even..u
UITBLAZEN
'Wie is niet in Indonesië geweest'
if!
Niet gebonden landen alleen eens over Zuid-Afrika
Uithollen winst te laat gesignaleerd
Eerste
Divisie
DE ZAKELIJKE REIZEN VAN EEN KABINET
WIM KOCK
VRIJDAG 29 AUGUSTUS 1986
ACHTERGROND
PROEFSCHRIFT DR. J. KEUS: VALS BEGRIP VAN LOONRUIMTE
MORGEN komen ze
bij elkaar; enkele
duizenden 'ouwe
stompen' en 'sobats' van
de Eerste Divisie '7 De
cember'. De enige divisie
van de Nederlandse land
macht die een eigen naam
draagt viert het 40-jarig
bestaan. De naam is afkomstig
van koningin Wilhelmina die
op 6 december 1941 (Green-
wich-tijd; in Indië was het toen
al 7 December) een befaamd
geworden radiorede hield
waarin zij de contouren schil
derde van de toekomstige, na
oorlogse verhoudingen tussen
de koloniën en het moederland.
Toen de divisie zich in 1946
i opmaakte om naar datzelfde
Indië te gaan, met als opdracht
er recht en orde te scheppen en
te handhaven, schonk de ko
ningin de divisie de naam '7
December". Dat de nieuwe divi
sie op de allereerste plaats haar
opdracht in Indië had blijkt
ook uit het embleem dat de sol
daten op de mouw dragen. Het
is het oude wapen van Batavia
(Jakarta). Een rechtopstaand
Romeins zwaard met groene
lauwerkrans op een rode ach
tergrond. De divisie voegde er
de letters EM aan toe, die toen
stonden voor Expeditionaire
Macht. De letters in het em
bleem zijn gebleven, maar bete
kenen nu Elke Man of Elk Mo
ment.
Binnen een maand na de of
ficiële oprichting van de divisie
vertrokken de eerste dienst
plichtigen met beroepskader
met het troepentransportschip
i 'Boissevain' naar de Oost. Vier
troepentransportschepen zou
den volgen. De uitzending van
de ruim 20.000 man met hun
materieel nam in totaal vijf
maanden in beslag,
i Ongeveer 500 militairen van
de divisie sneuvelden (het to
tale aantal gesneuvelden van de
landmacht in Indonesië be
droeg 4.750 man op een sterkte
van 109.000 man). In de laat
ste maanden van 1949 keerde
de divisie in Nederland terug
en werd zij gedemobiliseerd.
Zeven jaar later, na een periode
waarin zij tweemaal voor her
haling was opgeroepen, werd
zij opnieuw tot leven gewekt
om deel te gaan uitmaken van
de parate troepen (Eerste Le
gerkorps) die in NAVO-ver-
band de Noordduitse laag
vlakte verdedigen. Als ze niet
oefening»is,"Veifofijven on
derdelen van de divisie in
Schaarsbergëfl; Nühspéet en
Oirschot. Ze bestaat nu uit
12.000 man. Als daar aanlei
ding toe is kan die mankracht
in korte tijd worden verdub
beld. De '7 December' divisie
was destijds ook de eerste Ne
derlandse legereenheid die in
het Franse La Courtine ging
oefenen.
Reünies en jubilea leiden
nogal eens tot jubel en nostal
gie. Tot het rose kleuren van
het verleden. Aan die verleiding
hebben althans de voorlichters
van de '7 December' divisie
weerstand kunnen bieden. Niet
iedere oud-soldaat van de divi
sie is blij met de reünie of zelfs
maar met de herinnering aan
de jaren die hij met de divisie in
Indië sleet.
„Ik stel het niet op prijs uit-
IHIIMIIlllllllllmilminmiMiliumIIIIII
genodigd te worden voor een
herdenking door beroepskader
dat in geen velden of wegen te 5
bekennen was toen het reserve-
kader de kastanjes uit het vuur
mocht halen", schrijft een van 1
de genodigden. Een ander oud-
lid van de divisie was niet meer S
bereikbaar. Zijn nabestaanden:
„Geadresseerde op 47-jarige 5
leeftijd overleden aan hartin-
farct. Oorzaak o.a. stress ten g
gevolge van opgelegde zwijg- B
plicht over de Tropenjaren -
politionele acties en andere op- 1
gelegde oorlogshandelingen." S
Er wordt ook geklaagd over
de behandeling van de afzwaai-
ende militairen door de burger- 1
maatschappij. „De staat was
helemaal niet blij met ons, ze
hadden liever gehad dat we g
maar niet terug waren gekomen
en als ik alles had geweten was 5
ik gaan deserteren." Een ander 1
vindt dat het Ministerie van g
Defensie de kosten van de re-
ünie wel voor z'n rekening had
kunnen nemen „voor al die g
mensen die gedurende vier ja- g
ren (die tot de mooiste van hun
leven hadden moeten horen), g
hebben moeten doorbrengen in
een land zonder enig vertier en g
met een laag soldij, terwijl ook
na onze terugkomst hier in Ne-
derland geen enkele opvang of g
begrip vanwege het Ministerie g
van Defensie werd ontvangen."
Deze reacties zijn - samen
met enthousiaste uitlatingen j|
(„Nog steeds ben ik er een g
beetje trots op behoord te heb- j§
ben tot de le Divisie 7 Decern-
ber, die onder Dürst-Britt in de
tropen diende") - te lezen op
„bijlage a. van Persbericht nr. 2 g
terzake de reünie 1 Divisie '7
December", vervaardigd door g
de Sectie Voorlichting 1 Leger- g
korps. Het is eigenlijk heel nor- g
maal dat moderne voorlichters 5
de zaken die zij openbaar ma- g
ken aan alle kanten laten zien. g
Dat wil echter niet zeggen dat E
voorlichters dat ook altijd doen 1
(of mogen van hun bazen). Het g
frappeerde mij dat de voorlich- g
ters van het Legerkorps deae j|
openheid ongevraagd demon- g
streerden. Het getuigt v^n;r£Svjg
peet voor degenen die er welis-
waar lichamelijk heelhuids van
zijn afgekomen, maar die an- g
derszins onzichtbare doch g
diepe wonden hebben opgelo- E
pen.
De reünie morgen, in g
Schaarsbergen, gaat gepaard E
met een dodenherdenking en
met de aanbieding door de E
oud-leden van een klok met E
klokkestoel die bij het monu-
ment voor de gevallenen van de E
divisie wordt geplaatst. Prins
Bernhard neemt het eerste ex-
emplaar van het jubileumboek E
in ontvangst.
Morgen en volgende week dins-
dag zal deze rubriek niet ver-
schijnen. Woensdag hoop ik er g
weer te zijn.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17..00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van ƒ1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 2
Door Thom Meens
HET kabinet mag dan
op aandrang van pre
mier Lubbers besloten
hebben wat minder
scheutig te zijn met
dienstreizen, er is geen
minister te vinden die
ruiterlijk toegeeft dat
het afgelopen periode
wel wat minder had ge
kund. Althans niet op
zijn of haar ministerie.
Wel wijzen diverse
voorlichters met de vin
ger naar andere depar
tementen. Vooral Smit
Kroes (Verkeer en Wa
terstaat) moet het dan
ontgelden.
Van het eigen departement
laat iedereen weten dat het
wel meevalt met de plezier
reisjes. Ook bij veel-reizers
als - uiteraard - de ministers
van Buitenlandse Zaken (Een
woordvoerder: 'Het aantal
reizen valt best mee') en Ont
wikkelingssamenwerking, en
- minder vanzelfsprekend -
Verkeer en Waterstaat zeg
gen woordvoerders dat het
alleen puur zakelijke reizen
waren.
Hóe zakelijk kan worden
afgeleid uit een lijstje dat na
een moeizame rondgang
langs de diverse departe
menten kan worden opge
steld.
Een lijstje dat veelal alleen
over de eerste acht maanden
van dit jaar handelt en
waarin Binnenlandse Zaken
ontbreekt. Bewindslieden
daarvan bleven dit jaar in
eigen land
Minister Brinkman van
WVC komt eveneens minder
gedetailleerd woor. Dat de
partement liet weten derge
lijke gegevens niet dan zon
der veel moeite te kunnen
verstrekken. Wel lepelt men
uit de losse pols de Verenigde
Staten, Japan, China, Tsje-
choslowakije, Engeland,
Frankrijk en Oostenrijk op.
Van de vroegere staatsse
cretaris van WVC Van der
Reyden wordt zelfs door het
departement gezegd dat hij
'in de baas zijn tijd' de halve
wereld afreisde in verband
met de Olympische spelen.
Veel van die reizen werden
gecombineerd met volksge-
zondheid-aangelegenheden.
Andere landen als Mexico, de
Verenigde Staten/Finland en
Joegoslavië werden alleen
voor WVC bezocht.
Dat die reizen nuttig kun
nen zijn bewees minister
Brinkman ongewild in Te
xas. Hij werd daar op 'n
schilderij ententoonstelling
geïntroduceerd als Belgisch
bewindsman.
De woordvoerder van
WVC meldt midden in het
gesprek overigens onge
vraagd 'dat Brinkman in
ieder geval niet van die reis
jes gemaakt heeft waarover
zoveel te doen is'.
Brinkman hoort ook niet
tot de kampioenen van de
buitenlandse reizen. Die
naam hebben de ministers
Smit Kroes (Verkeer en Wa
terstaat), Schoo (Ontwikke
lingssamenwerking, opge
volgd door Bukman) en Van
den Broek (Buitenlandse Za
ken).
Veel reisde ook minister
De Ruiter (Defensie). Maar
zijn staf kan ('Het is hier veel
te druk met echt belangrijke
zaken') de reisjes niet binnen
twee dagen achterhalen. Col
lega journalisten wel: 'Alle
reguliere vergaderingen van
de NAVO in Venetië, Madrid,
Würzburg en dergelijke.
Verder bezocht de minister
het vloot-handelseskader in
Zuid-Oost-Azië'. Niet om van
wakker te liggen dus. Daar
wordt het land niet arm aan.
Nee, dan minister Schoo.
Die heeft heel wat meer van
de wereld gezien. 'Een minis
ter van Ontwikkelingssa
menwerking reist nu een
maal veel', zegt een woord
voerder.
Dat klopt. Alleen al dit
jaar telde haar ministerie ne
gen reizen naar het buiten
land. Soms hele korte van
twee of drie dagen, dan weer
forse trips.
Het lijstje: in januari werd
Harare bezocht voor de
South African Council; fe
bruari telde twee dagen Pa
rijs en een grotere reis naar
Colombia, Peru en Bolivia; in
maart volgden bezoeken aan
Costa Rica, Indonesië en Lu
xemburg. De maanden april
en mei waren 'rustiger'.
Schoo zat toen alleen voor
korte tijd in Manilla en
daarna weer Harare. Verder
liet ze haar gezicht zien bij de
algemene vergadering van de
VN in New York. In juni ten
slotte zat de minister nog
twee dagen in Wenen.
December '85 zat Schoo in
Maleisië en Indonesië. Vooral
dat laatste land is bijzonder
in trek bij Nederlandse be
stuurders. 'In plaats van te
vragen wie daar allemaal ge
weest zijn, kun je beter vra
gen wie er niet geweest zijn',
meent PvdA-kamerlid Knol.
En: 'Van sommigen is zo'n
reis begrijpelijk. Dat minis
ter Van den Broek daarheen
gaat is logisch, maar Smit
Kroes?'.
Indonesië kreeg niet alleen
bezoek van Schoo en Smit
Kroes. Ook Korthals Altes en
staatssecretaris Brokx trok
ken die kant uit. Brokx zat
dit jaar ook nog in Egypte,
zijn minister Winsemius in
de Verenigde Staten en Ca
nada.
Overigens is de reis van
Schoo in december - een
maand die bij veel ministers
en staatssecretarissen erg in
trek was, maar daar zal de
koude wel niet vreemd aan
zijn - op zijn minst omstre
den te noemen. De reis van
Korthals Altes (Justitie) ging
over exact hetzelfde, zegt
Knol.
De reizen van Van den
Broek kunnen buiten be
schouwing blijven. Ze zijn in
Den Haag niet omstreden.
Hij doet gewoon zijn werk.
En zeker in de maanden dat
Nederland het EG-voorzit-
terschap bekleedde heeft Van
den Broek het druk gehad.
Dat EG-voorzitterschap
vertekent het beeld verder
nauwelijks. Reizen binnen de
EG tellen niet mee, zoals rei
zen naar Brussel niet eens
geregistreerd worden.
Daarop kan immers niet of
nauwelijks bezuinigd wor
den.
Wat doortikt zijn de bezoe
ken van grote delegaties aan
verre landen. Daarop volgt
automatisch een tegenbe
zoek: de verblijfskosten van
de gasten zijn voor de Neder
landse staat.
Wat dat betreft zal minis
ter Braks (Landbouw en Vis
serij) de staat niet echt op
Eegje Schoo
..goede klant van Schiphol..
FOTO GER DIJKSTRA
kosten jagen. Braks zat van 5
tot en met 7 februari in Pa
rijs op een bosconferentie,
van 30 juni tot 3 juli op een
'royal show' in Engeland, van
9 tot 13 augustus Finland en
aansluitend drie dagen in
Zweden. Aan het directe nut
van de laatste drie bezoeken
kan gewtijfeld worden. Ze
ker aan de 'royal show'.
Braks gaat later dit jaar nog
naar India, Japan en China.
Zijn vroegere staatssecre
taris Ploeg zat dit jaar in
april 4 dagen in Turkije,
meer kan zijn voorlichter
niet vinden.
Voor minister Korthals Al
tes (Justitie) zal de nieuwe
regeling ook nauwelijks be
doeld zijn. Kamerleden kun
nen zich slechts een 'overbo
dige' reis herinneren.
Jawel, naar Indonesië.
Verder bevat het lijstje
slechts werkbezoeken. In vier
jaar tijd maakte Korthals
Altes vijftien reizen. Veelal
Trevi- of drugsoverleg. In
1983 naar Italië, Duitsland,
Zweden en Frankrijk, 1984
Brunei, Thailand (zelfde
reis), Spanje en Frankrijk,
1985 Schotland, Italië, USA
en Nederlandse Antillen. In
1986: 21 tot en met 31 januari
Indonesië. Op uitnodiging
van de minister van Justitie.
In juni een dag naar Enge
land en later vijf dagen naar
Noorwegen.
De reizen van de premier
zijn helemaal op de vingers
van één hand te tellen: 5 en 6
februari in Parijs, 9 maart
bij de inauguratie van Sua-
rez, 15 maart bij begrafenis
Olaf Palme, 4 tot 6 mei op de
top in Tokio en binnenkort
twee dagen Moskou.
Problemen komen er pas
bij Verkeer en Waterstaat en
aanvankelijk Onderwijs en
Wetenschappen. 'Dit is in
terne informatie. Ik weet niet
of wij dat wel mogen ver
strekken', meldt de voor
lichtster van Deetman na
enig heen en weer praten.
Toch volgt later een uit
voerige lijst van bezoeken die
minister Deetman dit jaar
heeft afgelegd. Het gaat vrij
wel uitsluitend om eendaagse
reizen, verband houdende
met het voorzitterschap van
de EG. Zo bezocht hij in ja
nuari Madrid en Rome. Fe
bruari en maart waren reis-
vrije maanden, maar in april
was Deetman nauwelijks
■thuis: Londen, Straatsburg,
Brussel, Bonn, Kopenhagen,
Ierland en Frankrijk werden
bezocht. In juni klopte Deet
man aan in Luxemburg,
Straatsburg en Londen
(tweemaal). Allemaal korte
reisjes, niet omstreden.
Terzijde kan gemeld wor
den dat staatssecretaris Gin-
iaar-Maas (Onderwijs) wél
ndonesië bezocht. Eveneens
Nelie Smit-Kroes
..niet zelf achter het stuur..
op dienstreis.
Anders ligt het met de
reislust bij Economische Za
ken dat dit jaar staatssecre
taris Van Zeil (toerisme en
midden- en kleinbedrijf, mo
menteel burgemeester van
Heerlen) in februari veertien
dagen miste omdat hij toeris
tische clubs en Kamers voor
Koophandel bezocht in
Australië en Indonesië.
Staatssecretaris Bolkestein
van buitenlandse handel
ging in maart vijf dagen op
vlootbezoek in Thailand. De
zelfde maand volgden vier
dagen handelsmissie in Grie
kenland. In april zat hij zes
dagen in Tokio voor de we
reldtop. In mei vijf dagen in
Mexico, voor EG-doeleinden.
De scheidende minister
van Economische Zaken deed
het rustiger: Van Aardenne
zat in maart vier dagen in
Turkije en in juni drie dagen
in Tsj echoslowakij e.
Bij het ministerie van Ver
keer en Waterstaat wil aan
vankelijk niemand medede
lingen doen. 'De enige die dat
zou kunnen weten is de per
soonlijk woordvoerster van
mevrouw Smit Kroes. Maar
die is op dienstreis'. Later
blijkt met wie en waarheen:
met Smit Kroes naar Indone
sië.
De lijst die uiteindelijk
komt is niet eens zo schok
kend wat betreft de hoeveel
heid van de reizen, maar is
vertekend. Alle reizen in EG-
verband, in verband met de,
Europese transportraad en in
yerband met Eurocontrol zijn
riiet opgenomen.
De langste reis dit j aar was
er een van tien dagen in ja
nuari naar Japan en China.
Tokio en Osaka en Peking en
Kanton werden bezocht. In
maart zat Smit Kroes een
dag in Brighton, en juni
tweemaal een dag in Mün-
chen en Düsseldorf. Deze
maand werd Indonesië be-
- FOTO ARCHIEF DE STEM
zocht.
Tot zover dit jaar. Omstre
den reizen naar Indonesië, de
golfstaten, India - het Gan-
ges-gebied - en Singapore
komen er niet in voor. Die
werden eerder gemaakt. Zo
zat Smit Kroes in maart vo
rig jaar tien dagen in Malei
sië en (weer) Indonesië en in
december vorig jaar in New
Delhi.
In het lijstje blijft oud
staatssecretaris Scherpen-
huizen geheel buitenspel,
hoewel ook hij niet heeft stil
gezeten. Zo wordt volgens
D66-kamerlid Tommei in po
litiek Den Haag nog steeds
gegniffeld over de dienstreis
van Scherpenhuizen naar
Burundi. Die reis bezorgde
hem flinke ruzie met minis
ter Schoo die dat land als
'haar land' beschouwde.
Blijven over de ministers
van Financiën Ruding en van
Sociale Zaken en Werkgele
genheid (tevens belast met
Antilliaanse Zaken) De Ko
ning. Ruding heeft veel van
de wereld gezien de afgelo
pen tijd. Zeg maar alles tus
sen China en de VS. Snoe-
preizen wrijft niemand hem
aan. Niemand immers laat
voor zijn lol zijn blindedarm
weghalen in China.
Voor Jan de Koning ligt de
zaak iets gecompliceerder.
Hij bezocht dit jaar bijvoor
beeld driemaal de Antillen.
Ongetwijfeld voor werk,
maar dat neem ni^weg dat
hij ook persoonlijke bindin
gen heeft op de Antillen. Zijn
vrouw is Antilliaanse. Jan de
Koning kwam verder nog in
Engeland, Italië, Spanje en
Zwitserland.
Al met al reden te over om
de noodzaak van dienstreizen
nader te bezien. Zeker in een
tijd waarin ook van de bur
gers forse offers gevraagd
worden is dat niet meer dan
fatsoenlijk.
IN de Zimbabwaanse
hoofdstad Harare zijn de
ministers van de 101
niet-gebonden landen
bijeengekomen om de
niet-gebonden topconfe
rentie van maandag
aanstaande voor te be
reiden. De bijeenkom
sten vinden plaats in het
teken van Zuid-Afrika,
een thema dat bij uitstek
geschikt is om eenstem
migheid te bereiken on
der landen die zozeer
onderling verschillen als
Saudi-Arabië en Viet
nam.
Alle voorwaarden, geogra
fisch - Zuid-Afrika grenst in
het zuiden aan Zimbabwe -
en politiek - Harare is een
van de zes hoofdsteden van
de Frontlijnstaten - lijken
aanwezig om van de topcon
ferentie een serieuze impuls
te laten uitgaan naar een
kruistocht voor het op de
knieën brengen van het 'ra
cistische regime in Pretoria'.
Toch is alles niet zo een
voudig als het er uitziet:
Zimbabwe werd vorig jaar
tegen wil en dank uitgekozen
om de top te organiseren.
Zijn president, Robert Muga
be, had de onervarenheid van
zijn pas sinds 1980 onafhan
kelijke land aangevoerd om
verschoond te mogen blijven
van opvolging van India aan
de top van de niet-gebonden
beweging.
Achter dit argument ging
een andere politieke drijf
veer voor de terughoudend
heid van Mugabe schuil. Zich
maar al te zeer bewust van
de uiterste kwetsbaarheid
van zijn land vis-a-vis zijn
machtige buurman, vreesde
Mugabe dat de top, waarvan
de meeste deelnemers niets
van Zuid-Afrika te duchten
hebben, hem teveel zou ver
wikkelen in confrontatie met
Zuid-Afrika.
De povere resultaten van
de bijeenkomst van de Front
lij nstaten die in Luanda
plaatshad als inleiding op de
niet-gebonden top, bewijzen
dat de bezorgdheid van Mu
gabe grotendeels door zijn
buren wordt gedeeld.
Volgens de waarnemers
zal Mugabe daarom al zijn
talenten als staatsman aan
wenden om de topconferentie
af te houden van gevaarlijke
avonturen. Bepaalde lidsta
ten van de beweging buiten
Afrika kunnen immers onge
straft aandringen op een pro
gram van actie tegen Zuid-
Afrika.
De ministers van buiten
landse zaken die tot en met
vrijdag vergaderen, moeten
het eens zien te worden over
concrete maatregelen, meer
in het bijzonder de keuze van
sancties.
Deze zijn niet terug te vin
den in het politieke slotdocu
ment waarover de deskundi
gen zich sinds dinsdag heb
ben gebogen. Er wordt
slechts in gesproken over in
ternationale en verplich
tende sancties. Wel is waar
dat het is opgesteld vóór de
mini top van het Gemenebest,
begin augustus in Londen,
die concrete maatregelen
voorstelde, zoals opschorting
van het burgerluchtvaart-
verkeer met Zuid-Afrika en
het beëindigen van de inves
teringen in dit land.
De Verenigde Staten zitten
in Harare ook in het be
klaagdenbankje. Zij zouden
wel eens kunnen meemaken
hoe Nicaragua, als enige offi
ciële kandidaat, over drie
jaar Zimbabwe opvolgt als
leider van de niet-gebonden
beweging. In dat geval zal
het thema van de volgende
top in Managua ongetwijfeld
het Amerikaanse imperia
lisme in Midden-Amerika
zijn.
De minister van buiten
landse zaken van Zimbabwe,
Witness Mangwende, speelde
in zijn openingswoord op de
voorbereidende ministers
conferentie, het balletje toe
aan de Verenigde Staten,
Groot-Brittannië en de
Duitse Bondsrepubliek, die
zich z.i. ernstig op hun hou
ding zouden moeten beraden
en verplichtende sancties te
gen Zuid-Afrika afkondigen
in het belang van de mense
lijke waardigheid en vrij
heid.
De minister deed een be
roep op de niet-gebonden
landen kampioenen van de
vrede te zijn in het licht van
de hernieuwde kanonneer-
bootdiplomatie van de super-
mogendheden.
„Niet-gebonden landen en
andere landen in ontwikke
ling worden geplaatst tegen
over een steeds vij andelij ker
milieu waar de lang-bij ge
zette 19e-eeuwse politiek van
de kanonneerbootdiplomatie
opnieuw ten leven is gewekt
en nu gevaarlijker vormen
van overheersing en inter
ventie heeft aangenomen",
aldus Mangwende.
De minister had het over
het Midden-Oosten, Nicara
gua, het zuiden van Afrika,
Cambodja, Korea, de Golf
oorlog, de sancties tegen
Zuid-Afrika, de Russisch-
Amerikaanse rivaliteit, de
schulden van de Derde We
reld en internationale ont
wapening, alle onderwerpen
van een Verklaring van Ha
rare die op de top van vol
gende week het licht moet
zien.
In Harare worden voor de
achtste top 50 staats- of rege
ringshoofden verwacht. Hun
beweging is geboren op de
conferentie van Bandung in
1955 en geconstitueerd op
haar eerste top, 25 jaar gele
den in september 1961 in het
Belgrado van Josip Broz Ti
to.
Haar topconferentiethe
ma's waren, in 1961 onder
Tito in Belgrado: identiteit
van de beweging tussen de
twee assen oost-west en
noord-zuid en handhaving
van de wereldvrede- en vei
ligheid bij het nochtans ver
dedigen van de Afrikaans-
Aziatische belangen; in 1964
onder Nasser in Cairo: wes
ters neo-kolonialisme (presi
dent Moïse Tshombe van
Kongo wordt geweerd); in
1970 onder Kaunda in Lusa
ka: veroordeling van Israël
voor zijn bezetting van Ara
bische gebieden en het aan
bevelen van een embargo op
de handel met Zuid-Afrika,
Portugal en Rhodesië; in 1973
onder Boumedienne in Al
giers: nieuwe economische
wereldorde en niet-gebonden
beweging als voortrekker
van de Derde Wereld; in 1979
onder Castro in Havana:
schorsing van Egypte van
wege zijn vredesverdrag met
Israël. Wat overheerst is de
touwtrekkerij tussen Fidel
Castro, die de beweging in de
richting van Moskou wil stu
ren, en maarschalk Tito, die
haar onafhankelijkheid wil
bewaren. Tito wint; in 1983
onder (Indira) Gandhi in
New Delhi: eis tot terugtrek
king van de buitenlandse
troepen in Afghanistan en
Cambodja. Ontwapening
speelt een grote rol.
Behalve 101 staten van
zeer uiteenlopende pluimage
in alle delen van de wereld
zijn ook de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO en
de onafhankelijkheidsbewe
ging van Namibië, SWAPO,
lid van de Beweging van
Niet-gebonden Landen.
(RTR/AFP)
Door Louis van de Geijn
ROTTERDAM - Het
uithollen van de be
drijfswinsten in de afge
lopen jaren had veel
eerder kunnen worden
gesignaleerd.
Maar de economische ana
lyses van bijvoorbeeld het
Centraal Planbureau en de
Sociaal-Economische Raad
waren te oppervlakkig. Zij
hadden een te grof begrip
van winst De overheid kreeg
daardoor geen goede advie
zen.
Tot deze conclusies komt
dr. J. Keus in een proef
schrift op grond waarvan hij
gisteren is gepromoveerd aan
de Erasmus Universiteit te
Rotterdam In zijn studie
pleit hij voor het meer per
bedrijfstak verzamelen van
gegevens over de loonruimte.
Elk jaar weer schuiven on
dernemers en vakbondsbe
stuurders aan tafel voor de
CAO-onderhandelingen. De
eerste kluif is steevast 'de
ruimte'. Wat valt er te verde
len?
Volgens dr. Keus zijn de
onderhandelaars van weers
kanten altijd al bij voorbaat
op het verkeerde been gaan
staan.
In wezen gaat het telken-
jare om het verdelen van de
koek die ondernemer en
werknemers samen in een
bedrijf maken. Als er per
man meer koek wordt ge
maakt (de arbeidsprodukti-
viteit stijgt) levert dat ruimte
op waaraan vervolgens de
vertegenwoordigers van
werkgevers en werknemers
gaan zitten trekken.
Keus: „Stijgt die arbeids-
produktiviteit bijvoorbeeld
met vijf procent, zo is de re
denering altijd geweest, dan
kunnen de lonen ook met vijf
procent toenemen, zonder dat
daarmee iets verandert aan
de verdeling van het inko
men dat in het bedrijf wordt
gevormd. Het aandeel van
arbeid en dat van kapitaal in
de verdiensten van het be
drijf zou gelijk blijven".
Dat, zegt de dr. Keus in de
studie waarmee hij gisteren
aan de Erasmus Universiteit
is gepromoveerd, is een mis
vatting. Het 'kapitaalinko
men' is in dit verband altijd
veel te grof begrepen. „Dat
inkomen bestaat ruwweg
aan de ene kant uit bedrijfs
winst en aan de andere kant
uit rente-ontvangsten".
Dr. Keus heeft de samen
stelling van het kapitaalin
komen in de afgelopen tien
tallen jaren onderzocht. Ge
bleken is dat de winsten
voortdurend zijn gedaald en
dat de rente-inkomsten
(maar dat zijn rentelasten
voor de bedrijven) sterk zijn
gestegen. Beide elementen
zijn altijd opgeteld tot dat
ene weinig zeggende gegeven
van het 'kapitaalinkomen',
dat behoorlijk op peil bleef.
De uitholling van de winst is
daardoor pas aan het licht
gekomen toen het voor veel
bedrijven al te laat was.
Het pleidooi van dr. Keus
voor het bedrijfstakgewijs
bepalen van de loonruimte
past bij de tendens naar een
minder centraal gestuurd
overleg over arbeidsvoor
waarden. Algemene econo
mische grootheden, zoals de
cijfers over de verdeling van
loon- en kapitaalinkomen,
zijn in dat gedecentraliseerde
overleg steeds minder bruik
baar. Per bedrijfstak uiteen
lopende winsten kunnen vol
gens hem ook tot per sector
verschillende lonen leiden.
Dat is volgens hem goed voor
de werking van de arbeids
markt en de inzet van midde
len in het algemeen.
Uit een analyse van de
ontwikkeling van de winsten
en rentelasten bij een dui
zendtal aan de effectenbeurs
genoteerde ondernemingen
concludeert dr. Keus dat het
niet de oliecrisis is geweest
die veel bedrijven in adem
nood heeft gebracht. Het op
lopen van de sociale lasten en
de rentelasten is de echte
oorzaak van de enorme golf
van faillissementen geweest.
Doordat het winstbegrip van
het Centraal Planbureau en
de Sociaal-Economische
Raad veel te grof was, is die
dreiging veel te laat opge
merkt.
