VIJFTIG JAAR NCB WEST-ZEEU
1ST
JBBEN
IOME-
"ERT
)RDEN?
Naar Amerika
LANDBOUW ZIT MET OVERPRODUKTIE
Verlies van
Vlissingen in
bekerfinale
PAGINA ZEELAND 3 I WOENSDAG 25 JUN11986
T20 PAGINA ZEELAND 4
VAN ZEELAND
markten
Expositie
doopsgezinde
gemeente in
Aardenburg
Plaatselijk nieuws
Aardenburg
Slijkplaat
Schietingen
Uitslagen van
wedvluchten
Vrijheid
Zedelijk
Van onze sportmedewerker
OSS - De wedstrijd van de ge-
miste kansen. Daarmee kan de I
finale om de nationale beker
in het amateurvoetbal voor j
wat Vlissingen betreft betiteld
worden. Zeker in de eerste
helft, waarin de rood-witte
aanvallers enkele opgelegde
kansen om zeep brachten.
Toen dan ook het Amster
damse AZS na amper een mi
nuut spelen in de tweede helft
op 2-1 kwam, was Vlissingen
een geslagen ploeg. Vanaf dat
moment was het verband in
het team zoek en lukte er to- j
taal niets meer. AZS won ten-1
slotte met 3-1 verdiend.
Beide teams kwamen voor
zichtig uit de startblokken,j
eikaars krachten maar vooral
ook de zwakke schakels aftas
tend. Na een kwartier had de
Amsterdamse eersteklasser
het eerst succes. Na een goede
combinatie over rechts, werd
de bal teruggelegd naar de
vrijstaande middenvelder Leol
Heidoorn, die raak schoot, 1-0.
Vlissingen kreeg hierna goede
kansen op de gelijkmaker en
nam zelfs het heft in handen.
Tien minuten voor rust was
het Frans Schaap, die de, ge
zien de spelverhouding meerl
dan verdiende gelijkmaker opI
het scorebord bracht. Direct
na de hervatting werd het 2-1
voor AZS toen Walther Eck-I
hardt de bal over de uitlo-l
pende Vlissingse goalie in hetl
doel lobte. Een aangeslagen]
Vlissingen kon hierna geen|
vuist meer maken. Na een half]
uur werd het door toedoen vanl
Pieter Netten nog 3-1. Slechts!
voor de statistiek, want langl
daarvoor al had Viissingenl
zich bij de nederlaag neerge-j
legd.
Van een onzer verslaggevers
BIERVLIET De afdeling
West-Zeeuwsch-Vlaanderen
van de NCB bestaat vijftig
jaar en telt momenteel 430 le
den. Volgens voorzitter O. de
Meijer uit Biervliet vormen
zijn leden een dwarsdoorsnede
van de agrarische stand in de
regio. „Zowel de hele grote als
de kleine boeren zijn lid van
de NCB", vertelt hij.
(ADVERTENTIE)
De voorloper van deze ge
westelijke landbouworgani
satie ontstond in 1903 toen ka
pelaan Juten uit Sluis de
Christelijke Boerenbond op
richtte voor IJzendijke, Bier
vliet en Hoofdplaat. Tien jaar
later werd ook in Oostburg
zo'n bond gestart. Op 17 maart
'36 werd de eerste algemene
kringvergadering van de NCB
te IJzendijke gehouden, en
telde direct ruim 100 leden.
In die tijd stond de NCB
vooral bekend als de bond
voor de kleine boeren, daar
kwam echter snel verandering
in toen H. Cammaert uit
Hoofdplaat, die een groot be
drijf bezat, voorzitter werd. In
die tijd droeg de organisatie
nog een streng katholiek ka
rakter. De geestelijk adviseur
drong er bij de leden dan ook
op aan om alle niet-katholieke
krant en tijdschriften uit het
huis te weren. Voor de oorlog
kende de kring vijf afdelingen,
Aardenburg, Groede, Hoofd
plaat, Oostburg en IJzendijke,
in '45 kwamen de kringen
Biervliet en Eede daar ook nog
bij.
In '55, de afdeling telt in
middels ruim 300 leden, richt
de NCB een voorlichtings
dienst op, speciaal voor bedrijf
en gezin. Adviezen op het ge
bied van bedrijfsopvolging en
beëindiging worden veelvul
dig gegeven, evenals informa
tie over het verbouwen van de
bedrijven. Twee jaar later
pleit de voorzitter van het
rayon Zeeland van de bond
voor de aanleg van een vaste
oeververbinding tussen
Zeeuwsch-Vlaanderen en
Zuid-Beveland. Toen speelde
die kwestie dus al.
Begin jaren '70 lanceert
EEG-landbouwcommissaris
Mansholt zijn befaamde plan.
De West-Zeeuws-Vlaamse
boeren zijn niet erg ingeno
men met dat plan, richten een
actiecomité op en gaan in '74
zelfs over tot acties en protest
demonstraties. Dat jaar heb
ben de boeren ook vreselijk
last van het weer, het natte
najaar van '74 is nog steeds
een spookbeeld voor veel
agrariërs. Toen regende het
nergens zoveel als in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Twee jaar later zijn er weer
problemen, nu door de grote
droogte en weer een jaar later
wil de wereldomroep bij IJ
zendijke een zenderpark bou
wen op prima akkerbouw
grond. De hele streek komt zo
wat in verzet en de omroep
laat het plan al snel varen.
In '79 wordt door de drie ge-
zamelijke landbouworganisa
ties een ruilverkaveling aan
gevraagd voor de streek. Het
plan blijkt echter te ambitieus
en wordt niet uitgevoerd. Nu
zeven jaar later is men echter
wel gestart met een admini
stratieve ruilverkaveling voor
het gebied Sluis-Oostburg.
De
andere gebieden, IJzendijke-
Hoofdplaat en Biervliet, zullen
binnenkort worden opgeno-
'Braakleggen zie ik
nog niet gebeuren'
AMSTERDAM, 24 juni - In Bintjd
35-50mm werden 10 contractei)
verhandeld voor levering april
gen 19.00 per 100 kg. De stemmin
was kalm. In Bintje 50mm werdei)
427 contracten verhandeld voor le
vering april bij een prijs van 33.9
tot 32.50 per 100 kg. De stemming
was goed prijshoudend.
GOES, 24 juni - Gloster kl. 1 80/5
1.09, 70/80 1.31, 60/70 0.78. Golde
Delicious kl. 1 80/90 1.40, 70/80 1.3c
1.48, 60/70 0.54-0.65, kl. 2 80/90 1.32-1
1.37, 75/85 1.29, 70/80 0.74-1.29, 60/73
0.35-0.58. Jonagold kl. 2 91 2.201
80/90 2.20, 70/80 2.20, 65/70 1.501
60/65 1.00. Appelen industrie wif
21.50. Aardbeien open gr ds x 2001
kl. 1 0.25-0.39. Aardbeien open
grond kg k. 2 A 1.40-2.00, 1.25-1.70
Bramen doos x 150 gr. kl. 1 5.40, k'
2 5.50. Frambozen glas doos x 15
gr. kl. 1 2.70-5.00. Rode bes doos
150 gr. kl. 1 1.90. Totaal aantal col
8659. Met ingang van maandag 3
juni groenteveiling op maandag
woensdag en vrijdag om half-j
twaalf. Zacht fruit om 12.00 uir
Aanvoeren tot kwart over elf.
Van een onzer verslaggevers
BIERVLIET - De Ne
derlandse boeren
staan niet bekend om
hun vrolijkheid, niet
voor niets is er een
spreekwoord dat be
gint met 'als de boeren
niet klagen
Toch hebben ze de laat
ste tijd alle reden om niet
al te blij de wereld in te
kijken nu de prijzen van
de vrije produkten, aard
appelen en uien, al enkele
jaren slecht zijn.
Bovendien vermindert de
EG de subsidies voor de an
dere gewassen ook in een fors
tempo. Het inkomen van de
agrariër staat onder forse
I druk.
De overheid, evenals de in
dustrie, dringt al geruime tijd
aan op produktie-verminde-
ring. Zo hebben de suikerfa
brieken de boeren er meerma
len op gewezen dat er minder
bieten moeten komen, maar
zonder resultaat. Dit jaar zijn
er weer dusdanig veel suiker
bieten gezaaid dat de Neder
landse boeren, zover nu be
kend, weer teveel suiker op de
markt zullen brengen, waar
door de prijs wederom onder
druk komt te staan.
Bovendien komen er allerlei
andere zoetstoffen, zoals
isoglucose, op de markt die
forse concurrenten van de sui
ker kunnen worden. Niet voor
niets hebben CSM en Suiker
Unie zich de laatste tijd op an
dere sectoren van de markt
gestort, ze willen niet te
kwetsbaar worden.
Instinct
Een van de mogelijkheden
voor produktie-beperking is
het braakleggen van land
bouwgrond. De afgelopen tijd
hebben verschillende stands
organisaties, en ook minister
Braks, gepleit voor het braak
leggen. Een maatregel die,
Wanneer die wordt uitgevoerd,
feitelijk ingaat tegen alle boe-
fen-logica. Agrariërs willen
hun land namelijk zo intensief
Van onze correspondent
AARDENBURG - In het ka
ler van de jubileumactivitei
ten van 350 jaar doopsgezinde
kerk De Kerck Het Lam Tot
Aerdenburgh te Aardenburg,
ts er gedurende de zomer
maanden in de bijgebouwen
van de kerk een kleine ten-
taonstelliing te zien van werk-
■tukken van leden van de
doopsgezinde gemeente Aar
denburg.
De deelnemers zijn me-
[Wouw Lensen uit Aardenburg
borduurwerk, H. Roes-
"an Hal uit Aardenburg met
schilderijen, G. Schram de
Jong-Meyst uit Aardenburg
met bijzonder schilderwerk,
Boehlé uit Hulst met foto-
ifafisch werk en J. de Maree
Rotterdam met houtsnij-
'erk.
In de kerkeraadskamer is
de hand van foto's en
psels een overzicht ge
bakt van een stukje dopers-
'en in Aardenburg. Ook
[ordt aandacht besteed aan
enno's Uytgaug uit het
Aisdom, dit jaar 450 jaar ge-
den. Deze kleine tentoonstel-
[g is gedurende de maanden
en augustus te bezichtigen
zondag van 10.00 tot 12.00
IUri dinsdag en donderdag
an 14.00 tot 16.30 uur.
O. de Meijer..zo'n systeem alleen voor Nederland werkt niet.
mogelijk gebruiken, een deel
niet bebouwen druist dus he
lemaal tegen hun 'instinct' in.
O. de Meijer, voorzitter van
de West-Zeeuws-Vlaamse af
deling van de NCB en tevens
hoofdbestuurlid van de
standsorganisatie, ziet per
soonlijk ook niets in het
braakleggen. Onder andere
omdat zoiets tegen de 'natuur'
van de boeren ingaat, maar
ook omdat hij verwacht dat de
produktie op de rest van de
akkergronden dan flink wordt
opgevoerd.
„Bovendien, zo'n systeem
alleen voor Nederland werkt
niet, het is zelfs de vraag of
zoiets voor de EG zal werken,
want granen worden overal
verbouwd". Zo wijst hij ook op
de produktieverhoging van de
langbouwgewassen in de
Derde Wereld. „De landbouw
zit met overproduktie, we
moeten proberen daar een
markt voor te vinden, maar
dat zal erg moeilijk zijn".
Hij vindt echter wel dat er
produktie-beperkende maat
regelen moeten komen. Welke,
dat weet hij niet. Wel pleit hij
voor een intensievere ruilver
kaveling omdat daardoor de
produktiekosten van de boe
ren verlaagd worden. Hij ver
telt dat in de Verenigde Staten
momenteel een systeem voor
braakleggen wordt opgezet,
vooral om het tarwe-over-
schot te verminderen. De boe
ren daar, die meedoen aan dat
systeem, krijgen bepaalde ga
rantieprijzen voor hun gewas
sen.
Brouwgerst
Minister G. Braks pleitte
onlangs in Schoondijke, waar
hij de viering van het vijftig
jarig bestaan van de NCB-af-
deling opluisterde, voor de in
voering van brouwgerst in het
bouwschema van de Neder
landse boeren.
Deze gerstsoort zou volgens
- FOTO DE STEM COR J. DE BOER
hem als vierde gewas kunnen
dienen, naast tarwe, bieten en
aardappelen. Helaas is het
echter nog steeds zo dat het
voor de boeren hier financieel
niet aantrekkelijk is om
brouwgerst te verbouwen. „De
prijs is niet aantrekkelijk",
zegt De Meijer. Volgens hem is
vlas momenteel ook niet ge
schikt als vierde gewas. De
vraag naar vlas is nog steeds
te klein. „Hoeveel boeren zet
ten tegenwoordig voor eigen
rekening vlas? Toch nie
mand", aldus de voorzitter.
„Alleen de vlassers zaaien
het".
Een tijdje geleden werd de
teunisbloem als vierde gewas
aangeprezen. Enkele boeren
schakelden toen snel over op
dit produkt, maar daar zijn ze
momenteel toch van terug ge
komen, omdat dit gewas veel
goedkoper verbouwd kan
worden in de landen van het
Oostblok.
Veel agrariërs hebben de
afgelopen tijd het hoofd boven
water kunnen houden door al
lerlei subsidies. Zo heeft on
langs een medewerker van het
ministerie van landbouw uit
gerekend dat de Nederlandse
boer (inclusief de mensen in de
aan de agrarische branche ge
lieerde bedrijven) gemiddeld
dertigduizend gulden per jaar
aan overheidssteun ontvan
gen. Via de WIR-premie in ons
land en via allerlei subsidies
op melk, graan en bieten van
uit Brussel.
„Het klopt, aan de ene kant
hebben we teveel bescherming
genoten, maar daar staat te
genover dat we aan de andere
kant te weinig mogelijkheden
hebben gehad om via een gun
stig belastingsysteem zelf te
genslagen op te vangen en met
eigen geld het bedrijf te run
nen". Hij hoopt alsnog dat de
boeren een gunstiger belas
tingsysteem krijgen.
Nieuw Beleid
De NCB heeft dit jaar de
commissie 'Nieuw Beleid' in
gesteld. Deze gaat voor elke
landbouwsector bekijken
welke oplossingen er mogelijk
zijn, om er zo voor te zorgen
dat het boerenvak weer toe
komst heeft. De Meijer maakt
geen deel uit van die commis
sie maar hij verwacht toch dat
er oplossingen komen. „Want
zo als het nu gaat is het echt
niet prettig, we gaan zware ja
ren tegemoet".
Zo moeten ook veel jonge
boeren er over denken nu dui
delijk is geworden dat de
landbouwpot van de EG niet
bodemloos is. Jarenlang is er
teveel geproduceerd zonder
dat er in Brussel afdoende
maatregelen werden genomen.
„Vooral de startende agrariërs
hebben het tegenwoordig erg
zwaar. Wanneer je vader geen
bedrijf heeft, is het feitelijk
onmogelijk om een zelfstan
dige boer te worden, maar ook
het overnemen van het bedrijf
van je ouders levert vaak
enorm hoge financiële ver
plichtingen op", zegt De Meij
er.
Hij vertrouwt er echter op
dat over enige tijd de Neder
landse boeren weer een wat
zonnigere toekomst tegemoet
gaan. „We zitten nu duidelijk
in een diep dal, maar eenmaal
komen we daar wel uit".
Anjercollecte - De koninklijke
muzieksociëteit Aardenburg-
sche Fanfaren maakt donder
dagavond een tweede collecte-
ronde door Aardenburg. De
fanfare collecteert voor het
Anjerfonds, waaruit de ver
eniging onlangs een bijdrage
heeft ontvangen.
Koor - Het West-Zeeuws-
Vlaams Gregoriaans Koor
luistert zaterdag de eucharis
tieviering op in de kerk van de
Sterre der Zee, aanvang 17.00
uur.
GOES - St.-Andries, staande wippen, 54
schutters: Wip 1: eerste hoge vogel: J.
Remijnse, Zorgvlied; tweede hoge vogel:
J. de Koeyer, Diana; eerste zij vogel: L. de
Jonge, ADLM; tweede zij vogel: B. Meij
er, SL-Andries; derde zij vogel P. Stou-
thamer, Zorgvlied; vierde zij vogel en
grootste aantal (7): J. Doene, Victoria.
Wip 2: eerste hoge vogel: M. Verdonk,
Concordia; tweede hoge vogel: J. van de
Guchte, Spes Nostra; eerste zij vogel: D.
Boonman, Concordia; tweede zij vogel: C.
Stouthamer, Edele Handboog; derde zij-
vogel: J. Platschorre; vierde zijvogel: P.
Stouthamer, beiden Zorgvlied.
HEINKENSZAND - Soranus 2, staande
wippen, 46 schutters: Wip 1: hoge vogel:
P. Vette, Concordia; eerste zij vogel: P.
Rentmeester; tweede zij vogel: G. Haas
donk, beiden Willem Teil; derde zij vogel:
A. Voet; vierde zij vogel: W. Voet, beiden
Soranus; grootste aantal (7): A. de Jonge,
Soranus. Wip 2: eerste hoge vogel: R.Be-
laert, Diana; tweede hoge vogel: W. Voet,
Soranus; vier zij vogels: niet afgeschoten;
grootste aantal (7): W. de Jonge, ADLM.
TERNEUZEN - De kring Centrum
Zeeuwsch-Vlaanderen hield met
een deelname van 172 duiven een
concours vanuit Sint-Vincent,
hoogste snelheid 844,77 meter per
minuut. 1 en 4. G. Snelders, 2. W.
Rademakers, beiden Sas van Gent;
3. J. Haak, Hoek; 5. Koch-Riemens,
Terneuzen; 6. A. van Bouchaut en
zoon, Sluiskil; 7. Th. Kox, Sas van
Gent; 8. Jac. Elegeert, Koewacht; 9.
R. van de Veke, Terneuzen; 10. G.
Begijn, Sas van Gent.
Inkorfcentrum Hulst, 159 duiven,
882,54 mpm: 1. H. Wijnacker, Pau-
lus Polder; 2. Ed de Cock, Hulst; 3.
R. Pielaet, Clinge; 4. F. van Kruijs-
sen, 5. combinatie Verschuren-An-
driessen, beiden Kloosterzande; 6.
gebroeders Thijs, St.-Jansteen; 7
en 9. R. Hendriks, Hulst; 8. G.
Peersman, Stoppeldijk; 10. J. Rid
derhof en dochter, Kloosterzande.
Kringconcours West-Zeeuwsch-
Vlaanderen/Walcheren, vanuit
Chateauroux, 948 duiven, 1029,66
mpm: 1. Aart vasseur, 2. C. van
Leeuwen, Oostburg; 3. H. Calon,
Hoofdplaat; 4. J. de Smet, Oost
burg; 5. M. Jaspers, Middelburg; 6.
E. Ulijn, Groede; 7. A. Dezutter,
Aardenburg; 8 en 10. C. de Putter,
IJzendijke; 9. P. Cornelis, Schoon
dijke.
Compiègne: De Vrede Sas van
Gent, 200 jonge duiven, 1155,31
mpm: 1 en 4. P. Koers, 2. combina
tie Elegeert, 3. C. van Rattingen, 5.
Th. van Zeele, 6. B. van de Berghe,
7. P. Goethals, 8. Kox-Gaelens, 9. F.
Kox, 10. G. Snelders. Met 188 oude
duiven, 1209,74 mpm: 1. Th. van
Zeele, 2,3 en 9. B. van de Berghe, 4
en 10. R. de Caluwé, 5. combinatie
Elegeert, 6 en 8. R. van de Berghe,
7. Th. Kox.
VZV Hoofdplaat, 342 jonge duiven,
1151,85 mpm: 1. A. de Poorter, 2 en
4. H. Riemens, 3. P. Scherbeijn, 5 en
10. C. Temmerman, 6 en 9. E. Tem-
merman-D, 7. Poorter-Pré, 8. J.
Waebeke. Met 173 oude duiven,
1175,65 mpm: 1. R. Pielaet, 2 en 8. H.
Calon, 3 en 4. P. de Poorter, 5. J.
Boone, 6. E. Temmerman-D, 7.
combinatie Den Hamer, 9 en 10. A.
de Poorter en zoon.
Steeds Sneller IJzendijke, 228
jonge duiven, 1155 mpm: 1. A. du
Puy, 2. M. Notschaele, 3 en 4. X. de
Cocq, 5. J. van de Zande, 6 en 9. J.
Groosman, 7. P. Dellaert, 8 en 10. P.
Zegers. Met 239 oude duiven, 1192
mpm: 1. H. Dellaert, 2. H. Baute, 3.
J. van de Vlies, 4. P. Dellaert, 5. I.
de Cocq, 6. G. de Boevere, 7. J. de
Guytenaere, 8. W. van de Slikke, 9.
J. den Hamer, 10. M. Mornout.
De Getrouwe Duif Cadzand, 197
jonge duiven, 1174,92 mpm: 1 en 2.
J. van de Plasse, 3. J. Kools, 4 en 9.
Aart Vasseur, 5. Riemens-Van
Unen, 6. A. Duininck, 7. M. van
Hee, 8. A. de Putter, 10. D. van
Kerkhoven. Met 100 oude duiven,
1207,14 mpm: 1 en 2. A. Duininck, 3.
Abr. Vasseur, 4 en 5. J. Kools, 6. J.
van de Plasse, 7. J. Huigh en zoon, 8
en 9. D. van Kerkhoven, 10. W. de
Die.
Eerste de Beste Schoondijke, 154
jonge duiven, 1161,2 mpm: 1 en 9.
W. van de Velde, 2. J. Temmerman,
3,4,5,6,7 en 8. C. Jansen (met 11 dui
ven in concours), 10. C. Boogaard.
Met 139 oude duiven, 1201,9 mpm:
1,2,4 en 7. J. de Poorter, 3 en 10. J.
Buijze, 5. C. Jansen, 6. J. Dhont, 8.
A. de Wever en zoon, 9. G. de We
ver.
De Bonte Duif Aardenburg in sa
menspel met De Grensvliegers
Eede, 135 jonge duiven, 1194,3
mpm: 1. E. Rammelaere, 2 en 10. J.
Gernaert, 3. A. Dezutter, 4. A.
Breijaert, 5. R. de Clerck, 6 en 9. R.
Braet, 7 en 8. H. Cocquit. Met 135
oude duiven, 1221,6 mpm: 1 en 8. M.
de Smet, 2. Ph. Rammelaere, 3. O.
de Vriend, 4 en 9. E. Verhulst, 5. E.
Gernaert, 6. E. Rijckaert, 7. J. de
Vreeze, 10. H. Cocquit.
Samenspel Hulst en St.-Jansteen,
412 oude duiven, 1183,26 mpm: 1. Ed
van Goethem, 2,3 en 4. R. Danc-
kaert, beiden St.-Jansteen; 5 en 8.
P. d'Hondt, Hulst; 6. P. Rottier, St.-
Jansteen; 7. T. Taalman en zoon,
Hulst; 9. J. Verheijden, St.-Jan
steen; 10. L. van de Havert, Hulst.
Met 163 jonge duiven, 1150,89 mpm:
1,4,8 en 9. J. Dhanis, Hulst; 2,6 en 7.
Joh. van Spaandonck, St.-Jan
steen; 3. Ed Willaert, 5. P. Luijks,
10. S. Provoost, allen Hulst.
Herleving Kloosterzande, 157 jaar
lingen, 1166,99 mpm: 1. H. van Dijk,
2. R. de Kort, 3 en 4. E. de Kever, 5.
A. Lauret, 6. R. Mahu, 7. Rudy van
Goethem, 8. René van Goethem, 9.
A. de Keijzer en zoon, 10. R. de
Booij en zoon. Met 135 oude duiven,
1159,41 mpm: 1. J. Voet, 2. E. de Ke
ver, 3. R. de Kort, 4 en 10. A. Lauret,
5. S. Neeteson, 6. A. Hemelaar, 7.
Th. Voet, 8. F. Roctus, 9. A. de Keij
zer en zoon.
Nieuw Leven Koewacht, 105 jonge
duiven, 1111,31 mpm: 1. R. Clap-
dorp, 2,3 en 10. H. de Vliegher en
zoon, 4 en 8. P. van Goethem en
zoon, 5. B. Rombout, 6 en 9. Ch. Suy,
7. P. Mathijs. Met 119 jaarlingen,
1190,99 mpm: 1. W. van de Bilt, 2. R.
de Laruelle, 3. O. van Damme, 4 en
8. G. Schalkens, 5. gebroeders Van
Hoeve, 6. R. Zaman, 7. Jac. Ele
geert, 9. P. Coene, 10. G. van de
Heijden. Met 101 oude duiven,
1190,99 mpm: 1. W. van de Bilt, 2 en
9. R. Clapdorp, 3. G. Schalkens, 4. P.
Mathijs, 5,8 en 10. R. de Laruelle, 6.
Th. de Waal, 7. O. van Damme.
Vh i?"
I' I
I iUi
■5"
Een van de emigrantenschepen van de Red Star Line.
Er zullen wellicht weinigen
van de jongere generatie
zijn aan wie het bekend is
dat van het midden van de
vorige eeuw tot aan de Eer
ste Wereldoorlog duizenden
uit onze streken naar Ame
rika zijn geëmigreerd. Een
voorlopig onderzoek heeft
uitgewezen dat bijvoorbeeld
uit Aardenburg, Eede en St.-
Kruis gedurende die periode
bijna 2000 mensen naar
Noord-Amerika zijn ver
trokken. En dan te bedenken
dat die gemeenten toen sa
men niet eens 4000 inwoners
telden!
Naar verhouding zij er
zelfs uit dorpen als Retran-
chement, Groede, Nieuw-
vliet, Zuidzande en Cadzand
meer mensen geëmigreerd.
Volgens de jaarlijkse öpga-
ven van emigranten die door
de gemeenten aan de pro
vincie moesten worden ge
daan, was het motief van de
landverhuizing in de regel
lotsverbetering.
In het midden van de ne
gentiende eeuw was West-
Zeeuwsch-Vlaanderen een
nagenoeg volledig agrarisch
gebied. De slechte toestand
waarin de landbouw na 1820
was komen te verkeren,
oefende een ongunstige in
vloed uit op het lot van de
arbeiders, die voornamelijk
landarbeiders waren. Vooral
het lot van de arbeiders die
van seizoenwerk afhanke
lijk waren en gedurende de
wintermaanden van de be
deling moesten leven, was
triest.
Zij waren ondervoed en
leefden in krotwoningen.
Deze mensen waren straat
arm, de arbeidershuisjes
hadden een lemen vloer
waar wit zand op werd ge
strooid en op zolder sliep
men, ook in de winter, onder
de pannen, soms gedekt met
jutezakken, omdat men geen
dekens had, want die kon
men niet betalen.
Daar kwam nog bij dat
zich sinds 1843 de aardap
pelziekte op de velden open
baarde en onder de planten
grote verwoestingen aan
richtte. De aardappel was
bij uitstek het voedsel van
de arbeider. Het was dan
ook in deze periode dat de
emigratie naar Amerika op
gang kwam.
Daarnaast was er nog een
groep die omstreeks 1845
emigreerde. Dit waren de le
den van de afgescheiden
christelijke gereformeerde
gemeente, die met name in
Groede en omgeving vrij
talrijk waren, maar ook in
andere plaatsen voorkwa
men. Deze zochten vrijheid
van godsdienst. Als voorma
lige lidmaten van de her
vormde kerk hadden ze door
een afgescheiden gemeente
te stichten een koninklijk
besluit overtreden en dit kon
de regering niet straffeloos
toelaten. Hun bijeenkomsten
werden verboden en straf
fen dreigden bij overtreding.
Het land van belofte was
Amerika. Daar was vrijheid
en kon men een beter be
staan opbouwen, zo werd
het voorgespiegeld.
De reis daarheen was al
lesbehalve een plezierreis,
vooral niet in de beginpe
riode rond 1850. Per ezels
wagen, kar, paard en wagen
of zelfs te voet moest gepakt
en gezakt de ongeveer 100
kilometer naar Antwerpen
worden afgelegd. Later toen
er treinen waren aangelegd,
ging het tot aan Maldegem,
waar men op de trein kon
stappen. In Antwerpen
scheepte men in op een zeil
schip.
Een van de maatschap
pijen die toen een geregelde
vaart naar Amerika onder
hield, was de Geregelde
Scheepvaart Maatschappij
op Noord- en Zuid-Amerika
Steinmann Co. Deze
maatschappij had her en der
agenten, die contacten leg
den met de landverhuizers.
Met hen werd een over
tochtsverdrag gesloten,
waarin stond aan welke be
palingen men zich moest
houden. Iedere volwassene
mocht 200, ieder kind 100
pond bagage meenemen.
Wilde men meer meenemen
dan moest daar extra voor
worden betaald.
Kinderen beneden één
jaar mochten gratis mee, de
anderen voor de helft van de
prijs. De landverhuizers
moesten voor de afvaart tij -
dig op de aangegeven plaats
in Antwerpen aanwezig zijn
op verbeurte van hetgeen
vooraf was betaald. De
maatschappij zorgde aan
boord voor slaapplaatsen
tussendeks, voor zoet water,
licht en zonodig voor ge
neesmiddelen. De landver
huizers moesten zelf voor
beddegoed, dekens, kleine
eet- en drinkschotels en
wasbenodigdheden zorgen.
Had men die niet bij zich,
dan kon men die 'tegen een
zeer billijke prijs' ten kan
tore van de maatschappij in
Antwerpen bekomen.
Voor de reis naar New
York, New Orleans of Que
bec en alle overige havens
van Noord-Amerika, moest
door de kapitein volgens de
Amerikaanse wetsbepalin
gen proviand voor 70 dagen
meegenomen owrden en wel
per volwassen persoon 30
pond beschuit, 15 pond rijst,
15 pond gerst, 10 pond meel,
15 pond bonen en erwten, 10
pond spek of gezouten var
kensvlees, 10 pond gezouten
rundvlees, 50 pond aardap
pelen, 2 pond koffie, 2 pond
zout en 2 kannen azijn.
Op de langzaam varende
zeilschepen was men met
veel mensen langdurig sa
mengedrongen in enge
ruimten. Bij storm moest
men steeds tussendeks blij
ven onder naar onze maat
staven erbarmelijke hygië
nische omstandigheden. Bij
tegenwind moest er geroeid
worden. Kinderen werden
aan boord geboren en stier
ven.
Volgens de wetten van de
staat New York werden
geen landverhuizers boven
de 60 jaar, noch gebrekki-
gen, verminkten, krankzin
nigen, doven, stommen,
blinden, weduwen met vol
wassen kinderen, ouderloze
kinderen beneden 13 jaar en
meisjes met kinderen zonder
echtgenoot toegelaten.
Evenmin werden in New
York toegelaten diegenen
die geen middelen bezaten
om verder te reizen.
Rond de eeuwwisseling
was het vervoer van emi
granten naar Amerika door
het gebruik van stoomsche
pen reeds veel verbeterd.
Toen was het vooral de En
gelse Red Star Line die van
uit Antwerpen vertrok en in
vele plaatsen agenten had.
Ook werd toen vanuit Rot
terdam vertrokken. Daar
was het de in 1872 opgerichte
Nederlandsch-Amerikaan-
sche Stoomvaart Maat
schappij die op New York en
Baltimore voer, de latere
Holland-Amerika Lijn. In
1891 vervoerde deze maat
schappij 52.637 emigranten
uit verschillende Europese
landen naar Amerika.
Iedere zaterdag vertrok er
een schip uit Rotterdam. De
reis durude toen ongeveer
tien dgen. Er was een eerste,
tweede en derde klas. De
meeste landverhuizers
warne op de derde klas ana-
gewezen. Bij een wet van de
Amerikaanse regering van
november 1882 was bepaald
dat voor iedere emigrant een
bepaalde ruim beschikbaar
diende te zijn. Kisten en kof
fers werden zeevast in het
benedenruim geborgen en
men kon daar slechts een
maal in de week toegang
krijgen, omdat dit door het
meer of minder slingeren en
werken van het schop
hoogst moeilijk was.
De mannelijke onge
huwde landverhuizers bo
ven de 14 jaar kregen een af
zonderlijke verblijfplaats
teogewezen door een schot of
latwerk van de anderen ge
scheiden. Aan deze bepaling
werd uit zedelijk oogpunt
streng de hand gehouden. De
slaapplaatsen waren zoda
nig ingericht dat iedereen
net voldoende lengte en
breedte had om met zwaar
slingeren van het schip geen
gevaar te lopen er uit geslin
gerd te worden en vrij on
zacht zijn buurman wakker
te maken.
Men sliep er in twee bed
den boven elkaar. Aan boord
gekomen werd de landver
huizer naar zijn afdeling ge
bracht, die met een letter
was aangegeven. Drie lange
stoten met de stoomfluit
kondigden het vertrek aan.
De loopstelling met leunin
gen werd weggenomen en
het schip vertrok.
In New York aangekomen
werden de landverhuizers
op Ellis Island in een buiten
gewoon groot gebouw on
dergebracht waar een
strenge controle volgde en
waar dagelijks 10.000 immi
granten afgehandeld kon
den worden en al dan niet
toegelaten. Werd men toege
laten dan volgde nog een
lange reis naar de plaats van
bestemming, soms ver het
binnenland in. Werd men
niet toegelaten dan werd
men terug op een schip ge
zet. Dat zich hier dikwijls
drama's afspeelden, laat
zich denken!
