UITBLAZEN
nan
Pretoria is óók economisch aan zwart Afrika gebonden
Grenzen aan economische macht Zuid-Afrika
Duitse douane kan stroom hasj niet meer aan
Een zwaluw maakt nog geen zomer
even..
Winst KLM
Dia's
kijken
DE STEM COM
Uitdagend en h
VRIJDAG 15 AUGUSTUS 1986
ACHTERGROND
T5 PAGINA
ECONOMISCH HERSTEL LIJKT NOG LANG NIET OP GANG
VRIJDAG 15 AUGUSTU;
GELIJKE WINST HO
WIM KOCK
DIA'S kijken wordt
meestal aangevoerd
als een toppunt van
meligheid. En je wórdt er
ook melig van als je een
avond lang andermans
Pietjes en Rietjes moet be
kijken, in de speeltuin, op
de kermis, onder de voor
tent, in het kikkerbad, op het
ezeltje, tussen de kinderen van
de tweede klas en met de bal
aan de voet voor een open doel
omdat vader vergat ook de kee
per in zijn zoeker te kaderen.
Anders is het wanneer je na
veel jaren de dia's van je eigen
kinderen en vakanties weer
eens ziet.
Opeens hadden we een
avond zo maar vrij. Niets om
handen. De jeugd weg. Niets
op de televisie. Boek net uit en
nog geen zin om aan een ander
te beginnen; om nog wat na te
kunnen genieten van de won
dere wereld van H.E. Bates' fa
milie Larkin, de Engelse tegen
voeters van de Vlaamse Pallie
ter. Van het leven genietende
Pallieters blijken van alle tijden
en plaatsen te kunnen zijn en
Pop Larkins opslag van oud
ijzer en andere rommel wordt
dan ook omringd door malse
weiden vol boterbloemen en
madelieven, bossen met wilde
hyacinthen waarin dag en
nacht de nachtegalen zingen en
velden vol pittige hop en sap
pige aardbeien.
Mijn vrouw constateert dat
het al weer merkbaar vroeger
donker wordt. 'Scheelt een uur
met de langste dag'. Ik weet
niet waar het idee vandaan
komt. Het is gezaaid denk ik,
een paar dagen eerder, door
een kennis die vertelde dat hij
met z'n gasten oude dia's had
bekeken en dat 'verrekt leuk'
had gevonden. „Zullen we eens
wat dia's voor de dag halen?"
stel ik mijn vrouw voor.
Het is lang geleden dat we
dia's bekeken hebben. Het is
zelfs al meer dan tien jaar gele
den dat ik met het maken ervan
ben gestopt. Weer overgegaan
op foto's. Die kun je in albums
verzamelen en je kijkt er wat
gemakkelijker naar. Hoewel,
ook weer niet zó dikwijls. Om
dat een met verlof zijnde mis
sionaris de projector nog vorig
jaar nodig had, weten we dat
die het in elk geval doet. Hij
moest namelijk gerepareerd
worden voor de missionaris er
iets aan had. De projektietafel
en het scherm blijken in de me
terkast te staan. Op de plank
staan zes sleden van vijftig
stuks kant en klaar voor verto
ning. Die zullen we maar ne
men, al ligt het voor de hand te
veronderstellen dat het een her
haling gaat worden van de laat
ste voorstelling die we ons des
tijds - tien jaar geleden? - heb
ben vergund.
Op de dozen zitten ver
geelde briefjes geplakt waarop
de inhoud staat aangegeven:
Vakanties 1972/74; Vakantie
'75; een serie over onze woon
plaats; dia's van York en Cam
bridge en de titel: Weerdestem
36. We beginnen met de vakan
tieseries want daarin weten we
de foto's die we vooral zien wil-
len. Foto's van de jongens, nu
zelfs de adolescentie practisch
voorbij, maar toen rond de 5
tien. De jongste met z'n gekke
bekken, z'n tandeloze lach, zijn
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiI
petjes en malle zonnebrilletjes;
de oudste in ernstige poses, be
halve wanneer hij door de ca
mera werd betrapt. Daar is de
favoriete dia. Het tweetal in fel
gekleurde regenjasjes, geel en
rood, de armen om eikaars
schouders, bijna in katzwijm
van het lachen - ik weet niet
meer waarom - op het groenste
gras en tegen het grijze decor
van de kathedraal van Salisbu
ry-
Het waren de jaren waarin
we naar Wales gingen. Land
schappen die zoveel indruk op
me maakten dat ik vrijwel elk
uitzicht lijk te hebben gefoto
grafeerd. Feilloos blijk ik nog
de gebergten te kunnen opnoe
men die op de dia's de horizon
nen afsluiten: de Berwyns en
Moelwyns, Cader Idris en
Snowdon, de Arans en de
Arennigs Fawr en lachde
grote Arennig en de kleine
Arennig. Moeilijker is het met
de stadsgezichten. 'Is het nou
Denbigh of Ruthin? Dat is
Shrewsbury zonder twijfel,
maar deze, heb jij nog enig idee
waar die gemaakt is?'
Het zijn mooie plaatjes, al
zeg ik het zelf, maar toch zeg
gen ze na al die jaren niet veel
méér dan prentbriefkaarten
zouden hebben gedaan die we
ter plekke hadden kunnen ko
pen. Het zijn de dia's waar
mensen en dieren op staan, de
fotograpjes en de registraties
van tot anecdotes geworden
kleine gebeurtenissen, die hun
waarde niet alleen hebben be
houden maar die met de jaren
nog aanzienlijk hebben ver
hoogd. De minidrama's ook.
Het pruilende gezicht van de
een en de triomfantelijke lach
van de ander, als die als eerste
de verrekijker op de trans van
de burcht, hoog op de klippen
van Dover, te pakken heeft ge
kregen.
De verrassing zit in de
staart. Het vergeten serietje
'Weerdestein 36'. De dia's zijn
gemaakt kort nadat we ons
toen nieuwe huis betrokken. De
tuin is nog kaal en open naar
alle kanten. De oude boeken
kast met de doorbuigende plan
ken staat nog in de kamer. 'Wat
'n schamel interieur eigenlijk!',
constateert mijn vrouw ver
baasd. We kwamen er wonen in
het jaar van de eerste oliecrisis.
Sinsdien is het ons niet goed
gegaan, denken we steeds.
Maar de dia's beweren anders.
De nu volgroeide tuin is vooral
het werk van de natuur, maar
het geleideüjk geheel veran
derde interieur hebben we op
de een of andere manier zelf
weten op te hijsen uit het eco
nomische dal waar we door
heen heten te zijn gegaan.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader
Hoofdredactie: H Coumans - hoofdredacteur
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom
Breda, Nw Ginnekenstr 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100--28030.
Postadres Postbus 13, 4460 AA Goes
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst,
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150
Postadres: Postbus 35. 4700 AA Roosendaal
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17 00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B T W
Voor post-toezending geldt een toeslag
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnkrplfltipc
Postgiro 1114111 - ABN rek 520538447.
NCB rek 230301584 - Rabo rek. 101053738.
ENORME files aan de
Zuidafrikaanse grens.
Het transportverkeer
voor Zimbabwe en Zam
bia wordt door blanke
douaniers onderworpen
aan uitgebreide controles
met als gevolg een flinke
vertraging. Zambia en
Zimbabwe, twee buursta
ten van Zuid-Afrika,
worden zo gestraft nadat
hun leiders op de minitop
van het Gemenebest in
zeer felle bewoordingen
hun voorkeur hebben uit
gesproken voor economi
sche strafmaatregelen te
gen Zuid-Afrika.
Pretoria laat zijn tan
den zien maar bijt nog
niet echt. Het is meer een
kwestie van 'plagen'.
Zambia en Zimbabwe
zijn economisch met han
den en voeten gebonden
aan Zuid-Afrika en de
douane-actie moet dat
nog eens extra benadruk
ken.
Sancties tegen Zuid-
Afrika zullen in een soort
'boomerang-effect' voor
alle zwarte buurstaten
een pijnlijke zaak wor
den.
c-
IHH Frontlilnstaten
De frontlijnstaten ma
ken kennis met een
nieuwe vorm van diplo
matie. Na de 'kannoneer-
boot-' en 'ping pong'-di-
plomatie hebben de Zuid
afrikanen een nieuwe va
riant ontwikkeld: de 'ver-
voersdiplomatie'. De
Zuidafrikaanse havens,
wegen en spoorverbin
dingen en transportmid
delen waarvan de meeste
buurstaten dankbaar en
in overvloede gebruik
maken, worden nu voor
politieke doeleinden aan
gewend.
Zuid-Afrika is in
staat de levensaders van
het zuidelijk deel van het
continent dicht te knijpen
als het dat wil.
Angola meldde deze
week een Zuidafrikaanse
aanval op een stad 300 ki
lometer van de grens met
het door Zuid-Afrika be
zette Namibië. De voor
malige Portugese kolonie
krijgt met de zoveelste
strafexpeditie op zijn
grondgebied te maken
omdat de marxistische
regering in dit land Cu
banen in huis heeft ge
haald, de bevrijdingsbe
weging voor Namibië,
SWAPO, steunt en fel te
gen het apartheidsbewind
in Pretoria is gekant.
Beide voorbeelden van
acties van Pretoria tegen
buurstaten geven aan op
welke machtsmiddelen
het Zuidafrikaans beleid
voor de regio gestoeld is;
economische chantage en
destabilisatie door mili-
taire acties. Hoe afhanke
lijk zijn de zwarte front
lij nsta ten eigenlijk van
Pretoria. En hoe kwets
baar. En hoe groot zijn de
Zuidafrikaanse belangen
in de buurlanden?
SF
Door Frank van Ooyen
'ZUID-AFRIKA als re
gionaal machtscentrum'.
Dat is de titel van een
studie van Zuid-Afrika-
specialist drs. J. van der
Meulen van het Neder
lands Instituut voor In
ternationale Betrekkin
gen 'Clingendael', die
aan het eind van deze
maand uitkomt.
Hij geeft daarin antwoord
op de belangrijke vragen
welke doelstellingen Zuid-
Afrika in de regio nastreeft.
En wat voor de Zuidafrika
nen zélf de gevolgen zullen
zijn van een economische
boycot van de zwarte buur
landen.
Na de jaren van blakend
Zuidafrikaans zelfvertrou
wen achter een brede buffer
zone van loyale staten met
blanke bewindsvoerders als
Mozambique, Angola en
Rhodesië breekt in 1974 met
de dekolonisatie van Angola
en een zwart bewind in Zim
babwe een keerpunt aan in
de regionale politiek van
Pretoria. Zwart Afrika be
gon opeens aan de voordeur
van Zuid-Afrika.
Omdat nu de veiligheid di
rect in het geding was, pro
beerde de blanke minder
heidsregering op diploma
tiek, economische en veilig
heidsterrein een brug te
slaan naar de zwarte buur
staten. In 1979 zette minister
van Buitenlandse Zaken
Roelof Botha de ideeën uit
een voor een gemeenschap
van staten op het subconti
nent, die geheel los van de
grootmachten of de Ver
enigde Naties zelf oplossin
gen zou aandragen voor re
gionale problemen.
Zuid-Afrika dacht tevens
dat de gemeenschappelijke
angst voor een verder opruk
ken van het communisme bij
de gematigde landen de
doorslag zou geven voor sa-
Een lange rij vrachtwagens voor de grens tussen Zimbabwe en Zuid-Afrika. Het gevolg
van de verscherpte controle door de Zuidafrikaanse douane. - fotoanp
menwerking op veiligheids
terrein. Bovendien beloofde
de blanke minderheidsrege
ring ruime economische hulp
en technische assistentie bij
de opbouw van de jonge sta
ten. En die hulp was zeer
welkom.
Op deze wijze hoopte de
Zuidafrikaanse regering eco
nomische en veiligheidssa-
menwerking in politieke
winst om te zetten. De part-
nerstaten zouden dan vanzelf
hun eigenbelang laten preva
leren boven hun kritiek op de
rassenpolitiek in Zuid-Afri
ka.
Volgens Van der Meulen is
de Zuidafrikaanse hoop dat
de negen buurstaten aan de
economische leiband auto
matisch de politieke lijn van
Pretoria zouden volgen, voor
een groot deel de bodem in
geslagen. Zuid-Afrika is bo
vendien voor allerlei inkom
sten, afzet en gastarbeid
evenzeer economisch afhan
kelijk geworden van de
zwarte buurlanden, zodat
strafmaatregelen tegen
Zambia, Zimbabwe en an
dere landen ook voor Zuid-
Afrika pijnlijke gevolgen
zullen hebben.
De Zuidafrikaanse econo
mische macht is bijzonder
groot. In een poging om eco
nomisch sterker te staan te
genover Zuid-Afrika hebben
de negen buurlanden in 1980
een samenwerkingsverband
gestart. Dat zijn Angola,
Zimbabwe, Zambia, Tanza
nia, Mozambique, Malawi en
de voormalige protectoraten
Botswana, Swaziland en Le
sotho.
Volgens schattingen be
trekken deze landen ver
enigd in de Southern African
Development Coordination
Conference (SADCC) zo'n 35
procent van hun import uit
Zuid-Afrika. De onderlingen
handel van deze Afrikaanse
staten bedraagt 290 miljoen
dollar, het handelsoverschot
van Zuid-Afrika met SADCC
is maar liefst ruim 1,5 mil
jard dollar. De SADCC vormt
dus geen echt economisch al
ternatief maar vormt wel een
begin om met steun van wes
terse landen de economische
afhankelijkheid van Zuid-
Afrika te verkleinen.
Die afhankelijkheid wordt
door Van der Meulen uitge
breid beschreven. Naast de
hierboven beschreven han
delsafhankelijkheid met de
nadruk op de Zuidafrikaanse
leveranties van geneesmid
delen, voedsel en machines,
zijn de omliggende landen
ook geheel afhankelijk van
de Zuidafrikaanse havens,
transportroutes en -midde
len, als spoormaterieel,
vrachtwagens eet. Zes
SADCC-staten liggen niet
aan zee, transportroutes door
andere staten zijn meestal
niet veilig en havens en
spoorwegen werken meestal
niet efficiënt.
Ook de gastarbeid is voor
de SADCC-landen van groot
belang voor het verkrijgen
van buitenlandse valuta. Of
ficieel werken er zo'n 350.000
gastarbeiders uit de buurlan
den in Zuidafrikaanse mij
nen en fabrieken, maar jnen
schat dat er nog zeker 1,2
miljoen illegale gastarbei
ders bij moeten worden ge-i
teld. De laatste jaren, zijn de
aantallen gastarbeiders ove
rigens danig teruggelopen
door de weloverwogen in
spanningen van de Afri
kaanse leiders om de afhan
kelijkheid te verkleinen.
Naast de afhankelijkheid:
op het terrein van handel,]
gastarbeid en transportmid-1
delen geldt die ook voorj
energie. Vier SADCC-leden,
Mozambique, Botswana,
Swaziland en Lesotho zijn
volkomen afhankelijk van de
Zuidafrikaanse electriciteits-
voorziening.
Swaziland, Lesotha en
Botswana, de staten die eco
nomisch geheel gebonden
zijn aan Zuid-Afrika, zijn
met Pretoria een douane
unie aangegaan en ontvan
gen een aanzienlijk bedrag
aan geïnde heffingen die een
aardige aanvulling vormen
voor de overheidskas.
Mogelijkheden te over dus
voor de regering-Botha om
de buurlanden te treffen. Is
het niet op economisch ter
rein dan kan dat altijd nog
met militaire middelen zoals
Angola regelmatig onder
vindt. Maar volgens Van der
Meulen zijn er toch grenzen
aan de economische en mili
taire machtsuitoefening door
Pretoria. Naar zijn mening is
er sprake van economische
onderlinge afhankelijkheid
in plaats van een eenzijdige
afhankelijkheid.
Op allerlei economische
terreinen zijn de SADCC-
staten ondergeschikt aan
Zuid-Afrika maar er wordt
vaak vergeten dat Zuid-
Afrika voor de dienstverle
ning aan de buurstaten goed
betaald wordt. Als die in
komsten wegvallen zal de
toch al rampzalige financiële
situatie van het land er nog
slechter op worden. De afbe
taling van de 22 miljard dol
lar buitenlandse schuld komt
dan in gevaar, met alle risi
co's vandien voor verdere
kredietverwerving.
Bovendien neemt de Zuid
afrikaanse uitvoer naar wes
terse landen af door allerlei
sanctiemaatregelen en de
SADCC wordt dan een steeds
jifcmgrijker afzetgebied
voor Zuidafrikaanse waar.
iChemische producten, plas
ties en rubber vinden inmid
dels voor 40 tot 50 procent
uh afzetgebied in zwart
ika.
Wat de gastarbeiders be
treft, de Kamer van het
Mijnwezen heeft al meerdere
malen gewaarschuwd dat
een onmiddellijke repatrië
ring van de honderdduizen
den buitenlandse mijnwer
kers 'hoge economische, so
ciale en politieke kosten' met
zich mee zal brengen.
En verder wordt vaak ver
geten dat Zuid-Afrika uitge
breide investeringen heeft
gedaan in de regio. Voor De
Beers en Zuid-Afrika is het
bijvoorbeeld van essentieel
belang om de diamantwin
ning in geheel Zuidelijk
Afrika te controleren. De
mijnbouwfirma Anglo Ame
rican heeft veel kapitaal in
de ontginning van allerlei
grondstoffen gestoken van
Zambia tot Tanzania.
Van oudsher zijn de Zuid
afrikaanse winsten vooral in
de economie van Zimbabwe
gestoken. In 1970 waren in
het toenmalige Rhodesië van
de tien grootste firma's er
vijf in Zuidafrikaanse han
den. Er zijn sindsdien bedrij
ven genationaliseerd maar
Zuid-Afrika heeft nog steeds
grote belangen in suiker, ci
trus, hout, papier, voedsel
verwerking, kunstmest en
diverse delfstoffen in Zim
babwe.
President Botha zal zich
volgens Van der Meulen wel
twee keer bedenken alvorens
strenge economische straf
maatregelen uit te roepen te
gen Zuidelijk Afrika.
Door Rink Drost
'DE hasjiesj vliegt ons
met kilo's om de oren.
Zo'n omvang als nu
heeft de smokkel van
hasj in de afgelopen ja
ren nog niet gehad.
Voortdurend vangen we
aan de grens meer
drugskoeriers, wat ge
tuigt van een georgani
seerde smokkel'.
Aldus het hoofd van de af
deling drugs van de douane
directie Düsseldorf, Udo Nic
kel. Hij geeft toe dat de po
ging om de hasjtransporten
van Nederland naar Duits
land te onderscheppen het
zelfde is als dweilen met de
kraan open.
In de eerste zeven maan
den van dit jaar zijn in het
grensgebied dat onder de di
rectie Düsseldorf valt - 174
kilometer - 2.800 gevallen
van drugssmokkel ontdekt.
Ongeveer 175 kilo hasj werd
in beslag genomen. Dat is een
kwart meer dan vorig jaar in
dezelfde tijd.
Het gaat hier niet zozeer
om kleine hasj gebruikers, die
een hoeveelheidje voor eigen
gebruik tijdens de vakantie
meesmokkelen, maar om
echte koeriers. Die proberen
met de transporten van
vooral hasj, maar in toene
mende mate ook hard drugs,
rijk te worden of van hun
schulden af te komen. Zeker
tachtig procent van de inbe-
slaggenomen drugs komt uit
koerierstransporten. Veruit
de meeste koeriers zijn vol
gens Nickel werkloos.
De directeur van de doua
nedirectie Düsseldorf, Heri-
bert Schareck, zegt: 'De ba
lans die onze speurders heb
ben opgemaakt is beangsti
gend voor iedereen die in het
drugsprobleem niet alleen
een voorbijgaande mode
trend ziet, maar een gevaar
voor onze jeugd. Deze gesel
der mensheid dreigt vooral
het leven van veel jonge
mensen te ruïneren. We mo
gen daarom de strijd niet op
geven tegen de misdadige en
mensenverachtende perso
nen achter de drugscrimina
liteit'.
De koeriers die aan de
grens in de kraag worden ge
vat hebben lang niet alle
maal de Nederlandse natio
naliteit. In veel gevallen gaat
het om Duitsers en Scandi-
naviërs, die handig gebruik
maken van de vakantiegolf
en de daarmee gepaard
gaande soepele grenscontro
le. Aan de grens tussen Ne
derland en de deelstaat
Noordrijn-Westfalen was
volgens een woordvoerder
van de directie Münster van
de douane al het eerste va
kantieweekeinde sprake van
'een regelrecht drugstoeris
me'.
De overtuiging heerst dat
de drugs die worden onder
schept niet meer zijn dan een
gering percentage van alle
hard- en softdrugs die in een
constante stroom de grens
over gaan.
Nederland is in de ogen
van de Duitse douanedirectie
de grote boosdoener, en dan
met name Amsterdam. Meer
dan ooit - zo is de overtuiging
- is de Nederlandse hoofd
stad centrum nummer één in
de Europese dealerorganisa
tie.
Het liberale beleid ten
aanzien van soft-drugs in
Nederland wordt in West-
Duitsland allerminst op prijs
gesteld. Er wordt geen geloof
gehecht aan de theorie dat
door het vrijlaten van be
perkte handel in soft-drugs
het gebruik van hard drugs
beperkt. De toenemende
stroom van hard drugs als
heroïne, cocaïne en 'crack'
(een gemakkelijk samen te
stellen mengsel van cocaïne
en bakpoeder, dat dodelijk
kan zijn) uit Nederland toont
volgens de Duitse douane
aan, dat er geen sprake is van
een teruggang van handel In
hard drugs in Nederland.
Nog nooit waren boven
dien de prijzen van alle soor
ten drugs in Nederland - en
in Amsterdam in het bijzon
der - zo laag als nu. De grote
drugsvangsten van de laatste
tijd in Nederland hebben
kennelijk de aanvoerlijnen
vanuit Azië, Noord-Afrika
en Zuid-Amerika niet aange
tast.
Door Pieter-Jan Dekkers
HET lijkt wel of het de
laatste weken niet op
kan: Eerst de fiscus die
trots meldt dat de belas
tingdienst nog nooit te
voren in één jaar zoveel
poen heeft binnenge
haald. Waaruit tevens
de conslusie wordt ge
trokken dat de Neder
lander weer flink aan
het consumeren is.
Daarop het Centraal Bu
reau voor de Statistiek, dat
deze conclusie met cijfers
staaft: er wordt weer meer
gekocht, vooral duurzame
goederen. Volgens het CBS is
de consumptie de laatste
maanden zelfs met 3,5 pro
cent gestegen en dat is sinds
1980 niet meer voorgekomen.
Alom optimisme dus. Ook
bij de ondernemers. Zoals
blijkt uit een FEM-enquête,
gehouden na de Kamerver
kiezingen. Sinds premier
Lubbers zijn coalitie met de
liberalen heeft gecontinueerd
is het vertrouwen van de on
dernemers in de economie
verder gegroeid.
De vraag dringt zich ech
ter op of al dat optimisme
wel zo gerechtvaardigd is.
Want er zijn ook aanwijzin
gen dat het Nederland econo
misch toch wat minder voor
de wind gaat dan wordt ge
suggereerd.
Neem de werkloosheid. Tot
vlak vóór de verkiezingen al
lemaal positief nieuws van
de arbeidsmarkt. Het aantal
werklozen loopt naarmate de
verkiezingsdatum nadert
steeds forser terug en alom
wordt dat gekwalificeerd als
zijnde de 'vruchten' van vier
jaar beleid kabinet-Lubbers.
Edoch, amper een maand
nadat het kabinet van de
Tweede Kamer het groene
licht krijgt om het karwei af
te maken, blijkt het aantal
werklozen weer fors te zijn
gestegen. Nu komt dat ge
deeltelijk door schoolverla
ters, die nog niet aan de slag
zijn geraakt. Maar daarvan
'geschoond' blijkt de werk
loosheid óók flink te zijn ge
stegen. De daling van het
aantal vacatures bevestigt de
indruk, dat de werkgelegen
heid toch minder groeit dan
'Den Haag' soms wel wil
doen gejoven.
De winsten dan. Vorig jaar
om deze tijd swingen die als
het ware de pan uit. De ene
multinational steekt de an
dere naar de kroon als het
gaat om winststijgingen.
Plus 25 procent, plus 40 pro
cent, plus 50 procent. Het kan
niet op.
Nu presenteren de bedrij
ven heel wat minder riante
cijfers. Op Unilever na is de
omzet bij de grootste bedrij
ven - met Shell aan het hoofd
- fors gedaald en de winst
nog méér. Voor Shell reden
nu al een algehele sanering
aan te kondigen, waardoor de
komende jaren vele honder
den banen verloren zullen
gaan.
De export dan. Tot voor
kort het paradepaardje van
de Nederlandse industrie
wordt de uitvoer geconfron
teerd met tegenvallende re
sultaten. Het percentage on
dernemingen dat het afgelo
pen halfjaar minder heeft
uitgevoerd is van 7 tot 21 pro
cent gestegen (FEM-enquê
te).
Het aantal bedrijven dat
van plan is meer personeel in
dienst te nemen daalt. Vooral
in het midden- en kleinbe
drijf, door jan-en-alleman
gedoodverfd als dé sector
waar de komende jaren extra
banen kunnen worden ge
creëerd, loopt het aantal on
dernemers dat meer perso
neel wil aannemen sterk te
rug. Wat tevens een voorte
ken kan zijn van daling van
de werkgelegenheid in de
grotere bedrijven.
Economische groei veron
derstelt uitbreiding van de
produktie en dus investerin
gen. Tot eind vorig jaar
neemt het aantal bedrijven
dat met investeringsplannen
rondloopt nog toe, de eerste
zes maanden van dit jaar is
eerder sprake van een daling.
Deze minder positieve ont
wikkelingen sluiten aan bij
de economische rapporten,
die internationale instellin
gen van tijd tot tijd uitbren
gen. Zoals het laatste OESO-
rapport, dat constateert dat
de economische groei in
West-Europa, en vooral in
Nederland, achterblijft bij de
rest van de industriële we
reld en dat de werkloosheid
de komende jaren zeker niet
met ruim 200.000 zal vermin
deren, zoals het kabinet-
Lubbers zo ambitieus in het
regeer-akkoord heeft vastge
legd.
Nog even die riante win
sten van vooral grotere be
drijven, die het beeld van
1985 zo aangenaam hebben
vertroebeld. Die winsten ste
gen niet door verbetering
van de afzetpositie van de
betrokken bedrijven maar
door eenmalige faktoren,
'meevallers' die de komende
jaren mogelijk wegvallen.
Dat zijn de gematigde
loonkosten, de lage rente, de
fiscale lastenverlichting en
de onvolledige herbezetting
van de arbeidstijdverkorting.
Meevallers waarvan nog
maar moet worden afge
wacht of ze de komende vier
jaar kunnen worden geconti
nueerd.
Wat de fiscale lastenver
lichting betreft krijgen de
ondernemers in deze kabi
netsperiode weer een 'dou
ceurtje' van twaalf miljard
gulden, dus dat zit wel goed.
Natuurlijk uitgaande van de
veronderstelling dat schat
kistbewaarder Ruding er in
derdaad in slaagt de over
heidsuitgaven binnen de uit
gezette perken te houden.
Een loffelijk maar tegelijk
riskant streven, want een
zelfde beleid is de afgelopen
vier jaar door de andere mi
nisters 'beloond' met een
overschrijding van de uitga
ven met ruim 13 miljard gul
den. Elke overschrijding van
de geraamde uitgaven zal el
ders moeten worden gecom
penseerd en omdat de belas
ting- en premiedruk onder
geen enkele voorwaarde mag
stijgen betekent dat snijden
elders op de rijksbegroting.
Bovendien is het kabinet
bij de uitgaven-raming uit
gegaan van wel erg positieve
verwachtingen ten aanzien
van de conjunctuur en de be
strijding van de fraude. Zit
de conjunctuur maar even
tegen - en de dalende tendens
in de wereldhandel kan daar
een voorbode van zijn - dan
zal er extra bezuinigd moe
ten worden.
Kortom, het financiële
jasje zit erg nauw en hele
maal zeker is die lastenver
lichting voor het bedrijfsle
ven niet.
Datzelfde geldt voor de
loonkosten. Steeds meer bon
den overwegen af te stappen
van de loonmatiging ten be
hoeve van arbeidstijdverkor
ting omdat dat laatste in het
geheel niet aan de verwach
tingen - meer banen - vol
doet. Tenslotte zijn de voor
uitzichten voor een dalende
rente met sterk schomme
lende geldkoersen ook hoogst
onzeker.
Wil het bedrijfsleven het
rendement verbeteren zal et
meer moeten worden afgezet
cq. geinvesteerd of zal er nog
efficiënter moeten worden
gewerkt. Shell zoekt het in
dat laatste en het zou best
wel eens kunnen zijn dat an
dere bedrijven zullen volgen
Een zwaluw maakt nog
geen zomer. Twee ook niet.
AMSTERDAM (ANP) - De
Stichting Verbiedt de Kruis
raketten en 13.000 mede-eisers
hebben bij het Gerechtshof in
Den Haag hoger beroep aan
getekend tegen de uitspraak
van de Haagse rechtbank in
het kruisrakettenproces tegen
de staat. Voorzitter H. Wie-
benga van de stichting heeft
dat donderdag tijdens een
persbijeenkomst in Amster
dam bekend gemaakt.
In het kruisrakettenproces
willen de stichting en haar
mede-eisers een oordeel over d
de vraag of de plaatsing van g
kruisraketten volgens het a
recht toelaatbaar is. De z
Haagse rechtbank verklaarde d
Anti-apartheidsdemonstran
teren voor de poorten van het
gen de KLM-vluchten naar Zu
AMSTELVEEN (ANP) - De l
kwartaal van het lopende boekj
een stuk minder verdiend dan ii
rig jaar. Het nettoresultaat daa
Per aandeel van f 20 kelderde de
Het lagere niveau van
zowel inkomsten als kosten
is in hoofdzaak toe te
schrijven aan valuta-in
vloeden. De vervoersin-
komsten stonden boven
dien onder druk van de
scherpe prijsconcurrentie,
hetgeen leidde tot een aan
merkelijk lagere gemid
delde opbrengst van het
vervoer in tonkilometers.
De KLM verwacht ook
voor het lopende boekjaar
een winstgevende exploi
tatie, maar president-di
recteur Orlandini kan geen
indicatie geven over de
omvang daarvan. Daar
voor is de luchtvaart te
zeer afhankelijk van de
ontwikkeling van de we
reldeconomie, de wereld
handel en andere 'externe
omstandigheden' als bij
voorbeeld de olieprijzen.
Het nettoresultaat van
Hoogovens is in de eerste
helft van dit jaar nagenoeg
gelijk gebleven ten op
zichte van dezelfde periode
van 1985 bij een lagere om
zet. De omzet daalde van
3840 miljoen naar 3215 mil
joen. De nettowinst kwam
uit op 106,5 miljoen tegen
107,8 miljoen in de eerste
helft van 1985.
Hoogovens verwacht dat
vooral door eerder ge
noemde tegenvallende
margeverkrapping in de
divisie staal en de daling
van de resultaten in delf
stoffen het resultaat voor
belastingen in de tweede
helft van dit jaar aanzien
lijk lager zal zijn dan in de
eerste zes maanden. Daar
door zal de nettowinst over
lc
K
h
C(
1<
V
lc
7
si
h
11
h
1:
d
v
d
j<
ti
li
h
h
r<
d
b
d
d
is
g
d
D
is
d
v
n
v
ti
si
d
P'
n
n
jc
HARD, CYNISCH, uitdagend en ho
van Zuid-Afrika op het congres van
matigde, doch krachtige smeekbe'
kaanse landen om een voorzichtige
zwarte leiders genegeerd. Met granii
vuisten hebben de beide Botha's, de
nister van Buitenlandse Zaken, de rs
gezegd: Loop naar de hel, wij kui
boontjes doppen.
De blanke achterban vond het pr
blauw. Het congres werd de verlangi
van blanke eenheid. Dat was exact c
die zich een paar maanden geleden
rechtse verzet. Uit puur lijfsbehoud
worden en dat is wonderwel gelukt.
fn i ?at steeds meer blanken van E
veel liberaler dan de blanke Afrikan
scharen. Botha kan nu naar buiten r
ken als een onneembaar bolwerk va
wettelijkheid.
Traditiegetrouw vallen er ook wat
een doorzichtig, nietszeggend zoet!
arty immer betiteld als vérgaande
et cadeautje een (oud) vaag plan o
en onder zwarten. De gekozen vert<
J/f? i blanken in een adviescommii
kunnen gaan praten over hervo
nir?c Ar?toria valt °P,e maken, dat de
hI!? bet Afrikaans Nationaal C
en van eventuele verkiezingen,
in feite hebben de huidige leiders
hJc°?rd ui' het begin van de jaren
oogt een Zuid-Afrika voor de blan
n Hzvyarten in thuislanden en in, zoa
7 s- Dat wil zeggen: geen echts
riic !n n' maar een schijnzelfstandigh
ucnP°?c een Qebrek aan economist
vensvatbaar zijn.
van'k t1?? verwacht, dat de Botha's
aam, j eSten' deze keer een beI
knmo dJPen met de zwarte leiders,
ten n nL vvereld en de zwarten kur
P hervormingen. Cynischer kan
