m^m Geert uniform wel zo'n 20.000 anjers Koningshuis kreeg door zijn toedoen moderner aanzien ZATERDAG 28 JUN11986 W2 Man van de wereld Internationaal ELZEN Mannenmoed Werken Wervend Vader l**'*J i.«« *J 1***1*1 b, l K> -I wVV'k ,/A'VW W.'V V wV \'V JlSM* I I* JLx *\m% jfl Br Hfe- erae r zeker van dat Ameri- undamentalisten, die in Amerika nijver en lo- keringswerk doen, voor d vol zilverlingen ten van de aankoop van kaartjes, de aandacht weten te trekken die eeld Philips in de Me- arena's vele miljoenen ekost. Godsdienst in ranse sluier en commer- zeer met elkaar verwe- n zuiden van de Rio gaan voetbal en gods- k hand in hand. Diego nna bewees dat toen hij een doelpunt stal en volgende exegese van t doelpunt is gemaakt hand van Diego (God) oofd van Maradonna. al nog even duren voor ier te lande spandoeken a achter het doel van Menzo met bijbelse ad- of dreigementen met aarten naar het helle- bnze kerken zijn te be at. Vrome monniken slechts aan een extra >men door zwaar bier te :n met ingebouwde peni- tf zuinig om te gaan met kloosterlijke vergrijzing oplopende AOW-pen- Er zijn reeds stemmen leerde paters die, als pri- in de kerkgeschiedenis, Drees nog tijdens zijn ot de eer der altaren wil- heffen. Dat zou op zijn ;est moeten gebeuren: 'illem Drees. oude staatsman vindt dat oed, want hij heeft nog iemand voor het hoofd en. Bovendien hoort hij, t voleinden van zijn 99e, d best meer. In Amerika, terken geen belasting mo rtalen, pakken ze het alle- veel groter aan. De Wa- egebouwen zijn gefinan- met kerkpenningen en het iocees New York was, al- in de dagen van kardi- Spellman, eigenaar van ;orgeldrankbottelarij van tische omvang. Het was :ht ecclesiastisch produkt: s had een streng uiterlijk; thoud deed tegelijkertijd vierook en formaldehyde ;n; als men er van nipte pen de vullingen in de kie- :n krulde het tandvlees de :ls van het bit bloot, ontstond dan een harma- jn onder de bacteriologi- fauna, bafff! Het spul was »oed voor na het vloeken i onzuivere gedachten enbf trten kon je wat van door- en. Want dan hoeft het meer. Je voelt je dan aan nnenzijde gebalsemd. Heel celibatairen hebben er de si mee uit het lijf gehou- e lopen, naar het woord van Rik de Saedeleer, metersdiepe zakken, ize zadeltassen, onder anwege het nachte- 1. Je kunt de bewon- Jean-Marie en Ma- nu zo uitpikken: ze nbaar aan een afge- ial-koppie. We zijn erloos van geworden er, bij het aanbreken g, moeite mee uit de 'jven. ensen maken thans t uit in de koffie en n schepje suiker toe uken in de asbak. Ik zovelen in de ban al, enigszins aan het t bijbeltje, dat ik al- handbereik in mijn had liggen, is weg. r een vrome dief toe- Nu moet ik vele dag rug in de herinnering n archeologisch veld p zoek naar fragmen- et verbleekt geraamte bijbelkennis. Kijk, dat achter de goal in Me de code John 3 16 is tische boodschap aan hij de trein van 3 uur zien te halen. 'Neen, de coördinaten voor Iven van een bijbel als een van de hoek an het christendom Zozeer heeft God de ef gehad, dat hij zijn ren zoon heeft ge- zodat zij die in hem niet zullen ten onder leven in eeuwigheid. Door Heieen Crul EEN PORTRET van de jarige prins Bernhard kan niet anders dan het portret van een omstreden man zijn, die op op zijn eigen, karakte ristieke manier geweigerd heeft een onbeduidend aanhangsel van zijn vrouw te worden. 1936. Juliana, prinses der Nederlan den is 26 jaar en nog steeds niet ge trouwd. Met haar huwelijk én nakome lingen staat of valt het voortbestaan van het Oranjehuis. Nederlandse zaakgelas tigden in de Europese hoofdsteden krij gen van koningin Wilhelmina de op dracht discreet, maar gedreven te zoeken naar geschikte kandidaat-echtgenoten. Juhana leeft in een vrij besloten, wat wereldvreemd kringetje, ver van de toen malige jet-set, in de schaduw van haar 'grote', dominerende moeder en was zo nauwelijks in de gelegenheid een ge schikte man te ontmoeten. Hoewel Wilhelmina haar dochter nooit zou dwingen tot een huwelijk zon der liefde - ze had genoeg van dit soort verbintenissen van dichtbij meegemaakt en gezien - vindt ze het wel zaak dat Ju hana uitsluitend in contact komt met zorgvuldig gescreende kandidaten. Liefst buitenlanders, want dit zou minder com plicaties en mogelijk pijnlijke situaties opleveren dan wanneer Juliana een lid van de Nederlandse adel zou trouwen. In Parijs woont in die dagen- bij een oom en een tante- graaf Bernhard zur Lippe-Biesterfeld, de internationale ver tegenwoordiger van een van de grootste Duitse chemie-concerns. Een opgewekte, actieve, ambitieuze, charmante man van de wereld, die dan ook voortdurend wordt uitgenodigd op allerlei recepties, lunches en soirees van verschillende am bassades en internationale bedrijven. Zo loopt hij de Nederlandse zaakge lastigde in Parijs tegen het lijf. Deze overlegt met Wilhelmina en het licht voor Bernhard wordt op groen gezet. Het toeval wordt op diplomatieke wijze, dat wil zeggen vriendelijk, maar beslist, ge holpen. Kort daarop ontmoet Bernhard de wat bleue, maar sympathieke Juhana tijdens de Olympische Spelen in Garmisch-Par- tenkirchen, eerst binnenshuis en later op de skipistes. In de maanden daarna bloeit hun hefde op. Na hun huwelijksreis in april 1937 keert er in Nederland opeens een elegant geklede Juhana terug, die door haar man in Parijs is meegetroond naar modesa lons, waar zij kleding aanschaft „die er niet uitzag of het gemaakt was door de dorpsnaaister", zoals Bernhard zich later het ontvallen. Met de joyeuse entree van Bernhard ging er in Nederland behalve zeewind ook een internationale wind waaien. Bernhard pelde de kneuterige kantjes van ons koningshuis. Hij stond daarbij van begin af aan sterk door zijn (interna tionale) achtergrond en zijn eisen aan Wilhelmina: het recht op een eigen loop baan - want hij had uiteindelijk een aan trekkelijke carrière in het zakenleven moeten opgeven - en een eigen staatsin- komen. Huiverend moet hij in die dagen ge hinderd zijn door de schaduw van zijn voorganger: prins Hendrik, die slechts één officieel erkende én waardevolle daad op zijn naam heeft staan: het va derschap van Juhana. En zelfs dat wordt hem niet altijd door iedereen gegund. Het toeval was Bernhard, die van Wil helmina de titel kreeg van 'de' prins der Nederlanden, echter wederom goed ge zind. Hij maakt er zelf geenszins een ge heim van dat het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog hem zeer geholpen heeft bij het zoeken naar en de invulling van zijn positie als prins-gemaal. Als redder van de Oranje-dynastie en als enige man in een door vrouwen gedo mineerde monarchie kreeg hij van meet ]\^orgen wordt prins Bernhard 75. Vijftig jaar geleden stapte hij als de vrij onbekende Bernhard von Lippe-Biesterfeld ons nationale leven binnen. „Zou ik niet toevallig getrouwd zijn met de Nederlandse troonopvolgster, dan stond ik nu aan het hoofd van een internationaal concern", heeft de prins der Nederlanden meer dan eens verklaard. Een ding is zeker, als het toeval toendertijd niet een stevig handje was geholpen, dan had zijn leven er heel anders uit gezien. Minder glamour, gala en glitter, minder groten der aarde, minder uithoeken van de wereld. Aanzienlijk minder foto's van hem te land, ter zee en in de lucht. Minder voorrechten, minder avontuur, veel minder ogen op hem gericht. En dus minder applaus en minder kritiek. Maar hij werd nu eenmaal echtgenote van Juliana en daarmee j de prins der Nederlanden. Hij gaf in die positie veel stof tot spreken en schrijven. Weinig mensen kunnen in de winter van hun bestaan terugkijken op zo'n boeiend, afwisselend en kleurrijk leven als hij. Tegelijkertijd zullen weinig mensen op die leeftijd zoveel vraagtekens toebedicht krijgen. Een partijtje golf met de Indonesische juntaleider Soeharto. -fotoanp Heel herkenbaar voor de buitenwereld was hij als de vader, die vond dat zijn dochters recht hadden op de man van hun hart en hun keuze, maar vervolgens moest toezien hoe deze vrijheid met name bij Beatrix en Irene tot allerlei - staatsrechtelijke - verwikkelingen en tegenstand leidde. Bij al deze conflicten heeft hij partijen tot elkaar gebracht, waarbij hij op de bres voor zijn dochters bleef staan. Ze dragen hem dan ook op handen en hebben allemaal een zoon naar hem ver noemd. Hij is trots op zijn kleinkinderen, al is hij geen grootvader, die hun voor het slapen gaat nog een verhaaltje voor leest. Hij is niet erg filosofisch van inslag, al doet hij op zijn 'eigen Anjerdag' soms verbazingwekkend wijs en relativerend zijn zegje. Mensen die hem werkelijk menen te kennen noemen hem intelligent, ambi tieus, een harde werker, een beminnelijk mens, mét gebreken. Wat prinses Juliana al die jaren zon der Bernhard geweest zou zijn laat zich heel moeilijk raden. Haar gevoeligheid, genuanceerdheid en idealisme en zijn kordaatheid, rechtlijnigheid en realisme hebben elkaar in menig situatie zinvol aangevuld. Hij is niet zo anjerblank als zijn fans zouden willen en niet zo roetzwart als zijn vijanden menen. De foto's met on derschriften uit zijn leven schilderen hem als een man van zijn tijd, een produkt van een opvoeding met zeer veel privile ges. Je ziet hoe hij de glazen, gouden kooi van Soestdijk ontvlucht met de onver saagde mannenmoed, die in de jaren veertig en vijftig zoveel bijval en instem ming ontmoette, maar nu een beetje uit de mode raakt. Ook de opdrachten en missies van Bernhard waarvoor allerlei rijdend, va rend en vliegend materieel gestart moest worden, zijn gestimuleerd, geaccepteerd en jarenlang op z'n minst kritiekloos ge tolereerd door politieke of militaire ge zagsdragers en zakelijke topfunctionaris sen vanuit een tijdgeest, die ons nu soms wat onwezenlijk voor kan komen. Toch wordt de lijn van activiteiten die prins Bernhard heeft uitgezet nu weer ge deeltelijk opgepakt door zijn kleinzoon Willem-Alexander, die zich - als voorbe reiding op zijn toekomstige taak - even eens te land, ter zee en in de lucht be kwaamt. Terugblikkend op zijn lange leven kan Bernhard zelf veel ups en downs noteren. In zijn privéleven heeft hij tijdens de be ruchte Greet Hofmans-affaire op het punt gestaan zijn koffers als echtgenoot te pakken. Zijn echtelijke trouw is vaak het doelwit geweest van roddels en ach terklap. Zelf zei hij in 1982 over de controver ses en vraagtekens die zijn gedrag en ac tiviteiten hebben opgeleverd: „Mensen die geen afstand kun nen nemen van zichzelf en hun opi nies, verstenen. Jongeren zeggen over hen: laat ze barsten. Dat is niet vriendelijk bedoeld en toch is het een zegewens. Wie in onze tijd op zijn leven terugziet en daarin geen enkele barst, geen enkele te genspraak ontdekt, moet zich af vragen of hij wel geleefd heeft Wat prinses Juliana al die jaren zonder Bernhard geweest zou zijn laat zich heel moei lijk raden. Haar gevoeligheid, genuanceerdheid en idealisme en zijn kordaatheid, rechtlij nigheid en realisme hebben elkaar in menig situatie zinvol aangevuld. - fotoanp Prins Bernhard: beminnelijk, mét gebreken De Lockheed-affaire werd in de pers breed uitgemeten. Vooral de Duitse bladen waren niet bepaald zachtzinnig in hun be nadering van de zaak. - foto archief de stem Prins Bernhard anno 1986: „Wie in onze tijd op zijn leven terugziet en daarin geen enkele barst, geen enkele tegenspraak ontdekt, moet zich afvragen of hij wel geleefd heeft..." -fotoanp af aan veel krediet en goodwill. Zeker is dat ons koningshuis door zijn toedoen een moderner aanzien heeft gekregen. „Ik ben alleen maar gelukkig als ik kan werken", heeft Prins Bernhard vaak gezegd. Ere wie ere toekomt: gewerkt heeft hij. De twee grote gedenkboeken die er ter gelegenheid van zijn 75ste ver jaardag zijn uitgekomen ('De Prins der Nederlanden' door Ans Herenius en 'In gesprek met prins Bernhard' door Fred Lammers) laten een bruisend, actief le ven zien van een man, die onmogelijk als nietsnut gekenschetst kan worden, noch zich als grauwe functionaris heeft laten wegdrukken. „Ik heb me altijd rot gelopen voor het Nederlandse volk", vindt hij zelf over zijn rol als bevelhebber van de Binnen landse Strijdkrachten, als ambassadeur voor het Nederlandse bedrijfsleven, als Inspecteur-generaal der Krijgsmacht, als - representatieve - echtgenoot van Ju liana (hoewel hij dit soort verplichtingen vaak vreselijk vond) en als initiatiefne mer van het Wereld Natuur Fonds. Foto's van de prins op safari, met een aanvallig tijgertje op zijn armen, of met een aanhalige chimpansee om zijn hals, wekken soms ten onrechte het vermoe den dat het hier wederom om avontuur lijke-reizen gaat, waar de prins van de nood een deugd maakt en zijn royality gebruikt om uit de grenzen van het krap pe, kleine Nederland te breken. Wellicht is de gemeenschap niet altijd gediend geweest met de activiteiten van boek vol richtlijnen over wat je moet doen en laten op het gebied van natuur bescherming, dat namens de WNF naar de regeringen van alle landen is gestuurd. Dit boek draagt Bernhards wens uit: „Sommige delen van de aarde moeten we als een soort heiligdom beschouwen." Wie op basis van de bestaande litera tuur - boeken, beschouwingen, inter views- een portret probeert te schilderen van prins Bernhard kan zich vinden in de karakteristiek die Ans Herenius, een be kend en gewaardeerd Oranje-auteur, in haar boek van hem geeft. Daaruit komt een serieuze werker te voorschijn, die in zijn lange leven het on aangename met het aangename heeft we ten te verenigen, maar niet te beroerd was en is om persoonlijk in kwesties te duiken die hij zelf ook belangrijk vindt en daarbij de onderste steen boven te ha len. Een hoffelijke, charmante man, door gaans beheerst, die al deze eigenschap pen ook weer los kan laten, door uit zijn slof te schieten of tot tranen toe ontroerd te raken. Hij is zijn vrienden trouw door dik en dun, hecht waarde aan een gezellig huis, heeft als vader soms knopen doorgehakt, die Juliana niet welgevallig waren, zoals het van school afnemen van zijn doch ters, die de alternatieve Kees Boeke- school bezochten. Hij las hun briefjes in slecht Nederlands, het hen, enkele tafels van vermenigvuldiging opdreunen en schrok, want ze brachten er weinig van terecht. Prins Bernhard in het admiraalsuniform, dat hij na 1976 niet meer kon dragen. - fotoanp prins Bernhard, maar zijn inspanningen op het gebied van milieu- en natuurbe houd kunnen niet genoeg gewaardeerd worden en zullen - hoe de geschiedenis ook verder over hem moge oordelen- dankbare erflaters opleveren. In 1960 begreep hij, toen hij in Afrika werd geconfronteerd met het verschijnsel van uitstervende diersoorten, dat hij zich mede moest gaan inzetten om „onze na tuurlijke erfenis te bewaren voor verdere vernietiging door overbevolking, land- honger, industrialisatie, geld maken". „Sombere prognoses zeggen dat als alle regenwouden zijn gekapt, en dat kan binnen 25 jaar al zo zijn, er in de wereld een enorm gebrek aan zuurstof zal on- staan. We zullen dan met elkaar domweg stikken. Persoonlijk ben ik niet zo pessi mistisch. Dat mag je ook niet zijn, want als je de moed verliest ben je nergens meer. Ik geloof nog steeds in de redding van een zo groot mogelijk bppervlak oer woud en bos", zei hij onlangs. Niet algemeen bekend is dat hij zich zeer heeft ingespannen om persoonlijk in Indonesië tropische regenwouden te red den en zelf heeft meegewerkt aan een Prins Bernhard was voor de buitenwereld heel herkenbaar als de vader, die vond dat zijn dochters recht hadden op de man van hun hart en hun keuze. - fotoanp NA DE zogenaamde Lockheed-affaire en het rapport van de commissie Donner m 1976 verscheen prins Bernhard niet langer meer in het admiraalsuniform. Het tijdperk waarin hij optrad als Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht werd daarmee afgesloten. „Als een man in Nederland zijn mond open doet, ben ik van alle blaam gezuiverd", heeft de prins in besloten kring gezegd. Die man heeft tot op heden niet gesproken. Min of meer noodgedwongen is de laatste tien jaar een andere kant van de persoonlijkheid van de prins naar voren gekomen, gesymboliseerd door de man met de anjer. Deze bloem is een onafscheidelijke metgezel van de prins. Een eenvoudig rekensommetje leert dat hij er in de loop van zijn leven minstens 20.000 in zijn knoopsgat moet hebben gestoken. Hij begon met deze gewoonte toen hij zeventien jaar was, zijn vrienden vonden het mooi, en sindsdien is hij zelden of nooit meer zonder anjer verschenen. In Nederland ging men hem dan ook 'de prins met ae anjer' noemen en sinds 1940 heet zijn verjaardag 'Anjerdag' Ieder jaar reikt de prins op of omstreeks zijn verjaardag zilveren anjers uit, de door hem zelf ingestelde onderscheidingen voor Nederlanders, die zich op of andere manier verdienstelijk maken op het gebied van cultuur en natuurbehoud.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 27