DE GESCHIEDENIS VAN 750 JAAR ZUIDDORPE Tpsl VRIJDAG 15 AUGUSTUS 1986 BIBTIM VAN ZEELAND T6 PAGINA ZEELAND 4 1 DE TIJD. Rond 1900. In ons dorp leefde in die tijd een zeer aardig mannetje. Zijn naam was Louis Dobbelair. Als oud Belgisch douanier leefde hij van zijn pensioen. Hier kenden de meeste mensen hem alleen als Pierken Paardenstront. Deze bijnaam had hij gekregen toen hij nog in dienst was, want er gebeurde toen het volgende. Het was in die tijd aan de grens de gewoonte om tabak te smokkelen van Nederland naar België, vooral pruimtabak in puntzakken was een geliefd smokkelobject. Nu hadden enkele jongelui als grap enige van die puntzakken gevuld met paardenstront die ze tijdens een achtervolging door de commiezen zogenaamd verloren. Pierken raapte ze op en bracht ze bij zijn overste. Je begrijpt, zijn naam als Pierken Paardenstront kon hij nu niet meer ontlopen. Aangezien hij bovendien een zeer nietig klein ventje was, werd hij dan ook heel gemakkelijk de spotvogel voor jong en oud. Beeld van een optocht uit het verleden, die gehouden werd hij de Molenberg, een inmiddels ver^^^enen stukje Zuiddorpe. - FOTO'S DF STr*« COR J DE BOER Over de moerenboekweit en Pierken Paardenstront Door Frank Deij ZOMAAR EEN anekdote. Opgete kend door Etienne van Damme uit Zuiddorpe in het boek Zuiddorpe 750 jaar. Het boekwerk wordt vanavond, bij de start van de Boekweitfeesten en het begin van de vie ring van 750 jaar Zuiddorpe boven de doopvont gehouden. Wat er van Pierken ge worden is, blijft onvermeld. Zoals zoveel anekdotes en andere wetenswaardigheden het boek niet hebben ge haald. Voornamelijk tijdgebrek en de restrictie dat het boek niet 'te dik' mocht worden zijn er de oorzaak van dat Van Damme niet meer dan indrukken uit het verre ver leden en de jongere tijd in Zuiddorpe 750 jaar heeft kunnen vastleggen. In het voorwoord verontschuldigt hij zich daarvoor. „Dit werk is verre van volledig en ge schreven met een niet we tenschappelijke bedoeling. Het wil slechts een overzicht geven van de vele eeuwen waarin de Zuiddorpse ge meenschap al bestaan heeft". De 'verschoning' is niet helemaal op zijn plaats. De krenten zitten er in. En het overzicht dat het 'slechts' had moeten zijn, geeft on danks de beperkingen niet alleen een uitstekend beeld van het onstaan van Zuid dorpe, maar het geeft ook in zicht in de maatschappelijke verhoudingen in de loop der tijden. Ook is Etienne van Damme er in geslaagd, en dat is misschien wel het sterkste punt, een beeld te schetsen van de doorsnee Zuiddorpenaar. Hoe hij op groeide, hoe hij leefde, hoe hij dacht. De magere jaren, de vette, boek ook wordt uit gebracht ter gelegenheid van het eeuwfeest van de paro chiekerk H. Maria Hemel vaart. Zuiddorpe viert dit jaar twee verjaardagen, het 750-jarig bestaan van het dorp en het honderjarig be staan van de kerk. Veel is daarvan ook bekend doordat het kerkarchief rijk is aan documentatie en fotomate riaal. Passages, onvermijdelijk, zijn er ook gewijd aan het boekweit dat terug te vinden is in het wapen van Zuiddor pe. Het heet dat Joost van Ghistelle het zaad heeft mee genomen van een pelgrims tocht naar het Heilige Land, die hij samen met pastoor Van Quisthout maakte. Als eerste moet Joost het boek- sL Etienne van Damme en juffrouw Rosa van Waes bezig met de voorbereiding van de tentoonstelling. weit op zijn landgoed 'Moere' bij Zuiddorpe hebben ver bouwd. Hij heeft het boek weit ook populair gemaakt bij de bevolking. Immers, wat de heer verbouwde is toch ook goed voor zijn pach ters. Boekweit was met name van de zeventiende tot en met de negentiende eeuw het broodgraan bij uitstek. Het was een zomervrucht die snel groeide en snel geoogst kon worden. Vooral op arme zandgrond deed boekweit het goed. Het gewas verloor ter rein op het moment dat de aardappel werd geïntrodu ceerd. Langzaamaan is toen het boekweit van de Zeeuws- Vlaamse akkers verdwenen. In het hoofdstuk waarin de bestuurlijke kant van Zuiddorpe wordt belicht, blijkt dat de rivaliteit tussen de huidige buitenkern Zuid dorpe en de kern Axel ook een rijk verleden heeft. Zuiddorpe, zoals zoveel bui tenkernen, heeft het nooit helemaal kunnen verkrop pen dat de gemeentelijk her indeling in 1970 een einde maakte aan de zelfstandig heid van het dorp. In de Franse tijd al moest de heer lijkheid Zuiddorpe zijn zelf standigheid ten koste van het kanton Axel prijsgeven. Een voorbeeld uit de jon gere geschiedenis geeft die tegenstelling tussen het 'hooghartige' Axel en het 'nederige' Zuiddorpe tref fend weer. Van Damme over de belegering van Axel in nadagen van de Tweede We reldoorlog, Zuiddorpe is dan al bevrijd: „Het enthou siasme over de bevrijding was getemperd door de bele gering van Axel. Toen echter dinsdagmiddag Axel was be vrijd, stond een kolonne van ongeveer vijftig mannen uit Zuiddorpe met een wagen vol levensmiddelen voor de opgeblazen brug gereed om hulp te verlenen. Deze echter werd door de burgemeester dominee Van Oeveren niet geaccepteerd, alleen de le vensmiddelen waren wel kom. Zuiddorpe liet zich daaraan niet kennen, want gedurende de eerste weken die volgden, bracht een straatcollecte voor het ge troffen Axel 1000 gulden op. Ook hiervoor-is nooit enige dankwoord ontvangen". Van 1814 tot 1970 is Zuid dorpe een zelfstandige ge meente geweest. De inwo ners van Zuiddorpe anno 1818, dat ook toen al schom melde tussen 800 en 1000 zie len, waren vooral arbeiders in dienst bij de boeren. Een groot aantal werklozen en enkele middenstander com pleteerden de burgerlijke stand. Verschil moest er zijn. Bij leven en dood. Belastingtarieven varieer den van 29 gulden, de eerste klasse, tot 1 gulden, de ze vende klasse. Slechts 52 huis gezinnen kwamen in aan merking om belasting te be talen. Velen konden nog niet eens een piek betalen. Onderscheid was er ook voor de doden. Voor lijken met de hoogste dienst begra ven kwamen de kosten op een gulden voor het gebruik van de lijkbaar en een gul den voor het gebruik van het doodkleed. De meesten wer den voor een kwartje begra ven. Alleen voor de doodgra ver bestond er geen onder scheid. Een rijk lijk of een arm lijk maakte niets uit. Voor het graven van een graf voor een lijk beneden de twaalf jaar kreeg hij dertig cent, daarboven mocht hij zestig cent in rekening bren gen. Als het vroor beleefde hij gouden tijden. De fa- brieksraad der r.k. kerk had namelijk het volgende be paald: „Bij vriezend weder wanneer den bijl moet wor den gebruikt om de grond open te hakken zal door de doodgraver het dubbel van het hiervoren bepaalde loon gevorderd kunnen worden, ingeval daaromtrent eenig geschil mogt ontstaan, zal zulks ter beslissing van den heer burgemeester worden overgelaten". Op de fraaie eeuwenoude linden, volgens een voorzich tige schatting 345 jaar oud, die het dorpsplein sieren, is Juffrouw Rosa is trots op deze 'Maria-schoenen' uit 1908. in de geschiedenis van Zuid dorpe zes keer een 'aanslag' gepleegd. Todh werden er de eerste keer, in 1884, drie te gen de grond gewerkt. Po gingen in 1917, 1928, 1945, 1956, en 1962, door onder meer de PZEM om straat verlichting aan te leggen, zijn alle verijdeld. 'Gelukkig besloot de gemeenteraad de bomen te laten staan'. Etienne Van Damme is niet de enige dorpeling die zich in de aanloop van de feesten op het historische pad heeft begeven. Juffrouw Rosa van Waes, zoals ieder een haar kent, heeft samen met Etienne een fototentoon stelling ingericht over hon derd jaar rk.kerk in Zuid dorpe. De tentoonstelling, in de bovenzaal van het bejaar dentehuis De Lindenhof, wordt ook vrijdagavond offi cieel geopend door bisschop van Breda, mgr. Ernst. Ze is daarbij zeer bedacht zaam te werk gegaan. Van elk jaar, vanaf de oplevering van de huidige kerk in 1886, heeft ze bidprentjes verza meld. Er ontbreken er nog vier. Van 1889, 1895, 1896 en 1905. De mensen moeten in Zuiddorpe overleden of be graven zijn. Op de tentoon stelling wordt een blok vrij gemaakt voor die bid prentjes. Dan komt er ook een hoek met afbeeldingen van de religieuzen die Zuid dorpe in de periode van hon derd jaar heeft gekend. Dat zijn er in totaal zestien. Verder een blok over eucharistieviering. Hoe Zo ging dat vroeger in Zuiddorpe. Van Damme toont een kledingstuk zoals dat vroe ger tijdens processies werd gedragen. vroeger, hoe nu. Met daarbij alle kledingstukken en ere- dienstattributen uit die tijd. Heel bijzonder is het hoofd stuk processies. Zuiddorpe heeft als bedevaartplaats een oude traditie. Van de laatste processie, de Maria Omme gang in 1954, zijn levende beelden. Het filmpje, privé- bezit van Piet Apers (zijn vrouw speelt Maria), wordt om het uur gedraaid. Daarop zijn ook duidelijk de attribu ten te zien die op de tentoon stelling te bezichtigen zijn. Trots is juffrouw Rosa bij voorbeeld op de schoenen van Maria, die dateren uit 1908. Op de film zijn veel beken den te zien. „Daar zal vaak naar gekeken worden", zegt Martens. „Ik heb al iemand horen zeggen 'ik kende mijn man toen nog niet. Ik wil graag zien hoe hij er toen uitzag". Naast de levende beelden is er ook een fraaie fotore portage van de Ommegang te zien. Verder zijn er tal van gebruiksvoorwerpen en at tributen ut het kerkelijke le ven. De oude en nieuwe cate chismus bijvoorbeeld. Van dure voorwerpen, zoals een gouden monstrans, zijn enkel foto's. De première van zo wel het boek als de tentoon stelling vindt vanavond plaats tijdens en na de aca demische zitting in de kerk. Het boek komt eerst aan de beurt. Tussen 19.00 en 21.00 uur. Om 21.00 uur volgt dan de opening van de tentoon stelling.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 13