X
WOENSDAG 6 AUGUSTUS 1986
EXTRA
Beeldenparken zijn in de zomermaanden een
Nederlandse attractie of een uitnodiging tot agressie en
vernielzucht geworden. De reacties - van bewondering
tot verguizing - laten zien dat beeldende kunstenaars
méér zijn dan entertainers. En ook, dat de zwaar
gesubsidieerde 'speeltuinen' een ander aanbod hebben
dan die waar galeries en verkoop de keuzes bepaalden.
We gingen naar zeven parken
om te kijken en te reageren.
WOENSDAG 6 AUGUS
NEDERLAND 1
NEDERLAND 2
BELGIE NED 1
Suske en Wiske:
Beelden oogsten tussen
Sonsbeek en Dordwijk
Door Henk Egbers en Lia Roose
SONSBEEK, het park in het hartje van Arn
hem, is een begrip als het om beeldenexposi
ties gaat. Nog steeds, want ook al is het 16 jaar
geleden dat de laatste plaatsvond, internatio
naal kwam men weer van alle kanten aanhol
len om de opening van 'Sonsbeek 86' mee te
maken.
Wie nog met 'Sonsbeek buiten de perken' (1971) in
zijn hoofd zit, moet wel een slag omdraaien wil hij
niet teleurgesteld worden. Maar wie zich bewust is
dat nu tegenover het spektakel van '71 intimiteit - op
gesloten in drie paviljoens en een villa - staat, is ge
waarschuwd. Sonsbeek als beeldenpark is bijna een
overbodigheid geworden.
een hechtere traditie is de ex
positie 'Natuur en Sculptuur',
die Beatrijs van den Brink-
Vandepoel nu alweer voor het
zestiende achtereenvolgende
jaar organiseert. Het bos- en
weideachtige terrein langs de
weg Eersel naar Steensel is dit
jaar wat veranderd om de vier
mannen en de vier vrouwen,
die er hun beelden neergezet
hebben, nog meer 'ruimte' te
geven.
Het is een mooie collectie
geworden. De ruim zeventig
beelden geven, met de ook ge
ëxposeerde doeken van Rien
van den Brink, -mogelijk
méér dan op Sonsbeek - de ac
tuele trends binnen het kunst-
gebeuren aan: vanuit de abs
tractie zoeken naar een (beter
verkoopbaar) realisme/natu
ralisme.
De natuur-takkige sculptu
ren van Hans van Eerd en de
aan natuurstenen onttrokken
geheimen via tekens van Coen
Meulendijks laten het natuur
beeldenpark onverlet; onder
steunen het eerder. De discus
sie tussen cultuur en natuur
wordt levendig via de kromme
en rechte lijnen in de objecten
van Freddy Wolf-Wubben,
terwijl in de monumentale ra
tionele vormen van Erzsike
Mari eerder de techniek haaks
op de natuur wordt gezet.
Luguber ontluisterend is de
aangevreten menselijke na
tuur in de polyester mensenfi
guren, die Letty Tax in het
groen dropte. Het autonome
beeld wordt door Nicolas van
Ronkenstein vertegenwoor
digd. Zijn barokke fantasieën
wachte je als een sprookje op
bij het begin van 'het park'.
Joop Wouters reikt de natuur
in steen letterlijk de hand in
zijn goed gekapte stenen,
maar gaat de kitscherige kant
op met zijn op stenen lijkende
koppen in brons. De op de ki
mono geïnspireerde gesty-
leerde keramische plastieken
van Mieke Pontier en de weer
meer geschilderde -en wat
minder grafische- doeken van
Rien van den Brink dienen de
schoonheid onderdak bij dit
fraaie buitengebeuren in Eer
sel.
Of dit écht de internationale
trend is, die hier te zien is, wa
gen we te betwijfelen. De col
lectie lijkt voor een belangrijk
deel een soort nabloei van de
zestiger en zeventiger jaren.
Bovendien vragen we ons af of
het feit dat bij de organisatie
van dit gebeuren nogal wat
vrouwen een bepalende rol
hebben niet van invloed was.
Het naar binnengekeerde as
pect ervan wordt bijvoorbeeld
benadrukt door de moeder
lijke taal van artistiek direc
teur Saskia Bos ('huid en huls
staan dicht bij elkaar; de eier
schaal omsluit het kuiken als
een huid die huis is') en Ma
rianne Brouwer in de catalo
gus ('ondanks de vele pogin
gen om natuur en cultuur,
'binnen' en 'buiten' te verzoe
nen, zal geen glaswand ze ver
enigingen, waar deze twee ge
scheiden zijn geraakt'). Deze
uitspraken geven al een aar
dig kader bij dit, door Liesbeth
Brandt Corstius geïnitieerde
gebeuren; meer dan het gele-
genheids-bla-bla van de voor
zitter (dan toch weer een man),
die het heeft over 'Sonsbeek 86,
een experiment en avontuur'.
Wat het maar waar
De buitenkant. Een park
met sculpturaal natuurlijk ge
weld waarin enkele ver
dwaalde 'beelden' staan, zoals
een allebehalve transparante
bunker (ook nog Schutzraum
geheten/Thomas Schütte), de
Efteling-achtige OMO-poort
van Dokoupil, de door Mario
Merz neergelegde reeks cij
fers, de romantische Miroir
d'eau door Bertrand Lavier
opgehangen bij een waterval
of een tussen de bomen han
gende doorgezaagde steen
(binnenkant/buitenkant) van
Fabro. In dit buitengebeuren,
dat theater, waarin het be
dachte het aflegt tegen het
spontane, zijn enkele pavil
joens geplaatst. Een prijs
vraag, met jurering onder lei
ding van Jurriaan Schrofer,
gaf Wiek Röling de kans om
een heel transparant pavil
joen-, drijvend op een vijver, te
bouwen. In deze prachtige bij
outeriedoos krijgen de thea
traal uitgelichte kunstwerken
van onder meer Deacon, Du-
jourie, Fortyn/O'Brien en Pa-
olini een overaccent -of een
aanvulling die er niet om liegt.
Ook de architecten Ben-
them/Crouwel maakten een
prachtige glazen doos, die het
binnen/buiten harmoniseert
en de 'kinderlijke' objecten
van Kapoor, de 'natuurlijke'
sculpturen van Penone of de
poëzie van Henk Visch (ja, er
zijn ook enkele Nederlanders)
tot de macht van het heilige
verheft. Verder is er nog een
heuse broeikas gebouwd,
waarin de fröbelachtige
bootjes van Nagasawe, de na
tuurlijke/culturele materialen
van Carel Visser of de beflit-
terde meubelstukken van
Cragg verder kunnen uitlopen.
Dan is er nog een villa, die
halsoverkop opgeknapt wordt
en straks een internationaal
Art Centre moet worden,
waarin onder directeur H.
Helldorfer het (financiële)
neusje van de kunstzalm (an
tiek en modern) onderdak
moet vinden.
'Daarin staan een aantal in
teressante zaken, die onder
meer de relatie architectuur
en beeldende kunst aan de
orde stellen. Bazil/Bousta-
mente, Fischl/Weiss, Horn,
Kemps, Klingelhöller, Schütte,
Veneman, Bagnoli e.a. zorgen
voor het boeiendste deel van
de expositie. Dus niet over
slaan dat feodale gebouw. Dat
tenslotte ook Liesbeth Brandt
Corstius een prijs vroeg voor
haar initiatief lag voor de
hand. Met Sonsbeek ben je er
nog niet. Ga kijken naar het
Gemeentemuseum, waar met
werk van Oldeburg, Fabro,
Flanagan, Chamberlain en
vele anderen getoond wordt
waarmee het Sonsbeek van nu
te maken heeft of zou moeten
hebben. Tenslotte: er zijn
wedstrijden, rondleidingen,
educatief materiaal etc. Uw
VW weet er meer van en an
ders tel. 085-420330.
Natuur en Sculptuur
Niet zo groot, maar wel met
Natacha Parry (links) en j
night Lace' (België-Ned., nefj
Tn nol Breek me de
"-UU J bek niet open
Nicolas van Ronkenstein met een bronzen 'Synthese' in Eersel
Piaswij ckpark
Een tweetal kilometers na de
afrit Hillegersberg (autoweg
Rotterdam-Den Haag) ligt het
Plaswijckpark. In het rosa
rium van dit wandel-, speel-
en klein dierenpark zijn, door
galerie Aelbrecht, op de eerste
plaats bronzen plastieken van
Evert den Hartog geplaatst.
Nogal wat eenling-beesten als
hoen, poes, fazant, uil, reiger
etc. Tamelijk gladjes. Gesloten
vormen. Wel goed, maar niet
zo spannend. Interessanter
worden de beesten gegroe
peerd; als twee meeuwen bij
voorbeeld. Heel boeiend zijn
zijn stieren, al of niet gecom
bineerd met een vrouw. Plas
tisch heel krachtig en het
'tuinbeeld' ver overstijgend.
Minstens zo interessant zijn
ondermeer de vrouwenfiguren
van Jos Oehlen. Met een natu
ralisme van de goede soort
speelt hij daarbij het spel van
de balans. Veel dramatischer
zijn de bronzen torsen van
Dankowa, waarbij die van Pa-
roubek tamelijk maniëristisch
afsteken. Jan Steen (ja, hij
schijnt er familie van te zijn)
maakte hele fraaie kikkerfi
guren en een beeld als 'de
schreeuw' - een expressieve
mensenfiguur- verraadt zijn
relatie met het theater. De eni
ge, die niet naturalistisch/fi
guratief werkt in dit gezel
schap is Eric Claus, die zijn
hoekig gelede plastieken onder
het regiem van de archtitec-
tuur brengt. De hele tentoon
stelling is echt samengesteld
naar een kopend publiek toe,
dat in deze tijd steeds meer
neigt naar de gemakkelijke fi
guratie.
Prijzenswaardig
Rondom de kersverse Dord-
wijk-prijs voor jonge beeld
houwers heeft de daarvoor in
het leven geroepen stichting
op het landgoed Dordwijk een
tentoonstelling ingericht met
werk van elf uitverkoren me
dedingers. Dordwijk is te be
reiken door op de autoweg in
-««■ -
De Villa Pergola van Pieter van Evert in Dordrecht.
de richting Rotterdam de
tweede afslag Dordrecht te
nemen en vervolgens via Laan
van de Verenigde Naties rich
ting Papendrecht naar de
Overkampweg te rijden. Par
keren bij de Drechtstedenhal
waarna een wandeling van 5
minuten naar de Achterweg u
brengt in het park waar mini
malisten, constructivisten en
noeste steenhouwers zijn te
vinden.
Het meest interessante werk
komt van degenen die zich be
perkt hebben tot het uitdiepen
van enkele eigenschappen van
metaal. De kracht en de flexi
biliteit samen bieden de moge
lijkheid tot een expansieve
vormgeving, zoals geen enkele
grondstof dat kan. Daar is bij
voorbeeld de 2 meter grote
halve cirkel van Mirjam
Hoekman, die letterlijk door
sneden wordt door twee verti
cale hoekijzers, zodat visueel
het bovenste segment van de
cirkel tussen de pijlers be
weegt. Zij is een van de weini
gen die kleur functioneel ge
bruikt hebben. Haar contrast
rijke kleurkeuze versterkt de
lineaire vormen en is pas op de
tweede plaats decoratief.
Pieter van Evert koos voor
een architectueel uitgangs
punt. Gesloten vormen van
met hardboard dichtgetim
merde huisjes bakenen zijn
terrein af, dat hij verder
ruimtelijk inneemt door tus
sen deze eindpunten open hou
ten staketsels te plaatsen, ook
weer van simpele huisjesvor-
men, alles spierwit geschil
derd. Het gaat dus alleen om
de lijnen die de open en dichte
vormen met elkaar verbinden.
Aardig idee, jammer dat je op
zo'n hinderlijke manier aan
het bubbelende kromtrek
kende hardboard wordt herin
nerd.
Anton Broos kreeg terecht
deze eerste Dordwijk-prijs.
Het bestuur wil daar overi
gens een traditie van maken
om zo jonge beeldhouwers aan
te moedigen naar buiten te
treden. Broos gebruikt de
weerbarstige spankracht van
Zo maakte Johan Wagenaar een 'Waterwissel' in de slot
gracht te Amerongen.
staalplaat als uitgangspunt.
Als een blauwe haaievin staat
zijn markante vlijmscherpe
driehoek, waarvan een smalle
reep bijna tot aan de punt is
afgeknipt en als een ijzerkrul
horizontaal de ruimte in
zwiept.
Het prachtige landschap
met daarin langs de grote vij -
ver nog een vaste collectie
constructivistische beelden
maakt de middelmatigheid
van de rest van deze expositie
meer dan goed.
Hogeschoolkunst
De gladgeschoren grasvelden
met solitaire schaduwrijke bo
men en elegante waterpartij
en, die het licht golvende ter
rein van de hogeschool in Til
burg onderbreken, lenen zich
uitstekend voor de expositie
van monumentale sculpturen
van negen beeldhouwers. De
wisselwerking tussen monu
ment en landschap is hier op
vallend goed. Tegen de grijs
stenen-wand van het hoofdge
bouw staat een hoog, uit
rechthoekige houten panelen
met spiegelglas opgebouwd'
geval van Wim Doreleijers. De
panelen 'vormen een raam
werk, als een variatie op het
thema zonnecel, streng in zijn
vormen, speelt door de lichtre
flectie.
In de aangrenzende binnen
tuin staat een kleurige plaat
stalen constructie van Dorothé
Jehoul. De vorm is verrassend
en dynamisch door de ver
schillende hoeken waarop de
platen tegen elkaar zijn gelast
met dwars daarop in sterk
contrast een serie anders ge
kleurde pijpen.
In het park is het ondoenlijk
de objecten te identificeren;
Saskia Bos in Sonsbeek bij hangende steen van Fabro
figuratieve beeld, hier nog
veel conceptuele nabloei. Voor
een belangrijk deel een Neder
landse aanvulling op Sons
beek, waar het Nederlands in
ternationale aandeel onderge
waardeerd is. Ook hier een
verdere dematerialisering van
dingen, die - als je de catalogi
van de Kring bij de Amstel-
parkexposities van de laatste
10 jaar bekijkt- wezenlijk
geen grote ontwikkeling heb
ben doorgemaakt.
Niemand komt weliswaar
met precies dezelfde ogende
dingen als b.v. Asjes van Dijk,
die tien jaar geleden exact de
zelfde bloemtoortsen maakte.
Ook de fraai vervaardigde
houten horens door Roel Teeu-
wen zijn opnieuw verhuisd.
Tine van de Weyer is land
schappelijk bezig met haar in
klei gestolde golven. Verbro
ken verbindingen in een hard
stenen kolos (Jan Timmer), om
evenwicht balancerende staal
platen (Van der Made), een in
staal opengevouwen prisma
(Van Bennekum), ruimte be
palende houten spiesen (Mei-
nen) of tentachtige binnen -
buitens (Van Kervel)... het
zijn allemaal varianten op
veel bespeelde thema's.
Maar waarschijnlijk is dat
nodig om het 'Volksempfin-
den' in te slijpen. De geëmail
leerde grillige grijparmen van
Mariann Shields of een kit
scherige Fountain of love van
Hans La IJey spelen dan meer
in op de jonste neiging tot neo-
barok. Binnen in het kasteel
staan wat kleinere zaken als
maquette voor het Saenre-
damproject van Lucien den
Arend en hechte kleine monu
mentale zaken van o.a. Ilgen,
De Gelder, Zandstra en Scho-
le. Aardig is ook de mogelijk
heid om een cassetterecorder
te huren (borgsom 150)
waarop de kunstenaars zelf
met woord en muziek achter
grondinformatie geven over
hun geëxposeerde stukken.
Beeldenoogst
In een duidelijk niet door een
of andere ministerie onder
houden kasteeltuin is één van
de spannendste exposities uit
deze serie te zien. Onder het
motto 'De Amerongse Oogst'
hebben ruim dertig kunste
naars hun objecten (meestal
ter plaatse) gemaakt in het
feodaal-calvinistische dorp
Amerongen, aan de Utrechtse
Heuvelrug. Kunstenaars rea
geerden op de interessante
bostuin rond het strakke 17e
eeuwse kasteel en op de omlig
gende landerijen. Boeren
werkten positief mee, maar de
autochtone bevolking rea
geerde aanvankelijk nog
agressiever dan de koeien die
hun, uit ijzer en canvas in een
weiland opgebouwde,'colega's'
(door Judith Groeneweg) let
terlijk onderuit haalden.
nagenoeg alle naambordjes
zijn verdwenen. Imposant is
het scherm van dor hout
waarvoor een soort wandel
gang in als bomen geplaatste
stukken natuursteen. Langs
de rand van de vijver liggen
als twee gestroomlijnde vin
vissen enorme driehoekige
platen aluminium te glanzen
in het water. Op een lichte
glooiing houdt een forse steen
met een gat erin als een vuist
een bundel lange betonijzers
gevangen, die bevallig mee
buigen met de ondergrond.
Een andere blikvanger met
grote esthetische kwaliteiten
is een compositie van vier
kante licht gebogen geroeste
staalplaten, die als de bladen
van een boek uiteen waaieren.
Al met al een genoegen om
hier rond te wandelen.
Beeldhouwerskring
In Baarn bouwt de steeds ac
tieve Nederlandse kring van
Beeldhouwers aan een traditie
in een deel van het prachtige,
door het ministerie van land
bouw onderhouden, 'Engelse'
park van kasteel Groeneveld
(130 hectare). Liefst 36 leden
laten op 'Skulptuur '86' zien
wat ze op dit moment denken
over 'beeldhouwen'. Daarvan
blijken er welgeteld twee uit
Brabant (Tine van de Weyer,
Tilburg en Henk Emmelkamp,
Den Bosch) en geen uit Zee
land afkomstig. Ondanks alle
'nieuwe' trends in de richting
van het autonome, esthetisch-
Deze tentoonstelling is
spannend, omdat er een inven
tieve inzet valt te proeven'
door kunstenaars van oud I
jong (er zitten enkele acade-i
miestudenten onder). Soml
misschien wat gemakkelijk
pretentieus, maar veelal me:
een ervaren betrokkenheid o;
de omgeving. 'Vluchtte' men ïrl
Sonsbeek naar binnen, hieriil
nog sprake van een werkelijl
buitengebeuren. Het kan nog
Of je dat zult ervaren bij he:
zien van 31 zakken gips
Aalders op entree-muurpila-j]
ren legde is te betwijfelen.
De witte kubusaccenten die
Van Dorp tegen de gracht-
muur plaatste of de glazentra;
van Schweitzer tegen de kas
teelomheining spreken eer
duidelijke taal. Dallinga zetl
een 6 meter hoge duikend,
zeeman van stro in de grasze
en Emmerzael bouwde vatl
riet en glas een fraai tweeling
broertje van het kasteel. Ooi
het water nodigde. Wagenaa:
maakte van natuurlijk mate
riaal een mooie waterwissel
Ritmeester vervaardigde eer
slangachti element dat weet
spiegelend dialogeert me
twee bogen in het nabije
bouw.
Berend Hendriks zette e;
een autonoom en detoneren:
monument neer voor de uitgt-l
storven adel. Henk van Be-:
nekum markeerde met wik'
ijzeren buizen het graf vit
een geliefd adelijk paard
het bos, waar de plaatselijk:
kunstenaar Nic van Os zijt
theatertje van narrige 'tuis
beelden' mocht neerzette
Binnen dit bestek kunnen w|
niet meer noemen. Maar
zelf oogsten met de mooi veijj
zorgde catalogus in de hand.
Waar en wanneer
ARNHEM: Sonsbeekpark
lijks open van 10-19 uur. Geme
temuseum dagelijks van 10 (zo 11:
17 uur. Toegang 7,50 (kinder,
onder 8 jaar gratis). Catalog:
55,-. Tot en met 14 september
EERSEL: De Hoge Hees,
Steensel en Eersel. Open vij
woensdag tot en met zondag vii
11-18 uur. Toegang gratis. Cata
gus 10,- Tot en met 24 augustus
HILLEGERSBERG: Piaswijs
park, C.N.A.Looslaan 23, Rotte
dam. Open: dagelijks van lOj
uur. Toegang: 2,75 volwassene
en 1,75 kinderen.Catalogus lij
Tot 31 augustus.
DORDRECHT: Landgoed Do
wijk; Achterweg. Open: woer
zaterdag en zondag van 12-18 ml
Toegang gratis. Catalogus ltj
Tot 31 augustus.
TILBURG: Tuin bij de hoi
school, Hogeschoollaan 235. Op
altijd. Tot31 augustus.
BAARN: Kasteel Groene»
Open: dinsdag, woensdag en
dag 10-17 uur; zaterdag en zoni
12-17 uur. Maandag en dondert
gesloten. Toegang gratis. Cat
gus 5,-. Tot 20 oktober.
AMERONGENKasteel Amen
gen. Open: dinsdag tot en met 2
dag 10 (zo 13)—17 uur. Tor::-'
2,50. Catalogus 25,-. Tot 9 ok|
ber.
Vanavond gaat het om men
sen die opgegroeid zijn als I
oudste kind in een gezin. De
voor- en de nadelen van
deze positie worden uit de
doeken gedaan door Ria
Beckers, PPR-fractieleider
in de Tweede Kamer, bis
schop Ernst van Breda, diri
gent Edo de Waart, een Su
rinaamse moeder met haar
dochter en enkele kinderen
van een jaar of tien. Veel
leed bij de oudste kinderen,
want die moeten alle vrijhe
den bij hun ouders bevech
ten, terwijl jongere broers of
zusjes wat dat betreft in een
gespreid bedje komen. An
derzijds hoeft de oudste na
tuurlijk nooit kleren af te
dragen.
20.10
Groei
In het Engelse tv-spel van
Peter Smith (regie) worden
de problemen behandeld
van mensen die met een
groeistoornis zijn behept.
Mensen kunnen daardoor te
lang uitschieten, maar nog
meer hinder ondervinden de
mensen die te klein blijven.
In de film gaat een ouder
paar met een dochtertje dat
ernstige groeistoornissen
vertoont, op bezoek bij een
vriend die een boek wil
schrijven over de problemen
die een en ander met zich
meebrengt. Tijdens het be
zoek wordt niet alleen ge
sproken over de medische en
praktische kanten, maar ook
over de psychische druk die
door het ziekteproces wordt
veroorzaakt.
20 4111 Valslrikte
iu'4u I middernacht
Doris Day speelt de belang
rijkste rol in de Ameri
kaanse thriller Midnight
Lace, door de BRT gebracht
onder de titel 'Valstrik te
middernacht'. De film is ge
baseerd op het toneelstuk
Mathilda shouted fire' van
Janet Green en werd gere
gisseerd door David Miller.
Het verhaal gaat over Kit
Nite-creepers van Marianne Shields in Baarn.
