Sade zijn tijd vooruit
over rol van de vrouw
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
Doodgewone kritiek op het ziekenhuis
Alles en
niets
over
Woody Allen
Vocalisten
33ste keer
G1
ZATERDAG
schietingen
ZONDAG
Suske en Wiske: „De mooie millirem
ft redactie
Even Piekeren
ra
Hambone
Boes
0 P L 0 S S
rVSuJ:^ 7ATERDAG 16AUGUSTUS 1986
Itasieën van Spiels
I een ve
G3Z
Kael, fllm-recansent*
Door Henk Egbers
acv verschijnsel 'ziekenhuis'
l>rdt door Sonja Pos in 'Een
ar woorden per dag' op een
..jdnele wijze benaderd. Je
kunt ervan uitgaan dat ze
waarover ze het heeft,
„uidat ze zelf enkele jaren ge
handicapt is geweest door een
ernstige ziekte. Ze heeft dui
delijk goed geobserveerd in
me periode. Schrijven kan ze
ook. Ze schreef voor Vrij Ne
derland en Literair Paspoort.
In 1963 verscheen haar poëzie
bundel 'Het efficiente verge-
ten'»
Mogelijk heeft ze via dit
hoek de inhoud van deze titel
gestreefd. Ze is daarvoor in
huid gekropen van Lisa,
een vrouw die het ziekenhuis
poetst en dweilt. Daarbij heeft
ze haar ogen niet in de zak en
levert commentaar kritiek
op hetgeen ze ziet. Mild en di
rect. Het lukt Sonja Pos tech
nisch ook heel sterk om zich in
de taal van deze vrouw te ver
plaatsen. Minder geloofwaar
dig wordt het als ze van deze
vrouw een turkse maakt, die
heimwee heeft naar haar land.
Er wordt wel iets gedaan aan
de problematiek van Lisa's le
ven in dit boek, maar dat ele
ment wordt niet zo goed ver
werkt.
Ook de monotone 'gewone-
mensen-taal' (hoe knap ook
gedaan) dreigt soms te verzan
den in een reactie - althans bij
mij - van nu-gelooof-ik-het-
wel. Ondanks deze wat kriti
sche kanttekeningen (waarbij
ook nog gevoegd kan worden
de niet al te beste druktech
niek) blijft het een goed boek.
Lisa regaeert onder meer op
de relatie kalmerende midde
len en emoties, de vraag naar
zin van het leven en ziek-zijn,
het kontakt tussen de (wat
heet) gezonde- en zieke we
reld, de vraag rond euthanesie
en overleven (waar ligt de
grens van het menswaardige),
de ziekenhuisfabriek met zijn
genummerde mensen, het psy
chische onvermogen van het
jonge veplegeesterscorps, de
beroepsdeformatie bij artsen,
het gevecht van de patiënten,
het (on)vermogen om te troos
ten etcetera.
Sonja Pos lukt het om deze
academische problemen tot
menselijke problemen te ma
ken via een taal, die noch be
lachelijk, noch badinerend is
(het gevaar is niet denbeeldig
bij deze techniek). Een wille
keurig citaat: "Toch weet ik
ook wel dat ik, als ik dreigde
te stikken door de een of an
dere ziekte, met mijn laatste
krachten zou smeken om een
machine waardoor ik zou blij
ven ademhalen. Al moet je
maar bidden datje er dan niet
jaren aan blijft liggen zoals
bijvoorbeeld meneer Steen
stra. Maar een mens heeft
meestal niet te kiezen. En ze
ker dan niet. Er wordt voor je
gekozen. Al zou je zelf gaan
denken: 'Dit is geen leven. Ik
maak er maar liever een eind
aan', dan kan dat niet eens,
want ze houden je in leven, of
je wilt of niet"....
Sonja Pos: 'Een paar woorden per
dag'. Uitg. Contact, prijs f 19,50.
men reeds duizenden
geleden wist, om eten
jerzuren. Bovendien is het
pje een uitstekend con-
eringsmiddel. Zuurkool
eruitjes, rolmopsen en
bommen zijn de be
ste voorbeelden van
techniek. Bij grootmoe
maaltijd ontbrak nooit
schaaltje tafelzuur, dat
I zeggen met in azijn inge-
akte groenten,
tiet alleen etenswaren la-
1 zich in het zuur zetten,
kleurrijk textiel, futloos
ftr- en verkalkte koffiezet-
araten waarderen een
egeld azijndieet.
Door Henk Egbers
,IN ZIJN diabolische eenzaamheid kan alleen
de mogelijkheid van liefde bij de libertijn een
panische angst teweegbrengen. In deze ver
schrikkelijke, heilige angst voor liefde, bij
mannen en bij vrouwen, moeten we de bron
toeken van alle weerstand tegen de emancipa
tie van vrouwen". Zo besluit Angela Carter
haar boek over de seksuele vrijheid van Sade
{de markies van het sadisme) in relatie met
lijn opvatting over de vrouw. Een andere kijk
dan de rechtlijnige afwijzing. Sade was zijn
tijd vooruit.
Carter (1940) schreef acht romans, drie bun
dels verhalen en twee essaybundels. In een ne-
derlandse vertaling verschenen 'Circusnach
ten' en 'In gezelschap van wolven'. The Sa-
deian woman (an exercise in cultural history),
waarvan Leonoor Broeder een nederlandse
vertaling maakte verscheen in 1979. De neder-
andse ondertitel werd en de ideologie van
de pornografie'. Pornografie is gebaseerd op
een mythe (mythische abstracties vanwege
hun welgeschapenheid en lustvermogens), al
dus Carter. Mede onder sterke invloed van de
oods-christelijke cultuur (2000 jaar onder-
Irukking van de seksualiteit) is de werkelijk-
teid uit het oog verloren. Het individu wordt
ontkend.
„Het zijn vooral de vrouwen die de realiteit
van seksuele aantrekkingskracht en liefde
mtkennen uit overwegingen die te maken
lebben met klasse, godsdienst, ras of ge-'
laehtskenmerken zelf....Het huwelijksbed is
on misleidend toevluchtsoord want alle echt
enoten neuken noodzakelijkerwijs volgens
jntract: Prostituees worden tenminste rede-
en contant betaald en koesteren minder il-
sies over hun status als huurling die ge-
end is van de vernislaag der sociale aan
vaardbaarheid, maar de vraag naar hun dien
st neemt af nu andere vrouwen op zoek naar
lun eigen pas erkend seksueel genot, zich op
fun terrein begeven. In deze tijd lijkt promis-
lïteit de enige vorm van vrije uitwiseling"...
irter wint er geen doekjes om. Maar deze wat
alzijdige uitgangspositie komt haar van pas
verder met de literatuur van Sade in de
tand duidelijk te maken dat hij een historische
fijdrage geleverd heeft aan dit besef.
„Het idee van de universaliteit van de men-
elijke ervaring is een leugen en het idee van
universaliteit van vrouwelijk ervaring is
ien handige leugen. Pornografie, net als het
luwelijk en de fictie van romantische liefde,
I Jerry Lee Lewis en Kent Speelt een rol in het proces van de universali-
en het nog iets beter gins ering....Pornografie is het stiefzusje van de
fok arnst, want schone kunst die omwille van
ichzelf bestaat, is kunst in staat van volslagen
|u of moeten scheiden of i ^potenties", aldus Carter die pornografie ook
ehtszaak ongedaan maken
Volgens Jim Sanderson,!
|dvocaat van Jerry Lee, is h
chtpaar sinds zijn scheiC"
levriend, maar kan Lewis
Ie vader van het kind zijn 4
berrie tegemoetziet.
Kerrie laat zich niet in
uren leggen. „Hij is echt ni'
eriel", zegt ze.
'het instrument voor onderdrukking' noemt.
„Pornografie maakt de mogelijk explosieve
kanten van seksualiteit onschadelijk en dat is
de voornaamste reden waarom ze gemaakt
wordt door en zich richt tot de politiek domi
nante minderheidsgroep"...
Sade doorzag deze verminkte maatschapij
en maakte er een zeer krenkende satire van.
„Hij was van mening dat vrouwen alleen kon
den genezen van de lidtekens die ze in deze
maatschappij opgelopen hadden door middel
van seksueel geweld, door een praktijk van
destructie en heiligeschennis...De grote man
nen in zijn romans, de prinsen, de pau
sen-zouden de wereld willen neuken want dat
is voor hen de bekrachtiging van vernieti
ging—Maar zijn grote vrouwen zijn nog veel
wreder...om wraak te nemen voor de vernede
ringen die ze als passieve objecten van de sek
suele lust hebben moeten ondergaan".
Carter: „Sades pleidooi voor rechten op vrije
seksualiteit voor de vrouw, en het feit dat
vrouwen in zijn denkbeeldige werelden mach
tige posities bekleden, zijn voor die tijd uitzon
derlijk. Hierin onderscheidde hij zich van alle
andere pornografen uit alle tijden". Ook was
hij zijn tijd vooruit doordat hij de seksualiteit
van vrouwen loskoppelde van haar (baar)moe-
derfunctie-Carter licht haar stellingname toe
aan de hand van twee beroemde figuren uit
Sades werk. Justine en Juliette; twee vrouwen
wier identiteit uitsluitend door mannen wordt
bepaald. Justine, de martelares, die haar
vrouw-zijn ontkent en Juliette, de perfecte
hoer, die verstand en sex tot haar wapens heeft
gemaakt. "Waar het beeld van Justine leidde
tot verscheidene generaties mythische, lij
dende blondines, is het beeld van Juliette be
palend geweest voor de minder goddelijke
aanblik van een directiekamer vol charmante,
sexy vrouwelijke managers"...
Deze tegenstelling kamt Carter uitvoerig uit
via Sades geschriften. "In het koninkrijk Gods
is de mens gemaakt naar het voorbeeld van
God en is dientengevolge een vraatzuchtige,
kannibalistische, geniepige, egocentrische ti
ran. In Sades werk neemt de Natuur de ge
daante aan van de wrede god van het oude tes
tament. In deze wereld, gemaakt door God, is
seksualiteit onmenselijk", aldus Carter over
het mens- gods- en wereldbeeld van Sade. Die
beelden zijn scheppingen van de mens (i.e. Sa
de). Zij ontstaan uit een cultuur. Je kunt con
cluderen dat zijn cultuur hem onderuit ge
haald heeft. Er wordt een relatie gelegd met
het jodendom en christendom, die duidelijk
ook gedachten over god, mens en wereld ont
wikkeld hebben waarvan de schade via Sade
tot in onze dagen doorwerkt. Mensenwerk.
Angela Carter: 'De Sadeaanse vrouw". Uitg. Contact,
prijs f 24,50.
Door Dirk Vellenga
OVER Woody Allen is veel
gedacht en veel geschreven.
De Amerikaanse regisseur is
altijd ongrijpbaar gebleven.
De komiek die tragedie de
hoogste kunstvorm vindt,
heeft zijn hele hebben en
houwen in zijn films gelegd
en daar zullen wij het mee
moeten doen. Daar heeft ook
Douglas Brode het mee moe
ten doen. Zijn boek bevat
beschouwingen over alle Al-
len-films, tot en met de al
lerlaatste, 'Hannah and her
sisters', die nog niet in ons
land te zien is geweest.
In een inleidend verhaal
staat hij stil bij het leven
van de regisseur zelf. Het
boek levert niet meer op dan
de liefhebbers van Allen al
weten. Het voordeel van
deze uitgave is dat alles nu
overzichtelijk op een rijtje is
gezet.
Woody Allen, jood, intel
lectueel, New Yorker, grap
penmaker, tobber. Wat valt
er mee over hem te vertel
len? Met zijn films werd hij
bekend in Europa, maar
daarvoor had hij in Amerika
al van alles gedaan. Hij had
teksten geschreven voor tv-
gastheren als Sid Caesar,
Jack Paar en Johnny Carson
en werd in 1964 zelfs plaats
vervangend gastheer in 'The
Tonight Show', een van de
best bekeken praatshows in
Amerika. Daarna nam hij
een merkwaardige stap, hij
werd komiek in nachtclubs.
Hij wilde zijn eigen teksten
nu zelf wel eens uitspreken.
Via het toneel kwam hij
tercht bij de film. Zijn sce
nario voor 'What's new pus
sycat' werd door de produ
cers verkracht, maar Woody
Allen kon verder aan de slag
in de filmwereld.
Twee zakenjongens plaat
sten zich vierkant achter de
nerveuze, maar ambitieuze
filmer, Charles H. Joffe en
Jack Rollins. „Als ik maar
een dollar winst maak, kan
ik met mijn volgende film
beginnen", zei Allen. De
winst was inderdaad mini
maal, maar het duo bleef
hem steunen. Het zou aardig
zijn geweest als Joffe en
Rollins in dit boek hun me
ning over Allen hadden
kunnen geven. Als Allen aan
een nieuwe film begon, gaf
hij zijn producenten alleen
een vage werktitel op. Toch
kreeg hij steeds zijn centen.
Duidelijk is dat Woody
Allen zich in zijn film uit
voerig met sex bezighoudt.
Hij jaagt voortdurend op
vrouwen, maar wordt dan
Woody Allen.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
weer bevangen door een
soort intellectuele schaamte
en is dan de schlemiel van
het verhaal. De vrouwen uit
zijn eigen leven, Louise Las
ser, Diane Keaton en Mia
Farrow hadden misschien
aardige dingen over hem
kunnen zeggen, maar
Douglas Brode heeft ook die
kans laten liggen.
De schrijver heeft zich
uitgeput in breedvoerige be
schouwingen. Omdat de
films waarover geschreven
wordt al boordevol (quasi-
)diepzinnig geprtaat zitten,
wordt al dat uitleggen op
den duur nogal vermoeiend.
Als nalsgawerk heeft het
boek zeker zijn nut, maar de
echte liefhebbers hebben
meer aan 'Hannah and her
sisters' en aan de oudere
Woody Allen-films die de
VARA het komende seizoen
gaat uitzenden.
Douglas Brode: "Woody Allen en
zijn films'. Uitg. Loeb, prijs
f 32,50.
GOES
Grand Theater - 19 en 21.30
u. Op hoop van zegen, a l.
HULST
De Koning van Engeland
19 en 21.30 u. Op hoop van ze
gen, al.
19 u. Bad girls deel 3.
19 en 21.30 u. Police academy
deel 3, a.l
21.30 u. Cobra.
19 en 21.30 u. Pretty in pink.
OOSTBURG
Ledeltheater
Cobra.
19 u.
TERNEUZEN
Luxor I II
14,19.30 en 21.45 u Police aca
demy deel 3, a.l.
19.30 en 21.45 u. Don't kill us we
kill you, a.l.
14 u. Taran en de toverketel, a.l.
VLISSINGEN
Alhambral - 19 en 21.30 u.
Op hoop van zegen, a.l.
23.30 u. Trashy lady, 18 j.
Alhambra2 - 19, 21.30 en
23.30 u. Iron eagle.
ANTWERPEN
Rex - 12,14,16,18, 20en22
u. Police academy deel 3.
Rex-Club - 12,14,16,18, 20
en 22 u. The lords of discipline.
Metro I - 14,16,18, 20en22
u. The hitcher.
Metro II - 14,16,30,19 en
21.30 u. Salvator.
Rubens - 14.30 en 20 u. Out
of Africa.
Slnjoor - 14,16.30,19 en
21.30 u. The karate kid deel 2.
Vendome 14,16,18, 20 en
22 u. The money pit.
Quellln I - 14,16,18,20 en
22 u. National lampoon's Euro
pean vacation.
Quellln II - 14,16,30,19 en
21.30 u. Runaway train.
Quellln III - 14,16,18, 20 en
22 u. Romancing the stone.
Astrid - 14,16,18 en 20 u.
Assepoester.
Capltole - 14,16,18, 20 en
22 u. The neverending story.
Savoy 11.45,13.15,15 en
16.45 u. Dinald Ouck in de far
west.
19 en 21.30 u. The man with the
golden gun.
Ambassades - 14,16.30,19
en 21.30 u. Sweet dreams.
Ambassades Club 1 - 14,16,
18, 20 en 22 u. De engelen la-
Chen zich krom.
Ambassades Club 2 - 14,
15.45,17.45,19.45 en 21.45 u.
Tenue de soiree.
Ambassades Club 3 - 13.50,
15.40, 17.45,19.50 en 21.55 u.
Youngblood.
Ambassades Club 4 - 14,16,
18, 20 en 22 u. L'Amour propre.
Brabo - 14,16,18,20 en 22
u. Fatal games.
TiJI - 14,16,18,20 en 22 u.
Hannah and her sisters.
Wapper - 14,16.30,19 en
21.30 u. Iron eagle.
Odeon - 14,16,18.25 en
20.50 u. 9 Vi weeks.
14.15,16.30,18.45 en 21 u. Ele-
ni.
14.40,17,19.20 en 21.40 u. 9 '/2
weeks.
13.55,16.15,18.50 en 21.25 u.
One flew over the cuckoo's nest
BRUGGE
Complex Zwart Huls
Gulden Vlies I
14.30 en 20 u. Time busters.
22.30 u. Hell camp.
Gulden Vlies II
14.30 en 20 u. Police academy
deel 3.
22.30 u. American college.
Gulden Vlies III
14.30 u. Teenwolf.
20 en 22.30 u. Hannah and her
sisters.
Memllng
14.30, 20 en 22.30 u. Remo.
Rembrandt
20 u. Matrassen tango.
22.30 u. The princess and the
callgirl.
HENGSTDIJK
Camp.de Vogel - 14.30 u.
schieting.
20 u. bingo.
HULST
Calé de Kroon - 14.30 u.
schieting.
deSmlckel - 20 u.
bingo.
KLOOSTERZANDE
De Reizende Man - 14.30 u.
kermisschieting.
KOEWACHT
VanSteene - 15 u.
schieting.
ZUIDDORPE
M. de Cock - 14.30 u.
schieting.
AXEL
Streekmuseum - Beelden en
zwart/wit tekeningen van I
Drummen en F. Meeks-Schilstra.
Geop. zat. 13.30-17 u. (tot 24
aug.).
GROEDE
Twee Duiven, Slijkstraat
7 - Werk van Suzanne de Zwart
(aquarel), Joost Heeren (panora
ma's) en Piet Meeuse (foto's).
Geop. dag. 9-19 u. zo. gesl. (tot
31 aug.)
HULST
Streekmuseum - Haventjes
in het land van Hulst. Geop. dag.
behalve zond. 14-17 u. (tot 7
sept.).
Café De Ster - Olieverfschil
derijen en aquarellen van Roger
de Kerf. Geop. dag. 11-22 u. (tot
16 sept.).
ST. ANNA TER MUIDEN
Voormalig Gemeentehuis -
- Zomertentoonstelling, grafiek,
sculpturen en fotografie van 6
kunstenaars. Geop. za. en zo.
14-17 u. (tot 31 aug.).
ST. JANSTEEN
Speelgoedmuseum - Bake
lieten gebruiksvoorwerpen. Ge
op. zo. 13-17 u. en na afspraak,
(tot 1 sept.).
TERNEUZEN
Museum, Burg. Geilstr. - Fo
totentoonstelling door rayon
Zeeland. Geop. za. 9.30-12 u.
(tot 28 aug.).
IJZENDiJKE
Streekmuseum - Kerkenex-
positie; textiel en kerkelijke ge
bruiksvoorwerpen. Geop. za. en
zo. 14-17 u. (tot 30 sept.)
GENT
Museum voor Schone Kun
sten - Werk van Frans Mase-
reel. Geop. di. t/m zo. 10-18 u.
(tot 15 sept).
ST. NIKLAAS
Stedelijk museum - Tekenin
gen van Walter Vaes. Geop. za.
9-12 en 14-17 u., zon. 10-13 en
15-18 u. (tot 7 sept.).
GOES
Grand Theater - 14,19 en
21.30 u. Op hoop van zegen, a.l.
HULST
De Koning van Engeland
13.45 u. Sneeuwwitje en de 7
dwergen, a.l.
13.45,16.15,19 en 21.30 u Op
hoop van zegen, a.l.
14.30 en 19 u. Bad girls deel 3.
16.15,19 en 21.30 u. Police aca
demy deel 3, a.l.
16.15,19 en 21.30 u. Cobra.
13.45,16.15 en 21.30 u. Pretty in
pink.
OOSTBURG
Ledeltheater
Cobra.
14 en 20 u.
TERNEUZEN
Luxor I II
13.45,19 en 21.15 u. Police aca
demy deel 3, a.l.
16 en 21.15 u. Don't kill us we kill
you, a.l.
13.45,16 en 19 u. Taran en de
toverketel, a.l.
VLISSINGEN
Alhambral - 14,19en 21.30
u. Op hoop van zegen, a.l.
14 u. Pudding Tarzan, a.l.
Alhambra 2 - 19en21.30u.
Iron eagle.
BRUGGE
Complex Zwart Huis
Gulden Vlies I
14.30,17.15 en 20 u. Time bus
ters.
22.30 u. Hell camp.
Gulden Vlies II
14.30,17.15 en 20 u. Police aca
demy deel 3.
22.30 u. American college.
6 Gulden Vlles III
14.30 en 17.15 u. Teenwolf.
20 en 22.30 u. Hannah and her
sisters.
Memllng
14.30,17.15, 20 en 22.30 u. Re
mo.
Rembrandt
14.30,17.15 en 20 u. Matrassen
tango.
22.30 u. The princess and the
callgirl.
HENGSTDIJK
Camp.de Vogel - 14 u.
gaai bolling.
HULST
OZO - 14.30 u.
schieting.
Café Thilleman - 14.30 u.
vleeskaarting.
DE KLINGE
R. de Moor - 15 u.
schieting.
KLOOSTERZANDE
De Kastanje - 14.30 u.
kermisschieting.
KOEWACHT
De Vllegher - 15 u.
schieting.
Oude Molen - 14.30 u.
schieting.
WESTDORPE
Oud Raedhuys - 14.30 u.
schieting
ZUIDDORPE
M. de Cock - 14.30 u.
schieting.
jibosch wordt dit jaar voor
lal Vocalisten Concours ge-
en liedconcours voor vo
lts van 29 augustus tot en
Ie in theater 'Casino Den
p zich 98 kandidaten uit 22
|ld. Naar stemsoort zijn die
21 alten en mezzosopra-
enoren en 23 bassen en ba-
leeste uit West-Europa, de
Polen, Hongarije, Roerne-
Volksrepubliek China met
aordigd. In de concoursjury
l Willemsen, voorzitter (Ne'
[rijk); Lode Devos (België)!
[ünter (BRD); Menno Feen-
vart (Engeland) en Luciano
's-Hertogenbosch 1986 zie'
De voorselecties beginnen
X) uur). Zij duren tot en ntf
emi-finales vinden dit iaa
nderdag 4 september (aan*
tievelijk 11.00 uur),
op zaterdag 6 september en
n 14.00 uur treden de kan®"
ig en zingen dan ieder twee
komen alle finalisten nog'
aar dan met begeleiding vay
leiding van Jan Stulen.
innaars en de uitreiking v
ing om 20.00 uur plaats vin'
OPLOSSING
12
d
0
p
I
0
-
J
U
0
3
P
j
O
O
3
0
0
0
A
e
j
p
0
A
P
0
I
q
J
0
0
J
0
3
0
U
T
O
i
-
P
vrouwe
lijke
dief
luizeëi
koeie-
maag
richter i.
Israël
regel
maat
sport v.
e. ladder
roem
recht
schapen
T
ontzag
tamme
dieren
langduri
ge twist
jongens
naam
l
in orde
snel
spoedig
leeftijd
(Engels)
doodslag
meetstok
v
1-
boom
stronk
riv. in
Duits
land
vader
'UBUI UEA
dCidsjjaojqoi 'jaidia uba aeeq'6 's>(uii uiau
uba dsaSg 'uaAoqsijuij uauajs i 'japjoBsjip&i
uauajs'9 'stjuij hjoavs 'raidto uba yad j, 'sbC
ui ji[dsg 'jratdp uba uaoipsg 'ubui uba jbbij -j
