trandleven in Nederland begon ooit met ligkuren in een tobbe
Waar naar toe
TERDAG 26 JUL11986
ELZEN
rie
Warm water
Preuts
Bikini
Status
Vogels
Mannenhanden
Escher
Draverij
Culinair
Krabbefoor
Klederdrachten
Vliegeren
Race-braderie
wïïBSÓ
\Ni
andaag trouwen
oen en Carla te Til-
urg. Na het Huwe-
t Jaar, dat Sarah en
Westminster Abbey
ebben, is het niet
voorspellen hoe de
en van vandaag
ontwikkelen. Er zul-
ns acht tantes ver
een variant op Dia-
oene polkadot-com-
-rovershoed. Ze zul-
norme brede zware
de prinses van Wales
wespentaille droeg,
eel stuk smaller ma-t
t het was gewoon te
antes zullen de bleek-
tfit van Nancy Rea-
ren na te bouwen.
'ende zullen zij zich
eld afvragen hoe hel
t Nancy Reagan, om
de zeventig, er altijd
sof zij in haar geheel
e drycleaner is geko-
heeft een kwaliteit die
naat niet te imiteren
doet denken aan een
van plastic. Bij de
lichting is zij ook in ba-
sprookjesachtig. Onze
agje heeft ook zoiets,
'j verbergt de ravages
:jd achter struisvogelve-
leep van Carla wordt
enorm als die van Sa-
t was een sprookjeswei,
miljoenen elfen konden
Carla zal wel een grote
haar achterste dragen
motief van de bijen en
ls overnemen, als sym-
an nijverheid en van het
het huwelijkspad niet
end over rozen gaat. Er
n nicht in een pak van
-purper. Margaret That-
roeg dat omdat ze weel
de enige kleur is die ko-
Elizabeth gezworen
nooit te zullen dragen,
t past eigenlijk beter bij
aal Basil Hume.
Andrew hebben
en Koen geïnspireerd om
stelijke huwelijkseed over
en, want die vinden ze
i Niet alleen vanwege
e woordjes als 'betwixt'
u', maar ook vanwege de
e om de heer der schep-
'to serve, cherish and
Omdat 'obey', gehoorza-
is het een en ander te
geweest. Zelfs lord Hails-
de vroegere Quintin
die 'het recept' heeft ge
ven voor de promotie van
ew en Sarah tot Hertog en
gin van York, heeft zich
bemoeid. Deze stokoude
die in het Hogerhuis 'op
lbaal' heeft gezeten en die
pas is getrouwd, verklaar
at het debat over al dan
dienen en gehoorzamen
bijging aan het feit dat
huwelijk goed deels een
is van in elkaar grijpende
aturen."
ravo, lord Hailsham. Sarah
Andrew hebben wel meer
beloven in Westminster
y. Wie maakt er in een
-kje bezwaar tegen een gla-
koets die nog geen uur gele
een pompoen was Sarah
niet sidderen voor het aan-
'cht van haar meester. Zij
ft hem ooit een bordje profi-
llen in zijn giechel gewor-
toen hij er pesterig bij haar
aan zat te dringen toch wat
i die vuige zoetigheid te
n. Zo werd de barribaal op
plaats gezet.
Carla ziet Sarah als inspire-
d voorbeeld. Ook Carla is
t een vriendin, vermomd als
joor van het Leger des Heils,
t vrijgezellenfeestje van Koen
nnengedrongen, waar ze hem
ronken als een meloen en in
n vooroorlogs badpak van
a) een bijdrage ontfutselden
-r een weekend Parijs. Carla
t er, nu ze prins William aan
t werk heeft gezien, maar
einig in om vandaag Anne-
en en Willempje, die net vier
jn, als bruidsmeisje en bruids-
nker in te schakelen. Ze heeft
elijk.
Volgens mij zat prins Wil-
am tijdens die motetten van
"ozart op kwaadwillige wijK
n zijn broek te poepen. Je zag
de hele familie naar hem kij-
een. Alleen de Hertog van
Edinburgh, zijn opa, had ef
klaar blijkelijk plezier in. En
dan wordt William nog opge
leid voor toekomstig koning
schap. Ons Willempje gaat echt
lopen etteren. Hij weet dat->e
leuk is en zal bij het uitwisselen
der ringen ongetwijfeld uit zijn
matrozenbroek stappen en
half-bloot het altaar beklim
men.
Willempje gaat vandaag naar
de Efteling. Ook daar komen
sprookjes tot leven, ook daar
staat alles naast de werkelijk
heid en ook daar kan alles da'
weegt, ontstijgen aan de zwaar
tekracht. De monarchie, het
mysterie, is gewichtloos.
b
\Jt Nederlandse kust. Als je de
pile Noordzee en het zand met meer
cherven dan schelpen even wegdenkt,
shet Holland op zijn mooist. We zijn
jnnelijk goed in het wegdenken, want
|ke zomer opnieuw liggen we er met
a tienduizenden te genieten. Een
lagje naar het strand is razend
opulair. Maar dat is niet altijd zo
eweest. Onze voorouders hadden wel
tal beters te doen. Of móchten niet.
|en duikje in zee en in de geschiedenis
an het strandplezier.
Toen mannen en vrouwen rond de eeuwwisse-
ig eindelijk samen in zee mochten, keken
moral de heren hun ogen uit. Want als de lin
ten badpakken van de dames eenmaal nat ge
urden waren, lieten zij de vrouwelijke lijnen
haarscherp uitkomen.
Door Mick Salet
Op een warme dag is de weg naar
het strand makkelijk te vinden. Je
volgt gewoon de file, waarin ge
strande automolisten zich alvast
voorbakken in blik. Bumper aan
bumper op weg naar de koele en
rustig ruisende zee.
Nou ja, rustig?
„Jongens, kan die radio niet wat
zachter
„Hé, hou eens op met die rother
rie.
„Welver...", daar vliegt al een
hand zand door de lucht: „...zet
dat kreng eens uit
„Wat is er?", vraagt de jongen, die
het volume van Hilversum 3terug-
draait tot een niveau waarbij de zee
weer hoorbaar wordt.
„Of je even op wil rotten met die
radio.
„Als u er last van heeft, zég dat dan
en begin niet gelijk met zand te
gooien.
Nee, niets is zo leuk als een dagje aan
het strand. In het weekeinde is het net
een te kleine barbecue, waarop van ba
ders en braders een maximum aan in
schikkelijkheid wordt gevraagd. Hoe vol
ler en warmer het wordt, des te groter de
irritatie en het leedvermaak. De ko
perkleurige body-builder kijkt minach
tend naar het miezerige mannetje dat
twee melkflessen onder zijn opgestroopte
broekspijpen pijnlijk rood laat worden.
Hij op zijn beurt koekeloert naar het bo
venstuk van een vrouw in monokini.
Zij wordt weer rood boos als twee jon
getjes haar al spelend onder het zand
spetten en in de schaduw houden. Die
jongetjes beginnen daarop weer te blèren
bij hun in het zonnevet roosterende moe
der, die ze alleen met een gulden voor
een ijsje weer kan bekoelen. Maar op
weg naar de ijscoman vergeten ze alles
als ze een opvolger van Sil de Strandjut
ter zien. Een man die met een metaalde
tector speurt naar verloren muntjes,
maar niets anders opgraaft dan trekrin-
getjes van bierblikjes
Zo kom je op het strand ogen te
kort
Maar het is niet altijd zo geweest,
want het strand is pas laat populair ge
worden. Onze voorouders gingen alleen
naar de kust voor een heilzaam zeebad.
Lekker lui liggen in de zon, dèt doe we
zo héél lang nog niet.
In Nederland was de Scheveninger Ja
cob Pronk de eerste die brood in water
zag. Hij bouwde in het begin van de vo
rige eeuw een badhuis aan zee, waar men
in een tobbe met warm gestookt zeewater
kon liggen kuren. Dat was toen de mode.
Van Ostende tot Norderney en van Blan-
kenberge tot Blackpool dompelden pa
tiënten zich in zegenrijk zeewater.
Het is al heel lang bekend dat zeewa
ter gezond is. Die wijsheid is ouder dan
de weg naar Rome. Al een paar eeuwen
voor Christus schreef de vader van de ge
neeskunde, Hippocrates, dat een dage
lijkse duik in zee een goed middel is voor
patiënten met open wonden, huidziek
ten, reuma en hoofdpijn.
Aan dat rijtje etter en ellende werd
nog veel meer toegevoegd in de dagen
Van preutse badgast
tot blote zonnebader
Pootje baden was een opwindende ge
beurtenis in de tijd dat veel strandgasten
de zwemkunst nog niet machtig waren.
De allereerste badkoetsen zagen er uit
als geblindeerde pantserwagens (onder).
Eenmaal in zee werd vanuit de kar een
duik in het 'heilzame' water genomen (bo
ven).
In deze, op nachtgewaden lijkende badkostuums begaven de kurende dames en heren zich in
het begin van de vorige eeuw te water.
De eerste damesbadpakken met open
ruggetjes doken pas op na de Eerste We
reldoorlog en toen zou het nog ruim 30
jaar duren vóór de revolutionaire bikini
zijn entree maakte. Dat wufte kleding
stuk kwam pas na de Tweede Wereldoor
log. Hoewel bovenstuk en broekje zo
groot waren dat er niet meer te zien viel
dan een vingerdik streepje buik, was de
boel wél los. En toen ging het snel. De
jaartelling tussen 1946 en 1986 is af te le
zen aan de ruimte tussen onder- en bo
venstuk van de bikini.
Vervolgens gingen de bovenbandjes
los, het broekje werd een driehoekje met
In de jaren twintig was het badcostuum geëvolueerd tot een soort hansop. Weliswaar nog
met pijpen, maar al zonder mouwen.
dat de commercie aan zee ging ruiken.
Van alle kanten werden artsen aange
trokken om maar te bewijzen hoe gezond
het wel niet was een een kuuroord aan
zee te bezoeken. Zo schreef de Arnhemse
dr. Moll dat het zeewater bij Schevenin-
gen een wondermiddeltje was voor
„rheumatische pijnen, verslapping der
buikzenuwenvlechten en der spiervezelen
van het darmkanaal. Hardhoorigheid,
kwaadsappigheid en bloedophooping
naar het hoofd."
De Britse arts dr. Richard Russell
raadde patiënten niet alleen aan om in
het zeewater te gaan zitten, maar het ook
te drinken. „Bij volwassenen is één glas
gewoonlijk voldoende voor drie tot vier
soepele stoelgangen", schreef hij in 1752.
Nu zal één glas Noordzeewater waar
schijnlijk nog langer zorgen voor een niet
te stoppen stoelgang.
Op veel plaatsen langs de Europese
kust werden kuuroorden gebouwd voor
patiënten die overal pijn hadden, behalve
in de portemonnee. In Egmond startte
men in 1895 op een voorzichtige manier
met het oprichten van een plaatselijke
vereniging voor het vreemdelingenver
keer en tot aanschaf van „twee levende
ezeltjes ten gerieve van de gasten op het
strand".
Het baden ging aanvankelijk puriteins
preuts. In de negentiende eeuw zag men
zelden een dame in zee duiken. Nee, een
dame stapte gekleed in een badkoetsje,
trok daar haar jurk, onderjurk en corset
uit, deed een niets onthullend badkos
tuum aan, het zich met de koets de zee in
rijden en het zich daar, aan ieders oog
onttrokken door gordijnen, in het water
glijden. De koetsier werd geacht de an
dere kant op te kijken. En als de dame
genoeg had van het spetteren en sparte
len, klom ze weer de koets in, kleedde
zich aan en trok aan een schelkoord „om
den vereischten last te geven als men, na
het bad, de zee weer wenscht te verla
ten." De badkoets met paard reed dan
weer terug naar het strand om een vol
gende bang-voor-bloot-baadster op te
halen.
Er waren ook heren die in de rij ston
den om van de badkoets gebruik te ma
ken. Maar de koetsiers waren niet altijd
bereid om helemaal naar het strand terug
te rijden om zo'n preutserik op te halen.
In een brief uit 1852 beschreef de Gro
ningse predikant M. Amshoff wat er dan
gebeurde: „Wanneer ons nummer klinkt
langs het strand, dan reppen wij ons om
den rug van een oppasser, die zich daar
toe kromt, te beklimmen en wij laten ons
in zee dragen, waar de badkoets staat, op
welke wij regt hebben verkregen."
Maar gaandeweg verdwenen de bad
koetsen en stapten ook dames zó van het
strand in de golven. Al lieten ze daarbij
niet veel méér zien dan gezicht, onderar
men én - oh la la - een klein stukje van
de kuit.
Wilde een dame van toen dan niet lek
ker bruin worden Nee. Bruin was bah.
Een teken van armoe. Een landarbeider
die de hele dag in de brandende zon
moest zweten, dié had een koffiekleurige
huid. Maar een echte dame moest laten
zien dat ze het zich permitteren kon om
zich altijd binnenshuis dood te vervelen
en hoorde dus ook lijkbleek te zijn.
Het duurde nog even voor de Neder-
landers het echte strandplezier mochten
ontdekken. De ontwikkeling van de bad-
mode is een prima graadmeter. Eerst lie
pen de dames nog in een badkostuum
dat die naam waardig was: een zwem
broek met lange pijpen en een bovenstuk
met mouwen. De heren droegen een han
sop. Victoriaans fatsoenlijk was het wel,
maar licht en lekker zwemmen deed het
niet.
een touwtje en met de introductie van de
monokini in 1964 verdween ook het bo
venstuk. En toen kwam het nudisme.
Nog niet voor iedereen, maar wie weet?
De jaren van de zeebaden waren voor
bij en de tijd van het zonnebaden was
aangebroken. Mar wat zon betreft ko
men zonnebaders en zonnebraders in
Holland even weinig aan hun trekken als
hengelaars in de Sahara. Zo gauw de Ne
derlanders een paar centen op zak had
den, vluchtten ze dan ook naar de Mid
dellandse Zee.
De eerste vaderlanders die naar Can
nes en Nice afzakten, waren de mensen
die door de fiscus worden aangeslagen
voor het hoogste tarief, maar niet de in
druk wekken daar evenredig onder te lij
den. Terwijl Jan Modaal een fietstochtje,
met een stapeltje boterhammen en een
fles lauwe thee op de bagagedrager, al
een heel uitje vond, vertrokken de finan
cieel meer toerekeningsvatbaren per
automobiel of trein naar de Mediterra-
nèe.
En opeens was bruin beautiful. Een te
ken van welvaart. Wie wit was, moest
wel ergens op een duf kantoor of in een
sombere fabriekshal voor een minimum
loontje zwoegen. Zo werd een bruine
tint - het liefst in de winter - voor de na
oorlogse Nederlander wat een zwarte
Mercedes voor een politicus in een ont
wikkelingsland nu is: een statussymbool.
Pas in de zestiger jaren, toen het Ne
derland voor de wind ging, kreeg ook de
kleine man de kans en kwam de grote
trek naar het zuiden op gang. In één keer
doorrijden naar Benidorm, met achterin
tien kilo eigenheimers, want van al die
olijfolie kreeg je maar racekak.
Dat de trendy en kapitaalkrachtige
toerist inmiddels via Tunesië, Indonesië
en nog exotischer oorden, al weer terug
was bij af (zeilen in Holland) mocht de
pret niet drukken.
Toch heeft het Nederlandse strand
nog altijd een enorme aantrekkings
kracht. Op toeristen, op dagjesmensen en
op Duitsers, die ons strand toch altijd
een beetje als hun strand hebben be
schouwd. Het waren ook de Duitsers die
de scepter zwaaiden bij de mondaine
ontwikkeling van het Scheveningse Kur-
haus, dat zélfs geen Nederlandse naam
heeft.
Wie nu zijn oor te luisteren legt bij de
middenstanders in de badplaatsen hoort
de marken en de guldens rinkelend de
kassa's binnen stromen. Want naast zand
en zee, bieden de badplaatsen alles dat
het hartje van veel toeristen begeert. Fri
testenten en verse visrestaurant. Winkels
vol vliegers, zonnebrand, souveniers en
snoep. Casino's en gokpaleizen waar je
ook zonder stropdas boven je zwem
broek in mag. Geen ligstoel meer te huur
en geen Zimmer meer frei. Het strand
werd massa-amusement.
En de zee Ach, wat dichtte Willem
Kloos De zee, de zee klotst voort in ein
deloze deining.
De afgelopen tien jaar vielen ook de laatste stukjes strandtextiel en gingen steeds meer mensen in hun blootje rondstruinen.
-]•
LELYSTAD - Elke woensdag is
het natuurgebied van de Oostvaar-
dersplassen open voor het publiek.
Onder leiding van een medewerker
van de rijksdienst voor de IJssel-
meerpolders kunnen bezoekers le
pelaars, aalschovers en vele andere
bijzondere vogels van dichtbij be
kijken. De excursies starten vanaf
het beheerdersgebouw aan de
Knardijk in Lelystad.
DEN HAAG Tot en met 31 juli
is aan de Frederik Hendriklaan 71
in Den Haag de expositie Met
mannenhanden' ingericht. Het is
een expositie met kunstuitingen
van mannen uit de hele wereld. Te
zien zijn onder meer bijzondere
staaltjes van modelbouw, houtsnij
werk en eeen grote collectie kera
miek. De tentoonstelling is ge
opend van dinsdag tot en met za
terdag van 10.00 tot 17.00 uur.
DEN HAAG In het Gemeente
museum in Den Haag is tot en met
31 augustus een tentoonstelling sa
mengesteld van het grafisch werk
van M.C. Escher (1898-1972). De
tentoonstelling met werk uit de
eigen collectie van het Gemeente
museum heeft als thema de regel
matige vlakverdeling die het werk
van Escher kenmerkt.
VOORSCHOTEN - op de Prins
Bernardlaan in Voorschoten wordt
op maandag 28 juli een kortebaan-
draverij gehouden. Over een af
stand van 300 meter draven 30
paarden door het centrum van di
Zuidhollandse gemeente. De star
van de wedstrijd is om 13.30 uur.
GOES - In Goes wordt is vandaag
nog 26 juli de manifestatie 'Zee
land-Culinair' georganiseerd. In
marktkraampjes in het centrum
kan het publiek kennismaken met
een groot aantal Zeeuwse produk-
ten.
BERGEN OP ZOOM - In Ber
gen op Zoom is het vandaag de
laatste dag van de jaarlijkse Bour
gondisch Krabbenfoor. Dat houdt
ondermeer in: een kunstmarkt,
braderie en demonstraties van
oude ambachten. Marktkooplie
den, en een groot aantal inwoners
van Bergen op Zoom lopen in tra
ditionele Oud-Brabantse kledij.
OLDEBERKOOP - ln het Friese
Oldeberkoop is vandaag juli de na
tionale klederdrachtendag. De kle
derdrachten zijn van 11.00 tot
16.00 uur te bewonderen.
BIDDINGHUIZEN - Op de Fle-
vohof in Biddinghuizen is morgen
een vliegerfestijn. Programma-on
derdelen zijn onder meer een wed
strijd voor bezoekers met eigenge
maakte vliegers. Naast de wed
strijd zijn er demonstraties stunt
vliegeren en een poging tot verbete
ring van het wereldrecord stuntvlie
geren.
ZANDVOORT- Op het circuit in
Zandvoort wordt 27 juli de jaar
lijkse braderie gehouden. Ongeveer
300 kramen zullen dan op de race
baan staan. Tevens is er die dag
een Soundmixshow voor onbekend
talent.
