kens
ST 1986
HOR
DINGEN
PROFSCHAKERS ZIJN BEDOUÏNEN VAN DE GEEST
seeuw
MECCA
SANDAAL
hebben wij
Het laatste uur
r\ s w I ik
W t'l\( >s|'l K
vermoeidheid uit uw
ïkties, met o.a.
SOLIDUS
SCHOENEN
LOSSE STEUN
t buigzame zool en
DE VRIEND
mn terneuzeïï
150-13287
DINSDAG 26 AUGUSTUS 1986
Drie minuten
Bijna een uur
Argusogen
IBOOKMAKFRf
-1 v
KARPOV
HOUSf
De ballroom van het Park
Lane Hotel is nog leeg. Bewa
kers zorgen ervoor dat geen
mens voortijdig de tempel be
treedt. Een schitterende ruim
te, met kroonluchters, glitter
goud en dracula-fluweel. Op
het podium een sobere tafel.
Rechts een bureaustoel uit een
computer-folder, bestemd
voor de billen van de uitdager.
Links een groene art deco fau
teuil waarop de wereldkam
pioen rust. Denk niet te licht
over de betekenis van een
schaakstoel, lezer. Fischer
heeft daar Spasski mee afge
slacht, Kortsnoj werd er wan
hopig van, de FIDE heeft er
een stoel-syndroom aan over
gehouden.
Dat schaken big business is,
wordt bewezen door de aan
wezigheid van vele sponsors.
Beleggersmaatschappij Save
Prosper looft 10000 voor
debriljantste wedstrijd. Daar
kunje een Lamborghini voor
kopen, honderd meter verder
op.
Het is drie uur. Er zijn drie
manieren om in de Sowjet
l'nie miljonair te worden:
fraudeur (maar dan kom je
meestal de Kerstdagen niet
door), lid worden van het Po
litburo (maar de kaviaar en de
champagne moet je dan wel
stiekem in je dacha verorbe
ren) of wereldkampioen scha
ken worden, waarna je de
ganse aardbol mag afstruinen
in gerief.
Margaret Thatcher en de
Russische minister van Bui-
tenlandze Zaken Shevard
nadze hebben elkaar, zo ver
neem ik, in schaken gevonden.
Schaken, zegt de grootmeeste
res van het Falkland-gambiet
hij de opening van de twee
kamp, is net als politiek.
Maar wij politici maken het
spel nooit af," aldus de enige
Dame die zich nooit laat slaan.
Vier uur
Over een uur dalen de goden
neer. Er zijn twee perskamers.
De eerste, de grootste, lijkt op
Houston Control. Een orgie
van computers, tekstverwer
kers, telefoons, schermen,
elektronica en neuroten. Prin
ters ratelen en spuwen dia
grammen uit. De computers
schrijven alle Europese talen,
®aar ook Russisch, Thais,
Hmer (dat is Cambodjiaans),
Burmees en Tibetaans. Ook
"et dialect uit Georgië en
Azerbaidjan staan ter be
schikking.
Er is een tweede analyse-
oord: een voorgeborchte. Ook
sober perskamer genaamd,
maar uitsluitend toegankelijk
foor grootmeesters en inter
nationale meesters. De brein-
wouwsels van de kampioenen
'■oorden hier nagekauwd, uit
gebraakt, van nieuwe sappen
foorzien. Hier wordt bepaald
wat morgen de hele wereld er-
fan zal vinden.
Vijf uur
De ballroom is gevuld. Kas
parov snelt het podium op.
Applaus. De wereldkampioen
'szeer populair. Hij is in een
keurig, licht kamgaren kos-
uum gehuld. Zijn handen ste
ken naar voren als willen ze
GRAPHIC ARTS
is voor hem leven en leven is
schaken.
Ik loop de analysekamer
van de grootmeesters in. Ik zie
een stuk of zes, zeven jongelui,
begin twintig, met journalis
tenbadges aan. Ze maken
geintjes, spelen een vluggertje,
jennen elkaar. Dit kunnen de
grootmeesters niet zijn, denk
ik te traditioneel. Dit zijn ge
woon collega's en die daar zal
wel auto-verkoper zijn en die
lijkt me net uit het seminarie.
Ik ben moe en ga tussen hen
zitten. De stukken flitsen over
de velden. Ze spelen op drie,
vier borden tegelijk. Ik hoor
Engels en Russisch en iets
daar tussen in. Plotseling staat
een organisator tussen de
schuifdeuren. Wil iedereen
onder de rang van grootmees
ter en internationaal meester
geen gebruik van een stoel
maken, klinkt het koel. Ik sta
verlegen op, in de verwachting
dat het ongeregelde zootje om
me heen mijn voorbeeld zal
volgen. Maar iedereen blijft
zitten, de jonge honden darte
len door. Verward loop ik naar
de organisator. Zijn dit nu die
grootmeesters die commen
taar moeten leveren? Jazeker,
zegt hij. „Dat daar is Maxim
Dlugy, grootmeester en we
reldkampioen. Dat is John
Dunn, dat Nigel Short, dat is
Craig Richart en daar zit Ri-
cardo Calvo."
Ik knik vol eerbied. Zo ziet
genialiteit er dus uit. Jan Tim
man komt binnen, zoals im
mer met een wazige, engelach
tige blik in de ogen. Hij ver
plaatst zich alsof slechts zijn
lichaam in deze kosmos is,
alsof de geest lichteeuwen
verder is. De organisator snelt
naderbij. Wil de Grandmaster
een stoel? vraagt hij gedien
stig. Maar Timman, een ko
ning onder deze prinsen,
schudt verlegen het hoofd,
buigt zich en schuift een loper
naar b4. De boys worden er stil
van. Op kousevoeten sluip ik
weg. Deze Olympus is niet
voor een sterveling.
Sosonko kondigt met graf
stem het overlijden van Kas
parov aan. Dan gaat er iets ge
beuren. Dan slaat iets uit.
Beide spelers hebben te lang
nagedacht. En plotseling is er
geen tijd meer voor beraad,
beschouwing en bezinking.
Computers sudderen in de
ste perskamer, een harde st-5;
brult de zetten door, op sch Fj°
men dwarrelen dromen er>ari
spatten illusies uiteen. eiJf-
Kasparov heeft 16 mirf priJ
voor 16 zetten, Karpov 12 jaar:
meer. Karpov maakt
reed voor de coupe d.tmanse' 6-1
Geen verdediging r>^
kreunen de grocw;" j0bse/Monte-
printer spuwt ei ,J°ns 0-6 6-4 6-3;
sionele grafiek ge-
Uit. Het papier S 14 jaar: Van
hnnfH v3 n rip np Versteeg/ Dg
nooia van ae pe.gens dubbel t/m
voorlopig geen U jnbecker - Rit-
een diagram te ml n e^„e Pnn?6!
30ste zet. Nu flitsei 6-2; gemengd
ken. Tik tak tik takl^pwn/Be-
verblindend snel. De
in de perszaal kan het niet
houden. Toren c8. Toren hl.
Loper g4 sorry g5.
De seconden zijn nu belang
rijk. Gehypnotiseerd volgen
we het scherm dat levend is
gaan worden, dat fonkelt, dat
lonkt, geen schouwspel kan
belangrijker zijn. f4. De stem
slaat over. Maxim Dlugy komt
half uit zijn stoel overeind,
voor me begint een Russische
schaakjournalist dikbuikig te
kreunen. Toren c5. Kasparov
heeft het onmogelijke gedaan.
Dit is de sleutel van zijn ver
dediging. Hij heeft met zijn
nagels aan de afgrond gehan
gen. Hij is omhoog gekropen
en staat nu bevend naast zijn
belager.
Hoofden schudden, de pers
zaal is high en voor me begint
een andere Rus aan iets dat
een zacht gezang lijkt. Zijn
vingers huiveren boven de
stukken maar verroeren zich
niet. Hij durft de ogen niet van
het scherm te wenden.
Dit is schaken. Dit is span
nender dan die film waarin
een onderzeeër New York met
de atoom-ondergang bedreigt.
Beide spelers hebben 5 minu
ten voor de laatste 5 zetten.
Roerloos nu het beeld. Een te
lefoon ratelt, wordt snauwerig
opgenomen en meteen neerge
kwakt. Niet nu. De klok tikt
verder. Zet 36. Zet 37. Schiet op
Kasparov, schiet op man, ver
lies het nu niet om die stomme
tijd. Naast me staat Jan Tim
man, het lange, slungelige lijf
gekromd, de ogen opeens zeer
aanwezig in het Nu. De 40ste
zet. De klok staat stil.
Er brandt iets achter mijn
ogen. Ik heb het niet allemaal
kunnen volgen, maar ik weet
dat ik iets goddelijks heb be
leefd. Dit is waar schaken om
gaat. De wedstrijd wordt afge
broken. En de volgende dag
wordt tot remise besloten. Het
is maar remise. Stom duf ge-
lij k. Maar het is ook een wed
strijd geworden zo schoon als
de onsterfelijke partij van An
derson. Een thriller in zwart
en wit.
Buiten, op Park Lane, speelt
een zwerver Sancta Lucia op
zijn mondorgel. De zwarte ta
xi's spuiten door de nacht. Ik
hoor hakkegedribbel, het hij
gen van een hond.
De wereld weet het nog niet.
VOOR
in bij De Vriend!
1 harte welkom: neem
gezellige terassen en
I GRATIS onze prima
at en onze Mexicaanse
delicatessen èn
shètadres voorde
eerste kadootjes en
ken.
Axelsestraat 122-124
Tel. OU50-12167
NBOUWKEUKENS
Door Jan Koesen
JONDEN - Een ding
staat vast: de nieuwe
wereldkampioen scha
liën komt uit de Sovj et-
lJnie. Waarom kijken
jan al die KGB'ers op de
voorste rijen zo chagrij-
nig?
De twee bekendste commu-
jisten van de wereld zijn bij
eengekomen in het pluche
park Lane Hotel in Londen
voor de wereldtitel schaken,
perode vlag en de Union Jack
hangen slordig van de pui van
het hotel. Het is 12 uur, woens
dagmiddag. Een witte Rolls
staat, boven de wet verheven,
geparkeerd langs een dubbele
gele streep. Belendende hotels
..ebben hooghartige namen als
The Dorchester en The Ritz.
Hun portiers komen uit een
sostuumstuk van de vorige
eeuw. Het is duidelijk; hier
heerst het grootkapitaal. Toch
hijken alle nazaten van Marx
nu al weken naar de verboden
droom.
Over drie uren zal de ze
vende partij plaatsgrijpen
van de tweekamp oia de we
reldtitel schaken. Mi ".naars
van het mooiste denkspel heb
ben buiten een rij gevormd om
een kaartje te bemachtigen,
pijprokers en punks.
Binnen het hotel heeft een
public relations rakker de
macht gegrepen. Een leven
dige negotie in schaakshirts, -
bekers, -badges, -boeken en -
computers. In het sousterrain
s zelfs een tentoonstelling van
schaakkunst te zien. Originele
schaak-illustraties uit Punch
ajn te koop. Heren met snor
ren, capes en paraplu's ver
dringen zich in een bruin café
rond twee heren zittend achter
het bord; Steinitz tegen Zu-
kertort, in die goeie ouwe tijd
ioen je de wereldkampioen en
de uitdager nog in de nek kon
blazen. De sfeer van een par
tijtje armworstelen. Kom daar
nu eens om: Karpov en Kaspa
rov worden afgeschermd als
de kroonjuwelen.
Een thriller In zwart en wit
Al uren voor de aanhang
piano-spelen. De vingers
krommen zich en zakken. Zij
beroeren elk stuk, één voor
één, of Kasparov met elk een
verbond wil stichten, met
voodoo-krachten wil beladen.
Dat is een eigenaardigheid
van grootmeesters. Ze doen
het allemaal. De stukken
staan bij hun aankomst al vol
maakt opgesteld, ze zijn ge
poetst, gepolitoerd, geen milli
meter scheef, ze kunnen ge
woon niet beter staan, maar
toch moet elke grootmeester er
eerst met zijn fikken aanko
men zoals minnaars niet op
kunnen houden met het stre
len van het vertrouwde lijf
van de ander.
Opeens staat Karpov op het
podium. Eveneens keurig, on
berispelijk, gekleed als een
bankier. De zestig aanwezige
Russen zijn allemaal schob-
berdebonkerig alsof ze door de
aardappelkelder zijn gejaagd,
maar voor de twee vertegen
woordigers van het volk is al
leen de haute couture accepta
bel. Karpov oogt onaanzien
lijk, zijn neus staat scheef
alsof hij met de tang verlost is.
Zo te zien valt er volstrekt
niets over hem te schrijven,
maar bibliotheken zijn aan
hem gewijd. Karpov, de tech
nocraat, de darling van het
Oostblok, geen onvertogen
woord, nooit moeilijk. Saai en
geniaal.
Dan Kasparov, de wonder
boy van het Balkanmeer. Een
boertje dus uit de provincie
voor de Lords van het Krem
lin, nog minder dan een Arme
niër. Helaas schaakt hij ieder
een van de sokken, is hij on
stuimig als Bobbie Fischer, ar-
iogant als God, heeft hij het
lef gehad om kritiek te hebben
op het regime. De hele schaak
wereld, de hele schaakpers is
op de hand van Kasparov.
Drie minuten mogen de ca
mera's ratelen, drie minuten,
niet meer. Een camera-man
van Thames TV kijkt ver
stoord op als een dame belast
met de bewaking na 2 minuten
en 60 seconden haar hand voor
de lens houdt. Even blaast hij
stoom af, maar de kille blik
van de lady die de school van
Thatcher met succes heeft ge
volgd, is voldoende. En het cir
cus begint. D4d5. Miljarden
malen gespeeld. Toch begint
vanaf dit moment een impo
sante portie hersencellen te
draaien. Beide spelers zijn nu
al deels gevangen in het web
van een reeks openingen. C4e6.
De mogelijkheden van de ope
ning zijn al aanzienlijk ver
nauwd, maar in de rijkdom
van het schaken zijn er nog
triljoenen wegen te bewande
len.
De FIDE heeft bij de vorige
matches tussen Karpov en
Kasparov leergeld betaald.
Geen wurgende zittingen
meer, geen rozekrans van re
mises in een uitputtingsslag.
- foto de stem
Park Lane zijn uitstapjes met
argusogen volgen.
Ik schuifel door het hotel,
van vertrek naar vertrek. In
de ballroom zelf is de wed
strijd het moeilijkst te volgen.
Op het balkon staat een rij
stoelen, afgezet met koord, be
stemd voor de hofhouding van
Campomanes. Daar zit de om
streden FIDE-president als
een koning in zijn eigen dra
ma, minzame blikken om zich
werpend. Alleen.
De uren verstrijken. De si
tuatie is complex. Kasparov,
met zwart spelend, lijkt traag
te zinken naar de vernietiging.
De grootmeesters in de tweede
perskamer, stuk voor stuk op
zijn hand, schudden bedenke
lijk het hoofd. Lippen stulpen
weifelend uit, ogen spreken
een taal van onzekerheid. Ze
maken bittere grapjes over
Karpov. Bij een gedurfde zet
van de ex-wereldkampioen
zegt één van hen honend: „Dat
is niets voor Karpov. Dus zal
het wel geniaal zijn."
Het is heet in de ballroom.
Maar als mannequins in een
modeshow uit de jaren vijftig
zitten daar uitdager en kam
pioen, het kolbertje onberispe
lijk over het maatshirt, ver
steend, terwijl om hen heen
het circus gonst. Profschakers
zijn een elite-volkje, net als
tennissers. Ze razen van land
naar land, spelen, denken,
analyseren, geen tijd voor
drank of dame, nee, zelfs na
een wedstrijd trekken ze zich
met hun secondanten terug op
hun hotelkamer om een fout te
replayen, om te zoeken naar
dat ene gat waar ontsnapping
gloort, om een strategie op te
zetten om die Ander te ver
woesten. Geen kwartier tussen
schakers, geen erbarmen, de
bloedvlag wappert constant.
Altijd op reis, nooit thuis. Het
zijn de bedoulnen van de geest.
Na de dertiende zet denkt
Kasparov bijna een uur na.
Een uur denken aan één zaak,
probeer het eens. Ik probeer
het. Ik zie een vlieg op de
muur en ik neem me voor om
daar een minuut aan te den
ken, aan die vlieg, aan niets
anders. Dat moet mogelijk
zijn. Maar na 15 seconden voel
ik zweet plakken in mijn nek,
na 23 seconden ben ik opeens
verdwaald naar die vakantie
van vorig jaar en na 40 secon
den vraag ik me af waar die
vlieg gebleven is.
Ik loop door het hotel. De
wedstrijd is van meet af aan
ongewoon. En telkens haalt
Karpov, die kille kikker, de
strop strakker aan rond Kas
parovs nek. Karpov is fout
loos, hij is een machine, hij is
de meester van de systemati
sche ontluistering, niets houdt
hem tegen, niets leidt hem af,
hij is geboren om te schaken
en hij zal schakend sterven.
Dat hij een pion van de Sow-
jets is, deert hem niet. Schaken
Stoelen spelen bij schaken sedert Fischer hiermee Spasski vernietigde, een grote rol. Karpov zit op de moderne bureaustoel,
Kasparov kan beter denken op een groene art deco fauteuil. - foto de stem
Kasparov (links), wereldkampioen, Karpov (rechts) uitdager.
Nee. Wie het eerst 6 winstpun
ten binnen heeft, wordt we
reldkampioen. De eerste
twaalf partijen worden in
Londen gespeeld. Is de zaak
nog niet beslist, dan volgt een
tweede reeks van 12 partijen,
maar dan in Leningrad. Bij
12-12 blijft Kasparov kam
pioen.
In de commentaarzaal is de
Russisch-Nederlandse groot
meester Sosonko bezig met een
indrukwekkende one-man-
show. De zaal is stampvol
schaakfans. Sosonko heeft
hetzelfde bord als de twee
schakers in de ballroom. Het is
een fraai, maar verder gewoon
bord van hout met stukken
waarin listig elektro-sensoren
zijn verstopt. De zetten wor
den via de computer ogenblik
kelijk overgeplant op moni
tors.
Sosonko heeft een driedub
bele taak: hij moet schaken,
hij moet hardop denken in het
Engels en hij moet op elke
suggestie van de zaal, hoe on
zinnig ook, ingaan. Het is een
schouwspel dat me ademloos
maakt.
Paard naar e5? Daar
danst het elektronische paard
naar voren. Niet goed, zegt So
sonko, wanten op de 64 vel
den voert hij quadrilles uit.
van de partijen tussen Karpov en Kasporov verzamelt zich een rij voor de ingang van het Park Lane Hotel in Londen.
Stukken verschuiven,
machtslij nen trekken krom, de
h-lijn ligt open. Gezien?
vraagt Sosonko en zet de stuk
ken weer terug. Vijf uur lang
zal hij dit volhouden, tot het
zweet gutst, tot hij honderden
mogelijkheden heeft nage
gaan. En dat in de wetenschap
dat alle schaakbreinen in het
- foto de stem
