Hoever kunnen
we daarbij gaan
Een verkenning in het vakgebied van de moderne verloskunde
Wffifflfi
Va
Mc
ZATERDAG 28 JUN11986
W2
Worstelingen
Band
Mogelijkheden
Controle
Abortus
Wie betaalt
Fonds
Normaal
Politiek
Commercie
ZATERDAG 28 JUN1191
Man van de wereld
Internationaal
an alle vormen van 'non-coïtale
reproduktie' (voortplanting zonder
geslachtsgemeenschap) zijn we in de
afgelopen jaren ook in ons land het
meest vertrouwd geraakt met de techniek
van de IVF, de In Vitro Fertilisatie, in de
volksmond beter bekend als de
'reageerbuis-methode'.
Toch loopt Nederland ver achter in
Europa. Ter vergelijking: bij ons werden
tot nog toe een kleine vijftig IVF-
kinderen geboren, in België meer dan
driehonderd. En in Europa zijn al meer
dan tweeduizend reageerbuis-baby's ter
wereld gekomen.
Is de geneeskunde bij onze zuiderburen
en elders in Europa ambachtelijk verder
ontwikkeld? Zijn de gynaecologen en
microbiologen in ons land
krullenjongens? Of worden ze juist in
hun medische voortvarendheid geremd
door discussies over de financiering en
de ethiek? Extra actueel werd de
afgelopen week het vraagstuk van de
toelaatbaarheid van 'genetic
engeneering', toen bekend werd dat een
artsenteam in Leiden een jaar geleden
een abortus heeft uitgevoerd op drie
embryo's van een vijfling.
Een kind makenHoever kunnen we
daarbij gaan? Een verkenning in het
vakgebied van de moderne verloskunde,
in het wereldje van de 'genetic
engeneering'.
Door Peter Schouten
IN DECEMBER '84 sprak ik met
Marja (37) en Theo (36) uit Tilburg, di
rect na hun eerste en toen nog vergeefse
poging om door middel van de reageer
buis-methode alsnog een kind te krij
gen. Het was een gesprek tussen hoop
en vrees.
Maar op 3 september van het vorig jaar
werd hun dochtertje Michèle geboren. Kern
gezond. En in werkelijk alle genetische ken
merken een volle dochter van die twee.
Voor de statistieken was Michèle het derde
positieve resultaat van de IVF-kliniek van de
twee Tilburgse ziekenhuizen Maria en St.-Eli-
sabeth. Voor haar ouders was ze echter veel
meer. Michèle was de vervulling van het ver
langen van twee gezonde mensen, die hun bei
der geluk dolgraag gestalte wilden geven in
het ouderschap.
Het was gewoon een droom die werkelijk
heid werd. Last van het geweten en ethische
schroom, die er tijdens de behandeling nog
wel even waren, verdwenen op slag bij de ge
boorte van hun dochter. „Waar zijn we eigen
lijk mee bezig Ja, dat hebben we ook vaak
gedacht. Maar dat is nu over. Al die twijfels
zijn weg", zegt Theo nu.
Als het om ethische discussies gaat, zijn we
in een verzuild land als het onze wel het een
en ander gewend. Jarenlang hield het vraag
stuk van de abortus-wetgeving ons verdeeld,
met de euthanasie gaat het waarschijnlijk pre
cies dezelfde weg op. Het mag daarom geen
verwondering wekken, dat het onderwerp van
de 'non-coïtale voortplanting' andermaal stof
zal geven aan eindeloze theologische worste
lingen over de vraag: waar en op welk mo
ment precies wordt het menselijk leven be
zield
De aanvankelijke bewondering voor de we
tenschappelijke prestatie van Steptoe en Ed
wards, die acht jaar geleden in London het
eerste reageerbuis-kind Louise Brown ter we
reld brachten, heeft intussen plaats gemaakt
voor een heel andere stemming: die van
'Wacht nou eens even, waar zijn we precies
mee bezig
Gaat de mens bij een In Vitro Fertilisatie
op de stoel van de schepper zitten Speelt hij
godje Prof. dr. J. van Es, hoofdredacteur van
Medisch Contact, het weekblad van de Ko
ninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Be
vordering der Geneeskunst, werpt zijn licht
op die vraag in een hoofdartikel van het blad.
Van Es citeert de ethici Singer en Wells:
„Slechts dat is natuurlijk, wat zich zonder
menselijke interventie in de natuur afspeelt.
Zó gezien is IVF onnatuurlijk. Maar de ge
neeskunde is dat dan ook. Uit een theologisch
oogpunt is datgene natuurlijk waarin de speci
fiek menselijke vermogens worden uitgeoe
fend. Zó gezien is IVF wél natuurlijk".
Terwijl de medische stand en de ethici zich
nog druk bezig houden met de vraag 'Mag al
les, wat kan zijn Marja en Theo dat sta
dium, samen trouwens met de inmiddels ruim
tweeduizend andere Europese IVF-ouderpa-
ren, al lang gepasseerd. „Michèle is onze
dochter. En daarmee basta", zegt Marja.
De moderne mogelijkheden om onvrucht
baarheid te bestrijden maken de band tussen
coïtus (geslachtsgemeenschap) en zwanger
schap losser. Maar dat gold aan de andere
kant ook al voor de moderne middelen tot an
ticonceptie. Wat dat betreft zijn we er de laat
ste decennia, óók ethisch, flink op vooruit ge
gaan.
Prof. Van Es: „Denk aan de vrouw, die in
goed overleg met haar man door diens broer
werd bevrucht, maar die tengevolge daarvan
toch jarenlang door schuldgevoelens over dit
op overspel gelijkende handelen werd ge
kweld". IVF-ouders kennen zulke gewetens
kwellingen nauwelijks. Toch zeker niet, wan
neer de arts-microbioloog in de broedstoof in
zijn laboratorium embryonen heeft gekweekt,
die tot stand gekomen zijn na bevruchting van
de eitjes van de échte moeder met sperma van
de échte vader. Anders wordt het, wanneer bij
die medische handeüng donor-sperma van
een vreemde en dus onbekende vader wordt
gebruikt. En dan zullen we u de andere va
rianten nog maar besparen.
De discussie over de toelaatbaarheid van
die laatste variant, een bevruchting dus met
het donor-zaad van een anonieme vader,
wordt weliswaar minder bepaald door het ge
weten van de betrokkenen dan in het hiervoor
Een kind
maken
De Tilburgse arts-microbioloog dr. M. Peeters beoordeelt onder de microscoop de embtyonen, die
hij bij de moeder wil gaan inplanten. - foto de stem johan van gurp
geschetste verhaal van de moeder en de zwa
ger-vader het geval was. Het is immers veel
meer een medische en daardoor een minder
emotionele handeling geworden. Maar toch.
Zelfs in dit betrekkelijk vroege stadium van
de ethische discussies over de non-coïtale
voortplanting worden er hier en daar toch al
duidelijke stellingen betrokken. Prof. dr. A.
Haspels, hoogleraar inde verloskunde in
Utrecht en onder meer hofleverancier van een
aantal van onze prinsen, neemt - ook in Me
disch Contact- duidelijk afstand van een
aantal mogelijkheden.
Draagmoederschap en gastmoederschap
worden volgens hem in alle landen van de EG
terecht afgewezen. „In de Verenigde Staten
heeft dit reeds tot grote moeilijkheden geleid.
De draagmoeder wenst zich niet aan de voor
schriften van de genetische ouders te houden,
als het bijvoorbeeld gaat om roken en alcohol.
Een kind met aangeboren afwijkingen wordt
door de genetische ouders geweigerd. Een
'goed' kind wordt door de gastmoeder gehou
den. Vrouwen worden draagmoeder om geld
te verdienen".
Haspels meent, dat deze problemen het
gastmoederschap ethisch ontoelaatbaar ma
ken. Zo goed als hij het 'ontaarde moeder
schap' afwijst, zo is hij ook tegen elke mani
pulatie met menselijk voortplantingsmate-
riaal, als die niet direct gericht is op de bevre
diging van het bonafide ouderverlangen van
patiënten.
Op experimenten met genetisch materiaal
dient zich daarom het ethisch gesprek dan
ook toe te spitsen. Haspels: „Zoals de mor-
ning-after-pil en het spiraaltje innesteling van
een pre-embryo in de baarmoeder voorko
men, hetgeen algemeen is geaccepteerd, zo is
ook wetenschappelijk onderzoek op pre-em-
bryo's toegestaan, mits het in het belang is
van het vruchtbaarheidsonderzoek en mits het
onderzoeksprotocol door een ethische com
missie is goedgekeurd".
Wanneer Haspels het onderzoeksprotocol
slechts goedgekeurd wil hebben door een ethi
sche commissie, is hij al behoorlijk tolerant.
Er gaan stemmen op die om een strengere
aanpak vragen. En om een sluitende wette
lijke regeüng. De Rotterdamse hoogleraar in
de fysiologie van de voortplanting Prof. dr. G.
Zeilmaker bijvoorbeeld, die bevruchte eicellen
diepvriest alvorens ze in te planten en er dan
soms een paar 'overhoudt', zou zich de kritiek
op de hals kunnen halen van vakgenoten en
Prof. dr. A. Haspels: geen gastmoeders
- foto anp
ethici die menen dat het beheer van ingevro
ren genetisch materiaal minstens controleer
baar moet zijn voor hen, van wie dat mate
riaal afkomstig is.
Daarmee wil de integriteit van Zeilmaker
op geen enkele wijze in het geding gebracht
zijn. Het geeft alleen maar aan, dat de be
hoefte aan controle en inzicht toeneemt, naar
mate de menselijke voortplanting verder
wordt gemedicaliseerd en het medisch labora
torium in veel gevallen de plaats wordt, waar
de de conceptie plaatsvindt en de schepper
dus zijn werk doet.
Extra actueel werd de afgelopen week het
vraagstuk van de toelaatbaarheid van 'genetic
engeneering', toen bekend werd dat een art
senteam in het academisch ziekenhuis van
Leiden een jaar geleden een abortus heeft uit
gevoerd op drie embryo's van een vijfling. De
moeder was door het artsenteam behandeld
met een hormoonpreparaat teneinde de
vruchtbaarheid te vergroten. „Juridisch en
ethisch volstrekt aanvaardbaar", haastte prof.
Van Hal, het hoofd van de Leidense vrou
wenkliniek, zich te zeggen.
Maar prof. H. Leenen, hoogleraar in de so
ciale achtergronden gezondheid en gezond
heidszorg aan de Universiteit van Amster
dam, zag wel degelijk ethische problemen in
de combinatie van de hormoonbehandeling
en de abortus. „Watje doet", verklaarde hij in
de Volkskrant, „is eerst een behoefte schep
pen om die later weer af te breken". En het
RPF-Kamerlid Meindert Leerling verzocht de
regering schriftelijk om een onderzoek in te
stellen naar de abortus in Leiden.
Zo verwarrend als de gedachtenwisselingen
over de toelaatbaarheid van alle non-coïtale
voortplantingstechnieken zijn, zo ondoor
grondelijk is ook de houding van de instanties
die de niet goedkope behandelmethoden moe
ten betalen. Er is, dankzij dubbelzinnige ad
viezen van de Gezondheidsraad, nog altijd
geen duidelijk standpunt van de overheid. Het
gevolg: particuliere assuradeuren vergoeden
de kosten van een IVF-behandeling al jaren,
maar ziekenfondspatiënten staan nog altijd in
de kou.
Die tegenstelling tussen particuliere patiën
ten en ziekenfondsverzekerden is niet alleen
schrijnend, ze is onduldbaar. Steeds meer bij
het ziekenfonds verzekerde kinderloze paren
hebben, vanuit een ethisch oogpunt volstrekt
terecht, hun laatste hoop gesteld op een In Vi
tro Fertilisatie-behandeling. Ze staan op lange
Tot aan de inplanting worden de bevruchte eicellen in een broedstoof bewaard.
- foto de stem /johan van gurp
Staatssecretaris Van der Reijden en de Zie
kenfondsraad houden het been stijf: zieken
fondsverzekerden krijgen de kosten van een
IVF-behandeling NIET vergoed, - fotoanp
wachtlijsten bij klinieken, die wel willen hel
pen maar dat niet kunnen omdat er geen geld
is. Vrouwen van achter in de dertig kunnen,
medisch geïndiceerd, beter niet te lang op die
wachtlijst staan. Want met het vorderen der
jaren neemt ook de kans op kinderen met af
wijkingen (bijvoorbeeld mongoloïden) toe.
Prof. Van Es ontleent aan de ethici Singer
en Wells de stelling, dat iedereen, die bereid is
de vaak ontmoedigende weg van een IVF-be
handeling op te gaan, daartoe ook de kans
moet krijgen. Want het willen krijgen en heb
ben van een kind is geen gril. En daarbij moet
zeker de onrechtvaardige ongelijkheid tussen
particuliere patiënten en ziekenfondsverzeker
den worden weggenomen. Die ongelijkheid is
in het totale veld van de gezondheidszorg on
rechtvaardig, maar toch zeker in dat van de
verloskunde. Als kinderen welvaartsobjecten
gaan worden, zijn we ook ethisch op een heil
loze weg.
Theo en Marja hebben geluk gehad. Zolang
de minister en de gezondheidsraad nog bakke
leiden over de financiering van de IVF-behan
deling, besloten de directies van de beide Til
burgse ziekenhuizen een fonds te vormen, van
waaruit de eerste pogingen van het Tilburgse
IFV-team bekostigd werden. Daarvan hebben
onder meer Theo en Marja geprofiteerd.
Want ze hoefden uit eigen portemonnee
slechts een geringe bijdrage bij te passen.
Maar dat fonds had natuurlijk een bodem. En
die werd zichtbaar. Andere paren, die net zo
veel recht op de behandeling hadden en heb
ben als Theo en Marja, zouden daarom nu
moeten kiezen tussen twee onaantrekkelijke
alternatieven: op een lange wachtlijst ge
plaatst worden, of vluchten naar het buiten
land.
Dat laatste is, hoe bizar, namelijk aan de
orde van de dag. Jarenlang was ons land een
toevluchtsoord voor Europese vrouwen, die
thuis geen abortus konden krijgen. Onze eigen
vrouwen sturen we nu, als tegenliggers, voor
een 'omgekeerde behandeling' dezelfde weg
op-
De Centrale Raad voor Beroep heeft eind
vorig jaar bepaald dat de kosten van een IVF-
behandeling onder de 'normale ziektekosten'
vallen en dat In Vitro Fertilisatie al sinds '83
behoort tot 'gewone geneeskundige hulp, ge
bruikelijk in de kring der beroepsgenoten'.
Niettemin houden de Ziekenfondsraad en
staatssecretaris Van der Reijden het been
stijf: ziekenfondsverzekerden krijgen de kos-
Op 2 mei j.l. heeft minister Deetman van On
derwijs en Wetenschappen de medische centra
aangewezen, waarin onderzoek zal worden ver
richt naar de effectiviteit en de kosten van IVF.
Een gotspe: in Europa zijn al meer dan tweedui
zend IVF-baby's geboren, als de Nederlandse
regering eindelijk besluit een onderzoek naar de
effectiviteit van de behandelwijze toe te staan.
- fotoanp
ten van een IVF-behandeling NIET vergoed.
Volgens mr. A. van Malestein, de raadsman
in de zaak waarin aan de Centrale Raad bo
venstaande uitspraak werd ontlokt, hebben de
bewindsman en de Ziekenfondsraad geen
been om op te staan. Hij adviseert patiënten
en artsen, die door de IVF-besluiten van be
windsheden gedupeerd zijn, dan ook om naar
de rechter te stappen. Volgens Van Malestein
vechten ze, zowel in Kroonberoepen, bij de
AROB-rechter als voor de burgerrechter voor
bij voorbaat gewonnen zaken. De rechter zal
volgens hem, op grond van jurisprudentie die
ruim voor handen is, de IVF-besluiten van be
windsheden gegarandeerd 'onverbindend ver
klaren'.
Maar dan hebben we het wél over een mal
lotige vorm van rechtszekerheid. Ziekenhui
zen en artsen weten welhcht de weg naar de
rechter nog wel te vinden. Maar voor kinder
loze ouderparen, voor wie de verkenningen op
het gladde pad van de fertilisatie toch al volop
emotioneel geladen zijn, is de extra weg naar
de rechter natuurhjk helemaal een hjdensweg.
Je mag dat mensen trouwens helemaal niet
aandoen: een verwijskaart naar de rechter.
„Edelachtbare, wij zouden zo graag een kind
hebben. Vindt u óók niet, dat we daar recht
op hebben?"
Wat zou er dan moeten gebeuren Volgens
Van Malestein heeft staatssecretaris Van der
Reijden nog steeds de mogelijkheid om de ab
solute uitsluiting van IVF uit het pakket van
de gezondheidszorg ongedaan te maken en
een andere basis te kiezen voor eventuele
kleine beperkingen. Hij zou bijvoorbeeld kun
nen besluiten, dat alle patiënten de behande
lingen tot een maximum van drie pogingen
krijgen vergoed, mits op grond van het Ver-
strekkingenbesluit een eigen bijdrage wordt
betaald.
En als de staatssecretaris onverhoopt niet
bereid zou bhjken op die suggestie van Van
Malestein in te gaan, dan is er altijd nog de
mogelijkheid dat vanuit de politiek druk op
hem wordt uitgeoefend. Wie echter dezer da
gen de worstelingen van coalitie-partners
CDA en WD met het vraagstuk van de
euthanasie heeft gevolgd, zal in de politieke
bemoeienis met het probleem van de non-coï
tale voortplanting nog veel minder fiducie
hebben.
Wanneer we kijken hoe dicht IVF als ge
zondheidsvoorziening bij de mensen staat, is
niet alleen de vraag van de financiering aan
de orde. Ook het aantal en de spreiding van
de plaatsen, waar de behandeling genoten kan
worden, zijn belangrijk.
Welnu, op 2 mei j.l. heeft minister Deetman
van Onderwijs en Wetenschappen zijn voor
nemens in besluiten omgezet en de medische
centra aangewezen, waarin met subsidie van
de Ziekenfondsraad onderzoek zal worden
verricht naar de effectiviteit en de kosten van
IVF: vier academische ziekenhuizen en één al
gemeen ziekenhuis (te weten Tilburg). Een
gotspe: in Europa zijn al meer dan tweedui
zend IVF-baby's geboren, als de Nederlandse
regering eindelijk besluit een onderzoek naar
de effectiviteit van de behandelwijze toe te
staan.
In het verlengde van dat toewijzingsbesluit
heeft Deetman ook nog besloten, dat de IVF-
behandeling in andere dan de vijf aangewezen
centra verboden is. Bijgevolg weerhield hij het
Academisch Medisch Centrum en het Acade
misch Centrum in Utrecht ervan om IVF als
gezondheidsvoorziening aan te bieden.
Van Malestein: „De minister is hier
toe echter niet bevoegd, noch op grond
van de Wet Ziekenhuisvoorzieningen,
noch op grond van de Wet Weten
schappelijk Onderwijs, noch op grond
van enige andere wetsbepaling".
We lopen, naar het
woord van Rik
de Saedeleer,
rond met metersdiepe zakken,
volumineuze zadeltassen, onder
de ogen vanwege het nachte
lijke voetbal. Je kunt de bewon
deraars van Jean-Marie en Ma-
radonna er nu zo uitpikken: ze
zijn herkenbaar aan een afge
mat Mundial-koppie. We zijn
er wat weerloos van geworden
en hebben er, bij het aanbreken
van de dag, moeite mee uit de
chaos te blijven.
Veel mensen maken thans,
hun sigaret uit in de koffie en
voegen een schepje suiker toe
aan de peuken in de asbak. Ik
ben, zoals zovelen in de ban
van de bal, enigszins aan het
dolen. Het bijbeltje, dat ik al
tijd onder handbereik in mijn
bureaula had liggen, is weg.
Heeft hier een vrome dief toe
geslagen? Nu moet ik vele dag-
marsen terug in de herinnering
en daar een archeologisch veld
openen, op zoek naar fragmen
ten van het verbleekt geraamte
van mijn bijbelkennis. Kijk, dat
spandoek achter de goal in Me
xico met de code John 3 16 is
geen cryptische boodschap aan
John dat hij de trein van 3 uur
16 moet zien te halen. 'Neen,
het zijn de coördinaten voor
het opdelven van een bijbel
tekst die als een van de hoek
stenen van het christendom
fungeert: Zozeer heeft God de
wereld hef gehad, dat hij zijn
eniggeboren zoon heeft ge
schonken, zodat zij die in hem
geloven niet zullen ten onder
gaan maar leven in eeuwigheid.
Ik ben er zeker van dat Ameri
kaanse fundamentalisten, die in
Latijns Amerika nijver en lo
nend bekeringswerk doen, voor
een hand vol zilverlingen ten
behoeve van de aankoop van
een paar kaartjes, de aandacht
hebben weten te trekken die
bijvoorbeeld Philips in de Me
xicaanse arena's vele miljoenen
heeft gekost. Godsdienst in
Amerikaanse sluier en commer
cie zijn zeer met elkaar verwe
ven. Ten zuiden van de Rio
Grande gaan voetbal en gods
dienst ook hand in hand. Diego
Maradonna bewees dat toen hij
handig een doelpunt stal en
daar de volgende exegese van
gaf: dat doelpunt is gemaakt
door de hand van Diego (God)
en het hoofd van Maradonna.
Het zal nog even duren voor
aleer hier te lande spandoeken
oprijzen achter het doel van
Stanley Menzo met bijbelse ad
viezen of dreigementen met
rode kaarten naar het helle
vuur. Onze kerken zijn te be
scheiden. Vrome monniken
kunnen slechts aan een extra
cent komen door zwaar bier te
brouwen met ingebouwde peni
tentie of zuinig om te gaan met
door kloosterlijke vergrijzing
aardig oplopende AOW-pen-
ningen. Er zijn reeds stemmen
van geleerde paters die, als pri
meur in de kerkgeschiedenis,
Willem Drees nog tijdens zijn
leven tot de eer der altaren wil
len verheffen. Dat zou op zijn
eeuwfeest moeten gebeuren:
Sint Willem Drees.
De oude staatsman vindt dat
best goed, want hij heeft nog
nooit iemand voor het hoofd
gestoten. Bovendien hoort hij,
bij het voleinden van zijn 99e,
niet zo best meer. In Amerika,
waar kerken geen belasting mo
gen betalen, pakken ze het alle
maal veel groter aan. De Wa-
tergategebouwen zijn gefinan
cierd met kerkpenningen en het
aartsdiocees New York was, al
thans in de dagen van kardi
naal Spetlman, eigenaar van
een gorgeldrankbottelarij van
gigantische omvang. Het was
een echt ecclesiastisch produkt:
de fles had een streng uiterlijk;
de inhoud deed tegeüjkertijd
aan wierook en formaldehyde
denken; als men er van nipte
krompen de vullingen in de kie
zen en krulde het tandvlees de
wortels van het bit bloot.
Er ontstond dan een harma-
geddon onder de bacteriologi
sche fauna, bafff! Het spul was
ook goed voor na het vloeken
en bij onzuivere gedachten enbf
begeerten kon je wat van door
slikken. Want dan hoeft het
niet meer. Je voelt je dan aan
de binnenzijde gebalsemd. Heel
wat celibatairen hebben er de
duivel mee uit het lijf gehou
den.
.orgen wordt prins Bern
75. Vijftig jaar geleden staptf
de vrij onbekende Bernhard1
Lippe-Biesterfeld ons nation;
leven binnen.
„Zou ik niet toevallig getroir
met de Nederlandse
troonopvolgster, dan stond il
aan het hoofd van een
internationaal concern", hee:
prins der Nederlanden meer
eens verklaard.
Een ding is zeker, als het toet
toendertijd niet een stevig ha
was geholpen, dan had zijn Ie
heel anders uit gezien.
Minder glamour, gala en glit
minder groten der aarde, mir
uithoeken van de wereld.
Aanzienlijk minder foto's vai
te land, ter zee en in de lucht
Minder voorrechten, minder
avontuur, veel minder ogen c
gericht. En dus minder appla
minder kritiek.
Maar hij werd nu eenmaal
echtgenote van Juliana en da
de prins der Nederlanden. H
in die positie veel stof tot spr
en schrijven. Weinig mensen
kunnen in de winter van hun
bestaan terugkijken op zo'n
boeiend, afwisselend en kleui
leven als hij. Tegelijkertijd zu
weinig mensen op die leeftijd
vraagtekens toebedicht krijgt
Door Heieen Crul
EEN PORTRET van de
prins Bernhard kan niet an<
het portret van een omstrer
zijn, die op op zijn eigen,
ristieke manier geweigerd h
onbeduidend aanhangsel v
vrouw te worden.
1936. Juliana, prinses der I
den is 26 jaar en nog steeds
trouwd. Met haar huwelijk én
lingen staat of valt het voortbe:
het Oranjehuis. Nederlandse
tigden in de Europese hoofdst;
gen van koningin Wilhelmina
dracht discreet, maar gedreven
naar geschikte kandidaat-echtge
Juliana leeft in een vrij beslt
wereldvreemd kringetje, ver van
malige jet-set, in de schaduw
'grote', dominerende moeder ei
nauwelijks in de gelegenheid
schikte man te ontmoeten.
Hoewel Wilhelmina haar
nooit zou dwingen tot een huw;
der liefde - ze had genoeg van
verbintenissen van dichtbij met
en gezien - vindt ze het wel zaa
liana uitsluitend in contact
zorgvuldig gescreende kandidat
buitenlanders, want dit zou min
plicaties en mogelijk pijnlijke
opleveren dan wanneer Julian;
van de Nederlandse adel zou tro
In Parijs woont in die dagen
oom en een tante- graaf Bern
Lippe-Biesterfeld, de internatio
tegenwoordiger van een van de
Duitse chemie-concerns. Een op
actieve, ambitieuze, charmante
de wereld, die dan ook voo
wordt uitgenodigd op allerlei
lunches en soirees van verschillt
bassades en internationale bedri
Zo loopt hij de Nederlandse
lastigde in Parijs tegen het
overlegt met Wilhelmina en
voor Bernhard wordt op groen g
toeval wordt op diplomatieke
wil zeggen vriendelijk, maar be
holpen.
Kort daarop ontmoet Bernhai
bleue, maar sympathieke Julian
de Olympische Spelen in Garm
tenkirchen, eerst binnenshuis en
de skipistes. In de maanden
bloeit hun liefde op.
Na hun huwelijksreis in aj
keert er in Nederland opeens t
geklede Juliana terug, die door 1
in Parijs is meegetroond naar
lons, waar zij kleding aanschai
niet uitzag of het gemaakt was
dorpsnaaister", zoals Bernhard
liet ontvallen.
Met de joyeuse entree van
ging er in Nederland behalve
ook een internationale wind
Bernhard pelde de kneuterig!
van ons koningshuis. Hij stom
van begin af aan sterk door zijn
tionale) achtergrond en zijn
Wilhelmina: het recht op een ei
baan - want hij had uiteindelijk
trekkelijke carrière in het
moeten opgeven - en een eigen
komen.
Huiverend moet hij in die
hinderd zijn door de schaduw
voorganger: prins Hendrik, di
één officieel erkende én wa
daad op zijn naam heeft staan
derschap van Juliana. En zelfs
hem niet altijd door iedereen gej
Het toeval was Bernhard, die
helmina de titel kreeg van 'de'
Nederlanden, echter wederom
zind. Hij maakt er zelf geenszin
heim van dat het uitbreken
Tweede Wereldoorlog hem zeer
heeft bij het zoeken naar en de
van zijn positie als prins-gemaal
Als redder van de Oranje-dy
als enige man in een door vrouv
mineerde monarchie kreeg hij
