Top Gemenebest bespreekt sancties Zuid- Afrika
Het sprookje van Kalkar is bijna uit
Machtsverschuiving
na verkjezingen
Maleisië verwacht
Kwestie Zuid-Afrika
een beproeving
voor Gemenebest
Nederland ziet bui
nog niet hangen
GEEN BI
DESTEMCO
Offer
■ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1986
T5 PAGINA 2
ACHTERGROND
DEELSTAATREGERING SPEELT ZWARTE PIET DOOR NAAR BONN
ZATERDAG 2 AUG
DEN HAAG - Na di
binet-Lubbers II be
van het regeerakk-
CDA en VVD steur
verkort.
De Maleisische premier Dr. Mahatmir Mohamad
NIEMAND twijfelt er
aan dat de multiraciale
coalitie van de Maleisi
sche remier Mahatmir
Mohamad de parle
mentsverkiezingen aan
staande zondag gaat
winnen.
Maar de parlementaire
meerderheid van de coalitie
kan als gevolg van de econo
mische en politieke proble
men zodanig kleiner worden
dat zijn eigen politieke toe
komst op het spel komt te
staan.
„De regering heeft een
tweederde meerderheid no
dig om het land effectief te
kunnen regeren", aldus Ma
hatmir. En in een oproep aan
de zeven miljoen kiezers om
extremisme, fanatisme en
racisme verre van zich te
houden, presenteert zijn coa
litie zich als 'de verdediger
van het volk' en brandmerkt
de het oppositiefront onder
leiding van de fundamenta
listische islamitische partij
PAS als een 'onheilige unie'.
De premier schreef op 18
juli vervroegde parlements
verkiezingen uit, een jaar
voordat zijn ambtstermijn
van vijf jaar afloopt. Hij is
zelf vol vertrouwen dat het
13 partijen tellende Nationale
Front zijn tweederde meer
derheid zal behouden die de
regering het recht geeft de
grondwet te wijzigen. Als het
front die meerderheid ver
liest, komt Mahatmir waar
schijnlijk onder druk te
staan om af te treden als pre
mier en als leider van zijn
eigen partij, de Verenigde
Maleisische Nationale Orga
nisatie (UMNO), die de coali
tie domineert.
De Maleisiërs zijn sinds
hun land in 1957 onafhanke
lijk werd zes keer naar de
stembus geweest. Slechts
eenmaal won het Nationale
Front, waarvan Maleisische,
Chinese en Indische partijen
deel uitmaken, minder dan
tweederde van de parle
mentszetels. Politieke waar
nemers voorzien nu echter
een mogelijke herhaling van
de verkiezingen van 1969,
toen de oppositie de krachten
bundelde en 70 van de toen
malige 144 zetels in de wacht
sleepte.
De uitslag leidde tot bloe
dige rassenrellen die een
week duurden en waarbij
honderden doden vielen, en
tot een algeheel verbod op
openbare politieke bijeen
komsten dat nog steeds van
kracht is.
De overwegend Chinese
linkse Democratische Actie
Partij (DAP) wees een uitno
diging om zich aan te sluiten
bij de oppositionele PAS af
omdat de PAS streeft naar de
vorming van een islamitische
staat.
Tijdens de verkiezingen in
1982 haalde Mahatmir met 85
procent of 135 van de 154 ze
tels een verpletterende over
winning, met de belofte van
een fatsoenlijke, efficiënte en
betrouwbare regering. Maar
dat aanzien heeft inmiddels
een flinke deuk opgelopen als
gevolg van een miljarden
schandaal waarbij de staats
bank Boemipoetra is betrok
ken, beschuldigingen over
wijdverspreide corruptie en
de ineenstoritng van de koer
sen op de beurzen van Koeala
Loempoer en Singapore.
De voordurende economi
sche crisis, verergerd door
een daling van de prijzen van
palmolie, rubber en tin met
30 procent en een daling van
de inkomsten van de olie-ex
port met 50 procent, zaait
twijfel over het financieel -
economische regeringsbeleid.
De Maleisiërs, die de afgelo
pen tien jaar gewend zijn aan
een jaarlijkse economische
groei van gemiddeld zes pro
cent, voelen het nu ook in
hun beurs en hun aandacht
gaat nu meer uit naar de am
bitieuze industrialiserings
plannen van premier Mahat
mir dan naar het recente
bankschandaal.
De coalitie kampt boven
dien met verdeeldheid in
haar gelederen. Mahatmir
kreeg in februari een 'ern
stige tegenslag te verwerken
toen vice-premier Moesa Ha-
tim uit de regering trad, als
eerste stap naar het verkrij
gen van het partij leiderschap
en te zijner tijd het premier
schap. Een slecht verkie
zingsresultaat kan Moesa in
de kaart spelen en hem de
steun bezorgen van UMNO-
leden die misnoegd zijn om
dat ze niet kandidaat zijn ge
steld en niet behoren tot de
kleine kring van adviseurs
van premier Mahatmir.
De meeste aanhangers van
de fundamentalistische par
tij, de PAS, wonen op het
conservatieve platteland en
het is mogelijk dat zij in een
van de 13 deelstaatparle
ment, waarvoor ook verkie
zingen worden gehouden, de
meerderheid verkrijgt, naast
een handjevol zetels in het
federale parlement. Premier
Mahatmir gokt er evenwel op
dat de Maleisiërs de proble
men zullen vergeten en zul
len stemmen voor het huidige
systeem.
Zijn partij heeft het spook
beeld van de rellen van 1969
weer opgeroepen als waart-
schuwing voor de kiezers wat
er kan gebeuren als zij het
Nationale Front afwijzen als
beschermer van het gehele
Maleisische volk. (upd
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M, Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen -acijunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28. 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, «01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, «01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal,
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; f 68,05 per kwartaal of f 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447
NCB rek 230301584 - Rabo rek. 101053738.
SANCTIES tegen Zuid-
Af rika zijn misschien de
laatste kans om een tra
gedie af te wenden die
zou kunnen uitmonden
in het ergste boedbad
sinds de Tweede We
reldoorlog.
De vraag is niet of derge
lijke maatregelen Pretoria
zullen dwingen tot verande
ring; nu al betekent de afwe
zigheid van sancties en Pre
toria's overtuiging dat ze ook
niet gevreesd hoeven te wor
den een rem op het verande
ringsproces.
De ondubbelzinnige con
clusie van de groep 'Wijze
Mannen' van het Gemene
best ligt aanstaande zondag
op tafel bij de opening van de
minitop van het Gemenebest
in Londen. De 'Wijze Man
nen' (Eminent Persons
Group), die in opdracht van
het Gemenebest een ver
geefse poging ondernamen
om een onderhandelingspro
ces in Zuid-Afrika op gang te
brengen, hebben hun bevin
dingen in heldere taal op
schrift gesteld.
Er bestaat op het ogenblik
geen vooruitzicht dat de
Zuidafrikaanse regering be
reid is een dialoog aan te
gaan met erkende zwarte lei
ders over de vorming van een
representatieve regering op
niet-raciale basis. Pretoria is
niet bereid tot ontmanteling
van de apartheid. De waar
heid is dat de Zuidafrikaanse
regering gelooft dat ze de si
tuatie voor onbeperkte tijd
met geweld onder controle
kan houden.
Als de zwarte leiders in
Zuid-Afrika tot de overtui
ging komen dat de interna
tionale gemeenschap nooit
voldoende effectieve druk zal
willen uitoefenen op Preto
ria, blijft hen slechts een op
tie over: het gebruik van
steeds meer geweld. De spi
raal van geweld en tegenge
weld dreigt uit te monden in
een onomkeerbaar proces,
een uitputtingsslag, waarin
de verliezen aan mensenle
vens mogelijk in de miljoe
nen zullen lopen.
Tot die conclusies zijn de
'Wijze Mannen' gekomen na
verscheidene bezoeken aan
Zuid-Afrika en de buurlan
den, waar ze een lange reeks
gesprekken voerden met een
breed scala van gespreks
partners: de Zuidafrikaanse
regering, het bedrijfsleven,
vakbonden, kerkelijk leiders,
Nelson Mandela en andere
ANC-leiders, anti-apart
heidsgroeperingen als het
Verenigd Democratisch
Front en AZAPO en de
staatshoofden van de front
lij nsta ten.
Hun bevindingen werden
SAMEN dansen zal er dit weekeinde niet inzitten tij
dens de mini-top van het Gemenebest in Londen. De
Britse premier Margaret Thatcher blijft sancties tegen
Zuid-Afrika afwijzen. De Zambiaanse president Ka-
oenda is een groot voorstander van economische straf
maatregelen tegen het apartheidsbewind. Er zal dus een
hard robbertje' gevochten worden tussen voor- en tegen
standers. - FOTO AP
EEN afgezant van de Canadese premier Brian Mulroney
heeft verklaard dat het rampzalig zou zijn voor het voortbe
staan van het Gemenebest als Groot-Brittannië blijft wei
geren economische sancties tegen Zuid-Afrika af te kondi
gen tijdens de vergadering van zeven staatshoofden van
het Gemenebest die het komend weekeinde gehouden
wordt.
Na overleg met verschillende Afrikaanse en Aziatische
staatshoofden liet Bernard Wood tijdens een persconfe
rentie weten dat het 'altijd mogelijk is' dat het Gemenebest
als organisatie uiteen valt als Groot-Brittannië in zijn
standpunt blijft volharden.
Premier Mulroney zal, zo wordt verwacht, tijdens de ko
mende vergadering van de zeven Gemenebest staatshoof
den een bemiddelende rol gaan vervullen. Hij heeft al laten
weten dat Canada zonodig alleen tot sancties over zal
gaan als er geen gezamenlijke acties van de Gemenebest
landen uit de bus komen. Naast Groot-Brittannië en Ca
nada zullen ook Australië, India, Zimbabwe. Zambia en de
Bahama Eilanden bij deze vergadering vertegenwoordigd
zijn.
Premier Margaret Thatcher is als enige van deze zeven
leiders gekant tegen vergaande sancties tegen Zuid-Afri
ka. Zij beweert dat sancties geen effect op het politieke be
leid van Pretoria zullen hebben en bovendien schadelijk
zijn voor de Britse economie omdat de economische ban
den met het land uitermate belangrijk zijn.
Onlangs heeft president Kenneth Kaoenda van Zambia
gedreigd dat zijn land uit het Gemenebest zal stappen als
de Britse regering haar standpunt handhaaft. Om dezelfde
reden heeft meer dan de helft van het oorspronkelijke aan
tal deelnemende landen aan de Gemenebestspelen beslo
ten deze spelen te boycotten.
Volgens diplomaten zal Groot-Brittannië 'op zijn minst'
akkoord moeten gaan met het opschorten van alle lan
dingsrechten van de Zuidafrikaanse vliegtuigmaatschappij
of een verbod op de invoer van Zuidafrikaanse landbouw-
produkten of met beide maatregelen.
deze week nog eens onder
streept door de pijnlijke er
varingen van de Britse mi
nister van Buitenlandse Za
ken Sir Geoffrey Howe, die
door de Europese Gemeen
schap met een soortgelijke
missie op pad werd gestuurd.
Niet de dialoog en onderhan
delingen, maar 'kragdadig-
heid' is momenteel het
wachtwoord in Pretoria.
President Pieter Botha liet
onomwonden weten dat zijn
regering zonodig zowel de
eigen zwarte bevolking als de
rest van de wereld zal trotse
ren en vastbesloten is haar
eigen weg te gaan. Na de
'Wijze Mannen' keerde ook
Howe met lege handen terug
uit Pretoria.
De 'Wijze Mannen' zijn
naar Zuid-Afrika gestuurd
door de staatshoofden en re
geringsleiders van het Ge
menebest, die vorig jaar ok
tober tijdens hun tweejaar
lijkse top in Nassau, op de
Bahama's, als gevolg van
hardnekkig Brits verzet geen
overeenstemming konden
bereiken over een gemeen
schappelijk sanctiepakket te
gen Zuid-Afrika.
Afgesproken werd dat de
presidenten of premiers van
Zambia, Zimbabwe, Austra
lië, de Bahama-eilanden, Ca
nada, India en Groot-Brit
tannië in augustus in Londen
bijeen zouden komen om de
bevindingen van de missie te
bespreken. Hun minitop
duurt van 3 tot 5 augustus.
De 'Wijze Mannen' togen
naar Zuid-Afrika met onge
veer hetzelfde eisenpakket
dat de Europese top later in
Den Haag formuleerde: on
middellijke en onvoorwaar
delijke vrijlating van Nelson
Mandela en andere politieke
gevangenen; opheffing van
het verbod op het African
National Congress en andere
politieke partijen; een duide
lijke verklaring van de Zuid
afrikaanse regering dat de
apartheid wordt afgeschaft;
opheffing van de noodtoe
stand; en het op gang bren
gen van een dialoog, gericht
op de vorming van een repre
sentatieve regering op niet-
raciale basis.
De noodtoestand van vorig
jaar werd begin dit jaar op
geheven, maar is inmiddels
vervangen door een veel ver
der strekkende, nieuwe
noodtoestand. Op geen van
de genoemde punten signa
leerde de Groep enige voor
uitgang. Er was integendeel
sprake van een verharding
van Pretoria's opstelling: de
regering leek bewust te kie
zen voor een koers die realis
tische onderhandelingen uit
sluit.
Op verscheidene plaatsen
in het rapport van de Geme
nebest-missie gloort hoop op
de mogelijkheid van een
vreedzame oplossing. In zeer
brede kring in Zuid-Afrika,
zo constateert de Groep, leeft
het verlangen naar een rege
ling door onderhandelingen,
langs geweldloze weg. „Geen
serieuze persoon die we heb
ben ontmoet was geïnteres
seerd in een strijd tot het ein
de; allen waren voorstander
van onderhandelingen en
vreedzame oplossingen".
Het ANC in Loesaka nam
een afwachtende houding
aan, maar zag de voorstellen
van de Groep als een bruik
baar uitgangspunt voor het
begin van een onderhande
lingsproces. Dat onderhande
lingsconcept hield in dat de
Zuidafrikaanse regering zich
zou verplichten tot ontman
teling van apartheid en ras
sendiscriminatie en tot on
derhandelingen over
machtsdeling met alle Zuid
afrikanen.
De regering zou het leger
moeten terugtrekken uit de
zwarte wijken, vrijheid van
vergadering moeten toe
staan, gevangenhouding zon
der proces beëindigen, Nel
son Mandela en andere poli
tieke gevangenen vrijlaten
en het verbod op het ANC en
het Panafricanist Congress
moeten opheffen. Het ANC
en anderen zouden zich'be
reid moeten verklaren tot
onderhandelingen en op
schorting van het geweld ge
durende de onderhandelin
gen.
Op die basis leek ook de
Zuidafrikaanse regering be
reid tot voortzetting van de
gesprekken met de 'Wijze
Mannen'. Maar toen de
Groep in mei terugkeerde
voor een nieuwe gespreks
ronde leek de positie van de
Zuidafrikaanse ministers
verhard. Waar minister Roe
lof Botha aanvankelijk had
gesproken over 'opschorting'
van het geweld door het
ANC, werd nu opnieuw de eis
gesteld dat het ANC voor
eens en altijd zou afzien van
geweld. Dat achtte de Groep
onredelijk, omdat de rege
ring dan onderhandelingen
eindeloos zou kunnen rekken.
En Pretoria hamerde met
hernieuwde nadruk op het
gewelddadige karakter van
het ANC, dat overheerst zou
worden door communisten.
Nooit en te nimmer zou de
regering een communistische
machtsovername toelaten, zo
kreeg de Groep te horen.
Op de dag dat de Groep
een nieuwe ontmoeting had
met Zuidafrikaanse minis
ters voerde het Zuidafri
kaanse leger aanvallen uit op
drie Gemenebest-leden:
Zambia, Zimbabwe en Bots
wana.
„De waarschuwingen van
al die organisaties en perso
nen die ons gemaand hadden
niet te vertrouwen op het
woord van de Zuidafri
kaanse regering leken daar
door bewaarheid. Het was
overduidelijk dat deze aan
vallen waren voorbereid ter
wijl de regering met de
Groep sprak over onderhan
delingen en vreedzame op
lossingen".
Op 6 juni rapporteerden de
'Wijze Mannen" aan hun op
drachtgevers van het Geme
nebest hun 'schoorvoetend
maar ondubbelzinnig oordeel
dat verdere besprekingen on
der de huidige omstandighe
den tot niets zullen leiden'.
Nu minister Howe in het
voetspoor van zijn Gemene
best-voorgangers met de
zelfde boodschap naar Lon
den is teruggekeerd lijkt al
leen de weg naar sancyies
nog open te liggen. <anp>
Door Rink Drost
DE SNELLE Kweek
reactor Kalkar: een
wonder van technisch
kunnen, zij het ten koste
van een investering van
meer dan zeven miljard
gulden.
Wanneer de reactor in be
drijf is, produceert hij meer
brandstof dan hij verbruikt.
Die brandstof kan dan weer
worden gebruikt in 'gewone*
kerncentrales. In tijden van
schaarste of ontoegankelijk
heid van de natuurlijke
brandstof uranium is zo'n
kweekreactor, technisch ge
zien, dè verzekering van
stroomvoorziening op de
lange termijn.
Het lijkt wel een sprookje,
van een toverdoosje dat nooit
leeg raakt. Maar het sprookje
is bijna uit. En voor de inves
teerders lijkt het verhaal he
lemaal niet gelukkig af te lo
pen. De kans is groot dat de
snelle kweekreactor van
Kalkar, waarin ook de Ne
derlandse en Belgische
stroomproducenten een lieve
cent hebben gestoken, zich
zelf tot museum heeft ge
kweekt voordat hij in ge
bruik kan worden genomen.
Kalkar, vlak bij de Neder
landse grens aan de oever
van de Rijn, ligt in de Duitse
deelstaat Noordrij n-Westfa-
len. Die deelstaat heeft een
socialistische meerderheids
regering en de regeringspar
tij SPD gelooft sinds het
reactorongeluk in Tsjernobyl
in de Sovjet-Unie niet meer
in het heil van kernenergie.
Officieel heeft de partij be
sloten, op termijn uit de
kernenergie te stappen en in
ieder geval geen nieuwe in
stallaties voor de opwekking
van kernenergie meer te la
ten bouwen - als ze tenmin
ste in Bonn voor de hele
Bondsrepubliek aan de rege
ring komt. De Atoomwet
moet dan in die zin worden
gewijzigd.
Kalkar is natuurlijk - ook
in de visie van de SPD - niet
een echt nieuwe kerncentra
le. Eigenlijk had de snelle
kweekreactor al jaren in be
drijf moeten zijn, maar ver
tragingen in het bouw
schema en vooral kosten-
overschrijdingen hebben de
ingebruikneming flink opge
schoven. En nu het dan ein
delijk zo ver is dat alles tech
nisch gezien alleen maar
wacht op het inbrengen van
DE omstreden snelle kweekreactor Kalkar is de tijdens
de afgelopen dertien jaren van de bouwperiode regelma
tig het mikpunt van internationale demonstraties ge
weest. - FOTO ANP
de brandstofstaven, haalt de
Noordrijn-Westfaalse rege
ring, in de persoon van mi
nister prof. dr. Reimut Jo-
chimsen (Economische Za
ken), een fikse streep door de
rekening van de eigenaren en
exploitanten van de kweek
reactor. Hij weigert de laat
ste 'Gesamtgenehmigung' of
wel algehële goedkeuring
voor de ingebruikneming af
te geven.
„Pure politiek, veraf
staand van iedere realiteits
zin", is het verwijt van de
christelijke partijen CDU en
CSU aan het adres van Jo-
chimsen. In een bijtend com
mentaar verdedigde de
Frankfurter Allgemeine het
standpunt van de grootste
landelijke regeringspartijen
en hun volksvertegenwoor
digers: „Wat denkt de Noord
rijn-Westfaalse minister van
Economische Zaken profes
sor Reimut Jochimsen van de
burgers van zijn land, die
zelfstandig kunnen denken,
nog allemaal te mogen aan
doen? In een pijnlijk aan
doenlijke vlaag van opwin
ding had Jochimsen kort ge
leden eerst een voorval in de
thorium-hogetemperatuur-
reactor van Hamm-Uentrop,
dat dan later ook ambtelijk
als een alledaags ongelukje
werd afgedaan, opgeblazen
tot een staatsactie.
Nu weet hij de openbaar
heid weer met een nieuwe
actie bezig te houden: tot
verrassing van allen die er
mee te maken hebben ver
klaarde hij, dat nu niet meer
aan de voorwaarden wordt
voldaan voor het afgeven
van een algemene vergun
ning voor de natriumge-
koelde snelle kweekreactor
in Kalkar. Jochimsen denkt
het niet te kunnen verant
woorden, dat zijn ministerie
als goedkeuringsinstantie
volgens de Atoomwet ver
dere gedeeltelijke vergun
ningen afgeeft.
De regering van Noord-
rij n-Westfalen, en in het bij
zonder minister Jochimsen,
zijn het met die zienswijze
allerminst eens. Zelfs politici
van rechtse partijen geven
ronduit toe, dat Jochimsens
argumenten waarachtig niet
alleen praatjes zijn om poli
tieke winst voor de SPD in de
wacht te slepen. Veeleer
wordt duidelijk, dat tot nu
toe veel te gemakkelijk ge
loof is gehecht aan de bewe
ringen van de mensen uit de
praktijk van de kernenergie.
De praktijk zelf heeft aange
toond dat de kritiek op de
bouw van de snelle kweek
reactor toch niet zo loos was.
Naarmate de bouw van de
kweekreactor vorderde werd
duidelijk, dat in de techniek
wel degelijk kèn gebeuren
wat niet mag gebeuren. Me
nige vergunning hebben de
bouwers en directie van de
snelle kweekreactor verwor
ven na gerechtelijke proce
dures. Bijvoorbeeld die voor
de koeling. Voor de recht
bank van Düsseldorf ver
klaarden de bouwers, de di
rectie en hun deskundigen
twee jaar geleden, dat het
DE NEDERLANDSE elektriciteitsbedrijven hebben geza
menlijk een aandeel van 1,1 miljard gulden in de ruim 7,5
miljard gulden kostende snelle kweekreactor van Kalkar.
Ze hebben daarmee ook zeggenschap in de directie.
De Nederlandse deelname is bekostigd door de stroom
verbruikers, via een procentuele heffing op de elektrici
teitsrekeningen. Een aantal stroomverbruikers heeft des
tijds geweigerd de Kalkar-heffing te betalen. Na enkele
rechtszaken is voor hen de mogelijkheid geschapen de
Kalkar-heffing ten goede te doen komen aan een fonds
waaruit onderzoek naar alternatieve energiebronnen kan
worden bekostigd.
Toen de stichtingskosten van de kweekreactor de pan
uitrezen, hebben de Nederlandse elektriciteitsproducenten
en ook de Nederlandse regering geweigerd alsnog hun bij
drage te vergroten. Zo'n weigering kwam ook uit België,
de derde delnemer in het Kalkar-project. België heeft on
geveer 700 miljoen gulden in het project geïnvesteerd.
Zowel de Nederlandse als de Belgische regering heb
ben laten weten, er vooralsnog van uit te gaan dat de
snelle kweekreactor in Kalkar wel degelijk in bedrijf zal
worden genomen. Een woordvoerder van het ministerie
van Economische Zaken in Den Haag heeft verklaard dat
pas een officieel bericht uit Bonn over weigering van de
definitieve vergunning de situatie zal veranderen.
In dat geval mag de Bondsrepubliek zeker met een eis
tot schadevergoeding uit zowel Nederland als België reke
nen.
Of dan de verbruikers hun betaalde heffing alsnog terug
krijgen is echter de vraag.
uitvallen van de koeling in de
kweekreactor uitgesloten
mocht worden geacht.
De rechters geloofden hen
en de vergunning kwam er.
Nog geen twee jaar later vie
len twee koelaggregaten uit.
Uitgesloten hadden experts
eveneens, dat olie kon bin
nendringen in het hoogradio-
actieve primaire systeem van
de kernreactor. Het is inmid
dels wel gebeurd. Met heel
veel nadruk hadden de des
kundigen uitgesloten dat het
vloeibare natrium dat voor
de koeling wordt gebruikt
met lucht of water in aanra
king zou kunnen komen.
Maar dit onmogelijke onge
luk is intussen wel degelijk
gebeurd en heeft de brand
weren van Kalkar, Kleef en
Emmerich behoorlijk in de
problemen gebracht.
Jochimsens ministerie
heeft nog meer kritiek op
Kalkar. Zo vertonen volgens
de goedkeuringsinstantie
van zijn ministerie de (in Ne
derland vervaardigde) op
slagtanks voor vloeibaar na
trium ernstige constructie
fouten. En experts van Mes-
serschmitt-Bölkow-Blöhm
hebben vier jaar na dato als
nog gelijk gekregen toen ze
ernstige kritiek uitoefenden
op het projectmanagement
dat wordt gevoerd door het
Siemens-dochterbedrijf In-
teratom. Aanvankelijk was
de kritiek afgedaan als
broodnijd, maar keuringsbe
ambten van het ministerie
van economische zaken in
Noordrij n-Westfalen hebben
nu geconcludeerd dat veel
van de kritiek volkomen te
recht was.
Bijna zes jaar geleden
heeft een enquêtecommissie
uit de Bondsdag zich bezig
gehouden met de kwestie-
Kalkar. Ze ging af op twee
berekeningen van de Gesell-
schaft für Reaktorsicherheit
(GRS), over de kans op een
grootst denkbaar ongeluk en
Van een onzer verslaggever
over de beheersbaarheid van
zo'n ongeluk. De GRS produ
ceerde optimistische cijfers.
Die misten echter elke we
tenschappelijke basis en wa
ren opgesteld naar aanlei
ding van een enquête onder
zelf uitgekozen experts.
De kerncentrale heeft een
aantal 'heilige onderdelen'
die nooit kapot mogen gaan.
Een daarvan is een tralie
plaat, die de brandstofstaven
in positie moet houden. „Die
plaat wordt regelmatig ge
controleerd," heette het in de
aanvraag van de vergunning.
Maar bij de huidige stand
van de wetenschap is een
technische controle volgens
de ambtenaren niet eens mo
gelijk.
Betekent het 'nee' van
Noordrij n-Westfalen nu de
finitief het voortijdige einde
van de omstreden experi
mentele snelle kweekreactor
in Kalkar? Dat nog niet. Met
haar weigering de slotver
gunning voor de centrale als
geheel te verlenen heeft de
Noordrijn-Westfaalse rege
ring de zwarte piet vakkun
dig doorgespeeld naar de
Bondsregering in Bonn. Die
kan de door Noordrijn-West-
falen geweigerde vergunning
alsnog verlenen.
Persoonlijk willen de
CSU-minister van onderzoek
en wetenschappen, Riesen-
huber, en de CDU-minister
van milieuzaken Wallmann
de kweekreactor wel van
start laten gaan. Maar zo ge
makkelijk ligt de beslissing
nu ook weer niet. Per slot
van rekening staan er lande
lijke verkiezingen voor de
deur en de zaak van de kern
energie in West-Duitslano
ligt, zeker na de ramp in
Tsjernobyl, uiterst gevoelig
Mocht de Bondsregering
alsnog het sein voor Kalkar
op groen zetten, dan heeft de
SPD kort voor de verkiezin
gen een machtig propagan-
dathema in handen. Eer
greep uit de argumenten: ge
zien de bouwkosten kan Kal
kar nimmer stroom leverei
tegen een concurrerende
prijs; de risico's van deze
plutoniumcentrale zijn - et
worden zeker alsnog - breee
uitgemeten; als experimen
teer-object is de centrale ni
een bouwtijd van dertier
jaar al lang verouderd; in te
genstelling tot vroegere ver
onderstellingen is natuurlij'
uranium nog steeds volop tl
koop, tegen prijzen waar di
van de brandstof die Kalka
levert niet tegenop kan.
SITTARD/DEN HAAG -
ministerie van (WVC) O'
weegt de verkoop van tabi
waren in onder meer suj
markten, benzinestations
kantines te verbieden. Volg
een woordvoerder van het
nisterie is op die wijze het
ken in Nederland terug
dringen.
f
De supermarkten, benz
stations en kantines nai
vorig jaar tweederde deel
de tabaksverkoop (34,1 milj
sigaretten) voor hun reken
WVC wil het roken bestriji
omdat het overtuigd is vai
negatieve invloed van het
ken op de volksgezondheid.
De Stichting Volksgezo
Reg
Van on
De oppositie blijft u
het te voeren beleid en
kleine bresjes in de af
tijen te slaan. Maar L
koord zonder averij doe
De nieuwe PvdA-leider K
wist CDA en WD zo ver
krijgen, dat zij instemden r
zijn motie, waarin de Ned
landse hulp aan de derde v
reld uitgezonderd zal blij\
van de bezuinigingsplann
De hele Kamer stemde v<
die motie.
Nederland blijft in elk ge
I 1,5% van het netto nation
inkomen aan ontwikkelin,
samenwerking besteden. C
wanneer het erg slecht 2
gaan met onze eigen econor
mag daaraan niet getor
worden en hoeven de uitgav
voor hulp niet afgewogen
worden tegenover die voor c
fensie, zoals in het regeera
koord stond.
Ook een motie-Kok, waai
in afwijking van het regee
akkoord, de mogelij kh«
f wordt geopend om als het
nancieel beter gaat, de wer
nemersverzekeringen (wer
loosheidswet, ziektewet) we
te verhogen, kreeg steun v.
de hele Kamer. Daarmee
overigens niet gezegd dat
extra ruimte, die bij hoge
economische groei dan de 2
2,5 ontstaat, daaraan beste
zal worden. De WD geeft da
zo maakte Voorhoeve duid
lijk, voorkeur aan verlagii
van de premielast.
Eensgezind was de Kam
ook over het voorstel van V<
der Vlies (SGP) de regering
vragen een notitie te schrijve
over de ethische kanten vs
medische technologie (b
kunstmatige bevruchting, 01
derzoek naar mogelijke erfi
lij kheids-manipulatie). E
kleine rechtse partijen wille
dat de regering in die zake
met wetgeving normerer
gaat optreden. De motie kree
echter om andere redene
steun van D66 en WD, d
juist vinden dat de overheid i
dergelijke ethische kwesties
terughoudend mogelijk mo
zijn.
Aan het slot van het deb;
typeerde Wim Kok het kabi
net-Lubbers II als 'het kabim
DIE ARME minister Howe. Do<
boodschap waarin hij zelf niet
hij in Zuid-Afrika van het nu
overtuigen. Het onvermijdelijk
rijkste zwarte leiders in Zuid-/
nister van Buitenlandse Zaken
tha liet Howe hooghartig wetei
pistool op de borst'.
Gedesillusioneerd keerde H
op pijnlijke wijze aan werd her
cher net zo onverzettelijk kan
cher sprak zich opnieuw uit t
strafmaatregelen en het Britse
heid achter haar.
Met het mislukken van de vr
matiek van de economische
spoor geraakt. Weliswaar hebl
reid verklaard om zonder En
boycot over te gaan, maar di
gende intentieverklaring. Effe
stuk minder vlot verlopen.
Nu is het ook niet zo dat het
zich in een simpel voor of teg<
belangrijkste economische m
landen tot bijna het midden
voor een deel economisch afl
apartheid af te schaffen. Dit g
Het is dan ook niet verwonderli
zich uitspreken tegen het regir
met één land zich verplicht tot i
Dat zou betekenen dat mert
vorm van zelfkastijding die mi
landen die zelf het hoofd ampei
vendien zou het geen of weinig
westerse wereld is het enige v
t"t. Dat zou echter betekenen
Jn eigen vlees moet snijden. 1
terse landen (Engeland en de V
'angen in Zuid-Afrika. Maar in t
apartheid mag van landen die
teem zijn, wel een offer gevraac
