DUBB
wffKtNjj
Alcoholgebruik is steeds meereen manier van leven geworden
Vc
Spelen '36
ABC-cabai
ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1986
Reclame
Sceptisch
Accijns
Moeilijk
Zorgwekkend
Blijvend
Max Schmeling
Misbruikt
Boycot
o
Ministerszoon
Uomme dingen
Een kwart van de 10 en II-jarigen is at goed
bekend met alcohol. - fotoando
ORIG jaar werd er gesproken
over 500.000 probleemdrinkers.
Mensen die per dag acht of meer
glazen alcohol drinken. De
Stichting voor Wetenschappelijk
Onderzoek van Alcohol-en
Druggebruik heeft het nu over
700.000 probleemdrinkers.
Ongeveer 200.000 mensen drinken
per dag zestien of meer glazen. Dat
is een op de vijftig Nederlanders.
Nog een paar cijfers. Van de
groep 10-11 jarigen gebruikt 25
procent wel eens alcohol. Als je
daar shandy bij optelt, drinkt de
helft wel eens alcohol. Per dag
worden 27 mensen met
alcoholproblemen in ziekenhuizen
en inrichtingen opgenomen. Per dag
zijn er 12 zwaar gewonden in het
verkeer. Per week 5 dodelijke
ongevallen. Per dag sterven er 4
mensen aan alcoholziektes.
Een gemiddeld huishouden geeft
per jaar 1485 gulden uit aan
alcoholhoudende dranken. Aan
verse groenten, om maar eens een
dwarsstraat te noemen, wordt 280
gulden besteed.
In een poging het alcoholgebruik
weer enigszins onder controle te
krijgen, start de overheid 5
september een landeüjke actie. Met
als thema, 'Drank kost meer dan je
lief is'. Of dat de juiste aanpak is,
wordt door menig
'alcoholbestrijder' betwijfeld.
'Bij mij valt het
wel mee, maar
m'n buurman!!'
Door Romain van Damme
UTRECHT - Peter Kal, algemeen
secretaris van de Algemene Neder
landse Drankbestrijders Organisa
tie (ANDO), heeft er nauwelijks
woorden voor. Nog niet zo lang ge
leden schreef hij uit naam van de
organisatie een uitvoerige brief
naar informateur De Koning die
toen driftig bezig was voor CDA en
WD een passend regeerakoord in
elkaar te zetten. Met de vraag of er
ook rekening gehouden kon worden
met het alcoholprobleem in Neder
land. Daarmee doelend op de nota
'Alcohol en Samenleving' die vorig
jaar het licht zag. Tot verdriet van
de ANDO had die nota nog maar
weinig concreets opgeleverd. Het
antwoord van De Koning was pre
cies drie regels lang.
„Diep triest", meent Peter Kal, „de in
formateur bedankte ons voor de uitvoe
rige informatie en vroeg in de volgende
regel begrip voor het gegeven dat hij er
nu geen aandacht aan kon schenken. Dat
was het. Een brief van beleidsmaker
nummer een. Een wel erg gevoelige prik
in de richting van al die mensen die iets
verwachten van de overheid. En, ik zeg
het nu heel scherp, dan heb je het over
een kwart van de Nederlandse bevolking.
Het is te hopen dat de nota straks in sep
tember in de Tweede Kamer eindelijk
behandeld wordt".
Eindelijk, omdat de nota reeds een
jaar oud is. Peter Kal kan het moeilijk
vatten. „Die nota werd een jaar geleden
samen gesteld. Wij als organisatie moch
ten reageren. Maar dat moest voor 15 de
cember gebeuren. Later kon absoluut
niet. De o- -en aanmerkingen onzerzijds
zouden mt-genomen worden in een her
nieuwde nota. Nooit meer iets gehoord."
Nog wat. „In oktober wordt de zend
tijd verdeeld. We hebben de toenmalige
staatssecretaris van WVC, Van der Reij-
den, geschreven. Gevraagd om de re
clame voor alcoholhoudende dranken
van de televisie te weren. We hebben
hem gevraagd dat in juni, juli mee te de
len. Dat er per 1 januari 1987 geen re
clame meer mogelijk zou zijn. In augus
tus worden namelijk de reclame-aanvra
gen ingediend. Geen reactie."
Peter Kal staat derhalve wat sceptisch
tegenover de campagne die begin sep
tember vanuit Den Haag gevoerd wordt.
„Het wordt een landeüjke campagne.
Prima. Maar wat gebeurt er verder. Kijk,
het is prachtig als je overal posters op
hangt. Waarschuwen tegen het te veel ge
bruiken van alochol. Maar ik noem dat
water naar de zee dragen. Want hoe gaat
het straks. Op de televisie een Postbus 51
filmpje. Alcohol is gevaarlijk, kijk uit wat
je doet. Vervolgens komt de STER-re-
clame met, ik noem maar wat Heineken,
Coeberg en Martini. Daarna een serie als
Dynastie waarin de hoofdrolspelers met
een naar de bar snellen. De STER weer
met deze keer Kontiki en Amstel. Dat
kan toch niet. Die campagne kost onge
veer anderhalf miljoen gulden. Een
schijntje. Vorig jaar werd er 55,8 miljoen
gulden uitgegeven aan reclame voor alco
holhoudende dranken. Bijna de helft
werd besteed aan reclame via de STER."
Peter Kal is niet meer te stuiten. In
een adem somt hij op wat er moet gebeu
ren om het alcoholprobleem succesvol te
kunnen aanpakken. „De reclame moet
van de televisie verdwijnen. De overheid
moet die campagne toch geloofwaardig
over laten komen. Aan de ene kant krijgt
de jeugd te horen dat het niet goed is,
aan de andere kant krijgt die jeugd te ho-
ren dat het lekker is en niet gemist mag
worden. De mensen die er eindelijk in
geslaagd zijn droog te raken, niet meer
drinken, worden er iedere dag mee ge
confronteerd. Je weet hoe dat gaat. Een
pilsje op televisie en je krijgt ook trek."
„We willen dat het aantal verkoop
punten teruggedrongen wordt. De alco
holhoudende dranken uit de supermark
ten verwijderen. De handel reageerde on
middellijk met de dreiging duizend slijte
rijen te zullen openen. Wij vinden dat het
openen van een slijterij gebonden moet
zijn aan het aantal inwoners. En wij vin
den dat de voorschriften beter nageleefd
moeten worden. Onderzo k heeft uitge
wezen dat kinderen ontstellend gemak-
keüjk aan drank kunnen komen."
En tenslotte: „De accijns moet om
hoog. In vergeüjking met andere midde
len is de accijns op alcohol met 38 pro
cent gedaald. Ja, ik weet het. Dan wordt
er gezegd, kijk eens naar Zweden, hoge
accijns maar ook veel alcohoüsten. Maar
jpgnsGi
De wereldkampioenschappen voetbal in Mexico betekenden een behoorlijke verhoging van de bieromzet. Deze kijker drinkt een onschuldig
pilsje bij de tv. Maar in veel gevallen is het drinken bij de buis al lang niet onschuldig meer. - foto de stem /johan van gurp
Wanneer ben je alcoholist
onderzoek heeft ons geleerd dat het pro
bleem hier groter is. En dan heb je alco
hol en sport. Dat kan volgens ons abso
luut niet samengaan. Nu worden alleen
de wedstrijden met een verhoogd risico
drooggelegd. Wat ons betreft, geldt dat
voor alle wedstrijden. Het gaat toch om
de sport, niet om de drank?"
Het een hangt samen met het ander.
Peter Kal hoeft daarom niet lang te zoe
ken naar voorbeelden die in de ogen van
de ANDO aangeven dat er nog veel voor
verbetering vatbaar is. „Neem het Hei-
zeldrama. Door het gebruik van te veel
alcohol zijn er in Brussel 39 mensen om
gekomen. Dat is verschrikkelijk, afschu-
weüjk. Het WK voetbal begint. En wat
zie je dan." Peter Kal houdt een kranten
pagina omhoog. Een advertentie van
Heineken. Een man met een 'voetbal-
hoofd'. De ogen worden gevormd door
twee pilsjes, uiteraard van Heineken.
„Snap je dat nou?", vraagt Peter Kal.
Het antwoord wordt niet afgewacht.
Peter Kal beseft dat hij het af en toe
uitermate scherp stelt. Maar volgens hem
is dat nodig om duideüjk te blijven ma
ken wat alcohol kan aanrichten. Regel
matig duikt Peter Kal in rapporten en in
fo's. Om weer een aantal afschrikwek
kende cijfers te kunnen opdreunen.
„Hier", zegt hij, „alcohol en verkeer. In
'65 vielen er in totaal 52.000 verkeerslet-
sels te noteren. Nu bijna 43.000. Dan
denk je, hé, een daling. Maar dan komt
het. In '65 was het aantal door alcohol
veroorzaakte verkeersletsels 3111. Nu
3923. Een forse stijging, ondanks het feit
dat het totale aantal afnam. Dat geldt
ook voor het aantal doden. In twintig
jaar is dat bijna verdubbeld."
Geen hoopgevende cijfers. Peter Kal
weet het. „Het büjft een actueel pro
bleem. Er is nog veel werk te doen. Weet
je, het grote probleem is dat de mensen
niet merken dat er wat aan de hand is.
Bij het gebruik van heroïne ben je na
drie, vier keer verslaafd. Bij alcohol
duurt dat jaren. Het begint met een bor
reltje per dag. Wanneer je alcohoüst
bent? Moeilijke vraag. Als iemand con
stateert dat hij de drank nodig heeft om
te leven. Dan gaat het niet meer om de
gezelügheid, maar dan is het een manier
van leven geworden. En ik voeg daar aan
toe, mensen die iedere dag alcohol ge
bruiken, moeten zich afvragen of dat ver
standig is."
Peter Kal kent de reacties. „Ja, zeker.
Bij mij valt het wel mee, maar mijn buur
man. En dat wordt dan gezegd met een
pilsje in de hand. Dat is precies hetzelfde
als de dokter die met een sigaret in de
hand een patient zegt dat ie moet stop
pen met roken. Ik kan nog wel een mooi
voorbeeld geven. Ik heb eens bij een
voorüchtingsfilm over de gevaren van het
roken gezeten. De meest afschuwelijke
ziektes werden getoond. Film afgelopen,
en wat denk je, wordt er een rookpauze
gehouden."
Peter Kal kan er zelf om lachen. Maar
dan weer serieus: „Weetje, het probleem
wordt door de maatschappij gebagatelli
seerd. De grote massa vindt het zelfs leuk
een dronken mens te zien. Het klassieke
voorbeeld is de butler die steeds meer
dronken wordt bij een chique diner. Dat
kan best amusant zien. Maar de gevaren
van alcohol worden nauwelijks onder
kend. Men weet dan nog wel dat het niet
goed is voor de lever, maar daar houdt
het zowat mee op. Men weet bijvoor
beeld niet dat alcohol zeer slecht is voor
de botten. En zo kun je nog wel een tijdje
door gaan. Zeker voor de jeugd is het ge
vaar zeer groot."
„De jeugd moet nog groeien. Allerlei
organen zijn nog in ontwikkeling. Boven
dien is het üchaamsgewicht bij een jon
gere niet zo hoog. Alcohol komt recht
streeks in het bloed via de maagwand.
Iemand die minder weegt, krijgt meer al
cohol in zijn bloed. En jongeren drinken
veel. Ik was eens in Kesteren op een
school. Daar vertelde een docent dat een
leerüng hem verteld had dat hij iedere
avond acht pilsjes dronk. Samen met zijn
vader. En als er dan gezegd werd bij het
zesde of zevende pilsje, ik niet meer, zei
pa, kom op, ik drink er ook nog een.
Daar heb je het weer. Het stoer doen.
Het er-bij-horen. De bekende zaken die
bij alcohol horen. Ik drink omdat hij het
ook doet."
Opnieuw wat cijfers. Van de 700.000
probleemdrinkers zijn er 300.000 die
twaalf glazen of meer per dag drinken.
Er zijn 200.000 mensen die niet genoeg
hebben aan zestien glazen. „Die pro
bleemdrinkers hoeven geen alcohoüsten
te zijn. Je kunt er wel een sommetje van
maken. Die 700.000 drinkers komen in
aanraking met andere mensen. Op hun
werk, in hun omgeving en vooral thuis.
Stel dat iedere drinker met gemiddeld
vier mensen in aanraking komt. Dan heb
je het over bijna drie miljoen mensen die
iedere dag daadwerkeüjk met het pro
bleem te maken hebben. Dat is nogal
wat."
De jeugd. Peter Kal ziet het met zeer
foto DE STEM DICtDE BOER I
veel zorg aan. Wetend dat de 'Irankfal
brieken' er van alles aan doen dewinsttf
vergroten. Opboksen tegen gehatide re l
clame-makers die nog niet zo laig
den de disco-likeuren op de mark brad: I
ten. Fel gekleurde drankjes. Fawriet bil
de jeugd die de disco ingaat. .Groenil
Banaan en Blauwe Curacao, ditdninll
jes. Fel blauw, fel geel, fel groen.lk zal J
wat laten zien." Een duik in eenlade kl
vert een aantal knipsels op. „Hiir, moi
je luisteren. Bij de presentatie /an hel
jaarverslag van Bols, in '84, mekt J AI
Bouwens razend enthousiast op, ze drill
ken het met sloten tegelijk'. En len jaai
later zegt die man zonder blikket of biel
zen, 'ik dacht dat likeuren allen mail
gedronken werden door oudere damesj
maar ook in de disco's wordt he gewei J
dig veel gedronken. Meestal gimixi
Dat laatste moet dan misschienals vel
zachtende omstandigheid teller Mail
laat een ding duidelijk zijn, een jilsje I
een borreltje maakt niet uit. i krijn
evenveel alcohol in je lijf."
Als dat te veel is, kan dat leden li
hele nare ziektes. Zoals het Ktrsakffll
syndroom dat de laatste tijd steels vakti
in het nieuws komt. „Vroeger kas i|
syndroom ook bekend. Maar nu zijn af
gevallen gemeld van mensen |ie n«|
maar 24, 25 jaar zijn. Die ziektt is bijl
vend. Je hebt dan zoveel gedrotien dfT
er dermate veel hersencellen zijnvernil
tigd dat je bijvoorbeeld in je eigei womf
huis niet meer weet waar de voolleur I
Zo kort van geheugen ben je dan Daltf
nu dergeüjke jonge patiënten nel i'i
syndroom gemeld zijn, is zeer tlariw
rend. Want dan heb je wel erg
dronken. Alcohol vernietigt de hesentfi
len. Zoals je weet worden hersmcellfj
niet bijgemaakt. Je verbruikt in e levrJ
ongeveer een derde van die hersacellsj
Als je dan weet dat 88 procent vai de»
ventienjarigen minimaal een kier
week meer dan acht pilsjes drink, be
je dat alcohol een grote volkvija»
büjft. Er zal wat moeten gebeuren Zeil
vanuit de overheid. Er moet beleid f
voerd worden. De ANDO heeftnielfl
bedoeling heel Nederland alcohévrij l
maken, droog te leggen. Zeker nil. Wl
wij nastreven, is het beheersen vai dril
cohol. Wat wij heel belangrijk vilden
dat iedereen eens naar zijn eigen drisl
gewoontes kijkt en zich afvraag! of tj
niet op de verkeerde weg zit. Watt alt»!
is het met een borreltje begonnen'
Vervolg van Weekend 2
de maatregelen tegen de joden, de op
richting van concentratiekampen, het
leidde tot enkele grote protestdemonstra
ties. En in landen als Frankrijk, Amerika
en Groot Brittannië werd de roep om een
boycot van Berlijn '36 steeds luider.
Waarschijnüjk is dat voor Hitier aan
leiding geweest zich eigenhandig met de
gang van zaken rond de Spelen te gaan
bemoeien. SS-baas Heinrich Himmler
mocht dan wel zeggen, dat de
Olympische Spelen een samenzwering
waren van pacifisten en joden en dus
nooit in Duitsland gehouden mochten
worden, Hitier luisterde üever naar Jo
seph Goebbels. De 'Reichspropaganda-
chef verzekerde de Führer dat de Spelen
een machtig middel konden zijn om
Duitslands imago in het buitenland tot
een ongekende glans op te poetsen. Dat
sprak Hitier zeer aan, daar konden zelfs
zijn verderfeüjke principes wel voor wij
ken.
Prompt werd de halfjoodse afkomst
van Lewald 'vergeten' en bombardeerde
men hem tot voorzitter van het organisa
tiecomité. Er werd begonnen met de
bouw van een Olympisch Stadion, dat
het grootste ter wereld moest worden. En
met 110.000 plaatsen ook werd. Tegeüj-
kertijd ontstond een ware klopjacht op
sportief talent, dat op de grootst moge
lijke faciüteiten zou mogen rekenen.
Want de hele wereld zou zich tussen 1 en
16 augustus 1936 vol afgunst moeten ver
gapen aan de superioriteit van het Ger
maanse ras.
Om de schijn op te houden zouden
er ook wel een paar joden in de Duitse
ploeg opgenomen dienen te worden.
Want vooral in Amerika bestond de
nodige huiver over de racistische uitin
gen die vanuit Duitsland naar het bui
tenland doorsijpelden. En daar zou ook
de eigen ploeg wel eens het slachtoffer
van kunnen worden.
De Duitsers zouden maar eens blijk
moeten geven van hun goede wil, vond
de voorzitter van het Amerikaanse
Olympisch Comité, Avery Brundage.
De man, die decennia later in München
büjk zou geven van geheel eigen opvat
tingen over sport en poütiek („the Ga
mes must go on"), werd door de nazi's
op zijn wenken bediend.
De ook in de V.S. zeer populaire
Duitse boks-wereldkampioen Max
Schmeling kwam hem op aandrang van
'Berlijn' hoogst persoonlijk verzekeren,
dat tijdens de Spelen niemand een haar
gekrenkt zou worden. Er zou boven
dien geen enkele vorm van discrimina
tie zijn, ook niet in de Duitse ploeg.
Met weliswaar krappe meerderheid be
sloot het Amerikaanse Olympisch Co
mité vervolgens een ploeg naar Beriijn
te sturen.
Nog altijd voelt geen van de deelne
mende sportmensen, of ze nu uit Duits
land of elders afkomstig zijn, mis-
Jesse Owens was ondanks Hitier de held van Berlijn 1936.
Zijn roem werd legendarisch. Hier mag zijn weduwe de Jesse
Owens Straat bij het Olympisch Stadion in West-Berlijn.
- foto ap
bruikt. Zo werd onlangs in Bielefeld
een reünie gehouden van deelnemers
aan de Spelen van 1936. Toen de bur
gemeester (55) van die plaats in zijn
openingstoespraak opmerkte, dat zij
(de sportmensen, red.) er toch niets aan
konden doen in Berüjn door Hitier en
zijn trawanten politiek misbruikt te
zijn, kreeg hij het dringende verzoek
zijn toespraak te beëindigen.
„Wij voelden ons helemaal niet mis
bruikt merkte Gisela Mauermayer,
die in '36 een gouden medaille bij het
discuswerpen veroverde, later in een in
terview met 'Der Spiegel' op. „Het was
een grote eer om voor Duitsland uit te
komen. Dat zou ook zo geweest zijn
wanneer de rijkskanselier geen Hitier
had geheten. Onder keizer Wilhelm zou
ik me net zo vereerd hebben gevoeld.
Waarom zou ik bitter zijn?"
Ook over het - achteraf - al dan niet
boycotten van de Spelen in Berüjn
heeft 'Frau' Mauermayer, die in 1945
'wegens haar üdmaatschap vat d'l
NSDAP enkele jaren een 'Beruivct j
bot' als gymnastieklerares kreeg, ee»|
uitgesproken mening. „Dat heeftgeeij
zin. Daar zijn alleen de sportmtise»!
maar de dupe van. Zoals de boyco
de Spelen in Moskou in 1980 ent«#|
jaar geleden in Los Angeles toch ooi I
hebben bewezen".
Een erg simpele vergeüjking. Vafl'l
iemand als Gotthardt Handrick zilT
L.A. of de Russische hoofdstad todl
niet hebben meegedaan. Deze molen» I
vijfkamper kwam in 1936 rechtstel I
uit de Spaanse burgeroorlog naarB'i'f
üjn, won een gouden medaille en vei I
trok de volgende dag weer naar S)anj(l
om zich bij het Condor Lep1!
-Duitse hulptroepen voor Franco-"I
voegen. En later te sneuvelen.
Maakte Handrick zodoende de ri
terende sluitingsceremonie op
augustus niet mee, Luz Long wel Dl£|
zal toen wel niet bevroed hebben i' l
de op dat moment orgastisch bejutfi|
Adolf Hitler hem een paar jaar latr^l
dood zou insturen.
ZATËRPAG1 6 AUGUST
Jrecies vijftig jaar geleden
de in 1983 overleden Wim K
ABC-cabaret. Ter herinnerin
het Leidseplein een monume
\yjm Kan en Corry Vonk on
Wat gebeurde er een halve ec
geleden? Een terugblik op 'di
sensationele wedergeboorte
Nederlandse cabaret'.
Het ABC-cabaret met een pril
Door Mick Salet
De zomertijd is nog nij
maar de klok wordt even
zet. Met een halve eeuv
terdag 15 augustus 1936.
Een dag waarvan een kritiJ
lier vandaag moet watertandtf
barst van de berichten die on
sche schopper schreeuwen. Ir
van Hitier halen Nederland
Olympische medailles. Stem!
den door Colijn aan het wel
Spanje vecht Franco tegen de
Het is crisis op de Beurs
talist en in de beurs van de
Nederlandse autoriteiten
standvastig op hun voetstuk
heilige huisjes staan nog
overeind, maar de wereld wan
Om dat allemaal komisch J
te stellen zou het nu voor Fra
iedere avond Oudjaar moetei
het is pas 15 augustus 1936. T
Die avond is de premie
ABC-cabaret, dat nu in één
genoemd met Wim Kan. Ma
vertenties voor de eerste shov
sterdamse Leidschepleinthea,
van 0,50-2. Alles inbegrL
zijn naam nog maar geschrj
lettertje dat verzekeringsmail
voor hun mits-en-maar-regeï
ken. T
Groot bovenaan staan del
de Louis Gimberg, Corry Voa
rin-Bouwmeester en Cor Hl
deraan, in een nog forser lel
namen van de musici Hanl
Wouter Denijs. En daartusf
'oh ja, laten we hem er toch i
ten', Wim Kan.
Hij is wel de geestelijke vl
langrijkste tekstschrijver va
cabaret, maar heeft nog o
naam om als lokkertje te die
Wim Kan in 1936? Voor het I
veel meer dan een toneelspel!
met twaalf anderen een doziji
De in 1911 geboren zoon vl
laire politicus mr. J. Kan kr
voor de wereld van spot en sn
het bureau voor beroepskeuz
geraadpleegd besloot ik, toen
terschool eenmaal ontgroeid
speler te worden."
De kleine komediant sch
meer animo tussen de schuin
°p school en trok liever aan
zijn marionetten dan aan
De resultaten op het Gymna
dan ook zó triest, dat zijn ou
gegeven moment inzagen:
voor geen andere school dan
school.
Ooh daar haalde hij de
Drie maanden voor zijn v
speelde Wim Kan een bijrol
stuk met Louis de Bree en J|
Dat was leerlingen streng i
Wim werd van school gestuu
as haalde alleen Ank van
einddiploma.
„Soms denk ik wel eens,
P ma's 'n mijn leven een vr|
tót heeft gerust. Ik heb er n|
een. Het enige examen, dat I
i reet waarneembaar resultal
egd, was dat als bestuurder
torvoertuig op vier wielen".
Maar diploma of niet, in
teerde Wim Kan bij het Nei
thsch Toneel van Cor Ruys.
'I seizoenen en deelde zijn
