ül
^Lage energierekening van levensbelang voor tuinbouw'
B,
Braks verricht
opening van
eerste bedrijf
D,
DIST]
Al vijfde deel van Madese 6Glazen Stad9 verkocht
Tuinder
B. van Huiten
ziet wens in
vervulling gaan
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1986
Energieprijs
Veto
Terughoudend
Dé toekomst
Modern
Deportatie
Florerend
Amerwarmte lokt
glastuinbouwers
De Madese burgemeester J. van der Linde:
„De toeloop groeit nu het eerste bedrijf in pro
duktie komt. Er gaat een belangrijke wervende
werking uit van het feit dat men nu hier in de
praktijk de voordelen van dit project kan toet
sen". - FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
►ij Made verrijst een Glazen
Stad. Dik een jaar nadat het plan
geboren werd is met de eerste teelt
begonnen. Zo'n 290.000
kerststerren zijn gepot in de eerste
kas die verrezen is in de
Plukmadesepolder. De eerste
kassen bestrijken een oppervlakte
van zes hectare. Binnen afzienbare
tijd zal er twintig hectare 'onder
glas' zijn en dat is de eerste ferme
aanzet tot de Madese Glazen Stad
die in zijn eindvorm, in 1991, een
oppervlakte moet beslaan van
honderd hectare en dan een
beeldbepalend element zal zijn in
de nu nog grasgroene polder.
Volgens gangbare normen in de
tuinbouw zal het project dan direct
werk bieden aan 300 tot 350
mensen. Indirect is er nog
werkgelegenheid te verwachten
voor 100 tot 125 mensen.
In Made koestert men zich
langzamerhand toch een beetje in
de zekerheid dat nu de eerste
schapen over de dam zijn er zeker
meer zullen volgen.
Door Kees den Exter
Opnieuw hebben drie bedrijven besloten
tot aankoop van in totaal 6,5 hectare
grond in het glastuinbouwproject Pluk
madesepolder. Mét de twee reeds geves
tigde bedrijven die reeds in aanbouw
respectievelijk produktie zijn is nu, ruim
een jaar na het opstarten van het pro
ject, een areaal van twintig hectare ver
kocht, het vijfde deel van de 'Glazen
Stad' die tussen Made en Geertruiden-
berg moet verrijzen en die in zijn eind
vorm honderd hectare gaat beslaan.
De drie nieuwe bedrijven hebben zich toe
gelegd op de groenteteelt en komen "ver uit
het land vandaan". Namen kan Mades burge
meester J. van der Linde op dit moment nog
niet noemen: „Zij zijn nog bezig met het af
stoten van hun huidige bedrijven en het uit
lekken van namen zou in dat verband hun on
derhandelingspositie kunnen schaden".
Met nog twaalf andere bedrijven zijn se
rieuze onderhandelingen over verhuizing naar
Made gaande. De heer Van der Linde: „En
dan zitten we echt in de sfeer van offertes.
Niet meegeteld zijn bedrijven die belangstel
ling hebben getoond, want dat aantal is veel
De bouw van kassen in de Plukrnadese polder vorder gestaag.
groter. De toeloop groeit nu het eerste bedrijf
in produktie komt. Er gaat een belangrijke
wervende werking uit van het feit dat men nu
hier in de praktijk de voordelen van dit pro
ject kan toetsen".
Het Madese glastuinbouwproject is vooral
gestoeld op de lage energieprijs, gevolg van
het feit dat voor het kweken van groente,
planten en bloemen in de Plukmadesepolder
gebruik gemaakt gaat worden van restwarmte
van de nabijgelegen Amercentrale. „Amer
warmte" is dan ook een gevleugeld woord ge
worden in het Madese gemeentehuis en op de
PNEM-centrale in Geertruidenberg.
De heer Van der Linde: „Oók nu de gas-
prijs dalend is kunnen wij de tuinders een
energieprijs bieden die 22 procent onder het
gasniveau ligt. Wij dalen mee. Immers, de lage
rentestand en dollarkoers verlichten de last
van de investeringen én met de lage gasprijs
dalen ook de produktiekosten van de PNEM-
centrale en daarmee de prijs van de afval
warmte. Bovendien mag je niet verwachten
dat de gasprijs zal blijven dalen".
In de inmiddels gereed gekomen kas van
2,6 hectare is Agro Kuituur Made BV onlangs
begonnen met het oppotten van 290.000
kerststerren. Die zullen zich in eerste instantie
nog koesteren in zonnewarmte en de warmte
van een noodvoorziening. Maar vanaf half
augustus zal dit bedrijf 'gestookt' worden op
Amerwarmte door middel van een dan gereed
gekomen aftakking van de 'Bredase' stadsver-
warmingspijpen. Half augustus komt ook de
tweede kas, van het chrysantenstekbedrijf Fi
des in produktie. Fides heeft een eerste fase
van drie hectare vrijwel gerealiseerd. Het is de
eerste aanzet van een kassencomplex dat in
1991 moet zijn uitgegroeid tot tien hectare.
Ook beleidsmatig heeft het Madese tuin-
bouwproject aardige successen geboekt. Per 1
juli is de tuindersvakbond van de Noordbra
bantse Christelijke Boerenbond (NCB) toege
treden tot de Stuurgroep Glastuinbouw Ma
de, het coördinerend lichaam van het project.
In de stuurgroep hebben zitting de gemeente
Made, de veiling in Breda, waterschap De
Ham en projectontwikkelaar Stichting Bevor
dering Tuinbouwbelangen (SBT) en de
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
PNEM. Met de toetreding van de Tuinders
vakbond van de NCB is voor de heer Van der
Linde het tegendeel bewezen van de stelling
van minister G. Braks van Landbouw dat het
bedrijsleven de komst van het Madese tuin-
bouwproject, of liever gezegd uitbreiding van
het glastuinbouwareaal niet zou zien zitten.
Op grond van die stelling heeft de minister
in ieder geval zijn veto uitgesproken over een
zogenaamde Terugploegsubsidie van ander
half miljoen voor het Madese project, een veto
dat volgde op een kamerbreed gesteunde mo
tie in het parlement waarin vóór de subsidie
werd gestemd. De heer Van der Linde: „Het
bedrijfsleven wijst ons project niet af. Inte
gendeel. De Bredase veiling, tóch een belang
rijke exponent van het bedrijfsleven, heeft van
meet af aan zitting in onze stuurgroep en nu is
de NCB gevolgd. Dat zegt toch iets. De minis
ter denkt dat wij hier aan areaalvergroting
doen. Maar vrijwel alle bedrijven waarmee wij
onderhandelen of rond zijn moeten elders wij
ken, bijvoorbeeld voor stadsuitbreiding".
„ERGENS diep in de herfst" zal
het glastuinbouwproject in de
Plukmadesepolder, tussen Made
en Geertruidenberg, officieel
worden geopend. Zeer onlangs
heeft minister G. Braks van Lan-
bouw het Madese gemeentebe
stuur toegezegd die opening te
willen verrichten. Braks 'opent'
dan het totale project én het eer
ste bedrijf dat zich er vestigde,
Agro Kuituur BV. Tijdstip en
programma van het openings
feest moeten nog worden vastge
steld.
Bij de provincie is, na vooroverleg, een sub
sidie aangevraagd uit een pot die bedoeld is
om het sociaal-economisch beleid van de pro
vincie impulsen te geven. De heer Van der
Linde: „We hebben goede hoop op een be
drag van drie tot vier ton. Wellicht wil de pro
vincie, die vierkant achter onze aanvraag voor
een terugploegsubsidie stond, nu uit eigen
portemonnee ter compensatie geld in ons pro
ject steken. Komt ook dat geld niet, dan is er
nog geen man overboord. We hebben steeds
gezegd dat dit project niet afhankelijk mocht
zijn van subsidies van hogere overheden en de
praktijk wijst tot op dit moment nog steeds
uit dat dat kan, hoewel het veel moeite kost".
Het Madese gemeentebestuur past onder
tussen wel goed op de eigen portemonnee. Of
zoals de heer Van der Linde het zegt: „In de
voorfinanciering zijn wij uiterst terughou
dend. Met wegen, nutsleidingen en andere in
frastructurele voorzieningen gaan we geen
streep verder dan strikt noodzakelijk is. Pas
als er zekerheid is over de komst van een
nieuw bedrijf gaan we verder met de voorzie
ningen".
Illustratief in dat verband is de wijze
waarop direct na de bouwvakvakantie werk
wordt gemaakt van de reconstructie van de
Plukmadeseweg. Dat is de belangrijkste ont-
sluitingsweg van het project, maar die heeft
momenteel nog slechts het formaat van een
ruilverkavelingsweg. De aanpassing bestaat
uit het aanbrengen van vier zogenaamde wis
selplaatsen, wegverbredingen waarop (vracht-
jauto's elkaar kunnen tegenkomen zonder ge
bruik te hoeven maken van de berm. Van der
Linde: „Het kan best zijn dat we volgend jaar
spijt hebben dat we de hele weg niet ineens
hebben laten verbreden. Maar dat soort spijt
is beter dan spijt over de investering in een
verbrede weg waaraan zich alsmaar geen be
drijven willen vestigen".
Volgens de heer Van der Linde hebben zich
bij de grondverwerving nog geen onneembare
obstakels gemanifesteerd: „Dat is en blijft na
tuurlijk altijd een kwestie van passen en me
ten. Maar gezien de prijzen én de vervangende
grond die geboden kunnen worden hebben
zich nu nog geen omoplosbare problemen
voorgedaan. Wij blijven overigens onverkort
op het standpunt staan dat er ten behoeve van
de glatuinbouw niet onteigend mag worden.
De Stichting Bevordering Tuinbouwbelangen
koopt de grond van de eigenaren en verkoopt
vervolgens aan belangstellende tuinders. Uit
de marge wordt een bedrag van 5 tot 6 gulden
gedeponeerd bij de notaris en daaruit worden
de infrastructurele voorzieningen betaald".
Door Kees den Exter
„Mensen zeggen dat we het eerst maar
eens moeten bewijzen. Dat is voor mij
nou net de uitdaging. De rompslomp
neem ik graag op de koop toe".
Samen met de Stichting Bevordering Tuin
bouwbelangen (SBT) en zijn broer exploiteert
de heer B. van Huiten het eerste bedrijf in het
Madese glastuinbouwproject: Agro Kuituur
Made BV. Onder 24.000 vierkante meter glas
staan sinds kort 290.000 kerststerren.
SBT, de stichting die fungeert als project
ontwikkelaar in de Plukmadesepolder, zocht
voor het 'modelbedrijf mede-exploitanten en
vond die in de personen van de gebroeders
Van Huiten. Voor onze gesprekspartner was
dit dé kans op vervulling van een lang gekoes
terde wens: als zelfstandig ondernemer wer
ken in de tuinbouw.
De heer Van Huiten: „Na de Hogere Tuin
bouwschool in Den Bosch en een jaartje on
derzoek heb ik als bedrijfsleider in loondienst
gewerkt. Maar ik heb altijd in mijn achter
hoofd gehouden dat ik ooit nog eens als zelf
standige aan de slag wilde. In de tuinbouw
gaat het vaak nog om gezinsbedrijven. Gezien
mijn leeftijd wil ik niet meer in een oude ver
sleten tuinderij stappen om daar dan het
startvermogen voor een modern bedrijf te ver
garen. Maar wil je op mijn leeftijd met een
modern bedrijf beginnen, dan zul je met ande
ren in zee moeten. We hebben nu een mana-
gementsteam en daarin neem ik de organisa
torische en kweektechnische aspecten voor
mijn rekening. Begin dit jaar wist ik bij wijze
van spreken nog niet eens waar Made lag, nu
heb ik hier mijn bedrijf. Inderdaad, je kunt
wel zeggen dat het erg snel gegaan is".
Naast het verlangen naar zelfstandigheid
vormden andere aspecten de aanleiding om
uitgerekend in Made, in een gloednieuw pro
ject terecht te komen: „Op de langere termijn
is Amerwarmte gewoon dé toekomst. Een zo
laag mogelijke energierekening is een levens
voorwaarde voor de tuinbouw. Bij mijn laat
ste baas stookten we, op experimentele basis
en met overheidssubsidie, snoeihout. De
animo nam wat af, omdat de energieprijzen
Tuinder B. van Huiten: We krijgen hier een
prima infrastructuur, grote kavels en omdat er
alleen glastuinbouw komt, zullen we hier niet te
maken krijgen met tegenstrijdige belangen. Dat
bevordert het sociale klimaat, een niet onbe
langrijke factor voor de tuinbouw".
- FOTO MARCEL BEKKEN
momenteel een dalende lijn vertonen. Toch
zag ik dat experiment helemaal zitten. Snoei
hout zal er altijd blijven. Op termijn zullen de
energieprijzen hoe dan ook weer stijgen.
Daarom geloof ik ook heilig in het project
Plukmadesepolder".
Ander belangrijk facet bij het snelle besluit
van de heer Van Huiten was dat de Plukma
desepolder in zijn geheel zal worden ingericht
voor de glastuinbouw: „We krijgen hier een
prima infrastructuur, grote kavels en omdat er
alleen glastuinbouw komt, zullen we hier niet
te maken krijgen met tegenstrijdige belangen.
Bij Agro Kuituur worden 290.000 kerststerren in de kas geplant.
Dat bevordert het sociale klimaat, een niet
onbelangrijke factor voor de tuinbouw".
Het spreekt Van Huiten ook aan dat hij
aan de slag kan in een kas die gebouwd en in
gericht is volgens de mondernste inzichten en
voorzien is van de laatste snufjes: „Die voor
waarde heb ik me altijd gesteld bij het stich
ten van een zelfstandig bedrijf'.
De ruiten in de kas van Agro Kuituur
Made BV hebben een breedte van 112 centi
meter en de spanten staan liefst 4,5 meter uit
elkaar. Daardoor is een maximale benutting
van het zonlicht gegarandeerd. De heer Van
Huiten: „Breder kun je de ruiten en de span
ten niet maken. Het einde is bereikt. Je moet
bijvoorbeeld voldoende stevigte hebben om
verwarmingsbuizen en regenleidingen te kun
nen bevestigen".
Voor de verwarming van de kas zorgt liefst
30 kilometer driehoeksbuis. Die heeft, reke
ning houdend ook met de hoeveelheid warm
water die er doorheen stroomt, een groter uit
stralend oppervlak dan een ronde buis. Bin-
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
nenkort komt daar nog eens, net boven de
grond, 48 kilometer slang bij. Dat alles moet
zorgen dat in de kas de temperatuur 28 tot 30
graden hoger kan zijn dan de buitentempera
tuur.
Agro Kuituur Made BV specialiseert zich
in potplanten. Volgens de heer Van Huiten is
het geen bezwaar dat planten alleen in het
Westland geveild kunnen worden: ,,'s Mor
gens om zes uur ben je net zo snel van Made
in Naaldwijk als van Monster in Naaldwijk.
En in het ene geval praat je over 15 kilometer,
in het andere over 70 kilometer".
Het is u wellicht
gevallen dat
hunker naar trac
ties. We hebben er weinig
we schuwen ze, maar ik wil m
wel eens een noviteit aanprijs
als traditie voor morgen,
meen dat hiertoe ook de M(
thode-Doosje voor in aann*
king komt. Het gaat hier om#
terne ballingschap, t
groepscommandant Doos
jeugdige toeristische raddraj
ers uit Zeewsch-Vlaanderen 4
porteerde. Hij zette de opro?
lingen van wie er elf uit Br:
bant en Limburg afkomstig
ren, op de pont naar Vlis
gen. Onmiddellijk werd
fantoom van Koppejan uit
kast gehaald, die in de roerig
zestiger jaren Vietnam-betogei
in Amsterdam in vrachtauto
liet laden voor een rit na
verre buitenwijken, waar
zonder kompas en stuurto
werden losgelaten. Koppejt
was fout, maar Doosje kwelt:
ieder geval geen vredesengels
Koppejan is met genera
Westmoreland de geschieden
ingegaan. Zijn naam is vent
ven met Da Nang en de Tet-t
fensieven. Groepscommandt
Doosje echter behoort bij
emballage van een geslaaf
toeristenseizoen. Moge Doos
aldus traditie worden. „Ik be
verpakt", zal de gedeporteeri
straatschender zeggen als Br#
kens aan den einder verdwijnt
•ZATERDAG 9 AUGU
Tijdens een excursie naarbi
eiland Terschelling bleek or
daar de Methode-Doosje
worden toegepast. Al jarc
Commissaris Blikslagter aldu
geboren te Landerum, niet vt
van Formerum, zou de not!
broer kunnen zijn van de It
roemde concierge uit Bordt
wijks 'Bint': ook hij kijkt dor
een bril van bloed. Wel
pretoogjes, want Blikslagter
een rondborstige vrolijl
eilandbewoner. Hij toont me:
vangst van de dag: elf raddrai
ers, die met de rechterarm rni
dels een handboei aan
dikke retourleiding van de ct
trale verwarming langs het p
fond zijn geklonken. „We b
ben hier geen cellentekoi
zegt commissaris Blikslag!
„Kijk die koppies nu eens c
moedig hangen. Dit gif!
kertje hier heeft een
vrouwtje, dat niet snel
van zijn brompad sprong uit
scholen voor vuile vieze
rotte teef. Het wijfje, net
op haar mondje gevallen, ri
vanuit de zachte berm, dati
moeder en toen was hij in
rood waas teruggereden,
wilde met haar op de vuist,
gaat met de boot van vijf u
naar Harlingen."
We lopen langs de sombt
galerij. Blikslagter: „Deze!
reboer heeft in een bios zijn
nen op de rugleuning van
voorzitter laten rusten. Biji
daarna ontstane twist is
non-agressor zes tanden bij
geraakt. Dit Rambootje is
als een lammetje. Ach, ze
nen het allemaal niet zo
Goeie jongens."
Commissaris Blikslag
(mijn opa vocht op Atjeh,
ik ben een voorstander
mild optreden) staat stil l
langste der elf geketenden.
rechterhand van de verzegd
arm hangt juist boven en te
den het hoofd, als een B
slachtige Hitlergroet. De
ste staat bijkans op de tenen
heeft de arm gestrekt, zoals f
doelwachter die een bal over
lat heeft getipt. De gelaat
drukking der raddraaiers
droevig-penitent.
„Neen", zegt commissi
Blikslagter, „van deportatie
op de Waddeneilanden
sprake. Met zachte aands
praten we deze jongens dep
op. Zij doen aan zelfverk®
ballingschap. Wij zien ote
graag als Hermandad in vt
tijdskleding. Informeel, t
doeltreffend." Hij spreeki
langste gekluisterde toe: „B
Het antwoord, gesmot
„Dank u commissaris Bliksl
ter." Blikslagter: „Hoorde
daar iemand klerelijer zegg'
De kortste, nog met een sp
van verzet: „Nee commis'-
Niemand heeft hier kietel
gezegd en ook het woord kif
zak is niet gevallen."
omt
E Triton Line, die dt
bevaart met het m/s Pose
Dat belooft wat. De oudf
vertrouwden op hun zeeg
Triton en Poseidon als ze
sop kozen. Komt dit duo
pas in noordelijker vaarw
Een handige Hagenees
dat het Duits/Scandinavi
voorbeeld - tochtjes door
internationale wateren, w
passagiers belastingvrij ir
kunnen doen - navolging
op het traject Vlissingen-j
En hij overtuigde een red
reisorganisator. De Duits
See Touristik en het Zeeu
reisbureau Van Fraassen/
International stelden een
een organisatie beschikba
vormden de Triton Line.
Ze zagen brood in deze
markt', al maakten ze nie
flitsende start. Belgische c
lagen dwars, en een golf v
publiciteit hield vervolger
Belgen van boord. Maar
Adri van Fraassen geloofi
de nieuwe onderneming, i
najaar zou See Touristik e
groter schip inzetten op d
lijn. Het Wapen van Ham
plaats van de Poseidon. E
minder, maar twee keer zc
passagiers. Met de hulp v;
zeegoden en als Van Fraa
maar genoeg kooplustige
en serveersters met zeebei
te vinden, dan lukt het we
Door Jan Jat
Handen op de rug,
verschillig kijken ze t
giers langs, maar de
in Zeebrugge zijn zie
woordelijke positie b
is het m/s Poseidon
de Vlaamse haven en
letten geblazen, voor
Zo gevoelig ligt het i
nige gazet bloklette
kwestie van de tax-fre
boord. Hollanders koi
derd passeren, de Bel
liet landgenoten bels
len.
Nu is er amper nog
boord, zodat het vierta
heeft. Niet een tas gaat
ziet u wel meneer. Het
zo'n vaart niet. Weet u
een vooraanstaande gast
weest, die daar last mee
denken wij. En die heeft
heleboel heibel over ger
controles hier vallen bes
een. De pers heeft het ot
schien spreekt daarom ui
wantrouwen dan uit hun
Toch denkt ook Van 1
ellende met de douane n
is. „De EG-richtlijnen
«genlijk geen probleme
Hij gaat de Belgische ma
ken, vervroegt de afvaa
brugge, ziet met spannin
een groter schip tegemoet
sers en de Denen in het n
dat kunnen wij hier ook"
Hij had het zelf kunnei
stom he, dat je niet op
maar die eer moet ik to
anders laten." Hagenees
pensioneerd medewerker
