UITBLAZEN
Nieuwe president Colombia gooit roer om
'God zal de Soedan straffen'
Britse vo
ATV-geschil
Abortus drie
s geen strafbi
I
Winkeliers schraperig voor jong personeel
even.i
NIEUW PL
Vliegende
trekschuit
enorme rava(
Negeren
zaterdag 9 augustus 1986
ACHTERGROND
WEL VOORTZETTING VREDESPOLITIEK, MAAR GEEN GESPREK MET TERRORISTEN
MINISTER BRINKMAN 1
P KAMERVRAGEN:
2E Stem comr
DIENSTENBOND FNV: 'HET IS EEN BENDE IN DE DETAILHANDEL'
VEERTIEN man tel
ik. Zes man aan de
twee lange lijnen die
aan de neus van het lucht
schip zijn bevestigd. Een
man die, recht voor de
cockpit lopend, de start
operatie leidt en die een
eigen, kortere üjn ter be
schikking heeft zodat het net is
of hij de blimp aan een touwtje
heeft, zoals een kind op de ker
mis een balonnetje, en nog een
man of zeven rond de gondel
die geleidelijk de ballastzakjes
overboord zetten en in het gras
werpen. Met z'n allen zeulen ze
de blimp zijwaarts van de mast
vandaan. Dan ineens zijn we
los.
Wat direct opvalt is dat je
niets van tikkerigheid merkt.
Geen gebonk over onzichtbare
golven van lucht, net als met
een vüegtuig. Vandaar dus dat
er geen veiligheidsriemen aan
de stoelen zitten. Aan de wand
zitten asbakjes gemonteerd,
maar niemand rookt dus laat ik
het ook maar. Al sinds de ramp
met de Hindenburg op Lake-
hurst - 6 mei 1937 - wordt in
luchtschepen geen waterstofgas
meer gebruikt maar het zwaar
dere doch onbrandbare helium.
Om de vele toeschouwers op
het dakterras van het luchtha
vengebouw te gerieven maken
we een lage overshootvlak voor
ze langs. Ze zwaaien. Dan stij
gen we weer snel naar zo'n 400
meter om Eindhoven te gaan
bekijken. Het Evoluon, dat als
een omgekeerd, hagelwit soep
bord beneden ons ligt, vormt
een gemakkelijk oriëntatiepunt.
Het luchtschip is de trek
schuit onder de luchtvaartui
gen. Het onze vüegt zo'n 50
km/u, maar kan als het moet
en de omstandigheden goed
zijn 80 halen, roept piloot Ed
die Christensen, met gemak het
gebrom van de motoren over
stemmend. Het moeten lange
tochten geweest zijn die de pas
sagiers van de Graf Zeppelin en
de Hindenburg maakten, toen
deze reusachtige luchtschepen
van 200 meter lang in de jaren
'30 een lijndienst op New York
(Lakehurst) onderhielden.
Daar stond tegenover dat ze
zeer comfortabel reisden.
De gondel van onze blimp is
ingericht als een vliegtuigcabi
ne, maar de inrichters van de
grote luchtschepen lieten zich
inspireren door de luxe lijn
schepen van die dagen. De pas
sagiersruimten hingen ook niet
onder de zeppelin, maar waren
opgenomen in de zilveren si
gaar zelf, die vorm en stijfheid
ontleende aan een lichtmetalen
geraamte, waarin ook de afzon
derlijke draaggascellen waren
opgehangen. De blimp heeft
geen geraamte, maar is een zo
genaamd drukluchtschip dat z'n
vorm houdt door de overdruk
van het draaggas in het omhul
sel, bestaande uit twee lagen
synthetische rubber, versterkt
met een polyesterlaag.
De motoren hoeven de
blimp niet in de lucht te hou
den. Dat doet het helium. De
motoren zijn er uitsluitend voor
de voortstuwing en de bestu
ring. Blimps kunnen zeer lang
in de lucht blijven. Daarom
bouwde Goodyear er in het
verleden honderden voor de
WIM KOCK
Amerikaanse marine. In de
tweede wereldoorlog begeleid
den blimps konvooien, loerend
op vijandelijke onderzeeboten.
In de jaren '50 droegen blimps
de apparatuur van het Ameri
kaanse Early Warning System
(vroegtijdige waarschuwing).
Zo'n marine-blimp vestigde
ooit het wereldduurrecord met
een vlucht van 200 uur en 14
minuten, zonder bijtanken.
Het PSV-stadion glijdt on
der ons door. De grasmat ligt
er donkergroen en vlekkeloos
bij. Mijn medepassagiers zijn
bijna allemaal Eindhovenaren
en ze drukken hun neuzen te
gen de grote ramen alsof ze de
straatnaambordjes willen lezen.
De een zoekt z'n kantoor, de
ander zijn huis. Er vliegt een
klein vüegtuig met een reclame-
sleep voorbij. Als dat weer uit
het zicht is en ik weer naar be
neden kijk, zie ik nog steeds het
PSV-stadion. Het begint me al
lemaal wat te langzaam te
gaan. 'Voor mij is de sensatie er
wel af, denk ik blasé, even ver
getend dat ik nog nooit een lan
ding met een blirnp heb meege
maakt.
Goodyear hoort zijn blimps
niet graag reclame-luchtsche
pen noemen, al staat de firma
naam groot op de zilveren flan
ken. Ze dienen een meer verhe
ven doel dan reclame. Ze wor
den 'ten dienste van de ge
meenschap kosteloos voor vele
doeleinden ter beschikking ge
steld, bijvoorbeeld voor tv-op-
namen (twee weken geleden
nog voor de BBC bij het ko-
ninküjk huweüjk in Londen),
milieubescherming, het waar
nemen van verkeersopstoppin
gen en wetenschappeüjk onder
zoek', aldus de brochure. Met
de meer dan 7000 op de flan
ken aangebrachte lampjes kan
de blimp zich manifesteren als
een vüegende üchtkrant.
We varen met een boogje
om de verkeerstoren heen en
kunnen de verkeersleiders
daarbij recht in de ogen kijken.
De laatste meters van de lan
ding gaan behoorüjk steil en
terwijl vlak boven de grond 50
km/u per uur weer heel wat
sneller oogt dan daarnet boven
de stad, lijkt het even of de
bümp zijn gondel met ons en al
in het gras wil boren. Maar dan
trekt de piloot de sigaar weer
horizontaal. Mannen hebben
de lange landingsüjnen gegre
pen en zetten zich schrap. An
deren houden de gondel vast.
Een nieuw groepje passagiers
staat nieuwsgierig te wachten.
We mogen niet allemaal te-
geüjk uitstappen. Eerst een
paar eruit, dan een paar nieuwe
passagiers erin. Enzovoort. An
ders is de blimp niet te houden.
illlllllllllllllllllllllllllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll];
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, ©01640-36850
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen)
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18 30 tot 21 30 uur 076-236394/236911
RpnkrPlstiPQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 paginu
VIRGILIO BARCO
VARGAS, de 64-jarige
winnaar van de presi
dentsverkiezingen van
mei in Colombia, trad
donderdag aan als
staatshoofd van een
land dat al decennia
lang gebukt gaat onder
politiek geweld en
schrijnende armoede.
De als 'technocraat' om
schreven opvolger van Beli-
sario Betancourt heeft de
strijd tegen armoede en
werkloosheid tot de belang
rijkste doelstelling van zijn
vierjarig mandaat gemaakt.
Daarnaast wil hij 'bijzon
dere aandacht' besteden aan
de door Betancourt op gang
gebrachte vredespolitiek
met de linkse guerrillastrij
ders, maar hij wenst niet te
praten met wat hij terroris
ten noemt.
De intentieverklaring van
de nieuwe president lijkt
weinig af te wijken van die
van zijn voorganger. Even
als Betancourt stelt Barco
economische en sociale her
vormingen in het vooruit
zicht en belooft hij het land
alles op alles te zetten om het
uit de spiraal van geweld te
halen. De accenten liggen
evenwel anders. Betancourt
maakte verzoening met de
President Barco (rechts) met zijn voorganger Betancourt.
- FOTO AP
linkse verzetsbewegingen tot
speerpunt van zijn beleid.
Barco heeft echter laten
blijken een dergelijke poli
tiek niet te beschouwen als
een goede aanpak van het
geweld. Hij heeft beloofd de
vredespolitiek voort te zet
ten met de grootste guerril
labeweging van Colombia,
de FARC, die in 1984 een wa
penstilstandsakkoord met de
regering sloot en een legale
politieke partij in het leven
riep, de Patriottische Unie.
Maar de nieuwe president
heeft de deur voor 's lands
fanatiekste verzetsbewe
ging, de M-19, dichtgegooid.
In een informeel gesprek
met buitenlandse journalis
ten liet Barco onlangs door
schemeren hard te willen
optreden tegen 'terroristi
sche' organisaties zoals M-
19.
Tijdens de campagne voor
de presidentsverkiezingen
was de 'mislukking van Be-
tancourts verzoeningspoli
tiek' het allesoverheersende
thema. De populistische
'president van de vrede'
kreeg alom de trieste balans
van zijn bewind gepresen
teerd. De heilloze bezetting
van het paleis van justitie in
Bogota door M-19, vorig jaar
november, en de geweldda
dige bestorming van het pa
leis door het leger was voor
veel Colombianen het schok
kende bewijs dat Betancourt
had gefaald. De stembusuit
slag van mei loog er dan ook
niet om. De presidentskandi
daat van Betancourts Con
servatieve Partij leed een
forse nederlaag en de 'kleur
loze technocraat' Barco van
de Liberale Partij sleepte
een overweldigende meer
derheid in de wacht.
Tegen het geweld lijkt
even weinig te doen te zijn
als tegen de vulkanische ac
tiviteit in het land. Bijna da
gelijks stromen berichten
binnen over guerrilla-aan
vallen. De jongste aanslagen
deden zich donderdag voor
in het plaatsje Nemocon bij
Bogota. M-19 stelde zich ver
antwoordelijk.
De aanslagen
kostten een politieman en
drie militairen het leven. M-
19 zei de actie te hebben uit
gevoerd om de nieuwe presi
dent duidelijk te maken dat
zonder een 'sociaal akkoord'
vrede uitgesloten zal zijn.
Er vallen niet alleen veel
slachtoffers als gevolg van
guerrillageweld, maar ook
door geweld van de kant van
het leger. In wat de 'vuile
oorlog' van de militairen
heet, zijn volgens een rap
port van Amnesty Interna
tional alleen al in de eerste
helft van dit jaar 600 slacht
offers onder burgers geval
len. Deze maand verscheen
eveneens een rapport van
een speciale parlementaire
commissie, die een onder
zoek instelde naar de bestor
ming van het paleis van jus
titie door de veiligheidstroe
pen. In dat rapport worden
de militairen ervan beschul
digd koelbloedig enkele
rechters te hebben gedood.
Tijdens deze dramatische
gebeurtenis, waarbij meer
dan honderd mensen om
kwamen onder wie de presi
dent van het Hooggerechts
hof en tien andere leden, is
geen enkele poging onderno
men om de levens van de ge
gijzelden te redden door
middel van overleg met de
M-19, aldus de commissie
van onderzoek.
Er is een bijna bovenmen
selijke creativiteit nodig om
de problemen van Colombia
het hoofd te kunnen bieden.
De tumultueuze regeerstijl
van 'dichter-president' Be
tancourt heeft in de eerste
helft van zijn ambtstermijn
bij de meeste mensen de in
druk gewekt dat hij een
krachtige kapitein was, zij
het op een zwalkend schip
van staat.
Hij lijkt een teruggetrokk»
man, zonder het charisma et
het redenaarstalent van Bs!
tancourt. Volgens ingewij.
den is Barco serieus, oprecht
bescheiden en pragmatisch
maar niet bepaald een vech.
ter. Veel waarnemers vrj.
gen zich dan ook af of hij we
de juiste man is op de juiste
plaats. Daar komt nog bij
dat hij, zelf miljonair, uiteet
rijke familie stamt die haat
vermogen heeft gemaakt in
de olie-industrie, terwijl Be.
tancourt een telg is uit
arm boerengezin met dertien
kinderen, hetgeen zijn popu.
lariteit aanzienlijk vergroot,
te. Barco loopt meer gevaat
te worden beschouwd als eet
belangenbehartiger van
elite en niet van de armen
voor wie hij zegt op te ko
men.
Aan de andere kant is mei
er in het algemeen over eens
dat Barco een bekwaam be
stuurder is. Hij is onder an
dere ambassadeur in Wash-
ington geweest en minister
van openbare werken en van
landbouw. Toen de Colom.
biaanse bevolking tijdens de
verkiezingscampagne weril
gevraagd wat zij van hem
vonden, was het meest voor
komende antwoord: „Hij is
een slechte presidentskandi-
daat, maar misschien is
een goede president".
Door Paul de Schipper
HET GEBEURDE op
het vliegveld van Juba.
Er staan wat mensen te
dringen bij een balie. Ze
willen hun ticket. Onder
hen een militair van ge
regelde Soedanese leger.
Het is een blanke, een
Arabier. De macht van z'n
uniform gebruikend werkt
hij zich naar voren. Een
zwarte Soedanees gaat niet
opzij. Hij krijgt een duw. „It
abit" bijt de Arabier de
zwarte toe. 'It abid' is Ara
bisch voor 'Jij slaaf...'. Er
vallen klappen, het wordt
een rel. De zwarte Soedanees
delft, in elkaar geslagen, het
onderspit. Zo is het altijd ge
gaan in Zuid-Soedan.
Tot ver in de twintigste
eeuw was dit een jachtge
bied voor de Arabische sla
venhandelaars. In 1860 werd
dwars door Soedan een lijn
getrokken. Ten zuiden van
die lijn mocht op slaven
worden gejaagd, ten noorden
ervan werden ze verkocht.
Islam en slavernij horen
voor de zwarte zuiderlingen
bij elkaar. Aan de periode
van slavernij hielden de
zwarte Soedanezen een sterk
gevoel van minderwaardig
heid over en een afkeer voor
alles wat Arabisch en Islam
heet. Ze sympatiseerden met
het christendom of bleven
hun natuurgoden aanbidden
en het woord 'abit', slaaf, is
altijd een scheldwoord ge
bleven.
Een dertig jaar durende
religieus getinte godsdienst
oorlog tussen noord en zuid
eindigt in 1972. Het resul
taat: een half miljoen doden
en een ontredderd land. Na
een periode van opbouw
volgt in 1983 een nieuw keer
punt als de regering in
Khartoem onder druk van
de opkomende islam de mos
lim wetgeving, de sharia in
voert. In Bor een stad aan de
Verscheurd, verjaagd, gedoemd. De 'killing fields' van
Afrika liggen niet in Soweto maar in Zuid-Soedan. Een
'stille oorlog' tussen zwarte christenen en blanke Ara
bieren. Stern-verslaggever Paul de Schipper sprak de
afgelopen weken met geëvacueerde ontwikkelingswer
kers, missionarissen en reizigers uit het gebied. Van
daag het laatste deel van een serie van vier verhalen
over Zuid-Soedan.
Nijl komt het garnizoen in
opstand. De legereenheid is
door Khartoem aangewezen
om Irak te gaan vechten te
gen Iran. De in het garnizoen
dominerende zuiderlingen
vertikken dat. Tijdens de
schietpartijen die volgen lig
gen medewerkers van het
Arnhemse Euroconsult drie
dagen op de vloer van hun
woningen. Via de Neder
landse ambassade in Khar
toem worden ze kort daarop
geëvacueerd. Een met Ne
derlands geld opgezet ont
wikkelingsproject wordt stil
gelegd. Er zullen er nog vele
volgen, want Nederland is in
Zuid-Soedan heel aktief, bo
vendien is Soedan donorland
nummer één bij het ministe
rie van Ontwikkelingsa
menwerking.
De SPLA (Sudan People
Liberation Army)begint
rond Bor en verder naar het
zuiden een guerrilla-oorlog
en boekt snel resultaten. De
SPLA eist afschaffing van
de sharia en het aftreden
van de burgerregering in
Khartoem met daarvoor in
de plaats een regering van
nationale eenheid. Drie jaar
later zijn grote delen van het
zwarte zuiden in handen van
de SPLA. Opnieuw is het
land ontredderend. De dor
pen raken ontvolkt. Overal
zwerven groepen mensen
rond, op weg naar de steden
of naar nergens. Het is een
volk zonder hoop. Opgejaagd
sterven de mensen van hon
ger en dorst omdat de oorlog
een normaal leven onmoge
lijk maakt. Zaaien en oog
sten gaat niet, dus is er geen
voedselvoorraad voor de
droge tijd. De aanvoerroutes
over de wfg, over de Nijl en
door de lucht zijn afgesloten.
Een voedselluchtbrug naar
Juba, vanuit de Oegandese
hoofdstad Entebbe, is stop
gezet. In Juba en andere ste
den stijgen de voedselprijzen
pijlsnel. Er is gebrek aan de
meest elementaire levensbe
hoeften, maar is triest ge
noeg geen tekort aan wa
pens. Russisiche en Ameri
kaanse machine-pistolen,
granaten, landmijnen,
munitie, afweergeschut en
uniformen zijn ruim voor
handen.
Vorige week heeft de
SPLA het vliegveld onder
controle gekregen. Een Soe
danees diplomaat bevestigt
dat de SPLA met zwaar
luchtdoelgschut het de met
Nederlands ontwikkelings
geld gefinancierde landings
baan bestrijkt.
Honderd regeringssolda
ten sneuvelden afgelopen
donderdag op de weg van
Juba naar Yei toen ze in een
hinderlaag liepen. Vrijwel
het gehele zuiden staat on
der invloed van de rebellen.
Niettemin houdt de militair
gouverneur van Juba en om
geving John Shirello vol dat
er 'no problems' zijn met de
veiligheid. Ook de regering
in Khartoem wil niet weten
dat er in het zuiden een echte
oorlog aan de gang is, maar
Juba zit vol vluchtelingen en
elk gezin heeft 'gasten' in de
hut. In Brussel zijn al enkele
vluchtelingen uit Juba gear
riveerd. Ze vertrokken op de
dag dat de SPLA de stad na
derde. Hun verhaal: „Er is
honger in Juba. De SPLA
heeft sterk geschut. Ze zul
len de stad nemen, maar we
zijn bang, want de bommen
werpers uit Libië zullen ko
men, net als in Rumbek".
Mogelijk gedwongen door
het recente SPLA-offensief
zijn de afgelopen week in
Ethiopië toch vredesbespre
kingen begonnen tussen
SPLA-leider John Garang
en president Sadeq al Mahdi
van Soedan.
„Er zit angst onder de
mensen, een ontzettende
angst. Het gaat niet alleen
om lichamelijk lijden, maar
vooral om psychisch lijden
en dat is veel erger". Pater
Alfons ter Beke is verbonden
aan de in Roosendaal geves
tigde Mill Hill Missionaris
sen. Hij werkt sinds 1983 in
Juba en is even op vakantie
in Nederland. Hij wil terug
maar kan niet omdat de si
tuatie rond het vliegveld van
Juba zo onzeker is. Hij praat
over de uitzichtloze angst
van de mensen die hem lief
zijn geworden en spreekt
van 'het grote lijden'. Ter
Beke: „We hebben dit al eer
der gezien in Afrika, maar
steeds was er een licht
puntje, maar hier in Zuid-
Soedan gloort geen dag aan
het eind van de tunnel. In de
oorlog van 40-45 waren wee:
met z'n allen van overtuigd
dat er een eind aan zou
men. Dat gaf hoop... in
Zuid-Soedan is geen hoop
Dat treft me iedere
weer... de mensen voelen
zich hopeloos
Ter Beke, zijn collega'
missionarissen, de ontwik'
kelingswerkers van dt
Noorse Kerken, van dt
Britse hulporganisatie Ox-
fam, van Sudan Aid, van heil
Zweedse Save the Children
Zij allen vragen zich
waarom de wereld zwijgt erJ
toeziet bij massale sterven
.Zegt één hen: „Ik weet het,
tien dode Zuid-Afrikanen
dat is erg, maar waarom
die aandacht voor Zuid-
Afrika. Heeft dat te maken
met economische belangen!
Tegenover elke tien zwarten
daar, sterven er hier duizend
mensen en niemand doe!
iets, niemand! Is een Soeda
nees minder dan een Zuid-
Afrikaan. Hoe is dat moge
lijk. Je zou het willen uit
schreeuwen: Waarom.
Zuid-Soedan, het land vanl
de aristrocratisch mooii;
Dinka's, de Mundari's, hel
land van zuster Victoria, hel
land waar die vieze vogels
met die kale nekken in de|
lijken pikken. Waarom!
„Alfons, het staat toch in dt:
Bijbel zeggen ze dan teger
me en ze leggen zich erbij I
neer". Ter Beke citeert eer
stuk uit een Engelse Bijbel
vertaling, uit het boek Jesa-
ja. „God will punish the Su
dan", God zal de Soedar
straffen, het land van dt
zwarte man achter de rivie
ren. Als de bloesem is geval
len en de druiven rijpen, dai
zal de vijand de Soedanezei
vernietigen zoals wijnran
ken snijdt. De lichamen vanl
hun soldaten zullen ten prooi
liggen voor de vogels en dt
7ATERPAG 9 augustus
HOEK VAN HOLLAND (ANP)I
Waar bloedbad. De ravage was ei
Heyboer, algemeen passagiers
veerboot Koningin Beatrix,
schip in Hoek van Holland was ai
Op de gezichten van passagier."1
leden was nog te lezen dat ze gesi
de massale vechtpartij die Brits
ters de afgelopen nacht op de del
gevoerd.
De bemanning verliet als ee:
stelde zich op bij de douane op he
gezelschap van de twaalf Engelse
ren meegekomen, en Rotterdar
aanwijzing van de bemanningsle
tie ongeveer 25 personen aan die
vertrekken voor verhoor werden
'Ze gooiden met alles wat los er
blusapparaten, stalen pijpen, bie
Gebi
DEN BOSCH (ANP) - De rechtbank ii
us uitspraak in het vrijdag behandel
>ond voor administratief personeel,
rrucks BV in Eindhoven.
De vakbond ligt met de bedrijfs
'ormgeving van de 36-urige werkwt
verd overeengekomen onder druk var
Een groot gedeelte van haar leden
loen met een aantal minuten werkti.
vijl de bond wil dat de vrije tijd in b
lur opgenomen kan worden.
lEN HAAG (ANP) - Minister van
rinkman van WVC is van bew
lening dat er geen strafbaar geer
sit is gepleegd bij het aborte- stra:
en van drie embryo's van een Di
ijfiing in het Academisch toen
iekenhuis in Leiden. een
Hij antwoordde dit gisteren, heid
lede namens zijn collega van gaar
Justitie, op vragen van het raak
veede-Kamerlid Leerling kind
■PF). haar
Aan de zorgvuldigheidsei- mini
n in de Wet afbreking zwan- eiser
irschap werd voldaan. Alle van
iogelijkheden voor deze baar
iodsituatie tot een andere kan
lossing te komen zijn goed antv.
erwogen en de ingreep ge- wore
urde in het eerste trimester schri
Door Rinze Brandsma
„VOOR VRIJE dagen als met
Kerstmis, Pasen en Hemel-
vaartdag, als iedereen gewoon
vrij heeft, moet ik snipperen.
Dan trekt mijn baas soms wel
zes uur af van mijn rooster-
vrije uren of snipperdagen.
Dat moet zo, horen wij dan. Per
week krijg ik 10 bruto niet, waar
ik volgens een CAO-compensatiere-
geling wel recht op heb. Geen zater
dagmiddagtoeslag. Maar 40 rooster-
vrije uren per jaar, terwijl dat er 57
moeten zijn. Als ik wil snipperen,
dan kan dat nooit, en ik moet vrij
nemen als ik dat niet wil. Afgezien
nog van die vrije uren, wel 32 per
maand, en die compensatie die ik
niet krijg, verdien ik per maand 29
netto te weinig. Dat is nog minder
dan het minimumloon. Ik zou in elk
geval 831,86 moeten verdienen, ik
krijg maar 802."
Een relaas dat niet op zichzelf
staat. Vooral jongeren, en dan weer
met name vrouwen, zijn de dupe
van stelselmatige onderbetaling. De
CAO wordt in winkels slecht nage
leefd, zelfs het minimumloon wordt
veelvuldig ontdoken.
„Het is een bende in de detailhan
del", zegt zonder omwegen de Dien
stenbond FNV. Die conclusie werd
getrokken na een vakantie-actie te
gen onderbetaling in de detailhan
del, een bedrijfstak waarin 300.000
mensen werken. Die actie noemt de
bond een succes. Een succes in de zin
van reacties (500 telefoontjes via een
06-nummer, de actie beperkte zich
tot de maand juni), want de rond 70
gevallen die verder uitgespit wor
den zijn droevig genoeg voorbeelden
van ouderwetse uitbuiting, spreek
woordelijke 'kruideniersachtige'
schraapzucht ten koste van het per
soneel en structurele onderbetaling.
Het bovenvermelde geval betreft
een jonge verkoopster in een kleine
Spar-supermarkt, ergens in het zui
den van het land. Al een half jaar is
ze, vergeefs, zelf bezig geweest om
te krijgen waar ze recht op heeft.
Maar de baas trekt zich er niets van
aan en blijft haar én zes collegaatjes
te kort doen.
„Vooral in de kleinere winkels is
sprake van ouderwetse arbeidsver
houdingen, patriarchaal vaak. Tien
gulden onder het minimumloon uit
betalen en zaterdag een taart - bij
een bakkerszaak - of een paar kar
bonaden - bij een slagerij - mee en
verder niet zeuren."
Volgens Lodewijk de Waal, coör
dinator arbeidsvoorwaardenbeleid
van de Dienstenbond FNV (en lid
van het bondsbestuur) zit het hem
vooral in een mentaliteit van de
werkgevers, de winkelbazen. „Vaak
betreft het kleine, marginale bedrij
ven. Die hebben de neiging, te be
zuinigen op hun personeel. Ze den
ken, dat ze zich dat wel kunnen per
mitteren, maar hun leveranciers be
talen ze wel normaal, om niet fail
liet te worden verklaard."
Uit een rapport van de Loontech-
nische Dienst was bekend, dat 1,4%
van de werknemers in de detailhan
del gemiddeld 11% beneden het mini
mumloon betaald worden. En die
rapportage sloeg alleen nog op be
drijven met meer dan 10 werkne
mers. De Waal: „Terwijl onderbeta
ling juist voorkomt in de kleinere
winkels. Ons vermoeden dat het
daar nog erger is, is nu bevestigd.
Ook dat vooral jonge verkoopsters
de dupe zijn: 60% van de opbellers is
jonger dan 23 en 70% is vrouw."
Er zijn grove staaltjes bij van uit
buiting. Een drogist, die wel loon-
strookjes met het minimumloon
verstrekt en dat loon ook in het
loonzakje doet, maar daar bij over
handiging steevast 25 uit pakt om
dat 'het zo wel dik genoeg betaald
is'. Bewijs die onderbetaling maar
eens, als je er geen getuige bij hebt.
Of brutaalweg een maand geen loon
uitbetalen onder het mom van: „Ik
had de loonzakjes voor jullie klaar
liggen, maar ze zijn gestolen, doe
maar aangifte bij de politie."
Lodewijk de Waal: „Het klinkt
misschien hard, maar als zo'n win
kelbaas het personeel niet kan beta
len, dan is zijn bedrijf niet levens
vatbaar. Soms moet zo'n man zelf
hard werken en sappelen voor min
der nog dan het minimumloon,
maar hij mag zijn bedrijfsrisico niet
afwentelen op zijn personeel."
De vakbond is of gaat aan de slag
met 70 van de 500 aangekaarte za
ken: dat gaat van advies tot praten
met de bazen of, uiterste actie, een
proces tot loon vordering. Er zijn al
succesjes binnengehaald.
Een ander gróf voorbeeld van
knijpen op het winkelpersoneel. Al
weer geen incidenteel geval, maar
een landelijke keten van 30 breiga
renzaken. Een werkneemster in de
Randstad, filiaalcheffin, niet eens
meer piepjong: „Wij krijgen het mi
nimumloon en daar overheen een
percentage op de omzet. Op basis
daarvan heb ik die baan aangeno
men, want ik heb een kleine 200
reiskosten per maand. Die provisie
werd ingaande juli ineens ingetrok
ken, zogenaamd omdat het een
slappe tijd is. Scheelt per maand ge
middeld 300 bruto. Verder krijgen
wij geen toeslag voor werken op de
koopavonden, voor de zaterdagen
geen compensatie in uren, geen
ATV-dagen."
Na ontvangst van de schraperige
directiemissive kwamen zo'n 20 ge
dupeerde collega's bij elkaar, overal
uit het land, inclusief die van filia
len uit Breda, Veghel en Roosen
daal. „Die uit Limburg en het oosten
konden niet, het was ze te ver, een
aantal durfden niet omdat ze bang
waren voor hun baantje." Besloten
werd, de massale beknibbeling ge
zamenlijk aan te pakken, met de
vakbond aan de arm. „Het is leuk
werk, daarom slik je een hoop, maar
het was voor ons tot hier en niet
verder."
Een derde geval betreft een part
timer met een oproepcontract, die
wekelijks zo'n 15 uur in een Drentse
supermarkt werkt. Vanaf oktober
'84 worden hem vakantiegeld, vrije
dagen, toeslagen en dergelijke ont
houden. „Het gaat bij elkaar om
1700 bruto, ik kreeg het in de gaten
na praten met vrienden en bekijken
van de CAO. Mijn baas begint er
igo Brandt Corstius, de Amsterdamsi
1st, heeft weer eens toegeslagen. Brr
het opinieweekblad Haagse Post minist
pier en lijkt daarmee een vervolg te sc
imns in De Volkskrant, waar hij eerdt
'jding de Eichmann van deze tijd noerr
Mag een columnist zo maar alles sc
ijheid van meningsuiting en de vrijhei
wilde dieren en in de zomer Grondwet vastgelegd en deze vrijheden
zullen de vogeis zich er me: g°ed van de Nederlandse democrat»
■"-hteraf kan een beledigde partij imme
ar de Raad voor de Journalistiek of c
beten van geval tot geval uitmaken o
de normen van fatsoen heeft overtreden
Die normen worden door de rechtei
is objectief gezien niet. De rechter zal
ken dat hoge bomen veel wind plegen
^enschouw nemen dat een column, ee
altje, een literaire formule in zich draa
mg dat een column geen objectieve ar
puur persoonlijke, dus subjectieve, uite
Jjvoorbeeld Ruding een Eichmann is, rr
Imnist dat zo vindt. Een columnist pre
sn beeldspraken zijn onderwerp een bi
Pjheid mag hem daarbij niet worden c
de achtergrond van de vrijheid van men
Bt immers niet met hem eens te zijn?
I De grenzen worden door de rechter
free manieren: de beledigde partij kan 2
lijke stappen nemen. In het eerste ge\
6™ent om rechtzetting vragen, bij d(
- Officier van Justitie, trachten de schr
niet aan, zegt hij. Ik krijg het
woon niet. De bond maakt er m
werk van. Het zit erin, dat ik ui1
wraak nu aan de dijk gezet word
Maar als je ziet om hoeveel het gaal;
daar moet ik méénden voor wer
ken."
De actie krijgt een vervolg. Vol
gens de bond is slechts het topje val
een ijsberg boven water gekomen
In het najaar volgt een actie toege
spitst op arbeidstijden. In novembe:
komen de thuiswerkers en oproep
krachten met hun leed in de schijn
werpers. Daar moeten ook CAO-
voorstellen uit komen.
Op uitbuiting van vakantiewer
kers is niet speciaal gelet. „Al ken
nen we daar ook wel krass'
staaltjes van. Maar die spelen
minder af in de detailhandel, mee'
in de horeca en bij het bollenpellen.
Veel gedupeerden durven niet
klagen. Zij brengen de hele dag me'
hun baas achter de toonbank door.
zijn bang voor ruzies, brengen hel
dus niet op dat te trotseren.
De werkgevers, bij monde va»
een woordvoerder van het KNO"
(Koninklijk Nederlands Onderne-|
mersverbond), zeggen dat het alle-|
maal wel meevalt. Dat het in de de-
tailhandel met de betaling
bende zou zijn, is 'schromelijk over
dreven'. Maar ontkennen van aan;
gekaarte gevallen doet het KNO"
niet. De Waal van de Dienstenbond'
FNV: „Ze bagatelliseren het. Zeg
gen hun leden dat die de wette"
moeten uitvoeren, maar roepen te
gelijk wel dat het minimumloon!
veel te hoog is."
[fs gevangenisstraf veroordeeld te krijc
Maar het 'slachtoffer' zit in een moeiï
Qt tot extra publiciteit en de belediging
en 9aan leiden. Bovendien ka
ter als een 'literaire vrijheid' worden
'meen belang groter is dan het person
rken aans9annen van een proces kaï
^''ICI 2'»en daarbij in een glazen huis
n=£06bedoelen we niet het besturen
nstepehng van woorden, die een mer
uit polemieken met tegenstanders
-1 izj-,r^j0P maakt' ma9 niet te snel over
nt r h Zl,n enkele redenen waarom 1
I r, iecan af heef1 gehouden orr
Ben Brandt Cortius.
P°sj,tie_van Lubbers is nu extra pred
P' ^a" de Rijksvoorlichtingsdienst, H. v
Innon 6 da' wordt onderzoc
LP" worden ondernomen, als Lubd
«rijgt Z80r Wel m°9eliik dat die Bra
fc'2^(°°,k de w'is,e reactie zijn. B
Kletterkundigen voor een literaire
fn columns als Stoker en nu als
bnft 9ehalte.
aended^raaH,waarom ae eind- en hoo
left laten h Haagse Post de colu
Fonoenmt?an' De geachte dat
columnisten! 'S publicatie waa'
