Hoogleraar strafrecht bepleit afschaffing van strafwetgeving
Smartegeld in ontwikkeling
Vliegende bosbrandwacht
Fan eysden
MAANDAG 14 JUL11986
•ACHTERGROND1
tOKS
vort leven
"PCu& ca. c£a*ty6 -
Strenger
Opvallend
Ingrepen
Contact
Aanpak
C70\
HUIDARTS VEROORDEELD TOT TWEE TON
Bèdragen
DE UITSPRAAK van de Haarlemse recht
bankpresident in kort geding baarde on
langs tot in de internationale pers opzien.
Een huidarts werd via zijn verzekerings
maatschappij veroordeeld tot betaling
van 200.000 gulden smartegeld aan een
patiënte. En dat nog wel bij wijze van
voorschot. Tot voor kort in ons land een
ongekend hoog bedrag. Dr. mr. J. Sneep
uit Bergen op Zoom trad op als advocaat
van de benadeelde: een 56-jarige Haar
lemse, wier aangezicht door ondeskun
dig optreden van de huidarts, dermate
werd geschonden dat ze in zeven jaar
nauwelijks meer buiten durfde te komen.
Een gesprek over het intense leed achter
het smartegeld.
Arrogant
T47
|de meisjeslijven tot je
ikking.
De papieren omhulsels hin.1
_i van vlekkerig plakwerk t J
Ite rijgsteken aan elkaar. D,i
jS niet zo erg geweest als he|
i intern feestje was geblevet l
L de speelplaats of op het ga.l
Ji vóór de school. Maar »J
Igen naar de grote speel
ïide in het stadspark. Datr le.l
Vde ng een levendige wool
Viwisseling op met mijn ijio.1
Jr, Want ik woui m'n mooisiJ
fk aan odner het toneelkoJ
■um om tenminste als knj;.|
leisje over te bhvjen, mocht dtl
■gen de boterbloem van mjj,|
Pjf spoelen. Maar een prakiJ
Vhe moeder kiest dan natuuj
Ijk een oud jurkje, omdat sjl
loorziet dat nat crêpe-papijT
en kleurig spoor achterlaat.
J Het werd inderdaad e
Iverjarig en veel te kort k'J
lingstuk met de garantie dl
Siijn moeder achter het heljl
lou staan met een wit bloesjf
In de nieuwe zomerrok in hat
■as. Voor niks, zoals ze zei. TeJ
leerste zou het niet gaan regel
%ten. En ten tweede zou iedel
len bij een fikse bui hard wel
fennen, dat viel er niets te dat
ten. Mijn wijze moeder kree
]gelijk - in alle opzichten. Hl
Schoolfeest op de speelweil
verliep onder een strakblauw
Jhemel met stralende zon. Get
■regen dus. Maar ook geen dat
Voor het stijf en stuntelig b
■wegen wat wij deden, het
Izelfs het allernieuwste wooi|
Idenboek nog steeds geen ter
I in petto.
Wat in de klas een aiój
I veldboeketje had geleken, vil
I buiten op het gras mét toef
I schouwers uit elkaar tot n
I groep zich schamende meisjl
I met flarden kleur om zich heti
Eén klaproos was al meteen {i
I veld, omdat de draagster et
1 plas was wezen doen in de prill
bosjes en daar haar rooi
bloemblaadjes moest achterll
ten. Maar zij kon tenminste v:|
ronddartelen in haar blautl
stippeltjesjurk, zodat familsl
den aan de kant konden vts'
roeden hoe onze act was t
doeld. Wij bloemen kraakl
en scheurden aan alle kan:|
bij elke draai of armzwaai s
uit angst voor totale ontluisltj
ring viel de een na de aadtt
stil. Juf brak het dansje af e
loodste ons naar het rozet
prieel waar de verschnkkirl
van ons af werd geknipt en p
scheurd. „Jammer, meisjes, li
spijt me."
Ik hark het afgemaaide ïl
bij elkaar. Verlepte madeliell
kijken mij met witte vervl
tende gezichtjes aan. „Ja""
meisjes, het spijt me."
Biiiiiimmiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuii
Dit staat op vele
plaatsen opgetekend
maar niet
zusterskens
antwoord:
Een vroom gebed
gaat nooit teloor
en ik bid er zelf ook
dagelijks voor.
Voltaire had geen zin
meer om stervend
nog te dichten. Het
laatste wat hij zag in
dit zijn aardse leven
was het plotseling
opvlammen van de
olielamp naast zijn
sterfbed toen iemand
het raam open zette.
Hij kreeg een bang
voorgevoel en sprak
als laatste woorden:
"O, Jee, nou al
vlammen!"
Een nieuwe regering
een oud geluid:
De doffe plof
van de roje duit
't ete&
ievettó
Het geheim des
levens
kort weergegeven:
Je moet er eenvoudig j
mee leren leven.
Door Jan van de Ven
DE WET schept de mis
dadiger. Om van de
misdadiger af te komen
moeten we de wet af
schaffen. Een even ont
hullende als eenvoudige
stellingname van Louk
Hulsman in zijn boek
'Afscheid van het straf
recht'.
De titel is voor tweeerlei
uitleg vatbaar. In de eerste
betekenis houdt 'Afscheid
van het strafrecht' opheffing
van dat recht in. En in de
tweede: Hulsman heeft er
iets mee en neemt er af
scheid van. Beide kloppen.
Hulsman heeft als hoogle
raar 22 jaar strafrecht gedo
ceerd aan de Erasmus-uni-
versiteit. Al die tijd was hij
er een voorstander van de
strafwetboeken af te schaf
fen. En bij zijn afscheid laat
hij een wetenschappelijke
visie bij wijze van testament
in boekvorm achter. Zijn vi
sie is niet nieuw. Aan het be
gin van deze eeuw werd al
gepleit een einde te maken
aan de misdaad door de
strafbepalingen te schrap
pen.
argumenten aan om zijn
pleidooi kracht bij te zetten.
Met opleggen van straffen
verdwijnt de misdaad niet.
In tegendeel, cijfers tonen
volgens Hulsman aan, dat
zware misdaad constant
blijft en bovendien een ge
ring deel van het totaal uit
maakt. Uitzitten van straf
werkt niet heropvoedend.
Gevangenissen worden niet
ten onrechte leerscholen
voor criminelen genoemd.
Kortom, de gemeenschap is
niet gebaat bij veroordelin
gen.
Een ogenschijnlijk ge
waagde visie, want de ge
meenschap is een tolerante
houding ten opzichte van
criminelen beu. Gedurende
tientallen jaren hebben we
tenschap en rechters zich
coulant opgesteld, de misda
diger 'begripvol' menselijk
benaderd. Nu redeneert
men: het haalt niets uit. Bij
gevolg verhardt men, mede
onder druk van internatio
nale agressie, de houding.
Misdaad dient straf te wor
den aangepakt.
Opvallend aan het boek
van Hulsman is het moment
van verschijnen. 'Afscheid
van het strafrecht' vraagt de
aandacht in het jaar, dat de
herdenking 100 jaar natio
nale strafwetgeving plaats
vindt. Iedereen die ermee te
maken heeft, uitgezonderd
misschien degenen die straf
hebben opgelegd gekregen,
maken zich op plechtig aan
de herdenking mee te wer
ken. Iedereen behalve Huls
man. Hij getuigt van zijn af
schuw, neergelegd in de poc-
ketuitgave van Unieboek bv
en in een eerbiedwaardig,
door 32 juristen geschreven
monument.
Hulsman voert een reeks
Helemaal fout, aldus
Hulsman. Strengere straffen
halen niets uit. Net zo min
als een coulante benadering
van de delinquent, tot uiting
komend in onder andere
lichte of alternatieve straf
fen. Het hele systeem moet
om. Zolang structuren bepa
len wie in dé selectie uitein
delijk tot gedetineerde wordt
bestempeld, zolang mensen
in een onmenselijk proces
verstrikt raken, zal er niets
veranderen aan het gezwel,
dat de samenleving zo graag
wil wegsnijden.
Binnen die structuren
werken weliswaar ambtena
ren, maar die treden op na
mens 'iets', zijn niet persoon
lijk verantwoordelijk. Zelfs
als zij een delinquent vrien
delijk benaderen. Hij die
wordt onderworpen aan de
structuren .(politie, rechter-
naliteit? Voor deze categorie
kan eveneens een civielrech
telijke 'wraak' worden be
dacht. Als bedrijven buiten
het boekje gaan, kan de
overheid in zo'n geval privi
leges onthouden. De dreiging
van onthouding of intrek
king van vergunningen zal
voldoende zijn om misstap
pen te voorkomen.
Professor Louk Hulsman
lijke macht, gevangeniswe
zen) ondervindt de gevolgen
van een onpersoonlijk sys
teem, een zielloos mecha
niek. Hij ervaart dat alles als
nodeloos pijnlijk, onterend
en tevens niet persoonlijk
aansprekend.
Een straf kan pas als zo
danig worden aangevoeld, zo
redeneert Hulsman, als er
contact bestaat tussen be
trokkenen. Echte straf is een
overeenkomst tussen partij
en. Benadeelde en dader die
nen een misgreep uit te pra
ten, elkaar na een gesprek de
hand te kunnen drukken. In
het huidige systeem spelen
benadeelde en dader geen
enkele rol. Zodra het ambte
lijk apparaat rolt, hebben
beiden het nakijken.
Uitzonderlijk vindt Huls
man zijn opstelling niet. Er
zijn toch culturen, waarin
wel misdaad maar geen
strafrecht bestaat. Nu en in
het verleden hebben mensen
uit die strafrechtloze samen
levingen in een geweldloze
persoonlijke confrontatie
genoegdoening gegeven en
gekregen. Waarom dan niet
ook in de onze. We hoeven
toch niet te blijven hangen
aan de erfenis van de mid
deleeuwse scholastiek?
Er zijn verschillende mo
gelijkheden om op een mis
greep in te gaan. Hulsman in
zijn boekje: Vijf studenten
leven samen. Een van hen
stort zich op de televisie en
vernielt deze. Ook gooit hij
wat borden stuk. Reactie
van de anderen: 1/ het huis
uit met die vent; ik wil hem
niet meer zien, 2/ hij zal de
schade moeten vergoeden, 3/
hij moet naar een psychia
ter, en 4/ onze gemeenschap
- foto levien willemse
is fout, laten we onszelf on
der de loep nemen.
Het van kracht zijnde sys
teem gooit iemand uit de sa
menleving. Hulsman staat
een vergoeding van de
schade voor. Vele vormen
van civielrechtelijke ge
noegdoening zijn denkbaar,
maar hoe vergoedt iemand
schade na een moord? In zijn
reeks voorbeelden verhaalt
Hulsman over een cultuur,
waarin een moordenaar al
werkend de plaats inneemt
van zijn slachtoffer. Om de
nabestaanden geen mate
riële schade door het verlies
te laten oplopen.
En de witteboorden crimi-
Bij verandering van onze
structuren hoeven de ingre
pen niet pijnlijk te zijn. Poli
tie werkt aan regulering van
conflicten, het openbaar mi
nisterie gaat op in de rech
terlijke macht, de rechter
lijke macht begeeft zich vol
ledig in de civielrechtelijke
conflictoplossing. Wat we
niet meer nodig hebben zijn
gevangenissen. Het perso
neel daarvan krijgt gemak
kelijk een taak in het maat
schappelijk werk (tevens
verbetering van aanzien).
Geld dat niet meer in ge
vangenissen verdwijnt, kan
dan worden gebruikt voor
voorzienigen ter opvang van
jeugd, werklozen. Groepe
ringen, die nu - aldus Huls
man - door verveling op de
nominatie staan in het justi
tiële circuit te worden opge
nomen. Hij schat, dat voor de
komende jaren 1200 miljoen
gulden in gevangenissen
worden geinvesteerd. Het
kan ook (henen om conflict-
vermijdende maatregelen te
nemen.
Opheffen van het wetboek
van strafrecht is dus het op
heffen van de misdaad.
Want niets is strafbaar zon
der voorafgaande wettelijke
bepaling. En niets is zo ver
anderlijk als de mens. Zijn
er in het verleden al niet tal
loze strafbepalingen uit het
wetboek verdwenen? (er zijn
er overigens ook bijgeko
men) Waarom dan niet alles
van tafel geveegd?
Hulsman heeft in zijn re
denatie geen oplossing voor
het maatschappelijk gevoe
len. Ambtenaren binnen
verkokerde structuren zijn
afhankelijk van het collec
tieve bewustzijn, dat door
politieke partijen wordt uit
gedragen. De politiek - als
wetgever - gaat pas tot ver
andering over als er een
waarneembare behoefte be
staat. Omturnen van het col
lectieve bewustzijn, zo men
wil: mentaliteitsverande
ring, lijkt geen eenvoudige
opgave. Temeer niet, omdat
'men' op dit moment voor
stander is van een straffer
beleid.
Bovendien, wat heeft het
voor zin alleen voor Neder
land de straftoedeling in de
civielrechtelijke sfeer te
trekken als de misdaad toe
nemend internationaal
wordt. Een probleem, dat
wel door Hulsman wordt on
derkend. Tijdens zijn hoog
leraarschap heeft hij onder
andere binnen Europa in tal
van fora zijn ideeën uitge
dragen. En hij stond daarin
niet alleen. Zelfs de Raad
van Europa heeft zich enkele
jaren geleden gebogen over
een rapport, waarin het op
heffen van de strafwetge
ving wordt bepleit.
Verwerkelijking van
Hulsmans ideaal zou in gro
ter verband zin hebben,
maar waar voor eigen land
een omwenteling al utopisch
lijkt, zal een Europese om
wenteling nog verder in het
verschiet liggen.
Dan in de marge wat sleu
telen? Hulsman: „Wanneer
we echt iets willen verande
ren, is het niet genoeg om de
omstandigheden te verbete
ren waarin de gedetineerde
zich bevindt. De gevangenis
veranderen, alleen de ge
vangenis, betekent werken
vanuit een onveranderde po
sitiebepaling, werken in een
doodlopend perspectief."
'Afscheid van het strafrecht'
(pleidooi voor zelfregule
ring), Louk Hulsman, Unie
boek bv.
Door Henk Boot
SMARTEGELD. De me
dische stand in de Ver
enigde Staten huivert
bij het horen van de
term, als we de krante-
berichten tenminste
mogen geloven. Het lijkt
soms of de rechtbanken
in het land van Oom
Ronald zonder slag of
staat miljoenen uitke
ren aan mensen die zich
door artsen of media be
nadeeld voelen. Die
schijn bedriegt. Want
ook aan de overkant
van de oceaan moeten
slachtoffers vaak kei
hard en langdurig pro
cederen eer hun 'beulen'
voor (im)materiële
schade in de beurs moe
ten tasten.
„Bovendien wordt er in de
berichten vaak ten onrechte
de term smartegeld ge
bruikt. Vonnissen van mil
joenen dollars die aan kla
gers betaald worden, hebben
slechts ten dele betrekking
op smartegeld voor immate
riële schade. Er is dan ook
gekeken naar inkomstender
ving, naar de proceskosten
en naar de honoraria van de
advocaten, die daar op dertig
tot vijftig procent van het
uitgekeerde bedrag kunnen
liggen".
Desondanks springen de
Verenigde Staten eruit met
hun smartegeld-claims. Op
Amerikaanse toestanden zit
men in ons land zeker niet te
wachten, beweert dr.Sneep.
„Het komt daar voor dat
specialisten bepaalde risico
volle operaties niet eens
meer durven uitvoeren. De
smartegeld-claims zijn er te
hoog. Dat is het gevaar dat
er aan vastzit", stelt Sneep.
In ons land valt het verge
leken met daar met de
hoogte van die smartegeld-
uitkering nog best mee. Hoe-
wel...als we de 'smartegeld-
tabellen' erop na slaan ko-
rnen we een soort tariefstel
ling tegen. Anders kun je het
moeilijk nemen. Normbe
dragen die worden uitge
keerd als het causale ver
band tussen de schuld en de
schade tenminste kan wor
den aangetoond.
Dr. mr. J. Sneep uit Bergen op Zoom: „Sommige assuradeuren rekken smartegeld-
kwesties lang om benadeelden van verder procederen af te laten zien".
- fotodestem/dickdeboer'
vrouw te blijven. In 1968 liet
zij zich behandelen voor een
puistje aan haar neus door
een Haarlemse huidarts. Die
deed dat zo grondig verkeerd
(hij verzweeg de verontrus
tende diagnose, schreef de
verkeerde zalf voor en begon
later op eigen houtje ten on
rechte een röntgentherapie)
dat haar halve gezicht weg
teerde. Een beroep bij het
Centraal Medisch Tuchtcol
lege tegen een berisping door
het medisch tuchtcollege
verloor de huidarts in 1982.
In 1984 startte dr. Sneep een
procedure bij de Haarlemse
rechtbank voor een schade
loosstelling door de arts, die
verzekerd was bij de AMEV.
In het tussenvonnis in fe
bruari van dit jaar oordeelde
rechtbank dat de huidarts
inderdaad onzorgvuldig had
gehandeld en stelde voor nog
enige deskundigen te raad
plegen. Tegen dat vonnis
ging de AMEV in beroep.
„Daarmee probeert men we
derom de zaak te traineren.
Zo'n zaak valt eindeloos te
rekken door de verzeke
ringsmaatschappij. De cliënt
is daarvan de dupe, terwijl
er al zoveel pijn is geleden",
aldus Sneep.
Omdat de lichamelijke
toestand van de vrouw, der
mate is verslechterd dat en
kel een behandeling in een
Parijse kliniek nog hoop
biedt, spande dr. Sneep dan
ook een kort geding aan
waarin hij een voorschot van
2 ton op de totale schadeloos
stelling vroeg om de behan
delingen te kunnen betalen.
Voor een kneuzing, her
senschudding of schaafwon
den kan van 250 tot zo'n 2500
gulden worden uitgekeerd.
De bedragen lopen op naar
mate bij een ongeval of inci
dent het letsel zwaarder is.
Wiens persoonlijk leven blij
vend veranderd of invalide
raakt bijvoorbeeld vanwege
bet functieverlies van een
arm of been of door ernstige
brandwonden, kan in een
bogere categorie van 70 mille
">t 1,5 ton schadeloosstelling
vallen. Zo kan voor een zo
genoemde 'dwarslaesie' met
blijvende verlamming aan
,5: onderlichaam kan circa
iau.000 gulden worden uitge
keerd aan smartegeld.
„Smartegeld is een zaak
die sterk in ontwikkeling is.
Mensen worden steeds mon
diger, de rechtshulp speelt er
ook meer op in. In feite zijn
de bedragen die we in Ne
derland toekennen aan
slachtoffers van bijvoor
beeld mishandeling of me
disch falen slechts een hele
kleine bijdrage in het imma
teriële leed van iemand", al
dus 'dr. mr. Sneep. Hij
slaagde er met medewerking
van de Haarlemse recht
bankpresident mr. H. van
den Haak in om de boven
grens van het smartegeld
voorlopig op te krikken tot
200.000 gulden, waar de ver
zekeraar met 25.000 gulden
het leed voor eens en voor
altijd probeerde af te kopen.
Specialisten zijn verze
kerd voor onzorgvuldig op
treden. Voor een patient
evenwel naar de civiele
rechter- de arrondissments-
rechtbank- kan stappen om
de behandelend geneesheer
te dagvaarden vanwege een
onrechtmatige daad, komt
meestal het medisch tucht
college er aan te pas. Een
aangevallen medicus kan
overigens altijd nog bij het
Centraal Medische Tucht
college te Utrecht in beroep
gaan tegen een hem onwel
gevallige uitspraak van het
tuchtcollege.
„Die disciplinaire weg
langs deze tuchtcolleges
moet eigenlijk altijd worden
afgelegd voor het verkrijgen
van bewijs. Anders verwijst
de rechter er wel naar". In
een aantal gevallen waarin
nalatigheid is vastgesteld
wacht een arts een beris
ping, in het ergste geval
schorsing plus publicatie
daarvan in de medische bla
den.
Daarmee hoeft de bena
deelde patient echter geen
genoegen te nemen. Komen
klager en arts namelijk niet
tot een vergelijk, dan staat
de weg naar de civiele rech
ter open. Als de benadeelde
tenminste nog moed, energie
en geld heeft om er een
rechtszaak van te maken.
„Wordt een arts gedagvaard,
dan neemt de juridische af
deling van de verzekeraar
het van de arts over. Dan
krijg je de ongelijkheid van
de benadeelde die het moet
opnemen tegen de verzeke
ringsadvocaten die full time
voor zo'n maatschappij wer
ken en er ook in gespeciali
seerd zijn", schetst dr. Sneep
de volgende hindernis in de
langdurige race naar ge
rechtigheid.
Hoe lang zo'n procedure
kan duren weet hij uit eigen
ervaring. Om bij het voor
beeld van de Haarlemse me-
De AMEV blijft ondanks
andersluidende uitspraken
van het medisch tucht col
lege het Centraal Medisch
Tuchtcollege, het tussenvon
nis van de rechtbank en het
kort geding-vonnis bestrij
den dat de huidarts een ver
wijt te maken valt. De Haar
lemse rechtbankpresident
oordeelde echter da.t een
voorschot van 37 procent op
de totale schadeclaim van
539.573 gulden in dit geval
billijk was. „Voor de vast
stelling van die schadeclaim
is een ter zake deskundig ex
pertise-bureau geraad
pleegd. In dergelijke geval
len noodzakelijk, want je
kimt je als advocaat in zo'n
geval geen uitglijders per
mitteren", aldus de Bergse
raadsman die van de opstel
ling van de AMEV 'onstel-
lend arrogant en dom vindt'.
„Ik krijg soms de indruk
dat sommige assuradeuren
zoals de AMEV erop uit zijn
om de zaak zolang te rekken
dat cliënten van procedures
af zien. Door de uitspraak
van de Haarlemse rechter
hoop ik echter dat de verze
keringsmaatschappijen er
achter zijn gekomen dat
tijdsverloop in dit soort
kwesties niet meer hun
vriend is, maar zich ook te
gen hen kan keren" aldus dr.
Sneep, die hoopt dat de ver
zekeraars voortaan sneller
proberen'tot een minnelijke
schikking te komen omdat ze
anders in kort geding tot een
voorschot-betaling kunnen
worden veroordeeld.
HET patrouilleren met
vliegtuigen om bos
branden op te sporen
heeft in de afgelopen
tien jaar een grote
vlucht genomen. Bleef
deze surveillance aan
vankelijk beperkt tot de
Veluwe, later kwamen
daar Drenthe, de regio
Eindhoven en de
Utrechtse Heuvelrug
bij. Dit 'jaar neemt
Overijssel er een proef
mee. De patrouille van
uit de lucht heeft zich
daarmee uitgestrekt tot
bijna de helft van Ne
derland.
Met de luchtsurveillance
is in 1977 op de Veluwe als
experiment begonnen. Re
den was een grote bosbrand,
een jaar eerder In de omge
ving van Arnhem. De brand
weer wilde weten of dit soort
calamiteiten kon worden
voorkomen door kwetsbare
natuurgebieden vanuit de
lucht in de gaten te houden.
Een jaar later werd besloten
tot een defintieve opzet.
„Je kunt zeggen dat het
surveilleren in de lucht in
derdaad preventief is geble
ken... De mensen zijn voor
zichtiger met vuur als ze
merken dat er voortdurend
op hen wordt gelet. Dan
gooien ze die sigaret niet zo
gemakkelijk meer weg in
het bos of op de hei", zegt D.
Lekkerkerk, één van de
waarnemers van de brand
weer voor de Veluwe. Zijn
stem komt nauwelijks boven
het motorgeluid van de
Cessna 172 PH PVG uit Het
getrainde oog van de brand
weerman tast vanaf 300 me
ter hoogte de horizon af. De
vele tientallen vierkante ki
lometers bos en landbouw
gebieden glijden onder ons
door.
Het zicht is door de nade
rende weersomslag af en toe
niet meer dan hooguit twee
kilometer. „Normaal is het
acht tot tien kilomter. Nu
hangen er wolken. Er zou
best eens onweer kunnen ko
men", laat piloot J. van
Snippenburg weten. Dit
vooruitzicht baart hem al
lerminst zorgen, want vro
lijk fluitend maakt hij een
scherpe bocht boven een
voederplaats van wild. Zwij
nen en hun jongen doen zich
juist tegoed aan de lunch.
Het motorgeronk van de
Cessna laat de dieren koud.
Van Snippenburg is in
dienst van Special Air Servi
ces, het luchtvaartbedrijf in
Teuge dat alle patrouille-
vluchten voor de bosbrand-
weer in Nederland uitvoert.
De bemanningen hebben
voortdurend radiocontact
met de diverse regionale
brandweercentrales. Die
kunnen 'bluseenheden naar
de vanuit het vliegtuig door
gegeven plek sturen. Geldt
er voor het hele land gevaar
voor bos-, heide- of veen
branden, dan zijn er tegelij
kertijd zeven vliegtuigen in
de lucht. Het vliegbedrijf uit
Teuge huurt dan extra
vliegtuigen van vliegscholen
om aan de vraag van de
brandweer te voldoen.
Staatsbosbeheer en de
bosbrandweer bepalen wan
neer er wordt overgegaan tot
luchtsurveillance. De brand
weer op de Veluwe roept
hiervoor sinds kort de hulp
van hoogwaardige appara
tuur in. Hier wordt informa
tie in gestopt over de tempe
ratuur, luchtvochtigheid, de
weersverwachting en het
aantal recreanten. Na ver
werking van die gegevens
geeft de computer aan hoe
groot het bosbrandgevaar op
dat moment is.
Het risico van brand is
niet in alle regio's op een be
paald tijdstip even groot. Dit
is niet alleen een gevolg van
de verschillendende weers
omstandigheden, maar het
kan ook te maken hebben
met het karakter van natuur
en landschap. Zo wordt er in
het vroege voorjaar vooral
gevlogen boven de veenge
bieden in Drenthe. De vorst
heeft de grond vaak kurk
droog gemaakt, wat de kans
op veenbrand groot maakt.
„In de zomer zijn we naar
verhouding het meest actief
boven bosrijke streken", al
dus piloot Van Snippenburg
op 300 meter boven de Velu
we. Controle in dit gebied is
vooral daarom zo belangrijk
omdat er grote aaneengeslo
ten bossen zijn. Het zijn
complexen van vele vier
kante kilometers. Als er
brand uitbreekt bestaat het
gevaar dat er veel natuur
wordt verwoest.
Het zicht is inmiddels ver
beterd, want de dreigende
wolken zijn goeddeels uit
elkaar gewaaid. In zuide
lijke richting is het rond de
autosnelweg Al nog wat hei
ig, maar nagenoeg het hele
noordelijk deel van de Velu
we, tussen Apeldoorn, Nun-
speet, Oldebroek, Harder
wijk, Putten en Epe is te
overzien.
Binnen tien minuten kan
het vliegtuigje op een plaats
zijn waar de bemanning iets
verdachts heeft gesigna
leerd. „Kijk", zegt brand
weerman Lekkerkerk,
„daar, het lijkt een enorme
brand, maar het is opstui
vend zand. Dit verschijnsel
wordt veroorzaakt door ge
vechtsvoertuigen." Nauwe
lijks enkele minuten later is
de luchtpatrouille boven de
bewuste plek. Lekkerkerk
heeft gelijk: tanks ploegen in
het rulle zand voort, omge
ven door een immense stof
wolk. „Het stof kan wel een
hoogte van 100 meter berei
ken," meldt Van Snippen-
burg. Hij laat de Cessna zak
ken en wappert met het
vliegtuig om de militairen te
groeten.
Even later lijkt er weer
een begin van brand te zijn
ontdekt. Terwijl we er met
een, snelheid van rond de 130
kilometer per uur naar toe
vliegen weet Lekkerkerk al
nagenoeg zeker dat het an
dermaal loos alarm is. Nu
gaat het om een berege-
ningsinstallatie in een wei
land.
De schokbewegingen van
het vliegtuigje worden in
tussen heviger. Het lijkt erop
of we over een zandweg met
hier en daar flinke keien
gaan. Van Snippenburg legt
uit dat die turbulentie een
gevolg is van het felle zon
licht. De ervaren piloot
wordt er warm noch koud
van. Hij schenkt een beker
koffie in.
De vlucht gaat over cam
pings, bungalowparken en
villa's die bijna verscholen
in het groen staan. „De men
sen kunnen zeer onvoorzich
tig zijn. Denken vaak niet na
bij wat ze doen welk risico ze
lopen. Pas nog was er
iemand rommel aan het ver
branden in de tuin. Midden
in een gortdroog bos kan dat
natuurlijk niet. Dan melden
we dat aan de centrale. Die
zorgt ervoor dat de mensen
de vlammen doven", vertelt
Lekkerkerk.
Hoelang de vliegtuigen
voor het opsporen van van
bosbranden in de lucht zijn
en welke route ze afleggen
wil de brandweer niet kwijt.
Lekkerkerk: „We proberen
het verrassingseffect zo
groot mogelijk te doen zijn.
Met die aanpak hopen we
vooral pyromanen af te
schrikken. Het is nu eenmaal
een gegeven dat nogal wat
bosbranden worden aange
stoken."
Het surveilleren vanuit de
lucht is verre van goedkoop,
erkent directeur G. Klaver
van Special Air Services.
Maar per saldo vallen de
kosten volgens hem mee, on
der andere omdat het toe
zicht van brandtorens komt
te vervallen. Het gaat om
tientallen posten waarvan
de bemanning ook het no
dige kost. Daar komt nog bij
dat dank zij de luchtpa
trouille onnodig of met te
veel materieel uitrukken
door de brandweer wordt
voorkomen. Vroeger kwam
het nogal eens voor dat er na
een brandmelding de brand
weer op pad ging naar wat
één of andere stofwolk bleek.
Nu kan de bemanning van
een vliegtuig snel naar een
verdacht verschijnsel gaan
om te zien of er inderdaad
van brand sprake is.
Ook het bepalen van de
juiste plek is een voordeel
van de luchtsurveillance. De
brandweer kan zo snel ter
plaatse zijn en een brand in
de kiem smoren. Tijdens het
blussen van een brand in de
natuur is de aanwezigheid
van een vliegtuig eveneens
zinvol. Regelmatig geeft de
waarnemer vanuit die hoge
positie door welke kant het
vuur uitgaat. De bluseenhe
den spelen daar op in. „Er
ontstaat zo een goed samen
spel dat veel ellende kan
voorkomen", aldus Klaver.
Veel uitbreiding van deze
luchtsurveillance verwacht
hij niet meer. Nieuwe moge
lijkheden liggen er eventueel
nog in Brabant en Limburg.
(ANP)