N
De reus die alles eigenhandig deed
historische roman over tsaar peter de grote
k
k
k
Biesheuvel:
vertrouwd
én verrassend
:ensent(e)
-
OPLOSSING
MERDAG 2 AUGUSTUS 1986
G3Z PAGINA GIDS 2
Verschillen
Verbeelding
Kiezentrekker
Baarden
ilMiü
ZONDAG
schietingen
biiske en IViske: „De mooie millirem'
Even Piekeren
ra
T
iambone
Boes
fc
•AY I
ussen rock en
;en beide het
iken
kson, rockzanger
i
tien cacaobonen,
kostte honderd bonen!
cacao bereikte in 15!
ipaanse hof. In 16;
vde de dochter van
ise koning Philips
.odewijk XIII en wei
iet Franse hof in de
en ingewijd. In 169i|
ie een Fransman
el in Londen waar
chocolade verkoel
te Amsterdam werd
ijd 'seculatie' geschoi
Over smaak valt echt
isten. In een boek dat
te Amsterdam wei
geven, wordt de caci
ilijk omschreven
drank die eerder gi
ct is voor varkens di
mensen!
cacao heeft naast voo:
i ook tegenslagen gi
l. Werd de chocolade
aan het Franse h<
troduceerd, de Zonn»|
ng schafte de gewoon]
cacao te schenken
enties weer af. Redeif|
luur! Pas rond 1800 is
3 zodanig gedaald dij
io tot een volksdrai'
uitgroeien. En reep ch<
de is sindsdien niet lai
voorbehouden aan de a|
ijksten.
Minnelli's vrouw Lee, I
I hij de laatste 16 jaarjl
|rouwd, krijgt 100.000 dof
ii
regisseur heeft in zij nil
!r geleden opgemaakte!
Ihent wel de wens te kenj
Eeven dat zij tot haar
iet huis kan blijven wol
>r Minnelli's andere, fl
lgestelde dochter, CrJ
Ine Miro, rest een be§
In 5.000 dollar.
Stem zoekt:
Door Hans Rooseboom
HET turbulente leven van de Russische tsaar Pe
ter de Grote (1672-1725) doet nog het meest denken
aan het beruchte boek 'Gargantua en Pantagruel'
van de 16-eeuwse Franse schrijver Rabelais.
Net als in dat oude meesterwerk gebeurde alles
in het leven van de tsaar in gigantische afmetin
gen: lachwekkende overdrijvingen, massale vreet
en zwelgpartijen, bloedige avonturen van gewel
dige reisgezelschappen, godslasterlijke taferelen,
seksuele uitspattingen en moordpartijen trekken
aan ons voorbij.
De tsaar zelf: een reus van twee meter, op zijn
zeventiende reeds op de troon. Beresterk, impul
sief, zich van niets of niemand iets aantrekkend,
de hele dag de wodkafles in de hand. Zijn vijanden
onthoofdde hij eigenhandig.
Het staat allemaal te lezen in Peter de Grote,
tsaar van Rusland, een historische roman van de
Frans-Russische schrijver Henri Troyat (versche
nen 1979, nu vertaald).
Rusland was omstreeks het jaar 1700 een vol
strekt barbaars land, waar totale machtswillekeur
heerste, en waar van enige Europese 'beschaving'
geen sprake was. Het tsarenrijk was een geheel
gesloten wereld op zichzelf. In de greep van armoe,
terreur, achterlijkheid en godsvrees.
De kloof tussen Rusland en West-Europa leek
onoverbrugbaar. Contacten tussen beide werelden
waren er niet. Slechts éénmaal was een Russische
heerser is het Westen geweest: dat was in 1075,
toen de Groothertog van Kiev (de despotendynas-
tie die voorafging aan die in het Moskouse Krem
lin) een bezoek bracht aan de Duitse Keizer.
Daarna waren de verbindingen verbroken.
De verschillen tussen oost en west konden niet
groter zijn. „Het intellectuele leven van Europa",
schrijft Henri Troyat over de tijd rond 1700, „werd
beheerst door twee reuzen: Newton en Leibnitz.
Op het gebied van de kunst is het de bloeitijd van
de barok (Bach!), terwijl in de literatuur de twist
woedt over de vraag of de moderne auteur op zijn
best in staat moet worden geacht de klassieken zo
als Homerus en Vergilius te evenaren of dat hij
hen zou kunnen overtreffen".
Peter de Grote had zich ten doel gesteld zijn
achterlijke land op te stoten in de vaart der volke
ren. De grote voorbeelden in het westen dienden
nagevolgd te worden, en die taak nam hij krachtig
ter hand.
Zijn tweede levenstaak was de consolidering
van zijn rijk: het gehele zuiden van Rusland (ten
noorden van de Zwarte Zee) was in handen van de
heidense Turken, en het gebied langs de Oostzee
(zeg maar de Baltische landen) zuchtten onder
Zweedse overheersing. Naar beide kanten toe kon
den de Russen de zee niet bereiken. Zowel de Tur
ken als de Zweden kregen klop, en daarmee legde
Peter de grondslag voor de grenzen van het hui
dige Rusland.
De meest tot de verbeelding sprekende episode
uit het leven van Peter de Grote (en de bekendste)
is zijn reis naar West-Europa geweest, in het bij
zonder naar Nederland. Henri Troyat besteedt uit
voerig aandacht aan deze trip. De reis die de tsaar
Tsaar Peter de Grote.
zelf wilde maken om kennis van allerlei zaken op
te doen in het westen.
Zoals iedereen wel weet had de scheepstimmer-
bouw dé grote liefde van de tsaar. Daarom ves
tigde hij zich in Zaandam in een speciaal voor hem
gebouwd huisje. Troyat:
„Hij houdt genoeg tijd over om door de straten
te zwerven, zagerijen, touwslagerijen, molens en
instrumentmakerijen te bezoeken. Overal stelt hij
vragen en maakt aantekeningen. In een papierfa
briek weet hij een machine op de kop te tikken om
bladen te scheppen en leert dit moeilijke werk tot
in de perfectie".
Overigens duurt dat roemruchte verblijf in
Zaandam slechts acht dagen. Hij wordt namelijk
herkend en dan is de boot aan. „Wanhopig pakt
Peter zijn koffers en vertrekt met zijn kleine zeil
bootje, ondanks het slechte weer, naar Amster
dam".
„Onder de naam Pieter Timmerman wordt hij
aangenomen als timmerman te Oostenburg, een
van de Amsterdamse eilanden. 'Wij werken hier
niet uit broodnood', schrijft hij aan patriarch
Adrianus, 'maar om alles betreffende de zeevaart
te leren, zodat wij bij onze terugkeer kunnen zege
vieren over de vijanden van Jezus Christus (de
Turken, HR) en bij zijn gratie de bevrijders van de
christenen te worden. Deze wens zal ik tot mijn
laatste snik blijven koesteren'. Na een paar maan
den krijgt de tsaar van zijn baas Gerrit Klaas Pool
het volgende getuigschrift:
„Pieter heeft zich een goed en behendig timmer
man getoond bij het maken van het fregat Petrus
en Paulus van honderd voet lang, waaraan hij van
het begin tot het einde heeft gewerkt. Bovendien
heeft hij onder mijn leiding grondig de scheeps-
bouwkunde bestudeerd, zodat ik meen dat hij in
staat is om dit vak uit te oefenen".
Dan gaat het naar Den Haag. „Onderweg laat
Peter zijn rijtuig wel twintig keer stoppen om een
brug op te meten, een windmolen te bezoeken of
het personeel van een zagerij te ondervragen".
In Den Haag is het al niet veel anders: „Intussen
komt Peter handen te kort. Onverzadigbaar weet
gierig rent hij van hot naar her, bezoekt werven,
ziet walvisvaarders uit Groenland terugkeren, be
studeert de boekdrukkunst, volgt lessen in de ana
tomie van professor Ruysch en als hij daar het
lijkje van een kind ziet, vindt hij dat zo prachtig
dat hij het innig omhelst".
„Ondanks zijn geringe bekwaamheid neemt hij
daadwerkelijk deel aan operaties en koopt een tas
met chirurgische instrumenten die hij voortaan
altijd bij zich heeft. Als hij op een plein een kie
zentrekker aan het werk heeft gezien, is hij hele
maal in de ban van deze kunst, leert snel de grond
beginselen en koopt de nodige instrumenten. Van
nu af beziet hij de tweehonderdvijftig leden van
zijn gevolg met andere ogen. Iedereen wordt zijn
patiënt en moet een streng mondonderzoek onder
gaan. Als hij een kies of tand ziet die volgens hem
niet in orde is, trekt hij hem. Zijn herculische
kracht komt hem goed van pas. Niet zelden trekt
hij in zijn enthousiasme een stuk tandvlees mee".
„Dezelfde hand die trektang en ontleedmes han
teert, acht zich niet te goed voor de graveernaald.
Hij maakt van zijn bezoek aan Nederland tevens
gebruik om het kopergraveren te leren.
„Hij wil in zijn eentje een levende encyclopedie
worden om zijn nieuwe kennis over te dragen aan
zijn landgenoten. Niet alleen voor zichzelf maar
ook voor zijn volk volgt hij als het ware spoedcur
sussen in het westen."
De Russen hebben inderdaad nog wel een lesje
in beschaving nodig, de vorst zelf voorop. In Lon
den, waar het gezelschap na vertrek in Nederland
neerstrijkt, woont het tsaristisch gezelschap in een
prachtig huis, vol met schilderijen, wandtapijten
en parketvloeren. „Als John Evelyn zijn huis te
rugkrijgt gelooft hij zijn ogen niet. Deuren en ra
men zijn gesloopt en verbrand, het behang is afge
rukt of besmeurd, de planken van het kostbare
parket zijn ingetrapt, schilderijen doorzeelfd met
kogelgaten, iedere geschilderde figuur heeft als
schietschijf gediend. De bloembedden zijn vertrapt
alsof het regiment in de tuin heeft gelegen".
Het ontzag dat Peter de Grote koesterde voor de
westerse beschaving zet hij, eenmaal terug in
Moskou, in daden om. Hij verzamelt al zijn (be
baarde) edellieden en zet de schaar erin. Alle baar
den moeten eraf! Het decreet geldt voor het hele
land.
Natuurlijk is dit maar een uiterlijk symptoom.
Zoals ook de aanleg van de 'westerse' stad Sint-
Petersburg (in navolging van Versailles) een
uiterlijk symptoom is. Maar het is wel het werk
van tsaar Peter geweest dat Rusland zich heel
langzaam oprichtte uit de duisterste middeleeu
wen, om de blik steeds meer te richten op het wes
ten.
Henri Troyat: 'Peter de Grote, tsaar van Rusland'. Histori
sche roman. Uitg. Gottmer, prijs f 39,50.
Door Hans Rooseboom
J. M. A. Biesheuvel is een
schrijver die, evenals bij
voorbeeld Gerard Reve, al
tijd zijn eigen persoon en le
ven als belangrijkste ingre
diënten voor zijn verhalen
kiest.
Weliswaar zet Biesheuvel
ook zijn rijke en grillige
fantasie ongeremd in, maar
toch: vanaf zijn debuut In de
bovenkooi is hij er luid en
duidelijk voor uitgekomen
wie hij is en wat hij doet, c.q.
heeft gedaan.
Zo weet iedereen die wei
eens een bundel van Maar
ten Biesheuvel heeft gelezen
dat de auteur is geboren in
Schiedam (maar hij drinkt
liever whiskey), dat hij een
gereformeerde opvoeding en
een gymnasiale opleiding
genoot, dat hij lichtmatroos,
psychiatrisch patiënt en stu
dent in de rechten was, dat
hij een kantoorbaan in Lei
den bekleedt en Karei van
het Reve als God beschouwt,
dat hij de wereld zinloos en
absurd vindt en getrouwd is
met zekere Eva, bij wie hij
enigszins onder de plak zit.
In Biesheuvels nieuwste,
drieëntwintig verhalen tel
lende, boek Godencirkel is
het niet anders. Alles komt
er weer er in voor. Tot zover
geen verrassingen; je zou
haast zeggen: dat weten wij
nu wel.
Het boek moet het hebben
van die paar verrassingen
waar Biesheuvel altijd goed
voor is. Het zijn er een stuk
of vijf, zes. 'Dorp in Turkije':
een sublieme beschrijving
van een geïsoleerd dorpje
midden in de Kleinaziati-
sche verlatenheid, de stilte
van de eeuwigheid aldaar,
een verhaal met een verras
send slot. 'Leonard Rose':
twee vrienden besluiten 's
avonds laat, als er een storm
opsteekt, op stel en sprong
de boot Hoek van Holland-
Harwich te nemen om de
storm op zee mee te maken,
waarop de volgende dag een
vreemde ontmoeting in En
geland volgt. 'Smulpapen':
een typisch vanuit gerefor
meerde hoek geschreven
verheerlijking van het
ouderwetse goede roomse le
ven. En het meesterlijke
slotverhaal 'Juist hij': de tot
kotsens toe depressief ma
kende mensenwereld met al
zijn conventies, stilzwij
gende afspraken waar
iedereen zich aan houdt,
overal ter wereld, zodat er
geen ontsnapping uit moge
lijk is. Behalve dan op je
eigen kamer zitten en lezen
en zelf schrijven.
Al met al is Godencirkel
weer een 'echte Biesheuvel',
vertrouwd én verrassend, en
leesbaar van begin tot eind.
J. M. A. Biesheuvel: 'Godencirkel'
en andere verhalen. Uitg. Meu-
lenhoff, prijs f 24,50
GOES
Grand Theater - 19 en 21.30
u. Stallone Cobra.
HULST
De Koning van Engeland
19 en 21.30u. Cobra.
19 en 21.30 u. Police academy
deel 3, a.l.
21.30 u. Runaway train.
19 en 21.30 u. Car trouble.
19 u. Trashy Lady.
OOSTBURG
Ledeltheater
19.15 u. House.
21.30 u. De sexmuskiet, 18 j.
TERNEUZEN
Luxorl&ll
14 u. De troetelbeertjes, a.l.
14,19.30 en 21.45 u. Cobra.
19.30 en 21.45 u. The Highlan
der.
VLISSINGEN
Alhambral - 19 en 21.30 u.
Stallone Cobra.
23.30 u. Wild Things, 18 j.
Alhambra2 - 19 en 21.30 u.
Police academy deel 3.
ANTWERPEN
Rex - 12,14,16,18,20 en 22
u. Police academy deel 3.
Rex-Club - 12,14,16.18, 20
en 22 u. Maxie.
Metro I - 14,16,18,20 en 22
u. The hitcher.
Metro II - 14.16,18,20 en 22
u. Commando Central Park.
Rubens - 14.30 en 20 u. Out
of Africa.
Slnjoor - 14,16,18,20 en 22
u. The money pit.
Vendome - 14,16,18,20 en
22 u. Pretty in pink.
Quellinl - 14,16.30,19 en
21.30 u. The Empire strikes
back.
Quellln II - 14,16,18,20 en
22 u. The jewel of the Nile.
Quellln III - 14,16,18,20 en
22 u. Romancing the stone.
Astrld - 14,16,18 en 20 u.
Assepoester.
Capltole - 14,16,18, 20 en
22 u. Silver Bullet.
Savoy - 14,16.30,19 en
21.30 u. Live and let die.
Ambassades - 14,16,18,20
en 22 u. Beverly Hills Cop.
Ambassades Club 1 - 14,
16.30,19en 21.30 u. Delta force.
Ambassades Club 2 - 14,
15.45,17.45,19.45 en 21.45 u.
Tenue de soiree.
Ambassades Club 3 - 13.50,
15.40,17.45,19.50 en 21.55 u.
Youngblood.
Ambassades Club 4 - 14,16,
18, 20 en 22 u. L'Amour propre.
Brabo - 14,15.30,17.30,
19.30 en 21.30 u. De engelen la
chen zich krom.
TIJI - 14,16,18, 20 en 22 u.
Hannah and her sisters.
Wapper - 14,16.30,19 en
21.30u. Iron eagle.
Odeon - 14,16,18.25en
20.50 u. 9 'a weeks.
14,16,18, 20 en 22 u.The
Lightship.
14.40,17,19.20 en 21.40 u. 9 'a
wooks
13.55,16.15,18.50 en 21.25u.
One flew over the cuckoo's nest.
BRUGGE
Complex Zwart Huls
Gulden Vlies I
14.30 Otto der Film
20 en 22.30 u. Heil Camp.
Gulden Vlies II
14 en 16 u. Assepoester.
20 en 22.30 u. Hannah and her
sisters.
Gulden Vlies III
14.30 en 20 u. Teenwolf.
22.30 u. Kramer vs Kramer.
Memling
14.30, 20 en 22.30 u Police aca
demy deel 3.
Rembrandt - 20 u. Fatal ga
mes.
22.30 u. Princess and the callgirl.
DEKLINGE
Zaal René de Moor - 15 u.
schieting.
HENGSTDIJK
De Vogel - 14 u. prestatie
loop.
21 u. dansavond.
HULST
Café De Kroon - 14.30 u.
schieting.
KAPELLEBRUG
Café De Roskam - 14.30 u.
schieting.
KLOOSTERZANDE
De Reizende Man - 20 u.
prijskaarting.
KPEWACHT
Zaal Van Steene - 15 u.
schieting.
NOORDSTRAAT
Zaal Rudle en Sonja - 14.30
u. schieting.
OSSENISSE
Camp. De Zeemeeuw - 20 u.
gaaibolling.
ST. JANSTEEN
Café Sport - 14 u. kaarting.
ZUIDDORPE
ZaalM.de Cock - 14.30 u.
schieting.
GROEDE
De Twee Duiven - 20.30 u.
Luisterliederen door Adri Ooster
ling.
AXEL
Streekmuseum - 'Kleder
drachtpoppen' collectie van M.
Nobels-Noordhoek. Geop. woe.
t/m zat. 13.30-17 u., vrijd. 19-21
u. (tot 10 aug.).
GROEDE
Twee Duiven, Slijkstraat 7
- Werk van Suzanne de Zwart
(aquarel) en Joost Heeren (pa
norama's). Geop. dag. 9-19 u.
zo. gesl. (tot 31 aug.)
HULST
Streekmuseum - Haventjes
in het land van Hulst. Geop. dag.
behalve zond. 14-17 u. (tot 7
sept.).
ST. ANNA TER MUIDEN
Voormalig Gemeentehuls -
- Zomertentoonstelling, grafiek,
sculpturen en fotografie van 6
kunstenaars. Geop. vrij. 17.30-20
u. za. en zo. 14-17 u. (tot 31
aug.).
ST. JANSTEEN
Speelgoedmuseum - Bake
lieten gebruiksvoorwerpen. Ge
op. vrij. en zo. 13-17 u. en na af
spraak. (tot 1 sept.).
TERNEUZEN
Katelljne, vrouwengezond
heidscentrum - Expositie 'De
kunst van het moederschap'.
Geop. woe. 9-11.30 u. en vrij.
13.30-16 u. (tot 15 sept.).
Museum - Kunst geïnspi
reerde door de natuur. Geop.
ma. 13-17 u. di. t/m vrij. 9.30-12
en 13-17 u. za. 9.30-12 u. (t/m 2
aug.)
IJZENDIJKE
Streekmuseum - Kerkenex-
positie; textiel en kerkelijke ge
bruiksvoorwerpen. Geop. ma.
't/m vrij. 10-12 en 13-17 u. za. en
zo. 14-17 u. (tot 30 sept.)
GENT
Museum voor Schone Kun
sten - Werk van Frans Mase-
reel. Geop. di. t/m zo. 10-18 u.
(tot 15 sept.).
ANTWERPEN
Hessenhuis - Figuration cri
tique. Tentoonstelling van inter
nationale, hoofdzakelijk Franse,
groep hedendaagse kunste
naars. Geop. di. t/m zo. 10-17 u.
(tot 24 aug.)
Jordaenshuls, Reyndersstr.
6 - Eindejaarswerken uit de
'Academie'. Geop. dag. 10-17 u.
(tot 1 sept.)
ST. NIKLAAS
Stedelijk museum - Tekenin
gen van Walter Vaes. Geop. dag.
14-17 u., za. 9-12 en 14-17 u.,
zon. 10-13 en 15-18 u. (tot 7
sept.).
GOES
Grand Theater - 14 u. Lucky
Luke en de ballade van de Dal-
tons, a.l.
19 en 21.30 u. Stallone Cobra.
HULST
De Koning van Engeland
13.45 u. Sneeuwwitje en de 7
dwergen.
13.45,16.15,19 en 21.30 u. Co
bra.
13.45,16.15,19 en 21.30 u. Po
lice academy deel 3, a.l.
16.15 en 21.30 u. Runaway train.
16.15,19 en 21.30 u. Car trouble.
14.30 en 19 u. Trashy Lady.
OOSTBURG
Ledeltheater
14 en 20 u. House.
16.30 u. De sexmuskiet, 18 j.
TERNEUZEN
Luxor I II
13.45 en 16 u. De troetelbeertjes,
a.l.
13.45,19 en 21.15u. Cobra.
16,19 en 21.15 u. The Highlan
der.
VLISSINGEN
Alhambral - 14u. Peter Pan,
a.l.
19 en 21.30 u. Stallone Cobra.
Alhambra2 - 14,19 en 21.30
u. Police academy deel 3.
HENGSTDIJK
De Vogel - 14 u. gaaibollen.
14 u. surf- en kanowedstrijd.
20 u. bingo.
HULST
OZO - 14.30 u. schieting.
KAPELLEBRUG
Café De Roskam - 14.30 u.
schieting.
KOEWACHT
Zaal De Vllegher - 15 u.
schieting.
Café Oude Molen - 14.30 u.
schieting.
LAMSWAARDE
De Vier Jaargetijden - 14.30
u. schieting.
NOORDSTRAAT
Zaal Rudle en Sonja - 14.30
u. schieting.
OSSENISSE
Camp. De Zeemeeuw - 9.30
u. kippenschieting.
Zie zaterdag
il in het komende toneel
ïouwburgen van Ooster-
inseren. Kennis van hel
ig in het onmiddellijk
gewogen beschouwing
ten aan de Hoofdredacti
MB Breda. Inlichtingen
ngen en -uitsnijdingen
r in het landschap di
lle naakten) staan in di
or zijn dichterlijke vert
ng. Ook hij maakte por
idies in de kunstwerelc
van zijn leermeester
ly, Picasso, Casals,
ockney en Bacon.
Pil
De Amerikaan Ralph
•n (1939) heeft ook via tal
cposities bekendheid j
:n. Bovendien heeft hij
at boeken gemaakt over
erk. Zijn foto's zijn veel
r dan van de beide an
itografen. Zijn zwart-W
instellingen hebben
air-obscure- en grafisct
ikter. Knap, maar niet u
ieer als je je bij voorbeel
is gehouden foto-i
m Aart Klein in De
irinnert.Capa, Brandt
ibson, foto's. De Beyerd
Open: ma-zo 10 (za
)- 17 uur. Tot en nH
ïgustus.
lm nmniu
it mmmmim
oenemi am
vuist bi m a m-
miiKim wonoEit
"Iflf mote zml
fff" 61MM
w mm oe 6E-
*Mi zon mm-
mfpeit toe.
Pn, hit uur n aangebroken ik htb jullie
gemaakt. nu zal ih jullie drillen
ajpegeren en leren gehoorzamen
thjn wensen moeien
voor mllie Hevelen
zun i
-\ i
lullie njn van tin maar
ulhe koppen zun hol en
moet een foei soldaat
'n met nadenken
ii we beginnen
tdeoetenmf1 \/e
ihielin met los kruit
OPLOSSING
0
T
3
j
0
u
0
p
n
U
0
T
u
j
n
0
0
0
I
Tl
0
3
3
u
0
3
0
u
O
U
0
j
U
0
j
I
O
J
- 5
- 6
7
militaire
opstel
ling
kwellen
kam-
hagedis
Oosterse
plant
voeder
bak
plus
rang
telwoord
rhenium
interval
pro
cessie
reeds
V
kleding
stuk
gehoor
zaal
voor
zetsel
ten af
scheid
neon
grafvaas
telegraaf
restant
bekoor
lijk
United
Dairies
arbeids
vermo
gen
©at wiiMS 5. RAattoKK.4
O
n
V
E3
a
-O
'sjqoaa doppiM '[mz ;uequaAoq
'afiad 'squti moM '}ooa 'uappnu A\noqs§ qa;
-Ed do jjaA 'puequuB 'stqoaa qruopie 'ajjoj
