m KON IN BRUSSEL GEEN BANKET ZIJN OF DE AMBASSADEUR WAS ERBIJ
Menselijke trekjes uit
middeleeuws Den Bosch
Van der Klaauw
ruilt België
in voor Portugal
outing
tegen
00
\ucces
loegen in
ostburg
BELANGWEKKEND RECHTSHISTORISCH PROEFSCHRIFT
INA ZEELAND 2
cTHondt wint
ovinciaal
ncours Tours
Plaatselijk nieuws
lostburg
- EXTRA
ting Zeeland is voor het
000.
in het nieuws. Wie nog
afvroeg of die nog wel
ing in Zeeland groeit en
'ten tevreden in het jaar-
teeg van 2.958 in 1984 tot
oegd overzicht blijkt dat
in de districten Ooster-
h-Vlaanderen (+205). Die
verliezen op Walcheren
n (-51).
ing gemaakt van de tal-
ar 1985 hebben plaatsge-
~p bij het Veerse Meer.
die begint vrijdagmiddag
.00 uur op Raadhuisplein
de Erasmusstraat. Zater-
orgen wordt voorts een
rloopleinmarkt gehouden
et Kerkplein - tussen Er-
isstraat en Markt. Daar-
t zijn met het oog op de
eren, enkele kermisat-
ties opgesteld.
Van onze
duivensportmedemerker
NEUZEN - Het afgelopen
rdag gehouden provin-
e concours vanuit Tours is
onnen door een duit van P.
ondt uit Hulst. Geklokt za-
agmiddag om 12.38 uur
de winnende vogel daar-
de ruim 497 kilometer-
ge wedvlucht overbrugd
t een gemiddelde snelheid
1408 meter per minuut,
n het concours werd door
4 duiven deelgenomen die
"er gunstige weersomstan-
heden die morgen om 06.45
aan het luchtruim werden
vertrouwd.
verdere vroegste meldingen uit de
rse inkofcentra kwamen van: F,
tus Kloosterzande 12.51 uur
mpm. P. Antheunis Hulst 12.46 en 13.
respectievelijk 1374 en 1324rapm. J.
Schepper Koewacht 12.42 uur
pm. J. Nolet Axel 12.44uur
mpm. F. van Gaever Kapellebrug
7uur 1366mpm. J. Weesepoel Axel
''uur 1358mpm. Combinatie De Smet
~ndijke 12.43uur !357mpm. F. West-
's-Heer Arendskerke 13.01uur
-pm. A. de Feijter Axel 12.49uur
7mpm. Gebroeders Thijs Sint Jan-
~n 12.53 en 12.54uur respectievelijk
5 en 1344mpm. G. Tas Waterland-
irkje 12.44uur 1345mpm. J. van Gijs
reskens 12.51uur 1344mpm. J Boone
cfdplaat 12.51 uur 1343mpm. C. de
~k Stoppeldijk 12.56uur 1341mpm. J.
Bellen Vogelwaarde 13.01uur
Impm. G. Dusarduijn Gzoon Groede
53uur 1331mpm. M. van Iwaarden
'ningen 13.10uur 1330mpm. P. Oele
delande 13.04uur 1326mpm. L. van
elde Hansweert 13.10uur 1326mpm.
Jeremiasse Wemeldinge 13.15uur
"mpm. J. de Smit Terneuzen 12.58uur
mpm. J. du Puy Sluiskil 12.55uur
mpm. Ph. Steketee Yerseke 13.17uiur
lmpm. B. van de Berghe Sas van Gent
54uur 1308mpm. J. Oele 's-Gravenpol-
13.17uur 1298mpm. M. Hengstdijk
"pelle 13.21uur 1294mpm. J. Rijnders
issingen 13.11uur 1289mpm. J. Venet-
~el Nieuw en Sint Joosland 13.löuur
]mpm. J. Verhaagen Goes 13.25uur
mpm. W. Blom Noordgouwe 13.49uur
mpm. J. Broeke Souburg 13.25uur
49mpm.
kridge - De Bridge Sociëteit
postburg speelde in hotel Vic-
ory de vijfde wedstrijd voor
He zomercompetitie. Uitslag
-lijn: 1. heren Arkenbout-
5uweneel, 2. heren Simpelaar,
heren Van Donkelaar-Ha-
fcenaars. B-lijn: 1. mevrouw
3e Vuyst-de heer Leunis, 2.
nevrouw Luteyn-de heer
3hijs, 3. echtpaar Sanders.
voor het volgende testival te
|Ten Hoor is om de tussenlig-
inhoud te geven dan nu het ge-
Jen explosie in het eerste week-
Hens het laatste, maar in de tus-
|ivat volksdansen betreft weinig
boer op en gaven optredens tij-
Zeeuwse kust. „Het ontbreekt
n in Sas van Gent meer te doen.
ïanciën die vrijkomen door de
Gentse feesten. Dat is en blijft
>n."
voor het Sasse publiek in de
eeds vruchtbare contacten met
ie animatie van de stad Gent en
feesten. „We denken eraan om
ons foiklorefestival te organi-
ie week tot een uitwisseling van
aen. Gent zit meer dan vol met
;n wat ons betreft zeker ook in
straatanimatie-gebeuren krijgt
ïweek meer inhoud,
nstige organisatie gaat uit naar
>lkloregala en het bal in evene
hebben dat dit jaar zeker bewe-
eweek maakt zich intussen stil-
ival in 1989. „Een jubileum," al-
zeker iets voor reserveren, om
HAAN DAG 28 JUL11986 ©1 Of 1M T50
Door Aad Jongbloed
3RUSSEL - De meest
.^minnelijke minister
n Buitenlandse Zaken
jje we ooit hadden, de
jardigste ambassadeur,
jie Brussel ooit binnen
jijn stadsgrenzen had,
jaat in september ons
'and vertegenwoordigen
in Lissabon.
We hebben het over
Christoph van der Klaauw,
jje Hare Majesteit diende
,nder Van Agt van 1977 tot
1981. België zal hem mis
sen, want op geen van de
partijen, die er zo over-
iloediglijk gegeven wor-
jen, ontbrak hij. Met maar
één doel: de banden tussen
je zuiderburen en ons land
20 sterk mogelijk aantrek
ken.
„Ik denk dat ik maar een
biertje neem", zegt hij, „en la
ten we de jasjes maar uittrek
ken", alvorens in de smoorhete
ambassade in Brussel zijn ge-
jachten te ordenen over de
vraag of de post Brussel niet
wat overgewaardeerd is.
Brussel kent immers naast de
gewone' ambassadeur ook nog
eens twee ambassadeurs van
topniveau, die ons land verte
genwoordigen bij de EG en de
NAVO.
„Het ligt er maar aan wat je
van de post maakt", zegt Van
der Klaauw. „Natuurlijk gaat
er bij de andere collega's bij
NAVO en EG meer om. Dat ik
hier, als oud-minister ben, is
dan ook puur toeval. De post
kwam vrij en je doet er de Bel
gen een plezier mee hier een
oud-minister te zetten, want
hier geldt 'eens minister, altijd
minister'. Toen ik kwam was
de reactie dan ook dat Neder
land de Belgen serieus neemt.
Ik heb hier altijd zeer onaf
hankelijk gewerkt. Je krijgt
natuurlijk je boodschappen
vanuit Den Haag, maar dat
kan iedereen doen, zo zwaar
weegt dat niet. De rest vul je
Over het neerkijken van
Nederlanders op Belgen zegt
hij: „Dat hebben we onlangs
weer gezien met de kritiek op
de voetbalverslagen van Rik
de Saedeleer. Hij heeft een be
nadering, die wat zuidelijker
is, maar toch niet slechter Ik
heb me altijd verzet tegen dat
neerkijken. De Belgen doen
het zo gek nog niet. Wij doen
het bijvoorbeeld economisch
niet veel beter. Als je bij ons
het aardgas eraf trekt, want
dat is een Godsgeschenk, dan
zijn we niet veel beter af. Cul
tureel gezien kunnen we een
puntje aan de Belgen zuigen."
Hij vertelt dan het mopje,
waarmee hij in België veel
succes heeft. „Een Belg vraagt
aan een vriend, die er zeer
welvoldaan uitziet: Wat doe je
voor de kost. O, ik handel, zegt
de ander. Waarin? In Hollan
ders. Ik koop ze voor wat ze
waard zijn en ik verkoop ze
voor wat ze denken waard te
zijn."
In Portugal wacht hem een
heel andere taak. „Dat is een
meer traditionele post. Be
langrijk is de toetreding van
Portugal tot de EG. Het arm
ste land van de EG moet zich
nu gaan aanpassen. Ik ga de
ontwikkeling bekijken of Por
tugal alleen maar een ontvan
gend land wil worden of ook
daadwerkelijk met de EG wil
meegroeien. Het Nederlandse
bedrijfsleven heeft interesse
in Portugal. We zijn nu al
- maar daar moet je je niet al
teveel van voorstellen - de
tweede investeerder na de
VS."
Tenslotte wil de liberaal
Van der Klaauw nog wel iets
kwijt over de ontwikkelingen
binnen 'zijn' WD: „Ik ben blij
dat er een oplossing is geko
men, want de verwarring was
groot, dat heb ik ook hier ge
merkt. Maar de aanval op Nij-
pels, op de dag na de verkie
zing, vind ik onjuist. Mis
schien heeft het te maken met
het feit dat de WD een echte
volkspartij is geworden, maar
ik blijf het onjuist vinden."
fear
zelf in door bijvoorbeeld
overal te zijn. Hoe meer je dat
doet, hoe meer je de taak op
waardeert."
Hij bekent dat zijn functio
neren lopen op eieren beteken
de: „Je hebt toch te maken met
het politiek gewoel hier tussen
Vlamingen, Walen en Brusse
laars. Ik heb daarom altijd
wat veel aandacht geschonken
aan de Walen, waardoor uit
eindelijk de weegschaal in
evenwicht kwam. Het aardige
daarvan is dat het cultureel
verdrag met de Walen nu
functioneert. Vroeger zouden
ze naar de Fransen zijn gelo
pen."
Feestelijkheden
„Ja", zegt hij als de vraag
gesteld wordt of hij niet het
meeste van zijn tijd besteed
heeft aan het bijwonen van
banketten, het doorknippen
van linten en het sociaal nip
pen aan de borrel, „de ambas
sadeur was er altijd bij, want
dat gaf de indruk dat Neder
land er altijd bij was."
Zijn dagtaak was geen
kwestie van bureauwerk.
„Daar was ik altijd zo mee
klaar. Maar ik ging het land
in. Niet om een politieke bood
schap uit te dragen, maar bij
voorbeeld om commerciële
contacten te leggen. Ik heb me
nogal beziggehouden met een
mogelijke order voor Daf voor
legervoertuigen. Dat is dan
niet gelukt. Maar ik heb bij me
thuis toch wel contacten ge
legd, die goed waren voor de
Nederlandse commercie. Po
tentiële klanten komen als ze
door een ambassadeur worden
uitgenodigd."
Het culturele aspect van
zijn taak trok Van der Klaauw
zeer aan. „Ik heb bijvoorbeeld
een Felix Timmermans-her
denking georganiseerd met
veel succes. En ik heb nogal
wat moeite gedaan om de
Vlaamse, liever gezegd de Ne
derlandstalige schrijvers aan
Nederlandse uitgevers te kop
pelen. Met contacten op cultu
reel vlak moet je in België op
passen. Je moet nooit naar ex
tremistische groeperingen
gaan. Je hebt mij nooit op een
Ijzerbedevaart gezien."
De bijzondere relatie tussen
Nederland en België vindt hij
een gegeven. „Al was het al
leen maar vanwege de taal.
Maar sinds ik hier gekomen
ben is er wat veranderd in die
relatie en dat kwam door de
Willem van Oranje-herden
king. De Vlamingen hebben
zich toen gerealiseerd dat hun
invloed op de Nederlandse
handel, de cultuur en het ver-
Door Jan van de Ven
Het Den Bosch van de
middeleeuwen wilde
geen bedelaars binnen
de poorten. Eigen in
woners mochten arm
zijn, op straathoeken
werden ze niet getole
reerd. Dat zou wel heel
slordig zijn, zo vonden
de bestuurders van de
stad. En daarom orga
niseerde de stad ar
menzorg, een verre
voorloper van de bij
stand.
Een detail uit de histo
rie van de hertogenstad
tussen 1400 en 1600. Opge
zocht en beschreven door
juriste B. Jacobs in haar
proefschrift 'Justitie en
politie in 's Hertogen
bosch voor 1629', waarop
zij als rechtshistorica on
langs aan de Tilburgse
hogeschool promoveerde.
Een ander detail uit de stu
die betreft de opvang van le
prozen. Lepralijders werden,
zoals geïnteresseerden al we
ten, uit een stad geweerd,
maar niet aan hun lot over
gelaten. Den Bosch had ook
een onderkomen buiten de
muren. Om nu te voorkomen,
dat armlastige leprozen uit
bedelen gingen, was een
fonds gesticht waaruit zij een
weekgeld kregen. Waar
schijnlijk een bedrag van een
of enkele stuivers. Voor die
tijd echter voldoende om in
leven te blijven.
De middeleeuwse stad
hechtte aan orde en netheid.
Besmettelijke ziekten wer
den kennelijk gezien als een
ordeverstorend element. In
elk geval beschikte Den
Bosch over een dokter, de
man zal de titel chirurgijn
hebben gedragen, die uitslui
tend erop moest toezien dat
de bevolking niet door de
pest werd verrast. Bij het
uitbreken van de ziekte
diende de dokter een epide
mie te voorkomen.
De stadsbestuurders had
den er veel geld voor over om
zo'n dokter voor de gemeen
schap te laten werken. Ge
lokt door een vorstelijk jaar
geld van 250 gulden maakte
de chirurgijn zijn ronde door
de stad, speurend naar ver
schijnselen van de gevreesde
ziekte. Brak die uit, dan wis
ten de stadsbestuurders de
dokter op een simpele manier
aan het werk te houden. Zijn
jaargeld werd verdubbeld.
Voor 500 gulden wilde de
man het risico van zelf be
smet raken wel lopen.
De menselijke trekjes uit
het middeleeuwse Den Bosch
verwacht men niet achter de
plechtstatige titel van het
boek 'Justitie en politie in 's
Hertogenbosch voor 1629'.
Genoemde en ook andere
voorbeelden maken het
proefschrift echter voor een
groot publiek leesbaar. De
gegevens komen nu tot ons,
nadat mevrouw Jacobs jaren
taai speurwerk heeft ver
richt in vele archieven. Aan
tekeningen makend uit
handgeschreven restanten
van een ver verleden.
De rechtshistorica valt niet
alleen op door een be
langwekkend werk. Zij
blijkt, aldus promotor Coop-
mans tijdens de promotie
plechtigheid, ook de eerste
vrouw, die in Tilburg op een
rechtshistorisch onderwerp
de graad van doctor ver
werft.
Achter de formele titel van
het boek gaat sowieso meer
schuil dan we hedentendage
na één oogopslag denken.
Wie nu over justitie en politie
praat, heeft vervolgende in
stanties in gedachten: de of
ficier van justitie, die op
grond van onderzoek een
misdrijf aanhangig maakt
MevrouwB. Jacobs: .monnikenwerk.- fotoriensiers
bij de rechter, en de politie
als orgaan speurend naar
wetsovertredingen. In de
middeleeuwen had men bij
het horen van zo'n titel meer
voor ogen.
voor de stad te vinden. Bo
vendien moest er ter onder
scheiding van de wijde om
geving ook een stadsmuur
worden gebouwd. Verschil
hoorde er ook toen al te zijn.
zet tegen de Spanjaarden niet
gering was door de grote aan
tallen vluchtelingen, die van
uit Antwerpen naar het noor
den trokken. Dat bij de offi
ciële herdenking in Delft drie
vorsten van de Benelux wa
ren, is tekenend. Dat zou vijf
tig jaar geleden niet gebeurd
zijn."
W aterverdragen
Het enige echte politieke
probleem tussen België en Ne
derland heeft ook Van der
Klaauw niet kunnen oplossen.
Het wordt gevormd door de
waterverdragen uit 1975
waarbij wij de Westerschelde
zouden verdiepen van 43 tot 48
voet, opdat Antwerpen beter
bereikbaar zou zijn. Als tegen
prestatie zou België ervoor
zorgen dat het voor ons drink
water bedoelde Maaswater
schoon en in voldoende hoe
veelheid ons land zou berei
ken. De Belgen hebben die
verdragen parlementair nog
niet goedgekeurd.
„Het is een nationaal pro
bleem", aldus Van der
Klaauw, „het gaat om de
vraag wie betaalt, de Walen of
de Vlamingen. Tindemans
heeft beloofd het nationaal op
te lossen, maar zo ver is het
nog lang niet De Walen zeg-
„Ik heb me altijd verzet tegen dat neerkijken. De Belgen doen het zo gek nog niet. Wij doen
het bijvoorbeeld economisch niet veel beter. Als je bij ons het aardgas eraf trekt, want dat is
een Godsgeschenk, dan zijn we niet veel beter af.
gen: Wat hebben wij te maken
met Antwerpen Maar ik zeg
dan altijd: Antwerpen is toch
ook jullie haven Toen ik pas
minister was zei ik tegen mijn
Belgische collega Simonet: Ik
wil dat oplossen. Hij zei toen:
Het is een Belgische kwestie
en ik zal je laten weten wan
neer die opgelost is. Zo ligt de
zaak nog steeds."
De klachten over de Belgi
sche douane aan de Neder
lands-Belgische grens vindt
hij een supervoorbeeld van Lange weg
hoe het binnen de Benelux niet
moet. „Maar dat is geen cen
traal beleid, dat is een plaatse
lijke zaak. Daarom komen de
meeste klachten ook uit Meer."
Hij geeft enkele saillante
voorbeelden: „Een onderwij
zeresje zal met kindertekenin
gen naar een bevriende Belgi
sche school gaan voor een ex
positie. Ze wordt aangehouden
en ze mag de tekeningen niet
invoeren omdat ze 'cultuur in
voert'. Om dezelfde reden mag
iemand niet twee grammo
foonplaten voor een vriend de
grens overbrengen."
Of de Benelux functioneert:
„Men heeft indertijd niet de
consequenties overzien dat je
'een gelijkvormig fiscaal en
economisch beleid moet heb
ben. Als je ziet dat nu bij ons
de btw weer 1 procent omhoog
gaat dan denk je 'dat kan niet
binnen een Benelux'.
Als je
aan de andere kant ziet dat bij
de grensoverschrijdende sa
menwerking er wel vorderin
gen gemaakt worden, op het
gebied van doorgetrokken
fietspaden, het rechttrekken
van elektrische bedrading en
de wederzijdse hulp die men
elkaar kan geven dan is er wel
wat bereikt. Maar als econo
mische eenheid is de weg nog
lang."
Tot politie en justitie hoor
den het stadsbestuur, het re
gelen van bijvoorbeeld de ar
menzorg, het vinden van
recht, het spreken van recht,
maar ook bezigheden, die nu
tot het werkterrein van een
notaris behoren (het passeren
van akten bijvoorbeeld). En
niet te vergeten het laten re
gelen van de stadsverdedi
ging, zorg voor de interne fi
nanciën, het onderhouden
van contacten met de hertog.
Een vluchtige, incomplete
greep uit de 'politie en justi
tie' anno 1400 en 1600.
Kleine groep
'Politie en justitie' waren
in handen van een kleine
groep uit de samenleving, de
notabelen. Families van aan
zien verwierven meteen bij
het verheffen tot stad van
een gemeenschap het voor
recht voor de stad te zorgen,
contacten met de hogere
macht - voor Brabant de her
tog/- te onderhouden. Door
de eeuwen heen bleef een
kleine groep die machtsposi
tie houden.
Wat niet wil zeggen, dat de
notabelen vrijelijk hun gang
konden gaan. Het verheffen
van dorp tot stad kwam niet
tot uiting in het bouwen van
een muur en andere verdedi
gingswerken. Wilde een
machthebber een gemeen
schap een zekere mate van
zelfbestuur verlenen dan
kreeg die gemeenschap het
privilege keurig op schrift.
De nodige privileges staan nu
bekend als 'stadsrechten'.
Daaruit viel op te maken
binnen welke marges be
stuurders zich dienden te be
wegen.
In het geval van Den Bosch
verleende de hertog van Bra
bant stadsrechten zelfs aan
een gemeenschap in wording.
De hertog had aan de grens
van zijn gebied bij Dieze en
Maas een stad nodig ter vei
ligstelling van die grens.
Vandaar de privileges. Zij
dienden als lokkertje, want
de notabelen uit de gemeen
schap gingen als geen ander
aan het werk om burgers
Aldus ontstond Den Bosch,
's Hertogenbosch. De stad
kreeg aanzien en werd een
van de zeven hoofdsteden
van het hertogdom, in een
adem te noemen met steden
als Antwerpen, Leuven en
Brussel. De bestuurlijke een
heid aan de grens bij de Maas
stond overigens niet alleen
met de hertogelijke diensten
in contact. In die tijd was het
gebruikelijk rechten te ontle
nen aan en te verruimen
dankzij een andere stad. Een
oudere stad was voor de be
stuurders van een nieuwe in
vele opzichten een school
voorbeeld.
Men ging bij elkaar te ra
de. En als de hertog geld no
dig had, een in een 'bede' ver
pakte behoefte, zagen stads
bestuurders hierin aanlei
ding te onderhandelen over
uitbreiding van rechten naar
het schoolvoorbeeld. Voor
wat, hoort wat.
Schepenen
Deze vluchtige schets zou
incompleet zijn als stedelijke
machthebbers niet ook bij
functie werden genoemd:
schepenen. De schepenen, uit
De gevel van het Bossche stadhuis aan het begin van de
zeventiende eeuw.
Een schilderij van de Bossche lakenmarkt. Op de
achtergrond is het huis Rodenborch zichtbaar, waar
rentmeesters gedurende een aantal jaren kantoor hebben
gehouden.
Het blazoen van de
rederijkerskamer Moyses
Doorn of Moyses Bosch.
eigen midden voorgedragen
en benoemd door de hertog,
bestuurden de stad en spra
ken recht. Schepenen, gezwo
renen en raad vormden colle
ges, waarin de stedelijke bo
venlaag zich voor de stad
dienstbaar kon maken. Na
een korte periode op sche
penbanken te hebben gezeten
maakte men zich nuttig als
gezworene of als lid van de
raad. Aldus cirkelden de
zelfde personen van aanzien
naar aanzien.
De schout komt niet in het
rijtje voor. Verbazingwek
kend misschien, want de va
derlandse geschiedenis heeft
schout en schepenen in één
zucht naar ons overgewaaid.
Hij functioneerde wel, ook in
Den Bosch, maar de schout
was een ambtenaar van de
hertog. De schout en zijn
rakkers spoorden op (naar
ons begrip een politietaak) en
zorgden ervoor dat vonnissen
van de schepenen werden
uitgevoerd (bij ons doet dat
de officier van justitie, waar
het strafzaken betreft).
Het boek van mevrouw Ja
cobs, uitgegeven door Van
Gorcum, maakt de middel
eeuwse historie van de hui
dige Brabantse provincie
hoofdstad toegankelijk voor
jurist en niet-jurist. Voor al
degenen, die er niet toe ko
men zelf jaren in archieven
door te brengen. Mevrouw
Jacobs heeft een belangrijk
pad geëffend, waaraan het
huidige stadsbestuur ook
grote waarde hecht. Het be
stuur heeft door officieel een
exemplaar van het proef
schrift in ontvangst te nemen
zijn waardering voor het
monnikenwerk door me
vrouw Jacobs tot uitdruk
king gebracht en tevens de
aandacht op het werk geves
tigd.
De waarde van het proef
schrift beperkt zich overi
gens niet tot de hertogenstad.
Zoals al opgemerkt hadden
steden in de middeleeuwen
een zusterstad, waaraan jon
gere steden zich optrokken.
Den Bosch had Leuven als
lichtend voorbeeld. En Den
Bosch was voor gemeen
schappen in de omgeving en
ver daar buiten, tot in de
Hollanden toe, leverancier
van recht en vraagbaak bij
uitleg van dat recht.
Aldus krijgt het belang
van het proefschrift een bre
dere uitstraling. Plaatsen in
de Meierij, maar ook elders
in de huidige provincie, heb
ben zich gespiegeld aan de
hoofdstad bij de Maas. Voor
gravers in het verleden een
interessant gegeven.
