m^m
Geert uniform wel
zo'n 20.000 anjers
Koningshuis kreeg door zijn
toedoen moderner aanzien
ZATERDAG 28 JUN11986
W2
Man van de wereld
Internationaal
ELZEN
Mannenmoed
Werken
Wervend
Vader
l**'*J
i.«« *J
1***1*1
b, l
K> -I
wVV'k
,/A'VW
W.'V V
wV \'V
JlSM*
I
I*
JLx *\m%
jfl
Br
Hfe-
erae
r zeker van dat Ameri-
undamentalisten, die in
Amerika nijver en lo-
keringswerk doen, voor
d vol zilverlingen ten
van de aankoop van
kaartjes, de aandacht
weten te trekken die
eeld Philips in de Me-
arena's vele miljoenen
ekost. Godsdienst in
ranse sluier en commer-
zeer met elkaar verwe-
n zuiden van de Rio
gaan voetbal en gods-
k hand in hand. Diego
nna bewees dat toen hij
een doelpunt stal en
volgende exegese van
t doelpunt is gemaakt
hand van Diego (God)
oofd van Maradonna.
al nog even duren voor
ier te lande spandoeken
a achter het doel van
Menzo met bijbelse ad-
of dreigementen met
aarten naar het helle-
bnze kerken zijn te be
at. Vrome monniken
slechts aan een extra
>men door zwaar bier te
:n met ingebouwde peni-
tf zuinig om te gaan met
kloosterlijke vergrijzing
oplopende AOW-pen-
Er zijn reeds stemmen
leerde paters die, als pri-
in de kerkgeschiedenis,
Drees nog tijdens zijn
ot de eer der altaren wil-
heffen. Dat zou op zijn
;est moeten gebeuren:
'illem Drees.
oude staatsman vindt dat
oed, want hij heeft nog
iemand voor het hoofd
en. Bovendien hoort hij,
t voleinden van zijn 99e,
d best meer. In Amerika,
terken geen belasting mo
rtalen, pakken ze het alle-
veel groter aan. De Wa-
egebouwen zijn gefinan-
met kerkpenningen en het
iocees New York was, al-
in de dagen van kardi-
Spellman, eigenaar van
;orgeldrankbottelarij van
tische omvang. Het was
:ht ecclesiastisch produkt:
s had een streng uiterlijk;
thoud deed tegelijkertijd
vierook en formaldehyde
;n; als men er van nipte
pen de vullingen in de kie-
:n krulde het tandvlees de
:ls van het bit bloot,
ontstond dan een harma-
jn onder de bacteriologi-
fauna, bafff! Het spul was
»oed voor na het vloeken
i onzuivere gedachten enbf
trten kon je wat van door-
en. Want dan hoeft het
meer. Je voelt je dan aan
nnenzijde gebalsemd. Heel
celibatairen hebben er de
si mee uit het lijf gehou-
e lopen, naar het
woord van Rik
de Saedeleer,
metersdiepe zakken,
ize zadeltassen, onder
anwege het nachte-
1. Je kunt de bewon-
Jean-Marie en Ma-
nu zo uitpikken: ze
nbaar aan een afge-
ial-koppie. We zijn
erloos van geworden
er, bij het aanbreken
g, moeite mee uit de
'jven.
ensen maken thans
t uit in de koffie en
n schepje suiker toe
uken in de asbak. Ik
zovelen in de ban
al, enigszins aan het
t bijbeltje, dat ik al-
handbereik in mijn
had liggen, is weg.
r een vrome dief toe-
Nu moet ik vele dag
rug in de herinnering
n archeologisch veld
p zoek naar fragmen-
et verbleekt geraamte
bijbelkennis. Kijk, dat
achter de goal in Me
de code John 3 16 is
tische boodschap aan
hij de trein van 3 uur
zien te halen. 'Neen,
de coördinaten voor
Iven van een bijbel
als een van de hoek
an het christendom
Zozeer heeft God de
ef gehad, dat hij zijn
ren zoon heeft ge-
zodat zij die in hem
niet zullen ten onder
leven in eeuwigheid.
Door Heieen Crul
EEN PORTRET van de jarige
prins Bernhard kan niet anders dan
het portret van een omstreden man
zijn, die op op zijn eigen, karakte
ristieke manier geweigerd heeft een
onbeduidend aanhangsel van zijn
vrouw te worden.
1936. Juliana, prinses der Nederlan
den is 26 jaar en nog steeds niet ge
trouwd. Met haar huwelijk én nakome
lingen staat of valt het voortbestaan van
het Oranjehuis. Nederlandse zaakgelas
tigden in de Europese hoofdsteden krij
gen van koningin Wilhelmina de op
dracht discreet, maar gedreven te zoeken
naar geschikte kandidaat-echtgenoten.
Juhana leeft in een vrij besloten, wat
wereldvreemd kringetje, ver van de toen
malige jet-set, in de schaduw van haar
'grote', dominerende moeder en was zo
nauwelijks in de gelegenheid een ge
schikte man te ontmoeten.
Hoewel Wilhelmina haar dochter
nooit zou dwingen tot een huwelijk zon
der liefde - ze had genoeg van dit soort
verbintenissen van dichtbij meegemaakt
en gezien - vindt ze het wel zaak dat Ju
hana uitsluitend in contact komt met
zorgvuldig gescreende kandidaten. Liefst
buitenlanders, want dit zou minder com
plicaties en mogelijk pijnlijke situaties
opleveren dan wanneer Juliana een lid
van de Nederlandse adel zou trouwen.
In Parijs woont in die dagen- bij een
oom en een tante- graaf Bernhard zur
Lippe-Biesterfeld, de internationale ver
tegenwoordiger van een van de grootste
Duitse chemie-concerns. Een opgewekte,
actieve, ambitieuze, charmante man van
de wereld, die dan ook voortdurend
wordt uitgenodigd op allerlei recepties,
lunches en soirees van verschillende am
bassades en internationale bedrijven.
Zo loopt hij de Nederlandse zaakge
lastigde in Parijs tegen het lijf. Deze
overlegt met Wilhelmina en het licht
voor Bernhard wordt op groen gezet. Het
toeval wordt op diplomatieke wijze, dat
wil zeggen vriendelijk, maar beslist, ge
holpen.
Kort daarop ontmoet Bernhard de wat
bleue, maar sympathieke Juhana tijdens
de Olympische Spelen in Garmisch-Par-
tenkirchen, eerst binnenshuis en later op
de skipistes. In de maanden daarna
bloeit hun hefde op.
Na hun huwelijksreis in april 1937
keert er in Nederland opeens een elegant
geklede Juhana terug, die door haar man
in Parijs is meegetroond naar modesa
lons, waar zij kleding aanschaft „die er
niet uitzag of het gemaakt was door de
dorpsnaaister", zoals Bernhard zich later
het ontvallen.
Met de joyeuse entree van Bernhard
ging er in Nederland behalve zeewind
ook een internationale wind waaien.
Bernhard pelde de kneuterige kantjes
van ons koningshuis. Hij stond daarbij
van begin af aan sterk door zijn (interna
tionale) achtergrond en zijn eisen aan
Wilhelmina: het recht op een eigen loop
baan - want hij had uiteindelijk een aan
trekkelijke carrière in het zakenleven
moeten opgeven - en een eigen staatsin-
komen.
Huiverend moet hij in die dagen ge
hinderd zijn door de schaduw van zijn
voorganger: prins Hendrik, die slechts
één officieel erkende én waardevolle
daad op zijn naam heeft staan: het va
derschap van Juhana. En zelfs dat wordt
hem niet altijd door iedereen gegund.
Het toeval was Bernhard, die van Wil
helmina de titel kreeg van 'de' prins der
Nederlanden, echter wederom goed ge
zind. Hij maakt er zelf geenszins een ge
heim van dat het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog hem zeer geholpen
heeft bij het zoeken naar en de invulling
van zijn positie als prins-gemaal.
Als redder van de Oranje-dynastie en
als enige man in een door vrouwen gedo
mineerde monarchie kreeg hij van meet
]\^orgen wordt prins Bernhard
75. Vijftig jaar geleden stapte hij als
de vrij onbekende Bernhard von
Lippe-Biesterfeld ons nationale
leven binnen.
„Zou ik niet toevallig getrouwd zijn
met de Nederlandse
troonopvolgster, dan stond ik nu
aan het hoofd van een
internationaal concern", heeft de
prins der Nederlanden meer dan
eens verklaard.
Een ding is zeker, als het toeval
toendertijd niet een stevig handje
was geholpen, dan had zijn leven er
heel anders uit gezien.
Minder glamour, gala en glitter,
minder groten der aarde, minder
uithoeken van de wereld.
Aanzienlijk minder foto's van hem
te land, ter zee en in de lucht.
Minder voorrechten, minder
avontuur, veel minder ogen op hem
gericht. En dus minder applaus en
minder kritiek.
Maar hij werd nu eenmaal
echtgenote van Juliana en daarmee
j de prins der Nederlanden. Hij gaf
in die positie veel stof tot spreken
en schrijven. Weinig mensen
kunnen in de winter van hun
bestaan terugkijken op zo'n
boeiend, afwisselend en kleurrijk
leven als hij. Tegelijkertijd zullen
weinig mensen op die leeftijd zoveel
vraagtekens toebedicht krijgen.
Een partijtje golf met de Indonesische
juntaleider Soeharto. -fotoanp
Heel herkenbaar voor de buitenwereld
was hij als de vader, die vond dat zijn
dochters recht hadden op de man van
hun hart en hun keuze, maar vervolgens
moest toezien hoe deze vrijheid met
name bij Beatrix en Irene tot allerlei
- staatsrechtelijke - verwikkelingen en
tegenstand leidde. Bij al deze conflicten
heeft hij partijen tot elkaar gebracht,
waarbij hij op de bres voor zijn dochters
bleef staan.
Ze dragen hem dan ook op handen en
hebben allemaal een zoon naar hem ver
noemd. Hij is trots op zijn kleinkinderen,
al is hij geen grootvader, die hun voor
het slapen gaat nog een verhaaltje voor
leest. Hij is niet erg filosofisch van inslag,
al doet hij op zijn 'eigen Anjerdag' soms
verbazingwekkend wijs en relativerend
zijn zegje.
Mensen die hem werkelijk menen te
kennen noemen hem intelligent, ambi
tieus, een harde werker, een beminnelijk
mens, mét gebreken.
Wat prinses Juliana al die jaren zon
der Bernhard geweest zou zijn laat zich
heel moeilijk raden. Haar gevoeligheid,
genuanceerdheid en idealisme en zijn
kordaatheid, rechtlijnigheid en realisme
hebben elkaar in menig situatie zinvol
aangevuld.
Hij is niet zo anjerblank als zijn fans
zouden willen en niet zo roetzwart als
zijn vijanden menen. De foto's met on
derschriften uit zijn leven schilderen hem
als een man van zijn tijd, een produkt
van een opvoeding met zeer veel privile
ges.
Je ziet hoe hij de glazen, gouden kooi
van Soestdijk ontvlucht met de onver
saagde mannenmoed, die in de jaren
veertig en vijftig zoveel bijval en instem
ming ontmoette, maar nu een beetje uit
de mode raakt.
Ook de opdrachten en missies van
Bernhard waarvoor allerlei rijdend, va
rend en vliegend materieel gestart moest
worden, zijn gestimuleerd, geaccepteerd
en jarenlang op z'n minst kritiekloos ge
tolereerd door politieke of militaire ge
zagsdragers en zakelijke topfunctionaris
sen vanuit een tijdgeest, die ons nu soms
wat onwezenlijk voor kan komen.
Toch wordt de lijn van activiteiten die
prins Bernhard heeft uitgezet nu weer ge
deeltelijk opgepakt door zijn kleinzoon
Willem-Alexander, die zich - als voorbe
reiding op zijn toekomstige taak - even
eens te land, ter zee en in de lucht be
kwaamt.
Terugblikkend op zijn lange leven kan
Bernhard zelf veel ups en downs noteren.
In zijn privéleven heeft hij tijdens de be
ruchte Greet Hofmans-affaire op het
punt gestaan zijn koffers als echtgenoot
te pakken. Zijn echtelijke trouw is vaak
het doelwit geweest van roddels en ach
terklap.
Zelf zei hij in 1982 over de controver
ses en vraagtekens die zijn gedrag en ac
tiviteiten hebben opgeleverd:
„Mensen die geen afstand kun
nen nemen van zichzelf en hun opi
nies, verstenen. Jongeren zeggen
over hen: laat ze barsten. Dat is
niet vriendelijk bedoeld en toch is
het een zegewens. Wie in onze tijd
op zijn leven terugziet en daarin
geen enkele barst, geen enkele te
genspraak ontdekt, moet zich af
vragen of hij wel geleefd heeft
Wat prinses Juliana al die jaren zonder Bernhard geweest zou zijn laat zich heel moei
lijk raden. Haar gevoeligheid, genuanceerdheid en idealisme en zijn kordaatheid, rechtlij
nigheid en realisme hebben elkaar in menig situatie zinvol aangevuld. - fotoanp
Prins
Bernhard:
beminnelijk, mét gebreken
De Lockheed-affaire werd in de pers
breed uitgemeten. Vooral de Duitse bladen
waren niet bepaald zachtzinnig in hun be
nadering van de zaak. - foto archief de stem
Prins Bernhard anno 1986: „Wie in onze tijd op zijn leven terugziet en daarin geen
enkele barst, geen enkele tegenspraak ontdekt, moet zich afvragen of hij wel geleefd
heeft..." -fotoanp
af aan veel krediet en goodwill. Zeker is
dat ons koningshuis door zijn toedoen
een moderner aanzien heeft gekregen.
„Ik ben alleen maar gelukkig als ik
kan werken", heeft Prins Bernhard vaak
gezegd. Ere wie ere toekomt: gewerkt
heeft hij. De twee grote gedenkboeken
die er ter gelegenheid van zijn 75ste ver
jaardag zijn uitgekomen ('De Prins der
Nederlanden' door Ans Herenius en 'In
gesprek met prins Bernhard' door Fred
Lammers) laten een bruisend, actief le
ven zien van een man, die onmogelijk als
nietsnut gekenschetst kan worden, noch
zich als grauwe functionaris heeft laten
wegdrukken.
„Ik heb me altijd rot gelopen voor het
Nederlandse volk", vindt hij zelf over
zijn rol als bevelhebber van de Binnen
landse Strijdkrachten, als ambassadeur
voor het Nederlandse bedrijfsleven, als
Inspecteur-generaal der Krijgsmacht, als
- representatieve - echtgenoot van Ju
liana (hoewel hij dit soort verplichtingen
vaak vreselijk vond) en als initiatiefne
mer van het Wereld Natuur Fonds.
Foto's van de prins op safari, met een
aanvallig tijgertje op zijn armen, of met
een aanhalige chimpansee om zijn hals,
wekken soms ten onrechte het vermoe
den dat het hier wederom om avontuur
lijke-reizen gaat, waar de prins van de
nood een deugd maakt en zijn royality
gebruikt om uit de grenzen van het krap
pe, kleine Nederland te breken.
Wellicht is de gemeenschap niet altijd
gediend geweest met de activiteiten van
boek vol richtlijnen over wat je moet
doen en laten op het gebied van natuur
bescherming, dat namens de WNF naar
de regeringen van alle landen is gestuurd.
Dit boek draagt Bernhards wens uit:
„Sommige delen van de aarde moeten we
als een soort heiligdom beschouwen."
Wie op basis van de bestaande litera
tuur - boeken, beschouwingen, inter
views- een portret probeert te schilderen
van prins Bernhard kan zich vinden in de
karakteristiek die Ans Herenius, een be
kend en gewaardeerd Oranje-auteur, in
haar boek van hem geeft.
Daaruit komt een serieuze werker te
voorschijn, die in zijn lange leven het on
aangename met het aangename heeft we
ten te verenigen, maar niet te beroerd
was en is om persoonlijk in kwesties te
duiken die hij zelf ook belangrijk vindt
en daarbij de onderste steen boven te ha
len.
Een hoffelijke, charmante man, door
gaans beheerst, die al deze eigenschap
pen ook weer los kan laten, door uit zijn
slof te schieten of tot tranen toe ontroerd
te raken.
Hij is zijn vrienden trouw door dik en
dun, hecht waarde aan een gezellig huis,
heeft als vader soms knopen doorgehakt,
die Juliana niet welgevallig waren, zoals
het van school afnemen van zijn doch
ters, die de alternatieve Kees Boeke-
school bezochten. Hij las hun briefjes in
slecht Nederlands, het hen, enkele tafels
van vermenigvuldiging opdreunen en
schrok, want ze brachten er weinig van
terecht.
Prins Bernhard in het admiraalsuniform, dat hij na 1976 niet meer kon dragen.
- fotoanp
prins Bernhard, maar zijn inspanningen
op het gebied van milieu- en natuurbe
houd kunnen niet genoeg gewaardeerd
worden en zullen - hoe de geschiedenis
ook verder over hem moge oordelen-
dankbare erflaters opleveren.
In 1960 begreep hij, toen hij in Afrika
werd geconfronteerd met het verschijnsel
van uitstervende diersoorten, dat hij zich
mede moest gaan inzetten om „onze na
tuurlijke erfenis te bewaren voor verdere
vernietiging door overbevolking, land-
honger, industrialisatie, geld maken".
„Sombere prognoses zeggen dat als
alle regenwouden zijn gekapt, en dat kan
binnen 25 jaar al zo zijn, er in de wereld
een enorm gebrek aan zuurstof zal on-
staan. We zullen dan met elkaar domweg
stikken. Persoonlijk ben ik niet zo pessi
mistisch. Dat mag je ook niet zijn, want
als je de moed verliest ben je nergens
meer. Ik geloof nog steeds in de redding
van een zo groot mogelijk bppervlak oer
woud en bos", zei hij onlangs.
Niet algemeen bekend is dat hij zich
zeer heeft ingespannen om persoonlijk in
Indonesië tropische regenwouden te red
den en zelf heeft meegewerkt aan een
Prins Bernhard was voor de buitenwereld heel herkenbaar als de vader, die vond dat
zijn dochters recht hadden op de man van hun hart en hun keuze. - fotoanp
NA DE zogenaamde Lockheed-affaire en het rapport van de commissie
Donner m 1976 verscheen prins Bernhard niet langer meer in het
admiraalsuniform. Het tijdperk waarin hij optrad als Inspecteur-Generaal
der Krijgsmacht werd daarmee afgesloten.
„Als een man in Nederland zijn mond open doet, ben ik van alle blaam
gezuiverd", heeft de prins in besloten kring gezegd. Die man heeft tot op
heden niet gesproken.
Min of meer noodgedwongen is de laatste tien jaar een andere kant van
de persoonlijkheid van de prins naar voren gekomen, gesymboliseerd
door de man met de anjer. Deze bloem is een onafscheidelijke metgezel
van de prins.
Een eenvoudig rekensommetje leert dat hij er in de loop van zijn leven
minstens 20.000 in zijn knoopsgat moet hebben gestoken. Hij begon met
deze gewoonte toen hij zeventien jaar was, zijn vrienden vonden het mooi,
en sindsdien is hij zelden of nooit meer zonder anjer verschenen.
In Nederland ging men hem dan ook 'de prins met ae anjer' noemen en
sinds 1940 heet zijn verjaardag 'Anjerdag'
Ieder jaar reikt de prins op of omstreeks zijn verjaardag zilveren anjers
uit, de door hem zelf ingestelde onderscheidingen voor Nederlanders, die
zich op of andere manier verdienstelijk maken op het gebied van cultuur
en natuurbehoud.