rlu6l Chinese partij zwengelt politieke discussie aan VERDER V. TERM DEMOCRATIE9 VORMT CENTRAAL THEMA Ingezonden brieven dé uitlaatklep voor Sovjet-burgers AMSTERDAM Olies vast beurs DINSDAG 19 AUGUSTUS 1986 EXTRA Informeel a I Scholen Varkensbaai Afslanken JERUZALEM - D( aangekondigde ge; Israëlische en Rus woordigers in Hels onverwacht na de uur durende ont: koude kermis-sfeer Resultaten Standpunten Afbakening KRANTEN KUNNEN DE STROOM KLACHTEN NIET VERSTOUWEN Verklaring HAVANA (AP) - Op een avond had Fidel Cas tro een opwelling. Hij wilde zijn hooggeëerde gast, de Indiase premier Rajiv Gandhi, de vol gende morgen uitgeleide laten doen door een grote enthousiaste mensenmenigte. Om op zo korte termijn een half miljoen mensen op de been te brengen is geen kleinigheid. Fidel Castro hoefde echter maar met zijn vingers te knippen. Bij het ochtendgloren gonsde het in de straten van Havana van de activiteiten voor de voorbereidingen van Gandhi's vertrek. Massa-or ganisaties waren gewaar schuwd en autobussen, ge woonlijk bestemd voor foren- zenvervoer, werden gemobili seerd. Een half miljoen jui chende Cubanen zwaaiden die dag in 1985 de Indiase leider uit. Fidel Castro, 27 jaar na zijn machtsovername en onlangs zestig jaar oud geworden, staat nog stevig aan het roer. Hij is de onbetwiste leider van Cuba. De jonge verzetsstrijder die vanuit het Sierra Maestra- gebergte kwam om dictator Fulgencio Batista van zijn troon te stoten, heeft wat be treft de duur van zijn regeer- termijn bijna alle wereldlei ders voorbij gestreefd. Zijn baard vertoont grijze plekken, maar Castro is nog steeds een krachtige, jeugdige verschijning, iets slanker dan een paar jaar geleden. Hij boe zemt nog altijd ontzag en res pect in - maar soms ook angst en afkeer - bij zijn landgeno ten en anderen die in aanra king zijn gekomen met zijn leiderschap. Op het internationale toneel is Castro nog even uitdagend als een generatie geleden toen hij, in een politiek waagstuk, zijn fel anti-communistische land uit de invloedssfeer van de Verenigde Staten haalde om vervolgens de steun van de Sovjet-Unie te verwerven. En dat op nog geen 150 kilometer van de Amerikaanse reus. Ondanks alle diepe verering die hij afdwingt, is de omgang van de Cubanen met hun lei der zeldzaam informeel. Per soonlijke vleierijen, zeggen mij niets, aldus Castro. „Je zult geen standbeeld van mij tegenkomen, noch een school met mijn naam, noch een straat, noch een stadje, noch enige vorm van persoonsver heerlijking. Wij hebben onze mensen geleerd om na te den ken, niet om te geloven," zo verklaart Castro. onbetwist nummer één Castro's befaamde baard vertoont grijze plekken, maar zijn energie is nog altijd ongebroken. Cuba heeft sinds 1959 altijd op gespannen voet gestaan met de Verenigde Staten. In de VS wordt vrij algemeen aan genomen dat Castro van plan is om het hele Amerikaanse continent, met steun van de Sovjet-Unie, communistisch te maken. Castro zou die indruk bevestigen door revoluties in Zuid-Amerika en Afrika te steunen. Aanvankelijk was Castro's regering gematigd links en koesterde geen communisti sche sympathieën. De betrek kingen met de Verenigde Sta ten verslechterden pas toen Castro verschillende bedrij ven, waaronder Amerikaanse, nationaliseerde. Amerika zette daarop alle steun stop en boy cotte Cuba's exportprodukten. Ook de bondgenoten van de Verenigde Staten namen deel aan deze boycot en Castro be sloot steun te zoeken bij de Sovjet-Unie. Weinig staatshoofden heb ben zo hun stempel op een land gedrukt als Fidel Castro. Hij nationaliseerde bedrijven, sloot onafhankelijke media en 'dwong' een miljoen landgeno ten in ballingschap. Hij sloot christelijke scholen, wees bui tenlandse geestelijken uit, maakte duizenden politieke gevangenen, schafte traditio nele feestdagen af en stelde zelf nieuwe in. Maar daarnaast onderwees hij analfabeten, bouwde scho len in gebieden waar in de wijde omgeving geen scholen waren, zorgde voor een op zienbarend goede gezond heidszorg, werd de held van de voormalige arme boeren en stuurde doktoren, onderwij zers en onderzoekslegers naar verre landen. Hij verijdelde een door Amerika opgezette invasie, overleefde een Amerikaans handelsembargo en een aantal moordaanslagen en bewerk stelligde zo één van de meest stabiele landen van Zuid- Amerika. Weinig van wat er in Cuba gebeurt ontsnapt aan Castro's aandacht. Toen in januari brand uitbrak in het Havana Libre Hotel, haastte hij zich naar de plaats des onheils, om te zien hoe de brandweer het - FOTO ARCHIEF DE STEM vuur bestreed en haalde daar bij zelf een nat pak. Castro is geboren op 13 augustus 1926. De eerste twaalf jaar van zijn leven bracht hij door op een boerde rij in het oosten van Cuba. Op geleid door Jezuïeten trouwde hij op jonge leeftijd met Mirta Diaz Balart. Hij liet zich vóór de revolutie van haar schei den. Zijn zoon, Fidelito, is nu voorzitter van Cuba's kern energie-commissie. Castro's persoonlijke vrien den en vrouwelijke metgezel len worden tegenwoordig door zijn landgenoten beschouwd als zijn privé-zaken, waar nie mand anders iets mee te ma ken heeft. Vorig jaar sprak Castro, die de Roomskatho- lieke kerk de rug heeft toege- Hoewel hij mateloos vereerd wordt is Castro's omgang met de bevolking van een opmerkelijke informaliteit. keerd, ongedwongen over zijn religieuze inzichten tijdens langdurige vraaggesprekken met de Braziliaanse geeste lijke Frei Betto. „Zolang ik me kan herinneren, was in mijn jonge jaren de naam Jezus Christus één van de meest vertrouwde klanken in huis en - FOTO ARCHIEF DE STEM op school," zo zei Castro, „Ik heb nooit enige tegenspraak gezien tussen de ideeën die ik naleef en de ideeën van dit symbool, deze buitengewone persoonlij kheid." Pas sinds kort zijn er vra gen gerezen over Castro's ge zondheid. Hijzelf houdt vol dat hem niets mankeert, westerse deskundigen daar niet zeker van, ervan gaande dat een levenlang regelmatig slapen en etem mand goed doet. Volgens si migen is Castro's beslis; om te stoppen met roken S door de dokter ingegeven. Castro's legendari;-. spreekvaardige kwaliteit' houden onverminderd aan april, bij de herdenking van, 25ste verjaardag van de® lukte, door de Verenigde Si ten ingegeven Varkensbs, invasie, sprak hij drie i achtereen, de aandacht i zijn publiek vasthoudend een manier waar de met- regeringsleiders jaloers zouden zijn. Hoe geslaagd is eigen); Castro's revolutie? Hijzelf duidelijk trots op zijn ven;;, venheden en zegt: „Als wei ten, data en getallen nan keurig bekijken, is elders Zuid-Amerika niets gebei dat ook maar in de buurt ko van wat wij deze jaren bere hebben, ondanks de blokka, en de vijandigheid van Verenigde Staten." De Amerikaanse presit» Ronald Reagan heeft Castt verhalen over de Cubaar vooruitgang belachelijk maakt en beweert dat de fl banen die naar de Verenig Staten zijn geëmigreerd ti keer zoveel produceren Cubanen die nog in Cuba a nen. „De Sovjet-Unie, met zijn militaire macht, met a enorme subsidies aan de t baanse economie, kan het teem niets anders dan ond drukking en terreur laten p duceren," aldus Reagan. Als Reagan zich minachti uitlaat over Castro, dan kas deze laatste de bal terug. Ta Reagan Lybië bombardeen vergeleek Castro die actie i de Duitse bomaanslagen Westeuropese steden in Tweede Wereldoorlog. Hij dat Reagan net zo keihard opportunistisch als Ado! Hitler was. Castro kan over het alj meen goed met individu Amerikanen overweg, heeft tientallen leden van Amerikaanse Congres zich ingenomen toen die 8 vana bezochten. Maar vraagd naar de mogelijk® om nauwere banden met Verenigde Staten aan te antwoordt Castro: „Ik bens revolutionair en dat zal ik tijd blijven, en ik zal nieti van mijn principes verani ren voor duizend betrekki gen met duizend landen zs de Verenigde Staten." PEKING (AP) - De Chinese leider Deng Xiaoping heeft, om een voortzetting van zijn economische hervormingen zeker te stellen, het startsein gegeven voor een politieke discussie over het onbuigza me, diepgewortelde bureau cratische systeem binnen de Chinese politieke samenle ving. De officiële pers heeft de laatste tijd wetenschappers en politieke leiders aan het woord gelaten die hebben gepleit voor een meer ge stroomlijnde, gerationali seerde en 'democratische' bureaucratie. De term 'democratie' vormt een centraal thema bij de politieke discussies. Officieel wordt 'democratie' omschreven als het recht van het Chinese volk om zijn politieke mening kenbaar te maken. Het partijblad Hongqi heeft ervoor ge waarschuwd dat het concept 'democratie' uiterst zorgvul dig moet worden toegepast. Een van de mensen wier commentaren door de pers en de muurkranten ver spreid zijn is Fei Xiaotong, een bekend socioloog en voormalig slachtoffer van de zuiveringen die in de pe riode van de Culturele Re volutie onder Mao Zedong plaatsvonden. Fei noemde het politieke systeem van China „een on praktische, overlappende, onbuigzame en inefficiënte administratieve organisa tie", waarin de taakverde ling tot in het absurde is doorgevoerd. „Wij hebben te maken met een aantal mensen dat niet alleen in jaren maar ook qua ideeën sterk verou derd is. Zij zijn eraan ge wend macht uit te oefenen, maar beschikken niet over daadwerkelijke kennis of capaciteiten", aldus Fei. Dergelijke kritiek is de laatste tijd vaker geuit. Nog niet zo lang geleden was het beleid van de Chinese poli tieke top weliswaar uitnodi gend ten aanzien van vrije meningsuiting op acade misch en artistiek gebied, maar zeker niet op dat van de politiek. Hoewel de macht van de Chinese communistische partij niet ter discussie staat zouden de recente voorstel len, als zij worden uitge voerd, de invloed van her vormingsgezinde leiders kunnen samenballen en een bedreiging gaan vormen voor conservatieve en in competente functionarissen. Deng heeft al stappen on dernomen om de bureaucra tie af te slanken door een verplichte pensionerings leeftijd af te kondigen voor partijfunctionarissen en ouderen in deze gelederen te vervangen door mensen met een betere opleiding en een groter enthousiasme voor zijn hervormingsplannen. Zijn meest recente cam pagne lijkt nog een stap ver der te gaan. Deng schijnt voorstander te zijn van een democratisch 'geven en ne men' binnen het proces van besluitvorming en een wet telijke code te willen instel len die het huidige paterna lisme en de persoonlijke in vloed die de Chinese politiek domineren afzwakt. De regering-Deng heeft er de nadruk op gelegd dat ma nagers van bedrijven en re geringsfunctionarissen on afhankelijker moeten wor den van de miljoenen partij functionarissen die nu een vinger in de pap hebben bij ieder aspect van het econo mische en politieke leven. De regering heeft de be drijfsdirecties al laten weten dat zij het recht hebben orn incompetente arbeiders te ontslaan en beter opgeleid personeel aan te nemen. Een nieuwe wetgeving zou dit ook mogelijk maken in de gelederen van de bureau cratie. Voorts zou het dan ook mogelijk worden voor de ge middelde fabrieksdirecteur of arbeider om zijn recht te halen zonder dat hij over de juiste connecties beschikt in kringen van de bureaucratie „IMSDAG 19 AUGUSTUS Kor Van onze com Ruim negentien jaar na de verbreking van de diploma tieke betrekkingen tussen Moskou en Jeruzalem bete kent de buitengewoon korte duur van deze eerste openlijke dialoog tussen officiële verte genwoordigers van beide lan den volgens de woordvoerder van Israëlische delegatie niet dat de gesprekken, die oor spronkelijk twee dagen zou den duren, zijn afgesprongen of mislukt. De ontmoeting was bijzon der snel afgelopen aangezien de beide partijen niet tot over eenstemming over een agenda voor de gesprekken konden komen. Van Russische zijde werden gisteren geen medede lingen over de resultaten van de gesprekken gedaan. In Helsinki hebben de Israë lische en Russische delegaties alleen hun standpunten kun nen verkondigen. Volgens de Israëlische woordvoerder wa ren beide delegaties het er over eens dat de respectieve posities in één zitting vol doende naar voren zijn geko men. Besloten werd alleen de contacten op korte termijn voort te zetten via de gebrui kelijke diplomatieke kanalen van de Nederlandse ambas sade in Moskou en de Finse ambassade in Tel Aviv die respectievelijk de Israëlische en de Russische belangen be hartigen. Na de hooggespan nen Israëlische verwachtingen werd in Jeruzalem getracht een anti-climax te vermijden door op het belang van deze rechtstreekse ontmoeting van officiële vertegenwoordigers van Israël en de Sowjet-Unie te wijzen. Deng Xiaoping schijnt voorstander te zijn van een democratisch 'geven en nemen' binnen het proces van besluitvot- ming en een wettelijke code te willen instellen die het huidige paternalisme en de persoonlijke invloed die de Chinese politiek domineren afzwakt. en de communistische partij. Op nationaal niveau heb ben recente artikelen in de pers opgeroepen tot een dis cussie tussen partij en rege ringsorganen om tot een af bakening te komen van de verantwoordelijkheden van de verschillende leiders. Tot nu toe zijn hiervoor nog geen gedetailleerde maatre gelen bekend gemaakt. Deng startte zijn cam pagne in midden juli toen hij, tijdens een ontmoeting met vice-president Li Jong Ok van Noord-Korea, aan kondigde dat zijn economi sche hervormingen ook een aantal politieke wijzigingen zullen bevatten. Deng gaf toen geen nadere bijzonderheden. Kort daarna besteedden de staatsmedia veel aandacht aan een door de partij geïni tieerde bijeenkomst waarbij verschillende belangrijke wetenschappers pleitten voor een scheiding van par tij en regeringsfuncties en verklaarden dat politieke veranderingen noodzakelijk zijn willen de economische hervormingen succes heb ben. - FOTO ARCHIEF DE STE» Andere leiders, onder wie vice-premier Wan Li, hoofd propaganda Zhu Houze en lid van het partij secreta riaat Wang Zhaoguo hebben zich eveneens uitgesproken voor structurele verande ringen in het politieke sys teem. „Wij beschikken nog niet over een goed functio nerend systeem voor poli tieke besluitvorming", aldus Wan. Door Martin Walker MOSKOU - Een vriendin van mij is onvermoei baar wat het schrijven van brieven aan de Sov jetpers betreft - voornamelijk omdat ze er van overtuigd is dat haar schrijven resultaat heeft. Haar eerste succesvolle actie ondernam ze na een bezoek dan de dierentuin in Moskou. Ze was het absoluut niet eens met de kleine, benauwd ogende kooien en vond dat de dieren er over het algemeen maar neerslachtig bijliepen. Ze schreef hierover aan Vechernaya Moskva, het plaatselijke avondblad. Binnen tien dagen ontving ze een formeel maar persoonlijk schrij ven van het ministerie van cultuur, met het ver zoek om de dierentuin nog eens te bezoeken. Daar werd ze ontvangen en rondgeleid door de onder directeur, een dierenarts en een jonge ambtenaar van het ministerie. De dierenarts vertelde haar hoe men de gezondheid van de dieren contro leerde en de onderdirecteur sprak van zijn eigen onvrede met de situatie. Hij had echter het groot ste vertrouwen in een op stapel liggend verbou- wingsproject, waardoor alle dieren in de toe komst beter gehuisvest zouden kunnen worden. Mijn vriendin Olga was nogal onder de in druk. Ze is trouwens secretaresse en kan geen aanspraak maken op enige status of invloed. Ze had de brief gewoon thuis geschreven en op de post gedaan. Kort daarop gaf ze ongeveer een maandsalaris uit aan een uit Finland geïmporteerde regenjas, die ze heel openlijk in een warenhuis in Moskou had gekocht. Ze was bijzonder ingenomen met de elegante snit en stijl van de mantel. Op een gege ven moment moest de jas echter gewassen wor den en ze bracht hem naar de stomerij. Dat werd een ramp. De mantel kon slechts volgens een be paald chemisch proces gereinigd worden en de stomerijen van Moskou beschikten niet over de juiste chemicaliën. Ze schreef dus weer een brief, ditmaal naar een tijdschrift voor de werkende vrouw. Het is bela chelijk, zo begon ze haar brief, dat ons ministerie van buitenlandse handel de Finnen betaald voor kleren die we niet schoon kunnen maken. We zouden ze óf helemaal niet moeten kopen, óf te gelijkertijd de benodigde chemicaliën voor het reinigen moeten aanschaffen. Voorgedrukt Ditmaal ontving ze een voorgedrukte brief van het handelsbureau in Moskou, dat verant woordelijk was voor het in de verkoop brengen van de mantel. Kennelijk was ze niet de enige geweest die had geklaagd. De brief was veront schuldigend van toon en verklaarde dat er af spraken waren gemaakt met het ministerie van buitenlandse handel om voortaan niet alleen de benodigde chemicaliën te kopen, maar ook de juiste stomerij-machines, zodat het probleem van de teleurgestelde klanten opgelost zou zijn. Dit kwam volgens Olga neer op 'skoro budit' - met een kluitje in het riet gestuurd worden. Skoro budit betekent: 'het zal spoedig gebeuren' en is het Russische equivalent van het bekende 'manana'. Ze kreeg gelijk. Een jaar later hing de regenjas nog altijd vuil in de kast. Haar vertrouwen in het brieven schrijven bleef echter ongeschonden. Op een gegeven ogenblik had ze weer een klacht en schreef ze een brief, die echt een schot in de roos was - dacht ze. „We kunnen in onze winkels in Duitsland ge maakte jassen van Russisch bont kopen voor 12000 roebels", schreef ze. „Het zou mij vijf jaar salaris kosten om zoiets te kopen, en dat kan ik me dus niet veroorloven, maar het is goed dat mensen die zich dit wel kunnen veroorloven, zo'n aanschaf kunnen doen. Maar wanneer ons ministerie van handel creatief genoeg is om in de behoefte aan dergelijke luxe-artikelen te vol doen, waarom kunnen ze er dan niet voor zorgen dat er in elke winkel een goede deodorant te koop is, want dat is iets waar vrouwen werke lijk behoefte aan hebben!" Ze deed de brief op de post en wachtte af, er van overtuigd dat de winkels binnenkort over stroomd zouden worden met deodorant en dat ze misschien wel weer een rondleiding zou krijgen van een aardige jongeman van het ministerie van lichte industrie. In plaats daarvan ontving ze een persoonlijke brief van de afdeling ingezonden brieven van het tijdschrift voor de werkende vrouw. „Dank u wel voor uw brief, die ons zal helpen in onze gezamenlijke campagne tegen de tekorten", luidde de volledige tekst. Uitlaatklep Het schijnt dat de 'brieven van lezers'-rubriek in kranten en tijdschriften, de uitlaatklep van het Sovjetsysteem, overstroomd wordt door een enorme hoeveelheid klachten. Partij functiona rissen zeggen openlijk dat deze nieuwe golf van kritiek veroorzaakt wordt door Gorbatsjov, die te ver is gegaan met zijn hervormingen. De mensen gaan nu klagen over onbelangrijke za ken. Ondernemende managers moeten veel veel tijd besteden aan het beantwoorden van kritische vragen door de pers. Dit is misschien het eerste teken van een officieel verzet tegen Gorbatsjovs hervormingsgezinde beleid. De afdeling van de Moskovshaya Pravda, die zich bezig houdt met de ingezonden brieven, kreeg vroeger ongeveer 150 brieven per dag. Vo rig jaar rond deze tijd waren dat er al 300 worden en nu komen er ongeveer 500 brieven per dag binnen. Er zijn part-timers aangesteld die moeten helpen bij het verwerken van d enorme hoeveelheid post. Volgens journalisten zie je hetzelfde bij alle kranten en ook het Centraal Comité krijgt meer brieven dan ooit te voren. De Pravda meldde vo rige week vermoeid dat er geen dag voorbij ging, of er kwamen brieven binnen over corrup tie, slechte voedselvoorzieningen en dergelijke. COPYRIGHT THE GUARDIAN/DE STEM De leider van de Israëlische delegatie las gisteren in Hel sinki een in ferme diploma tieke taal gestelde verklaring voor waarin de toestand van de joden in de Sowjet-Unie werd gehekeld en hun recht op emigratie werd opgeëist. De Russische delegatie heeft naar de verklaring geluisterd en was zelfs bereid het Israëli sche memorandum in ont- EB»™*™™ AMSTERDAM (ANP) - Na het nieuws van de overneming van Naarden door Unilever werd het aandeel van de geur- en smaakstoffenfabriek maan dag tegen het middaguur nog steeds geadviseerd op ƒ88, dus dicht bij het voorgenomen bod van 90 van het in ternationale concern. Unilever zelf noteerde toen ruim 4 hoger op ƒ508,50. Het was niet het enige lichtpuntje op de Amsterdamse effectenbeurs, die overwegend een on geanimeerde indruk maakte na de mo kerslagen die vrijdag werden uitge deeld in de vorm van halfjaarberich ten van Hoogovens en ABN. Koninklijke Olie was weer terug bij de grens van 200 met een winst van li. Pakhoed won ƒ2,30 op ƒ62,80 en Hemeken intmoette rond het middag uur vraag en steeg 4,20 naar 189. Uitgever Elsevier voegde ƒ4 aan de Roers toe op 243. Bij de internationale aandelen ble ven Akzo, Philips en KLM nagenoeg aan dezelfde koers. Bij de banken fwyfnog 6 verder terug naar J097. Bij de verzekeraars verloor Aegon 1,50 op 104. KNP raakte ƒ2 Kwijt op 162,50, Stork won twee wartjes op ƒ31 en Internatio-Müller moest 1,20 terug naar 83,50. Op de lokale markt kwam de han- fi m°eizaam op gang. Op de obliga- nemarkt veranderde weinig. Voor de aandeelhouders van Hoog- ens was nog niet alle leed geleden, egen half een was de koers verder ge- cÏÏl Jan f 81,80 naar ƒ78. Kon. Olie g d°or naar ƒ201,50, nadat op de 7Ms 8% antonius 7% antonius 5V* congr.o.Lv. daniel 8^ gasthuis 8V« gasthuis gasthuis gasthuis 7% hooghuys 8^ prot.z.hs 8protï.hs 7y« Prot.^.hs aeneas (oostb.) (oostb.) lourdes de brouwer (tilburg) (tilburg) (tilburg) (tilburg) (het) klokkenberg liduina ('s-h'bosch) ('s-h'bosch) ('s-h'bosch)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 4