van bestui
de dertien universiteit
hogescholen zijn het vc
met elkaar eens dat eer
kleind budget niet meei
antwoord is. 'Aan de ent
wordt veel van de univer
ten verwacht, aan de a
kant worden we steeds
NIJMEGEN (ANP)
Audet-concern, waartoe
Uitgeversmaatschappij
Stem behoort, heeft de i
winst over het eerste hal
met 40,9 procent zien sl
tot f 11,3 miljoen.
De winststijging is voo
deel te danken aan een bu
gewone bate bij één va
deelnemingen van Audet.
De omzet steeg met 5,3
cent tot 156,7 miljoen gi
De exploitatiekosten
met 4,7 procent tot 134,7
joen gulden. Daarin zit a
voorziening voor bedrijfs
ganisatie. Na afschrijvin
nanciële baten en belasti
steeg het resultaat uit ge
bedrijfsuitoefening met
procent tot 8,7 miljoen gul
Het advertentievolume
de dagbladen van Audet
in het eerste halfjaar toe
0,7 procent. De betaalde o]
groeide met 0,4 procent.
Audet blijft bij de verw
ting dat de winst dit jaar
merkelijk zal stijgen.
ER LIJKT een duidelijke
over arbeidstijdverkorting
narenbonden tot voor ko
wege blijven van resultati
animo bij de overheidsdk
Voedingsbond van de FN'
lingen ook pas-op-de-plaa
trale doelstelling van de Fl
delijk) losgelaten voor e
Tenslotte hebben de gral
hen zelfs niet meer valt te
Is ATV dan op sterven r
werken èn door het kabii
steeds aangemerkt als hèt
vaardbare hoge werkloosl
mers hun prijscompensa
'van de straat te halen'. Vc
taalde prijscompensatie g
drijven te versterken. En t
ment was een van de doel
koord in de Stichting van
het rendement van zeer v
sterk is verbeterd, zij het r
prijscompensatie.
Over de tweede doels*
minder positieve conslusi
herbezetting nauwelijks s
ATV veelal gebruikt om de
lijnen, om overtollig persor
verbeteren. Op zich een l<
het werkgeversstandpunt.
Stichtingsakkoord - en vo
rijkste - is daardoor aarc
schatten dat de gemiddeld
25 en 30 procent bedraac
zoek van het ministerie var
Geen bijster hoog resu
nog steeds praten over rc
Het hoeft dan ook geen ve
werknemers het nut van vr
Tot grote vreugde van de
gecharmeerd van ATV, rrc
plukt. Nu de prijscompens
geld en dus kan er wat hei
gemaakt.
Of ATV als middel om d
voorgoed van de baan is,
werkgeverszijde beleden
opleving voor meer banen
|n de praktijk gebracht. En
in banen kunnen worden
groei heel wat minder gre
raamd. Via die weg zal de
worden weggewerkt of zelf
Daarom blijft ATV een m
ken. Misschien niet op de
met kortere werkdagen en
terd. Zaken als deeltijd-art
educatief verlof zijn mogel
banen te scheppen.
Dat Nederland wat de art
voorop loopt blijkt wel uit t
Sociale Zaken. In West-Du
Per jaar heel wat korter ge
van werkgeverszijde dat w
oe markt prijzen zijn dan oc
