LANGS DE ZUDE-ROUTE WORDT WEER GEBEDEN
'ntwikke
oor militi
icties in T
■EEST Vj.
yo„v„„
ZATERDAG 5 JUL11986
EXTRA
VLIEGREIZEN in China kunnen op drie ma
nieren verrassen. Je weet nooit of de boeking
klopt, je moet maar afwachten «of de vlucht
ook doorgaat en het type vliegtuig staat wel in
de dienstregeling aangegeven, maar dat is
slechts een formaliteit.
Lantian-mens
Terracotta-leger
Boeddha's
[zaterdags JUL11986
NEW YORK (UPI) - De
Ronald Reagan, heeft me
de voor restauratie ged
Vrijheidsbeeld in de hav<
aangestoken en bij die
'een licht voor de naties' j
)nthulling franse a
MANTSOERIJE
rManzhoüS
ULAAN BAA7AR&
MONGOL.IË
ÜilinflPEKINQ'
1/^fTanq
Shl|laihuang,
Talyuan i? 2 f
■"oQIngtlao jt*yi
jtianyungKang:
Q^2?c
i^^Shinflhal-'-^
^jHiijgihou--
Changdu.
Ch'ongqln
Zhuihoul
^GuiyangSc
(unmlngV
.LAOS
FILIPIJNEN
In Xi5'an herleeft het Chinese verlede]
Door Leo van Vlijmen
De vlucht van Beijing naar Xi'an, bijna twaalfhon
derd kilometer, wordt gedeeltelijk een meevaller. Het
vliegtuig is weliswaar een in zijn voegen krakende
Toepolev en de vertraging bedraagt ruim twee uur,
maar de zitplaats blijkt inderdaad gereserveerd, het
wachten op het vliegveld wordt veraangenaamd door
Chinese vrouwtjes die telkens weer ketels verse jas
mijn-thee aanslepen en de stewardessen zijn aardig.
Daar hebben ze ook alle tijd
voor, want tijdens de zeven
kwartier durende vlucht kan
er geen hapje af. Om toch iets
te doen wordt er tweemaal een
kartonnen bekertje vruchte-
sap geserveerd en als herinne
ring aan deze reis krijgt elke
passagier een rood-blauw-
goudkleurige en dus zeer in
het oog springende dasspeld.
(Bij volgende vluchten wordt
de verzameling vlieg-souve-
nirs uitgebreid met nog een
dasspeld die iets groter is dan
de eerste - de reis was dan ook
langer-, een vliegtuigje van
nikkel, een pakje zuurtjes, een
naaidoosje voor op reis en ten
slotte een handtasje van
blauwe kunststof dat goed van
pas kwam om alle geschenken
van de Chinese luchtvaart
maatschappij CAAC in op te
bergen.)
Vanuit de lucht lijkt Xi'an
op New York. De straten en
boulevards staan zo haaks op
elkaar dat zij een reusachtig
dambord vormen. En de oude
vierkante stadsmuur - een
van de weinige die er in China
nog bestaan - scheidt het cen
trum duidelijk af van de nieu
were buitenwijken.
Ondanks de vijf miljoen in
woners en een verkeer van
vrachtwagens, bussen en fiet
sers dat nog intenser lijkt als
in Beijing is Xi'an een vredige
stad. Xi'an betekent ook
'Westelijke vrede', terwijl de
vroegere benaming, Chang'an,
wordt vertaald als 'Eeuwige
vrede'.
In vrijwel alle steden in
China vertelt men de reizigers
dat de plaatselijke geschiede
nis op zijn minst drieduizend
jaar geleden begonnen is. In
Xi'an doet men er nog eens
drieduizend jaar bij en men
kan het bewijzen, want tien
kilometer oostelijker ligt Ban-
po, een ruim dertig jaar gele
den ontdekte nederzetting uit
het stenen tijdperk. En in de
jaren zestig werden veertig
kilometer ten zuidoosten van
Xi'an resten gevonden van de
zogenaamde Lantian-mens,
die nog voor de Peking-mens
geleefd moet hebben en vol
gens de metingen ook aanmer
kelijk minder hersens had. We
praten dan ruwweg over een
periode die zeshonderddui
zendjaar achter ons ligt.
Geen wonder dat Xi'an een
eldorado is voor professionele
en amateur-archeologen uit de
hele wereld. De hotellerie is
daar echter nog niet op bere
kend. Want behalve het 'Gou
den Bloem-hotel' (een joint
venture met het Zweedse SA-
RA-concern en dus luxe-klas
se) heeft Xi'an weinig te bie
den. Hotel Xiaozhai dat nog
een kamer vrij heeft, is bijzon
der pover. (Je kunt in China
over het algemeen, evenals in
de Sovjet-Unie, alleen maar
een 'abstracte' kamer reserve
ren, dat wil zeggen: je krijgt
gegarandeerd een bed, maar je
hoort pas ter plekke in welk
hotel dat bed staat en soms is
er zelfs een tweede bed dat
echter aan een andere gast
verhuurd wordt.)
De toebedeelde tweeper
soons-kamer is deze keer voor
alleen-gebruik bedoeld. Daar
staat tegenover dat de deur
niet kan worden afgesloten
-de sleutel is zoek-, dat de
waterkraan 24 uur lang warm
noch koud water levert, maar
wel tot onderdak van een kak
kerlak dient en dat de receptie
er niet in slaagt een eenvou
dige telefoonverbinding tot
stand te brengen. Doch dit
wordt ruimschoots gecompen
seerd door de ontroerende
hartelijkheid van het voltal
lige personeel, waarvoor ech
ter een Frans echtpaar vol
strekt ongevoelig blijkt. Hij is
een van die amateur-archeo
logen (heeft onder meer in
Ephese gespit) en is naar Xi'an
gekomen waarvoor alle bui
tenlanders en de meeste Chi
nezen naar Xi'an reizen: de
graftombe van keizer Qin Shi
Huang. 4
In het jaar 221 voor Christus
besteeg de dertienjarige Qin in
de toenmalige hoofdstad Xi'an
de troon. Qin stuwde zijn ko
ninkrijk op in de vaart der
volkeren: hij voerde onder
meer het metrieke stelsel in.
standaardiseerde de spoor
breedte van wagens en liet be
staande brokken bescher-
mingswallen met elkaar ver
binden tot wat later de Grote
Muur genoemd zou worden.
Hij verenigde de bestaande
koninkrijkjes tot een groot-
China en riep zichzelf tot kei
zer uit van een rijk dat hij ook
zijn eigen naam gaf, want de
naam China is afgeleid van
Qin.
Reeds als veertienjarig jon
getje liet Qin een ambitieus
plan uitvoeren: er werden her
en der paleizen gebouwd en er
werd een reusachtige graf
tombe geconstrueerd. Omdat
hij een ziekelijke angst voor
het leven na de dood had gaf
hij opdracht een regiment le
vensgrote soldaten uit leem te
vervaardigen dat ter verdedi
ging van zijn graf moest wor
den opgesteld. Zo geschiedde,
doch na Qins dood roofde zijn
opvolger de kostbaarheden uit
de graftombe en hij liet het
ruim veertienduizend vier
kante meter grote graf-terrein
eerst in brand steken en ver
volgens met aarde dichtgooi
en.
Ruim tweeduizend jaar lang
bleef de tombe 'in de vergetel
heid, totdat twaalf jaar gele
den een paar boeren van de
Xiyang-produktie-brigade uit
de Yanzhai-landbouw-com-
mune opdracht kregen om een
waterput te graven. Toen ze
enkele meters diep waren
stootten ze op iets dat op een
standbeeld leek: het was het
eerste contact tussen de twin
tigste eeuw en het terracotta-
leger van koning Qin.
De Qin-graftombe is inmid
dels na de Grote Muur de be
langrijkste bezienswaardig
heid van China en een van de
meest opzienbarende archeo
logische monumenten ter we
reld.
Over de graftombe heen is
een reusachtige hal gebouwd
en inmiddels zijn er ongeveer
zeshonderd soldaten en offi
cieren, paarden en een zestal
strijdwagens uitgegraven. De
manschappen, die elk indivi
duele gelaatstrekken hebben
en wat betreft rang en wapen
uitrusting onderscheiden kun
nen worden, zijn op ware
grootte -gemiddeld een me
ternegentig. Men vermoedt
dat er in totaal zes- a zeven
duizend van deze krijgers
staan opgesteld.
Een twintigtal Chinese ar
cheologen is dag in dag uit be
zig met het blootleggen van de
terracotta-beelden. In Xi'an
worden tachtig jonge archeo
logen speciaal voor dit werk
opgeleid. De Franse amateur
- hij blijkt inderdaad verstand
van zaken te hebben - is scep
tisch. „De manier waarop ze
hier werken is hopeloos
ouderwets. Zo duurt het nog
minstens honderd jaar voor ze
deze tombe helemaal hebben
blootgelegd. En er zijn hier in
de buurt vermoedelijk nog een
stuk of tien koningsgraven. Ze
zouden zich moeten laten hel
pen door archeologen uit het
Westen."
Dat doen de Chinese uitgra-
vers die zorgvuldig met hun
pennemesjes de terracotta
vondsten afkrabben echter
Een deel van het terracotta-leger van keizer Qin.
niet. Je mag in de hal eigenlijk
niet eens fotograferen, omdat
het flitslicht de krijgers zou
beschadigen. Kwaadwilligen
beweren echter, dat het er om
gaat meer foto-boeken en
prentbriefkaarten te verko
pen, omdat Chinezen per slot
van rekening Chinezen zijn.
Xi'an is overigens niet al
leen in archeologisch opzicht
van betekenis. De hoofdstad
van de vruchtbare provincie
Shaanxi is ook een industrieel
centrum, met mijnbouw en
machinefabrieken. In Xi'an
werd -jawel, alweer- drie
duizend jaar geleden voor het
eerst zijde gesponnenen hier
begon 2300 jaar geleden de zij-
de-route naar Iran, Afghani
stan, Irak en het Nabije Oos
ten. De techniek van de zijde
cultuur zou pas in de vijf
tiende eeuw van onze jaartel
ling via Griekenland Frank
rijk bereiken.
De verwerking van zijde is
nog steeds een belangrijke
bron van inkomsten in Xi'an,
waar als men de welvaart aan
de nieuwbouw en de koop
kracht op de markt mag afme
ten zeer goed verdiend wordt.
Er is echter nog een andere
reden waarom Xi'an een inte
ressante stad is. Hier kan de
Westerling weer een stukje
De Grote Gans-pagode in Xi'an, weer een plaats van ge
bed.
van het vroeger zo godsdien
stige China beleven, bijvoor
beeld in de Grote Gans-pa
gode of in de Kleine Gans-pa
gode, waar vriendelijk glimla
chende oude monniken en
Winkelstraat met markt in een buitenwijk van Xi'an.
- FOTO'S LEO VAN VLIJMEN
nonnen - en zo nu en dan ook
een jongere-, de hoofden
kaalgeschoren, met hun hou
ten kleppers oproepen tot ge
bed. Vrome pelgrims, zo te
zien vooral afkomstig van het
platteland, liggen op hun
knieën voorovergebogen te
bidden en anderen branden
wierookstokjes. Op de altaren
voor de Boeddha's staan scha
len met vruchten en broodjes,
bescheiden offers. Elders
dreunen monniken hun eento
nige gebedszang, zo nu en dan
onderbroken door het rinkelen
van een cymbaal.
Sinds 1979 mogen de Chine
zen, boeddhisten, maar ook
christenen en mohammeda
nen, weer openlijk hun geloof
belijden. In Xi'an vind je bijna
alle confessies: er is een mos
kee en een katholieke kerk en
er zijn - uiteraard - boeddhis
tische tempels, die, indien ze
tijdens de Culturele Revolutie
niet werden verwoest in elk
geval voor de gelovigen geslo
ten bleven.
Het boeddhisme is de enige
geïmporteerde godsdienst die
het hele leven in China heeft
beïnvloed. Volgens een oude
legende verscheen Boeddha
aan keizer Ming Di van de
Han-dynastie. Toen hij ont
waakte stuurde hij afgezanten
naar India om de geschriften
van Boeddha op te halen.
Een jonge monnik van de
Grote Gans-pagode vertelt
met een redelijke kennis van
Engels een iets prozaïscher
verhaal. Het boeddhisme is in
de eerste eeuw voor Christus
via de zijde-route naar China
gebracht door de kooplieden
die uit India terugkeerden.
„Daarom zijn er juist langs de
zij de-route zoveel pagodes en
tempels. En wij zijn blij, dat er
nu in Xi'an, het beginpunt van
de zijde-route, weer gebeden
en geofferd wordt."
Zeven eeuwen na de komst
van het boeddhisme brachten
terugkerende zij de-kooplieden
uit Xi'an en andere Chinese
steden een andere religie mee:
de islam. Er leven nu nog on
geveer tien miljoen moslems
in China. Zij zijn een minder
heid gebleven en zij onder
scheiden zich van hun mede
burgers vooral doordat zij
rundvlees en schapevlees eten,
terwijl een miljard Volks-Chi-
nezen het liever op varkens
vlees en kip houden. De mos-
Verslaggever Leo van Vlijmen bezocht dit voorjaar
de Volksrepubliek China.
Hij vervatte zijn indrukken en ervaringen
in vijf paginagrote verhalen.
Vandaag aflevering 2.
Twintig archeologen zijn dag in dag uit bezig met proj
tieve middelen de terracotta-soldaten bloot te leggen, t
karwei dat nog honderd jaar kan duren.
kee in Xi'an vertoont nauwe
lijks enig leven.
De jonge monnik van de
Grote Gans-pagode is zeer
mededeelzaam en vertelt, dat
er momenteel in China onge
twijfeld sprake is van een
godsdienstige opleving. „En
niet alleen op het platteland,
zoals het officieel heet, maar
ook in de steden. De Culturele
Revolutie is er niet in geslaagd
de meer dan tweeduizend jaar
oude religieuze en wijsgerige
traditie van ons volk te ver
nietigen. In zekere zin geldt nu
weer de 'honderd-bloemen-
theorie' uit het midden van de
jaren vijftig. Toen greep Mao
Zedong terug op de periode
voordat China een eenheid
werd, 2500 jaar geleden. Tal
loze verschillende wijsgerige
scholen en godsdiensten be
concurreerden elkaar en heb
ben van China gemaakt wat
het vijfentwintig eeuwen lang
geweest is. Die honderd bloe
men kunnen nu weer bloeien."
Er lijkt inderdaad sprake
van een renaissance van het
klassieke Chinese denken en
geloven. Confucius, voor
Mao altijd een latente ver)
ring heeft gehad, maar
door de 'Bende van vier' da
dent werd genoemd, sti
weer in hoog aanzien. De 1
hu-uitgeverij heeft onla
een gigantische uitgave van|
belangrijkste werken vanl
Taoïsme op de markt
bracht.
Het is echter allerminst
populaire editie, want dei
delen kosten de lieve som
2800 yuan, ruim een j aar.f
van een arbeider die heelt
hard werkt, en dat is zelfs vj
de nieuwe rijken een
drukwekkend bedrag.
Aan de zijde-roul
houden de meeste Cli
nezen het wat betra
hun geestelijke tradij
derhalve bij wiero
stokjes, kaarsen en
vrucht of een broo
voor Boeddha.
Monniken en vrome pelgrims branden wierookstokje?
kaarsen bij de Grote Gans-pagode.
4Licht
'God zegene Amerika, Vivi
in de richting van zijn gast,
terrand van Frankrijk die,
ren, de Verenigde Staten èi
Amerika 100 jaar geleden va
Engels een gelukkige verjaai
Met de ogen van de natie ge
richt op 'dit zinnebeeld van
Amerika, dit visioen van alles
wat wij zijn en willen zijn',
overgeslagen woorden overi
gens in Reagans vooraf gepu
bliceerde tekst, leidde Reagan
het feest op een kille, winde-
■rige juli-dag op de 210e ver
jaardag van de VS.
Nadat de president de toorts
had aangestoken, reikte hij
speciaal voor deze gelegenheid
[ingestelde 'Medals of Liberty'
uit aan een twaalftal hoog op
geklommen, genaturaliseerde
[Amerikanen, onder wie de ex-
Duitser Henry Kissinger, de
x-Brit Bob Hope en de ex-
us Irving Berlin, die niet kon
[komen.
Hierna werd een kort vuur-
erk boven het beeld afgesto-
en en toen de president het
inderige, kille Governor's Is-
and verliet, cirkelde zijn heli-
[kopter boven de 'moeder der
iallingen' en de duizenden
ootjes in de haven beneden.
Reagan bracht hulde aan de
:oons en kleinzoons van immi-
ranten die de restauratie van
iet Vrijheidsbeeld uitvoerden
in hij herinnerde zijn om-
angrijke televisiegehoor en
Ie 3.000 lijfelijk aanwezige
;asten op Governor's Island
ie voor het voorrecht 5.000
ollar per persoon hadden be-
ald, aan de miljoenen die te
ugkeerden naar Amerika en
oor wie het Vrijheidsbeeld
iet eerste vertrouwde beeld
an thuis was.
President Reagan huldigde
Van onze cor
PARIJS - De in opspraak gekom
vikkelingssamenwerking 'Carref
in de zomer van 1983 een geheime
Tsjaad.
Het populaire Franse week
blad Paris Match meldde gis-
:eren dat huurlingen via Car
ref our zijn betaald om een
aanval uit te voeren op de door
Libië bezette oase Faya-Lar-
go. Twee persoonlijke advi
seurs van president Mitter
rand zouden die operatie heb-
en gecoördineerd.
De kosten van de actie vul-
|len voor een deel de 'gaten' die
4e nieuwe minister van ont-
vikkelingssamenwerking
ïurillac aantrof in de boek
houding van Carrefour. Deze
hhin of meer ter ziele gegane
Stichting is drie jaar geleden
door de socialisten opgericht
om naar het heette 'meer be
kendheid te geven aan de
Derde Wereld-problematiek'.
Daarvoor gaf men onder meer
en informatieblad uit.
Afgezien van de mogelijk
heid dat Carrefour als dek
mantel heeft gediend ter fi
nanciering van een militaire
pctie in Tsjaad staat vast dat
sr bij de stichting op grote
schaal is gezwendeld. Met
bame penningmeester Yves
Lhalier, tevens kabinetschef
van de vorige minister van
ontwikkelingssamenwerking,
Ie socialist Christian Nucci,
[leeft zich met voor ontwikke
lingshulp bestemde gelden
Nrrijkt. Zo speelde hij zich-
elf onder meer een kasteel toe
h de Solognestreek. Dit was
langekocht om er een vor
mingscentrum voor Afrikaans
aderpersoneel in te huisves-
cn, maar werd al spoedig
loorverkocht naar een door
Chalier beheerde onroerend
I-maatschappij. Twee me
deplichtigen bij de transactie,
pi 'der wie de onderprefect van
Pet departement Cher zijn
►ongehouden. Evenals een ste
wardess, die zich door Chalier
let verwennen met een appar-
pment in Parijs en een dure
luto. Volgens Paris Match ge
loot de stewardess het dub-
e Privilege ook nog mai-
?s® te zijn van een adviseur
lp het Elysée.
if be affaire is
EL ahfr en zijn handlan
ge °"ben zwendelen door
Cr,,ti tekeninë van Nucci te
list ten'.De voormalige mi-
lister heeft verklaard het ge-
Boor Vat? zii.n handtekening
|oo zijn kabinetschef te heb-
chtJeaUtoriseerd Hii heeft
I er geen moment gedacht
