Zaak-Dost hele kluif voor juristen
Moegabe maakt zich op voor leidende rol
even..L
UITBLAZEN
Westduitse sociaal-democraten geloven niet meer in eigen kansen
Stagnatie
tuinbouw
Smirnoffs
reisicoon
Coornhertliga: 'Draconisch'
RIJK VER
DE STEM CO
Zorgzame sar
Puinhoop
Ordinaire bez
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1986
ACHTERGROND
paginü
ZATERDAG23AUGU
Proefboring n
aardwarmtere
WIM KOCK
DAT Albert Plesman,
vanaf de oprichting
van de maatschappij
tot aan zijn dood, de grote
baas van de KLM, geen
gemakkelijke werk- of op
drachtgever was, is nu nog
vrij algemeen bekend.
Hoezeer hij zich bemoeide
met alles en iedereen, tot in de
kleinste details, blijkt uit een
brief die hij in 1944 schreef aan
de staf die in Den Haag het
door de oorlog werkloos gewor
den KLM-hoofdkantoor be
waakte. Plesman zelf leefde in
een soort ballingschap in het
oosten van het land, maar hield
zich al intensief bezig met de
toekomstige wederopbouw van
de maatschappij. Met het oog
daarop had hij ook opdracht
gegeven een reclame-affiche te
ontwerpen. Over een van die
ontwerpen handelt de brief, die
nu in het bezit is van het Teu-
barium, Wim Teubens unieke
luchtvaartverzameling.
Plesman vindt het affiche-
ontwerp van Paul Erkelens heel
aardig, maar heeft nog wel een
paar opmerkingen:
„De boom aan de rechterkant
van de tekening moet links
staan. De stam moet als het
ware aan de rand van het papier
grenzen, de kruin naar rechts ge
bogen zijn. De boom dient for-
scher te zijn (hoogte ongeveer
1/3 van het papieren donkerder
van kleur.
Zo gaat het twee dichtbe-
tikte kantjes door. Over de
maan en de wolken („2 cm zak
ken en 3 cm naar rechts"), de
molentjes aan de horizon, het
vliegtuig, de letters enz. enz.
Een heel andere Plesman
doemt op uit de brieven die hij
als jonge luitenant schreef aan
zijn verloofde Suze van Eijk,
tijdens de eerste wereldoorlog.
Veel tederheden, laat staan in
timiteiten, moet men er niet in
zoeken, zegt Wim Teuben,
maar uit luchtvaart-historisch
oogpunt zijn ze belangrijk.
Plesman vertelt erin uitvoerig
over de vluchten die hij maakte
tijdens zijn vliegeropleiding.
Hoe komt een verzamelaar
aan zulke hoogstpersoonlijke
zaken? „Ze zijn me te koop
aangeboden." Wim Teuben
laat me een brief zien waarin
hij de naam van de afzender
onleesbaar heeft gemaakt met
Tipp-Ex. Ze werden aanvanke
lijk aan de 'hoogste bieder' aan
geboden. „Ik heb die persoon
hier gehad en we hebben ge
praat." Meer zegt Teuben er
niet over.
Wonen in het 'Teubarium'
betekent heel wat meer dan zit
ten, eten en slapen tussen de
tentoongestelde voorwerpen.
Het zonlicht mag de flat van
Teuben niet in. De hele dag
zijn er zonweringen neergela
ten, 's-morgens op het oosten,
's-middags laat en tegen de
avond op het westen. Voor
planten hebben we hier geen
plaats", grinnikt Teuben. De
vensterbank van het grote raam
in de zitkamer biedt plaats aan
een volledige verzameling
Delfts blauwe, porseleinen
huisjes, die de KLM al jaren
aan haar eersteklas passagiers
geeft als aandenken. Ik vergeet
te vragen of de drank er nog in j=
zit.
lllllllllllimilllllllllllllllllllllllllllMllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllll!
De vraag of zo'n verzame
ling veel geld kost, beant
woordt Wim Teuben nooit. Hij
maakt er een grap van. „Ik heb
een rijke vrouw getrouwd" of
zoiets. Dat de verzameling veel
■tijd en zorg eist straalt er als
het ware vanaf. Er moeten vi
trines, lichtbakken, stolpen en
lijsten worden gemaakt of ge
kocht. Oude geschriften moe
ten opnieuw worden ingebon
den of zelfs gerestaureerd. Het
eerste aan de luchtvaart ge
wijde boek verscheen in Zwit
serland in 1784. Wim Teuben
heeft het in zijn Bibliotheca
Aëronautica. Ook het schot
schrift dat de Nederlandse
schrijver Francq van Berkhey
een jaar later onder pseudo
niem richtte tegen de „vol
strekte Godtergende Roekeloos
heid van de proefnemingen met
de Lugtbollen" rust, beschermd
door een stevig, nieuw omslagje
in een van Teubens boekenkas
ten.
Wim Teuben is na ruim 40
jaar verzamelen nog altijd in de
ban van het wonder der vliege
rij. „Ik begrijp zelf nog steeds
niet dat zo'n ding van 275 mil
joen gulden met een gewicht
van 370000 kilo - eigenlijk een
heel groot flatgebouw - de
lucht in kan." Dit zijn woorden
van Jan Plesman, de zoon van
de KLM-stichter, die in '84 met
de Uiver-II naar Melbourne
vloog. Wim Teuben heeft het
citaat bewaard omdat het zijn
eigen gevoel van verwondering
zo treffend verwoordt.
Toch zijn het de ménsen
van de luchtvaart naar wie Teu
bens belangstelling in de eerste
plaats uitgaat. Dat zie je ook
aan zijn verzameling. Die telt
minstens zoveel beeltenissen en
namen van mensen en getuige
nissen van hun moed, vernuft
en prestaties als afbeeldingen
van vliegtuigen, balonnen of ra
ketten. Het horloge van Fok
ker, het 'nationale huldeblijk
aan de drie vliegers van de eer
ste Indië-vlucht in 1924 (een
van de topics in het Teuba
rium), ontelbare medailles, leg
penningen, porseleinen wand
borden en zelfs koek- en peper
munttrommels die herinneren
aan grote daden, verricht door
mensen die zich hadden losge
maakt van de aarde.
Het meest ontroerende klei
nood uit de collectie heeft in de
zitkamer van de Teubens een
veelbetekenende ereplaats. Het
is de reisicoon die de, in zijn
gloriejaren bij de KLM, be
roemde vlieger Iwan Smirnoff
van zijn moeder meekreeg toen
hij na de revolutie Rusland
moest ontvluchten. Smirnoff
bewaarde de icoon in een lin
nen zakje. Met een foto van z'n
moeder erbij. „Hij heeft geen
mijl gevlogen zonder dat hij die
reisicoon bij zich had", zegt
Wim Teuben.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres. Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, @01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, @01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of J 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rünlfrplstipc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5
Door Cees Manders
HET zojuist beëindigde
strafproces tegen Harm
Dost in Düsseldorf zal
ongetwijfeld zijn weg
vinden naar de studie
boeken. Zoveel juridisch
interessante aspecten
zitten eraan.
Heeft de Duitse justitie
zich Dost onder valse voor
wendsels door Spanje laten
overdragen? Mag de Duitse
justitie zich bedienen van
Dost's strafdossiers die de
Nederlandse overheid haar
(naar het lijkt) eigenlijk niet
had mogen verschaffen
Mag Duitsland een vreemde
ling berechten voor feiten in
het buitenland gepleegd en
daar bovendien (voor een
deel tenminste) al berecht
Dost was in het najaar van
1984 op vakantie in Spanje,
een land waarmee West-
Duitsland een uitleverings
verdrag heeft. De Duitsers
kregen Dost door Spanje uit
geleverd omdat de Nederlan
der niet alleen drugs aan
Duitsers had verkocht maar
die ook in de Bondsrepubliek
had ingevoerd.
De Officier van Justitie
heeft in het proces toegege
ven dat het uitleveringsver
zoek alleen de verkoop van
drugs aan Duitsers had moe
ten vermelden. 'Er zijn ver
gissingen begaan', gaf hij toe.
Maar volgens hem zou
Spanje Dost ook aan Duits
land hebben uitgeleverd als
het uitleveringsverzoek al
leen op de verkoop van drugs
aan Duitsers betrekking zou
hebben gehad. Dit is nog
maar de vraag, die eigenlijk
alleen de Spaanse rechter
kan beantwoorden.
Overigens hanteerde de
Duitse Officier van Justitie
een interessante constructie:
volgens hem is verkoop van
drugs te Arnhem aan West
duitsers te beschouwen als
(illegale) invoer van drugs in
Duitsland. Want Dost, de
hasj winkelier van Arnhem,
wist (of had kunnen weten)
dat de hasj die hij aan Duitse
klanten verkocht, bestemd
was voor consumptie (of
doorverkoop) in Duitsland.
Om zulke grote hoeveelheden
(tientallen kilo's) ging het
immers.
De kwestie van de univer-
DE Duitsers zijn nog steeds niet serieus bezig met de
strijding van drugs. Ze zijn veeleer doende hun gelijk te
bewijzen met hun draconische straffen in soft-drugs»;
ken en bezig hun hegemonie te vestigen op dit gebied.
Dat zegt de Coornhertliga, de vereniging voor straf
rechtshervorming, naar aanleiding van het vonnis t
Harm Dost wegens handel in softdrugs.
Zowel de Officier van Justitie als de rechtbank in 1%
seldorf lieten in hun requisitoir cq. meewegen dat üt
Dost met zijn soft-drugshandel in Arnhem relatief gemap
kelijk werd gemaakt doordat het Nederlandse softdrug;
beleid veel soepeler is dan het Westduitse.
Mr J. Knap, voorzitter van de Coornhertliga, spreek
van een klap in het gezicht van het Nederlandse sot
drugsbeleid. 'En dat terwijl het Nederlandse beleid opd
punt juist bewezen heeft succesvol te zijn. De geleidelijk
liberalisering van de soft drugs heeft géén maatschapp^
lijke problemen veroorzaakt, er is geen sprake gewess
van excessief gebruik en in de praktijk is niets van degt
vreesde risico's gebleken. Nederland zou dit beleid Juin
in het buitenland moeten pousseren'.
'Justitie, dat naar mijn smaak in deze zaak heel watbg.
ter op het hoofd heeft, moet met alle juridische en d
matieke middelen proberen Dost hierheen te halen'
Knap.
Volgens hem zal het zeker niet de eerste keer zijn dg
In dergelijke gevallen diplomatieke wegen worden be
wandeld. Juridische mogelijkheden voor Dost zelf zijnd)
beroepsprocedure in Duitsland bij het Landesgericht
een eventuele zaak voor de Europese Commissie voord)
rechten van de mens gevolgd door een behandeling dog
het Europese Hof voor de rechten van de mens in Straal:
burg. (ANP)
Harm Dost(rechts)
archieffoto uit 1977
saliteit van het drugsdelict is
wellicht nog de interessant
ste. Alle strafwetten ter we
reld kennen het beginsel van
universaliteit. Dit betekent
dat een staat de werking van
zijn strafwet uitbreidt over
bepaalde feiten (misdrijven)
door wie en waar die ook zijn
begaan.
Onze strafwet noemt in ar
tikel 4 de 'universele' mis
drijven met name:: aansla
gen tegen koningin (plus ge
maal) en regering, schending
van staatsgeheimen, oprui
ing, valsemunterij, vliegtuig
kaping, oplichting van strijd
krachten in oorlogstijd en
andere zeer ernstige delicten.
Je hoeft die delicten dus niet
in ons land gepleegd te heb
ben om er hier voor toch te
kunnen worden veroordeeld.
De Duitsers vinden dat het
universaliteitsbeginsel ook
van toepassing is op delicten
die de Duitse samenleving in
gevaar hebben gebracht, of
die funest zijn voor de Duitse
samenleving. Ieder die dus
waar ook ter wereld de
Duitse samenleving bedreigt
zal daarvoor (na uitlevering
Rechter Otto Strauss van
de rechtbank in Düsseldorf
- FOTO AP
uiteraard) door de Duitse
rechter kunnen worden be
recht.
Tot zover zijn de Duitsers
nog te volgen, want elk de
mocratisch land heeft het
recht op een eigen oordeel
over de gevaren die het be
dreigen. Maar de Duitse jus
titie geeft een gedurfd
staaltje juridische acrobatiek
weg wanneer zij meent dat
ieder die zoals Dost in het
buitenland drugs verkoopt
aan Duitsers de Duitse sa
menleving bedreigt en zo
doende de wraak van de
Duitse justitie moet vrezen.
De verdediging van Harm
Dost heeft ook gewezen op
het beginsel 'ne bis in idem'.
een van de hoekstenen van
ons strafrecht. Is iemand al
een keer voor iets veroor
deeld dan mag hij voor de
zelfde feiten niet opnieuw
voor de rechter worden ge
bracht.
Dost is in 1982 door de Arn
hemse rechter veroordeeld
wegens het bezit van drugs.
Mogen de Duitsers hem voor
dergelijke feiten opnieuw
'pakken' Volgens de Duitse
justitie mag dat. Want het
Nederlandse nebis in idem-
beginsel geldt alleen voor de
Nederlandse rechter. De
Duitse rechter hoeft volgens
zijn eigen wet zich niets aan
te trekken van zo'n Neder
landse berechting. Hij mag
zelf opnieuw rechtspreken,
temeer (zo redeneren de
Duitsers) daar de Neder
landse rechter Dosts drugs
activiteiten niet streng ge
noeg heeft bestraft.
Omgekeerd, dus als de
zaak Dost al door een Duitse
rechter zou zijn behandeld,
ligt dat anders. De Neder
landse rechter mag dan niet
nog eens berechten indien de
'verdachte' is vrijgesproken
of zijn opgelegde straf in
Duitsland heeft uitgezeten.
Dus wat de Duitsers nu
doen, zou in Nederland niet
kunnen, omdat Dost zijn
straf al heeft uitgezeten.
Maar de Duitse justitie komt
niet eens aan dit probleem
toe. Want volgens haar is
Dost destijds in Nederland
veroordeeld voor een feit (be
zit van drugs) dat anders is
dan waarvoor hij nu in Düs
seldorf berecht is, namelijk
op grond van handel in
drugs.
Als Drost vrij was gespro
ken door de Duitse rechter,
zouden de Duitsers hem heb
ben kunnen uitleveren aan
Nederland. Eind juni heeft
Nederland West-Duitsland
formeel om uitlevering van
Dost gevraagd. Want van de
(Duitse) behandeling van zijn
zaak heeft de Nederlandse
justitie zoveel opgestoken dat
er een nieuwe dagvaarding
met nieuwe strafbare feiten
tegen Dost kan worden uit
gebracht.
Kennelijk wil de Neder
landse minister van Justitie
zijn Duitse collega een mooie
gelegenheid aanreiken om
zich van Dost te ontdoen zon
der al teveel gezichtsverlies.
Maar dat de Duitsers nu na
Dost's veroordeling op hd
uitleveringsverzoek in zulle»
gaan is niet te verwacht®
Ze hebben, zo is tijdens he
proces gebleken, geen enke
vertrouwen in hun buurland
als het gaat om het optrede»
tegen het bezit van en 4
handel in verdovende midde
len.
Er is nog een mogelijkheid
Dost naar Nederland te ha
len. In internationaal ver
band wordt op het ogenblik
het zogenaamde Strafexecu
tieverdrag voorbereid. Dii
verdrag maakt het mogelijk
dat in het buitenland veroor
deelden naar hun eigen land
worden teruggestuurd
daar de straf uit te zitten.
Dost zou op basis van dil
verdrag naar Nederland
kunnen worden terugge
stuurd. Maar dan wordt hel
wel gecompliceerd. Want hij
zou hier dan een straf moet®
uitzitten hem opgelegd voor
iets waarvoor hij door de Ne
derlandse rechter vanwege
het ne bis in idem beginsel
niet zou kunnen zijn berecht
De Dost-af faire is voor ju
risten een hele kluif en een
stuk interessanter dan voor
de betrokkene zelf.
PREMIER Robert Moegabe wordt
binnenkort de nieuwe voorzitter van
de beweging van niet-gebonden lan
den. De organisatie krijgt in hem een
leider die een vastbeslotenheid uit
straalt zijn land naar het socialisme te
leiden en zoveel mogelijk mensen te
mobiliseren tegen het apartheidsbe
wind in Zuid-Afrika.
In de zes jaar dat Zimbabwe onafhankelijk
is, is Moegabe een steeds grotere rol gaan
spelen in de strijd voor politieke en maat
schappelijke verandering in Zuid-Afrika.
Die rol heeft hem in korte tijd naar de top ge
bracht van de 101 leden tellende beweging
van niet-gebonden landen. Op de tiendaagse
conferentie die komende dinsdag in Harare
begint, neemt Moegabe voor een ambtster
mijn van drie jaar het voorzitterschap over
van premier Rajiv Gandhi van India.
Naast de geijkte onderwerpen als alterna
tieven voor blokgebonden beleid en de rivali
teit tussen de supermogendheden, zal de si
tuatie in Zuid-Afrika in Harare hoog op de
agenda prijken. Vanaf aanstaande dinsdag
komen de ministers van Buitenlandse Zaken
van de leden bijeen ter voorbereiding van de
eigenlijke top, waarvoor op 1 september tien
tallen staatshoofden worden verwacht.
Sinds de minitop van het Gemenebest, be
gin augustus in Londen, is Mugabe één van
degenen die het krachtigst aandringen op
sancties tegen het apartheidsbewind. Sanc
ties en Zuidafrikaanse tegenmaatregelen
zullen in Zimbabwe zelf ook niet ongemerkt
voorbijgaan. Moegabe heeft al gewaar
schuwd voor een economische oorlog en zijn
landgenoten voorgehouden dat zij misschien
binnenkort alleen nog maar maispap te eten
zullen hebben vanwege het economische con
flict.
Met de Zuidafrikaanse aanval van half
mei op doelen in Harare nog vers in het ge
heugen, heeft Zimbabwe besloten tot uiterst
strenge veiligheidsmaatregelen. Tot nu toe
hebben 30 staatshoofden bevestigd dat zij aan
de conferentie zullen deelnemen en rege
ringsfunctionarissen verwachten dat de lei
ders van tweederde van de lidstaten aanwe
zig zullen zijn. Moegabe vreest dat Pretoria
mogelijk zal proberen de conferentie te ver
storen.
Het organiseren van de conferentie kost
Zimbabwe miljoenen. Circa 32 staatshoofden
zullen worden ondergebracht in nieuwe lu
xueuze villa's die in een recordsnelheid zijn
gebouwd in een exclusieve buitenwijk van de
hoofdstad. Kosten: 4,5 miljoen dollar. Andere
staatshoofden vinden onderdak in huizen die
gehuurd worden van rijke blanken die een
zeer verleidelijk aanbod kregen.
De regering heeft ook diep in de buidel
buitenlandse valuta getast. Voor de confe
rentie heeft zij een hele stoet Westduitse en
Franse auto's aangeschaft en voor escortes
van de buitenlandse hoogwaardigheidsbe
kleders speciale Japanse politie-motorfietsen
met driekleurige zwaailichten.
De conferentie in Harare vindt plaats in
een jubileumjaar voor de beweging van niet-
gebonden landen. Zij werd 25 jaar geleden in
Belgrado opgericht. De grote mannen achter
de beweging waren president Tito van Joe
goslavië, premier Nehroe van India, presi
dent Soekarno van Indonesië en president
Nasser van Egypte. Zij telt nu 101 leden en de
Filipijnen en Haïti hebben het lidmaatschap
aangevraagd.
Vogels van zeer uiteenlopende pluimage
hebben de afgelopen 25 jaar een plaats ge
vonden binnen de beweging. In haar gelede
ren telt zij Sovjetgezinde landen als Cuba en
Vietnam, pro-westerse leden als Singapore
en Saoedi-Arabië, het kleine Bhoetan en het
dichtbevolkte India en zowel Iran als Irak die
al bijna zeven jaar met elkaar in oorlog zijn.
Dat consensus moeilijk te bereiken is, hoeft
dan ook geen verwondering te wekken.
Robert Moegabe
- FOTO ARCHIEF DE SIS"
DE sociaaldemocrati
sche partij van West-
Duitsland, de irvRonn in
de oppositie zijnde SPD,
lijkt nauwelijks nog te
geloven in haar kansen
de in januari 1987 te
houden verkiezingen
voor de Bondsdag te
winnen. Kanselierskan
didaat Johannes Rau
heeft bij herhaling ver
klaard dat hij slechts
met een absolute meer
derheid in de Bondsdag
achter zich trek heeft in
het ambt van bondskan
selier.
Maar de laatste maanden
heeft de SPD forse tegenval
lers te verwerken gekregen.
Niet alleen in het bestuur
van deelstaten waar zij in de
regering is, maar ook op het
hoogste politieke niveau zijn
signalen gegeven waaruit
blijkt dat men weinig opti
mistisch is over de kans de
christen-democraat Helmut
Kohl uit de bondskanselarij
naar de harde oppositieban-
ken te verdrijven.
Kort nadat partijvoorzitter
en ex-bondskanselier Willy
Brandt voor de televisie ver
klaard had dat hij een aan
hang van 43 procent in ja
nuari een zeer goed resultaat
vindt - maar te weinig voor
het alleen gaan regeren -
kwam een vertrouweling van
Helmut Schmidt, Brandts
opvolger als bondskanselier,
tot een vernietigend oordeel
over Rau, die premier is van
de 17 miljoen inwoners tel
lende deelstaat Noordrijn-
westfalen.
Klaus Boiling publiceerde
een reeks 'brieven aan Hel
mut' waarin hij de capacitei
ten van Rau in twijfel trekt
voor het hoogste politieke
ambt in de Duitse Bondsre
publiek. Hij acht de man, die
zijn politieke loopbaan begon
in de neutralistisch georiën
teerde Gesamtdeutsche
Volkspartei van ex-bonds
president Gustav Heinemann
(die bestond van 1952 tot
1957), van een te middelma
tige kwaliteit.
Wel is hij bekwaam als re
geringsleider van de deel
staat met de meeste inwo
ners, maar Bölling dicht hem
te weinig kaliber toe om het
serieus op te nemen tegen de
christen-democraat Kohl.
Deze heeft in de afgelopen
jaren bewezen over een zeld
zaam politiek overlevingsin
stinct te beschikken. Veelal
wachtte hij - als zich een cri
sis of impasse aandiende - tot
anderen de puinhopen ge
ruimd hadden voordat hij
zelf in actie kwam.
Maar aan de andere kant
toonde hij, met de benoeming
Johannes Rau
- FOTO ARTCHIEF DE STEM
van de bekwame burgemees
ter van Frankfurt Walter
Wallmann tot eerste minister
van milieu, indien nodig
doortastend te kunnen zijn.
De benoeming van zijn par
tijgenoot tot chef van het
nieuwe ministerie kwam na
de kernramp in de Sovjet-
Unie, die aanvankelijk
zorgde voor ernstige bezorg-
heid onder de Westduitse be
volking.
Nog deze week liet Kohl,
tijdens een gesprek met zijn
Oostenrijkse ambtgenoot
Franz Vranitzky in zijn Oos
tenrijkse vakantiehuis, we
ten dat de Bondsrepubliek
niet buiten kernenergie kan,
wil zij een modern industrie
land blijven. West-Duitsland
haalt 30 procent van zijn
stroombehoefte van nu
cleaire installaties.
Helmut Kohl
- FOTO ARCHIEF DE STEM
De achteruitgang in popu
lariteit van de SPD blijkt
duidelijk uit opiniepeilingen
die met vaste regelmaat in
West-Duitsland gehouden
worden. In opdracht van het
weekblad 'Der Spiegel' on
dervroeg het Emnid-insti-
tuut een dwarsdoorsnede van
de kiesgerechtigde burgers
van de Bondsrepubliek. De
uitkomst was dat de CDU en
haar Beierse zusterpartij
CSU op 45 procent van de
stemmen mogen rekenen (bij
de verkiezingen van 1983
haalden de christen-demo
craten nog 48,8 van de stem
men), terwijl de liberale FDP
stabiel blijft op 7 procent. Dit
zou betekenen dat de cen
trum-rechtse coalitie, die nu
belichaamd wordt door kan
selier Kohl (CDU) en minis
ter van Economische Zaken
Martin Bangemann (FDP),
een werkbaare meerderheid
achter zich krijgt in de West
duitse Tweede Kamer.
Blijkens dezelfde opinie
peiling maakt de SPD wel
winst ten opzichte van 1982.
Toen bleef de partij, onder
aanvoering van de huidige
oppositieleider Hans-Jochen
Vogel, steken op 38,2 procent
van de stemmen, in januari
1987 zou zij op 41 procent uit
komen. Maar dit is bij lange
na niet voldoende voor de
meerderheid in de Bondsdag,
zelfs niet als Rau - tegen zijn
eigen opvatting in en in strijd
met zijn eerdere uitlatingen -
in zee zou gaan met de Groe
nen, een coalitie van tegen
standers van de NAVO en
voorvechters van een schoon
en veilig milieu. Deze intern
tamelijk losse 'partij' komt
volgens Emnid op 6 procent
van de stemmen, tegen 5,6
procent in 1983.
Komende week houdt de
SPD een vijfdaags congres in
Neurenberg. Waarnemers
gaan er van uit dat de tradi
tionele vleugels binnen de so
ciaal-democratische partij de
strijdbijl zullen begraven om
de indruk van eenheid achter
Rau te vestigen. Maar de
kans lijkt klein dat de partij
het politieke tij nog kan ke
ren vóór de Bondsdagverkie
zingen van 25 januari 1987.
Vermoedelijk zal het con
gres een tijdschema opstellen
voor de afschaffing in een
periode van tien jaar van
kernenergie als manier van
stroomopwekking. Maar tel
is geen geheim dat de aan
dacht voor het milieu -
een flinke duw omhoog kreeg
in de nasleep van de kern
ramp in Tsjernobyl - vooral
emotioneel bepaald was
mede hierom al weer over
haar hoogtepunt heen is.
Het dagblad 'Bild' 1
een erg simpele verklarW
gegeven voor de stijgen*
populariteit van de centrum
rechtse regering in Bonn on
der aanvoering van Helm»1
Kohl: 'Kohl wordt sterk®
omdat de economie groeit'. I'
dit verband wijst de krant-
die een dagelijkse op'
heeft van 5,5 miljoen exem
plaren, er op dat de inflate
in juli 1986 min 0,5 procent
was. Dit betekent dat het Ie
ven vorige maand een
procent goedkoper was
een jaar geleden.
En bij een groei van
economie stijgt het aan»
beschikbare tranen, al heef
de regering met een taai'
hoge werkloosheid te kam
pen. Maar algemeen gal
men er van uit dat de West
duitse socialisten niet
staat zijn een wondermid*'
te lanceren tegen de werk
loosheid, die in sterke mate"
maken heeft met een her
structurering van de econo
mie met onder andere aut®
matisering als begeleide»
verschijnsel.
Van een onzer verslag
DEN HAAG - In het naja
in het Oostbrabantse Asten
proefboringen naar aardw
Die kunnen worden gebrui
verwarming.
Er zal worden geboord
van 1.550 meter. Van de de
deze proefboring zal het a
exploitatie van aardwarm
van de glastuinbouw com
baar is.
De kosten van het proje
raamd op 2,3 miljoen guide
deel door de EG wordt gef in
Als het inderdaad mogel'
warmte te gebruiken kom
Asten een kasoppervlakte v
tare in aanmerking. Een a
in Asten heeft al interesse g
Ge
DEN HAAG (ANP) - De omzet
van de gezamenlijke land- en
tuinbouwcoöperaties bedroeg
in 1985 33,6 miljard gulden,
wat 300 miljoen meer is dan in
1984.
Daarmee is de omzetstijging
achtergebleven bij wat ge
bruikelijk was in de voor
gaande vijf jaar, toen een stij
ging met meer dan één miljard
gulden gebruikelijk was. Dat
staat in het verslag over de j a
ren 1984 en 1985 van de Natio
nale Coöperatieve Raad voor
land- en tuinbouw (NCR), dat
gisteren is verschenen.
Bijna alle coöperaties on
dervonden hinder van de ern-
MINISTER Brinkman begon vori
groting voor 1986 met een me
deerd betoog over de 'zorgzan
neer dat de pijn van het aanhal
kunnen worden als de mensen
Het is misschien wat boud t
die ook in de huidige regerings
door zijn collega's gedeelde fi
komt, dat de samenleving maar
voor diegenen, die door het kat
zuinigd. Maar toch, als je het i
het huidige kabinet al heeft gepi
de 'zorgzaamheid' van premier
Neem bijvoorbeeld de aangek
wijs, die afgelopen maandag g<
ter Deetman en staatssecretari
bepaald welkome verrassing a<
dat aanstaande maandag weer
Omdat er op de salarissen ni<
sen in ieder geval niet groter
windslieden op Onderwijs drie p
gaat Kleuters, die op 1 januari
gen pas in augustus naar de b
1987 vier jaar worden moeten
wordt gekort op het speciaal on
vervangen van zieke leerkracht
helft op van de miljard gulden
groting dient te besparen.
Een wrang rijtje. Kleuters eer
houden gaat in de eerste plaat
'schoolrijp' zijn en treft in de ti
graag zo snel mogelijk weer de
De Koning, die gehuwde vrouwe
hebben, zonder geld te willen fc
gerust zijn. Collega Deetman h
ken.
Korten op speciaal onderwijs
een geestelijke of lichamelijke
rele minderheden. Wie daarvoo
zorgzame samenleving. De on
woedend over, want die maatree
nemens, die daarover in het verl
En dan de beperking van de
zieke leerkrachten. Nu al bezon
mogelijkheid ervan, de schoolh
dat nu gehanteerd moet word
puinhoop'. Met de nieuwe maa
hoop alleen maar groter wordE
als de leraar ziek is, zal dan wel
worden en wie er dan voor ze m
Zoals gezegd leveren die mat
miljard, dat minister Deetman di
geen enkele illusie te maken o
van die andere helft. Deze minis
onderworpen aan de bezuinigir
hers I en II. Maatregelen waarr
treerd werden zoals salariskorti
Qeving, werden gepresenteerd c
aiet anders'. En de berg circul
vele ingrepen over de scholen
maar voor een nog grotere verw
Voeg daar nog aan toe het r
r|ng en het beeld is compleet. C
®e| 'grove onbillijkheden' bevat
den per jaar kan kosten', maar
vrijwaren van een enorme inkoi
delijkst gezegd 'merkwaardig'
iedere studerende achttienjarigi
te verworden tot een ordinaire
a|leen de kapitaalkrachtigen bet
Door deze minister en zijn st<
vorige kabinet aangekondigd, c
derwijsfront. Die kwam er toen
9®n zullen ervoor zorgen dat c
h'ijft. En wie daardoor gefrusti
zijn heil weer moeten zoeken bi
w3t dit kabinet betreft kennelijk
