IN CHINA LUKT ALLES NOG OM HET ETEN TE DRAAIEN
5
Gro
REAGAN
Beyers
OPMERKEL
ANTI-APAR
AMSTERDAM
VRIJDAG 27 JUN11986
EXTRA
VRIJDAG 27 JUN1198
F extielf ondsen
D2
T49
'De tijger heeft zijn poten verstuikt
Door Leo van Vlijmen
BAO QING en haar man zijn sinds drie maan
den werkelijk gelukkig. Ze wonen niet meer
bij haar ouders in, want ze hebben nu een
eigen eenkamer-appartement.
Bao Qing is chef-kelnerin - ze mag afrekenen - in
het Chinese restaurant (er is ook een Westerse eetge
legenheid, maar daar komen overwegend Chinezen)
van het luxe Yan Xiang-hotel, waar een tweeper
soonskamer 180 yuan kost. Dat is ruim een maand
loon, inclusief een forse bonus voor uitstekende pres
taties.
Bao Qing heeft me herkend
van vijftien maanden geleden,
toen het hotel pas geopend
was. Het buitenzwembad, in
een Chinese theetuin gesi
tueerd, was toen in aanbouw.
Het is nog steeds niet in ge
bruik, want er is geen geld en
geen vergunning om de nodige
filterinstallatie uit het buiten
land te importeren.
Bao Qing en het Yan Xiang-
hotel waar zij werkt vullen
elkaar aan als beeld van
China in het 'jaar van de tij
ger'. De meesten van de ruim
een miljard Chinezen gaat het
beter dan ooit tevoren, maar
het land bevindt zich in een
ernstige economische crisis.
Zeven jaar nadat de Chinese
Volksrepubliek haar vensters
naar het Westen heeft ge
opend begint een bescheiden
stukje welvaart naar alle la
gen van de bevolking door te
dringen.
Doch tegelijkertijd wordt op
een pijnlijke manier duidelijk,
dat de sprong naar voren te
snel is verlopen. De koop
kracht is groter geworden en
er is een niet aflatende vraag
naar buitenlandse produkten,
maar er is een nijpend gebrek
aan deviezen. De voortvarende
premier Zhao Ziyang heeft
dan ook een voorlopige im
port-stop afgekondigd. Hèt di
recte gevolg is echter dat bij
voorbeeld een tractorenfa-
briek in Beijing vorige maand
geen enkele tractor heeft afge
leverd omdat enkele vitale on
derdelen die uit het buitenland
moeten komen ontbreken.
De Chinese economie moet
even de pas inhouden en hier
en daar zelfs een flinke stap
terug doen. Toch heeft Zhao
Ziyang de ingeslagen koers
niet gewijzigd. Hij houdt het,
als zijn ideologische peetvader
Deng Xiaoping, op een Chi
nese melange van markteco
nomie en traditionele planeco
nomie en hij noemt dit 'socia
listische modernisering.'
De boeren - verreweg het
grootste deel van de Chinezen
woont en werkt nog op het
platteland - en het met de dag
groeiende aantal kleine privé-
ondernemers profiteren het
meest van deze koers, die nog
maar een bleke afschaduwing
van de leer van Marx, Lenin
en Mao is.
Stalin
Niet alleen dit trio staat of
ficieel nog in hoog aanzien,
doch ook Stalin werd dit jaar
ter gelegenheid van de 1ste
mei in superformaat op het
Plein van de Hemelse Vrede
neergezet, schuin tegenover
Mao die, ook al wordt zijn
Rode Boekje al lang niet meer
geciteerd, nog steeds de Poort
van de Hemelse Vrede siert
welke toegang geeft tot de
verboden stad die vorig jaar
door elf miljoen nieuwsgieri
gen werd bezocht.
Het Plein van de Hemelse
Vrede was dit jaar op 1 mei
niet zozeer het schouwtoneel
van een militaire parade en
politieke toespraken als wel de
grootste plaza ter wereld waar
enkele miljoenen hoofdstede
lingen hun vrije dag kwamen
doorbrengen met een wande
ling, een ijsje en de verplichte
foto met - ja, dan toch- Mao
op de achtergrond. Het socia
lisme lijkt in het vergeetboek
geraakt en in de praktijk heb
ben de theorieën van Mao
moeten wijken voor prestatie,
winst en kooplust.
Wie op een van de zeven
vrije dagen per jaar of op een
zondag in het centrum van Pe
king rondwandelt krijgt de in
druk dat hier alles om het eten
draait. Alle eetgelegenheden
zijn constant overvol en wie
niet zit te eten staat te drinken
of likt wandelend aan een ijs
je. In de horeca-sector schie
ten de particuliere onderne
minkjes als paddestoelen uit
de grond.
Bij het centraal station zijn
sinds kort twee afhaal-keu-
kens gevestigd. Er is keuze uit
zes gerechten en de afhalers,
die zelf hun eetstokjes mee
brengen, verorberen hun eten
doorgaans hurkend op de
stoep. De prijs <per maaltijd
ligt rond de twintig cent. Wie
wat meer geld heeft, gaat naar
een ander particulier restau
rantje achter het station: de
drie tafels en negen stoelen die
Liu Wencheng in zijn slaapka
mer heeft neergezet zijn van
eigenaar, een jaar geleden nog
fabrieksarbeider, zet nu een
familietraditie voort. Liu
Wenchengs grootvader was
kok aan het keizerlijk hof en
had zich op bevel van de boed
dhistische keizerin gespeciali
seerd in vegetarische schotels.
In Liu Wenchengs mini-res
taurant, dat dagelijks rond
honderd vaste klanten plus
een flinke losse aanloop heeft,
wordt nog volgens de recepten
van opa gekookt. 'Groenten-
Liu', zoals hij zichzelf en zijn
eetgelegenheid noemt, heeft
vier leerlingen die hij in het
vak inwijdt. Wanneer ze hon
derdvijftig van zijn driehon
derd gerechten feilloos kun
nen toebereiden mogen ze el
ders een eigen restaurantje
onder zijn naam beginnen.
'Groenten-Liu' heeft er geen
Verslaggever Leo van Vlijmen bezocht dit voorjaar de Volksrepubliek China.
Hij vervatte zijn indrukken en ervaringen in vijf paginagrote verhalen.
Vandaag aflevering 1
Poseren voor het portret van Stalin die op de lste mei weer van stal gehaald is. Ideologische
faade of symbool van een overwonnen verleden?
tien uur 's ochtends tot mid
dernacht constant bezet. De
spijt van dat hij de fabriek
verlaten heeft, ook al hebben
zijn collega's hem bezworen
zijn vaste baan niet op te ge
ven.
McDonald's
Hij houdt nu honderd yuan
per dag over, dat is evenveel
als hij op de fabriek in twee
weken verdiende. En zijn
grote droom is een hele keten
van 'Groenten-Liu's', een soort
Chinese McDonald's, maar be
duidend smakelijker, gezon
der en goedkoper, want voor
twee yuan 1,60) heb je een
copieuze maaltijd.
Met de coffeeshop van de
Reclame voor kapitalistische produkten: een doorn in het oog van de studenten.
Holiday Inn, in een buitenwijk
van de hoofdstad, kan Liu
Wencheng natuurlijk nog niet
concurreren. De nieuwe rijken
onder de hoofdstedelingen
-degenen die het groter heb
ben aangepakt- komen hier
graag 'Westers' eten, gerookte
Canadese zalm, die tweemaal
per week vers per vliegtuig
wordt aangevoerd, of Sauer
kraut met Eisbein -hoe ver
zinnen ze het. In de coffeeshop
wordt je verondersteld met
vork en mes te eten, doch me
nige beter gesitueerde Chinees
brengt zijn eigen eetstokjes
mee. Ook een Wiener Schnit
zel en een Apfelstrudel probe
ren ze met hun chop-sticks te
verorberen en het lukt.
De nieuwe rijken vormen
een probleem. Op de eerste
plaats zijn het vrijwel altijd
mensen die hun geld verdie
nen als vrije ondernemer. Dat
gebeurt over het algemeen of
ficieel, binnen de (kleinschali
ge) grenzen die de overheid
gesteld heeft, ook al is de
zwarte handel in opmars. De
nieuwe rijken wekken uiter
aard de afgunst van met name'
het grote leger ambtenaren
dat een vast en niet al te ruim
salaris geniet. Terwijl onder
Mao alle Chinezen -behalve
Mao's echtgenote en enkele
van haar vrienden - even arm
waren, begint er nu weer een
verschil tussen arm en rijk te
groeien.
Corruptie
Met name de studenten, die
in China als overal elders tot
de armen behoren, komen in
verzet tegen de welvaart
waarvan slechts een betrekke
lijk kleine groep kan genieten.
Zij hebben al geëist, dat de
reusachtige reclame-platen
van dure buitenlandse
-vooral Japanse- produkten
worden vervangen door bor
den waarop de doelstellingen
van het lopende vijfjarenplan
worden uiteengezet. In het
centrum van Beijing voeren
Canon, Nissan en Siemens
echter nog de boventoon. Het
meest kwalijke gevolg van de
liberalisatie is echter de terug
keer van een zeer oude Chi
nese kwaal: de corruptie.
Want terwijl het geven van
een fooi nog steeds een beledi
ging betekent en een kelnerin
of een verkoopster haar klant
honderden meters achterna
zal blijven lopen om een fen
Het verplichte kiekje op het Plein van de Hemelse Vrede met Mao als coulisse.
Het Yan Xiang-hotel in Beijing: luxe volgens de nieuwe koers.
(0,8 cent) vergeten wisselgeld
terug te geven, hebben omko
perij en illegale handel dusda
nige afmetingen aangenomen,
dat partij en regering met een
grootscheepse campagne tegen
deze 'staats-ondermijnende
activiteiten' begonnen zijn.
Het pijnlijke is, dat de jacht
op groot geld met name in be
paalde partij- en regerings
kringen tot de goede toon gaat
behoren. In de hoofdstad wer
den kortgeleden 21 hoge amb
tenaren veroordeeld omdat zij
de lieve som van 256.000 yuan
aan steekpenningen hadden
aangenomen. In de zuidelijke
provincie Junan werd een
'bende regeringsfunctionaris
sen' opgerold die illegaal bui
tenlandse auto's importeerde
en met woekerwinsten aan
China's nieuwe rijken had
doorverkocht. En de voorma
lige vliegtuig-mecanicien, die
samen met veertien collega's
een fictieve onderneming op
richtte onder de naam 'Chi
nese maatschappij voor tech
nische ontwikkeling' en op die
manier bijna honderd bona
fide ondernemingen voor het
gigantische bedrag van twin
tig miljoen yuan oplichtte,
staat nummer een op de hitpa
rade van de Chinese financiële
criminaliteit.
De tegenstanders van de li
berale koers van Deng Xiao
ping en premier Zhao bewe
ren, dat de corruptie veroor
zaakt wordt door de negatieve
invloeden van het kapitalisti
sche Westen. Nog nooit, zo
zeggen zij, hebben zoveel Chi
nezen zo openlijk naar geld en
naar luxe gestreefd. Dat leidt
vanzelf tot corruptie. De Chi-
neze socioloog Fei Xiaoting
ziet de corruptiegolf echter als
een heropleving van een drie
duizend jaar oude Chinese
ambtelijke traditie.
In elk geval is het duidelijk,
dat corruptie en zwarte handel
de afgelopen jaren beduidend
zijn toegenomen sinds na het
platteland ook de steden geli
beraliseerd zijn en nu niet al-
Een afhaal-keuken in het centrum van Beijing, tot middernacht geopend.
leen meer de boeren, maar
de stedelingen 'rijker' mogen
worden. Hu Chi-Li, vice-voor-
zitter van de zogenaamde con-
soliderings-commissie van de
partij zegt echter: „Het is on
juist om over de corruptie-golf
in paniek te raken. We mogen
niet vergeten waar het bij
onze hervormingen eigenlijk
om gaat."
0,002 Procent
En de keurig in het pak zit
tende Kantonese export-ma
nager die in de lobby van het
Yan Xiang-hotel een glas
vruchtensap zit te drinken
denkt er zo over: „Ons land
heeft meer dan een miljard in
woners. Er zijn nu een aantal
corruptie-gevallen ontdekt en
daarbij zijn nog geen tiendui
zend mensen betrokken. Laten
we aannemen dat het werke
lijke aantal dubbel zo groot is
Dan gaat het om 0,002 procent
van de bevolking. Dan kun je
toch niet over een volkskwaal
of over een nationale ramp
spreken. Natuurlijk moet de
corruptie bestreden worden
maar hetzelfde geldt voor de
inflatie die we momenteel be
leven en voor de stagnatie die
sinds vorig jaar onze economie
bedreigt. We leven nu drie
maanden in het jaar van de
tijger. We hebben te grote
sprongen gemaakt en daarbij
heeft de tijger zijn poten ver
stuikt. We moeten hem nu de
nodige rust geven om te kum
nen genezen. We komen wel
weer op koers, ook al zullen
we nog veel tijd nodig heb
ben."
Dat is ook de mening van
partijvoorzitter Hu Yaobang
die vorige week zei, dat China
nog vijftig tot zestig jaar nodig
zal hebben om de levensstan
daard van de rijke landen te
bereiken. De doorsnee Chinees
lijkt zich er echter nauwelijks
van bewust, dat China eer
ontwikkelingsland is en mo
menteel een crisis doormaakt
De koopwoede en eetlust zij»
zo te zien nog niet getemperd
En wat Bao Qing ei
'Groenten-Liu' betref'
lijkt de tijger al weer op
zijn poten te staan.
Van onze correspond
WASHINGTON - H
kaanse Huis van Afge
heeft ingestemd met h
den plan van president
Nicaraguaanse rebelle
tra's' - 100 miljoen dol
geven. Ongeveer 70 mi
van dat bedrag is be
directe militaire hulp.
Het is de eerste keer
openlijke militaire steun
tra's geeft.
De beslissing in het Huis wer
221 stemmen voor en 209 tegen
ming waren urenlange, op zee
voerde debatten voorafgegaan.
JOHANNESBURG (ANP) -
Tot verbazing van de deelne
mers aan de jaarvergadering
van de Zuidafrikaanse Raad
van Kerken heeft secretaris
generaal ds. C.F. Beyers Nau-
dé lovende woorden gesproken
over de hervormingsinitiatie
ven van president Botha.
„Vanuit het gezichtspunt
der blanken heeft Botha op
merkelijke moed getoond door
voorstellen te doen die tot fun
damentele veranderingen zou
den kunnen leiden. Aan de ene
kant kon Botha bittere opposi
tie van de blanken verwachten
en aan de andere kant het
wantrouwen van de zwarten.
Deze hervormingen moeten
niet alleen als schijn worden
beschouwd," aldus Beyers
Naudé.
„Wij moeten erkennen dat
Botha zijn bereidheid tot her
vormingen heeft getoond, hoe
wel sommige pas door zware
druk werden afgedwongen.
Het tragische is echter dat de
meerderheid van de bevolking
(vooral de zwarten) ze als te
beperkt en te laat beschouwt,
terwijl ze voor de meeste blan
ken te radikaal zijn".
Beyers Naudé vroeg begrip
voor het standpunt van blanke
Zuidafrikanen die werkelijk
denken dat een communisti
sche machtsovername voor de
deur staat, dat alle vrijheids
strijders communisten zijn en
dat zwarten niet in staat zul
len zijn het land te besturen.
In zijn toespraak sloeg
Beyers Naudé de passage over
waarin de namen worden ver
meld van de vele medewer
kers van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken die sinds de
afkondiging van de noodtoe
stand zijn opgepakt. De jaar
vergadering van de Raad te
Johannesburg wordt bijge-
BEURSOVERZICHT
AMSTERDAM (ANP) - Koninklijke
Olie heeft donderdagmorgen op de
Amsterdamase effectenbeurs de
woensdag vergaarde winst vastgehou
den en Pakhoed voegde opnieuw een
aardig bedrag aan de koers toe. Dat
waren de meest in het oog springende
zaken op de beursvloer, die een kalme
aanblik bood. Bij de grote aandelen
was de stemming verdeeld en bleven
de activiteiten veelal beperkt tot dub-
heltjeswerk. Op de obligatiemarkt was
het eveneens kalm.
De stijging in Wall Street en de
weer boven de rijksdaalder gekropen
dollar leidden niet tot grote wijzigin
gen bij de internationale aandelen.
Akzo was nagenoeg onveranderd.
Hoogovens, KLM, Unilever en Philips
gingen licht tot zeer licht achteruit Al
leen Koninklijke Olie, die woensdag
met een winst van ƒ4 de grens van
ƒ200 passeerde, voegde ƒ1,10 aan de
koers toe en kwam op 202,10. Pakhoed
was rond het middaguur 1,20 beter
geworden op 53,20 na woensdag 1,40
te zijn gestegen.
De banken gaven een verdeeld
heeld te zien en de verzekeraars gingen
licht achteruit. Fokker won het verlies
van woensdag terug met een stijging
van ƒ1 op 94. Nedlloyd steeg 1 tot
ƒ77 en Bührmann-Tetterode ƒ1,50 tot
186,50. Op de parallelmarkt haalde
Dentex het verlies van de vorige dag
ruimschoots in door 1,50 te stijgen tot
ƒ41,50.
Omstreeks het middaguur ontstond
Plotseling belangstelling voor ABN.
Nadat de koers woensdag al 4,50 om
hoog was gegaan tot ƒ586, steeg dit
aandeel door tot 590 rond 12.00 uur en
tet 595 rond 12.30 uur.
1*
8*4 antonius
7* antonius
*4 congr.o.Lv.
8** daniel
gasthuis
gasthuis
y* gasthuis
gasthuis
7*4 hooghuys
4
8^ prot.z.hs
JProt.z.hs
7*4 prot.z.hs
aeneas
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
de brouwer
t (tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
(s-h'bosch)