1 daags Geleerden in VS maken kakkerlak onvruchtbaar WISSELEN VAN BAAN NOG STEEDS MIN OF TABOE Japanner werkt niet graag bij een buitenlands bedrijf LOSSE FLODDERS MEDISCHE RUBRIEK EXTRA &RUINARD WORSTELT MET GEVOLGEN VAN TEST MET BIOLOGISCHE WAPENS Vergelding oren Zeer resistent ONGEDIERTE IMMUUN VOOR BESTRIJDINGSMIDDELEN Immuniteit Bijna taboe T48 de am die Jeze hid- non. Zo lezen we als kind it er staat en als volwas enen wat we denken dat er I'staatToch als je er even bij stil staat is het een klein nirakel dat we erin ge- Istaagci zijn gedachten door lhet oog te laten waarnemen I met behulp van krabbeltjes len onze gehele wetenschap I is er uit geboren. I De hand die het kleitablet I beschreef I is de hand die ons 't heelal I in dreef. I Des te erger dat het nu ver- I drongen dreigt te worden J door het verschijnsel, ge noemd in het laatste woord I van dit rijmpje, getiteld: 1LOGORHEA Gedachten tot het oog doen spreken via stift en letterteken, door ijstijd Einsteins uitge dacht heeft dl ons weten voortge bracht. Triomf en Almacht van de geest, na twintig eeuwen nu 'dis placed' van boek tot beelden op T.V. en aether lipshit diarrhee.... John O'Mill uit? Jawel.Hoe voller de maag, hoe langer het duurt voordat de maag zich in de dunne darm ontledigt. Pas in de dunne darm wordt het geneesmiddel opgeno men, dus hoe voller de maag, hoe trager de wer king van het geneesmiddel. Meestal, maar niet altijd. Er zijn ook enkele ge neesmiddelen die juist sneller gaan werken, omdat ze door het maagsap ver sneld oplossen. Een vette maaltijd heeft bij in vet oplosbare medicijnen het zelfde effect. Dan zijn er weer geneesmiddelen waarvan de werking door de invloed van maag- en darmsap bijna helemaal te niet wordt gedaan zoals staalpillen en sommige plaspillen. Tenslotte zijn er middelen waarvan men niet weet of ze juist sterker of zwakker werken bij een volle maag. Een warwinkel dus, al valt dat wel mee, want voor de meeste geneesmiddelen verdient het innemen tij dens of direct na de maal tijd de voorkeur. Het Bulle tin geeft de volgende richt lijnen die bijna altijd op gaan tenzij op het etiket anders staat vermeld. Het geneesmiddel moet altijd op hetzelfde tijdstip van de maaltijd worden ingeno men: tijdens, maar dan ook altijd tijdens; of erna, maar dan ook altijd erna. En dat liefst met veel water en in een zittende of staande houding. Alleen het middel griseofulvine, een anti schimmelmiddel, moet per se met melk worden inge nomen. In 1982 lieten de onder zoekers Channer en Virjes een aantal proefpersonen in diverse houdingen en met diverse hoeveelheden water gelatine-capsules wegslikken. In staande houding en met veel water weggespoeld bereiken de capsules in 5 seconden de maag. Staand en met weinig water duurt 10 seconden- Bij een liggende patiënt die zijn pillen met weinig water wegslikt zit na 5 mi nuten nog de helft van de pillen in de slokdarm. Dat laatste kan vooral bij bij tende geneesmiddelen schade aan de slokdarm toebrengen. Miltvuur maakt Schots eiland ontoegankelijl Door Larry Thorson, Associated Press SECOND COAST, SCHOTLAND - Ian jlacKenzie herinnert zich nog de dag uit de Tweede Wereldoorlog toen op het eiland Gruinard een proef werd genomen met een dodelijke dosis anthrax. „Ik herinner me duide lijk dat de bom explo deerde. Het was een hele klap en een hoop rook. De wind was gunstig, rich ting zee. Maar dat veran derde. De rook kwam deze kant op en ver spreidde zich boven een deel van het vasteland. Er deden geruchten de ronde dat enkele dieren stier ven." Anthrax of miltvuur is een bij vele diersoorten en ook de mens voorkomende infectie ziekte, veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis. Bij de mens komt de ziekte voor door contact met dieren of dierlijke produkten. Vooral veehouders, veehandelaren, dierenartsen en slagers wor den gerekend tot de risico groepen. Miltvuur valt in Ne derland onder de Veewet en er is dus een aangifteplicht. Bacillus anthracis vormt een zogenaamde endospore. Deze sporen zijn droogte-, hit te- en chemo-resistent en ko men in de bodem voor. Zij kunnen zich daar jaren hand haven en men spreekt ook van bodemziekte. Door inademing van sporen kan longontste king ontstaan. De naam milt vuur heeft betrekking op het feit dat de milt bij sectie rood ai overvol is van bloed. Tot zover de wetenschap, nu ver der met de oorlog. De enkele mensen die inder tijd woonden langs Gruinard Bay, aan de afgelegen noord- west-kuSt van Schotland, wa ren niet tevoren gewaar schuwd Zij wisten evenwel dat het leger bezig was met geheimzinnige experimenten, aldus de nu 66-jarige MacKen- zie. „Na de oorlog bleek dat zij bezig waren met het testen van middelen voor biologische oorlogvoering." De experimenten vonden plaats in 1942 en 1943. Pas een jaar of twee na de oorlog wer den er echter borden op het eiland en de kust van het vasteland geplaatst met waar schuwingen dat het eiland be smet was door anthrax en dientengevolge niet mocht worden betreden. anthrax-bacterie bleek tevens zeer resistent te zijn tegen de hitte van een bomexplosie. Het probleem is de onverwoest baarheid van de sporen. Het eiland is nog steeds besmet." Anthrax is bekend sinds mensenheugenis en zou de bij belse 'zweren-plaag' veroor zaakt hebben die Mozes afriep over de Egyptenaren. Enkele dagen na de besmetting ont staat op de huid een blaasje, dat overgaat in een zweer. Het is dodelijk voor zowel mensen als dieren. Vee kan de ziekte oppikken door grazen op be smet land. Waarom een zo resistente bacterie werd geselecteerd voor proeven met biologische oorlogvoering, is thans ondui delijk. Het is echter bekend dat de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog bezorgd waren over de mogelijkheid dat de As-mogendheden anth rax zouden ontwikkelen als wapen. Uit Britse oorlogsdocumen ten die in 1981 werden vrijge geven, blijkt dat de resultaten van de proeven op Gruinard- eiland werden doorgegeven aan de Verenigde Staten, waar men was begonnen met de produktie van anthrax-bom- men. Premier Winston Churchill gaf zijn militaire bevelhebbers in 1944 opdracht om na te gaan of het mogelijk zou zijn anth rax of mosterdgas te gebrui ken bij aanvallen op Duitse steden. Onder de documenten bevinden zich stukken waar uit blijkt dat de haalbaarheid werd onderzocht van een aan val op Duitsland door 2.700 geallieerde bommenwerpers met anthraxbommen. MacKenzie maakt zich niet erg druk over de kwestie, evenmin als de andere bewo ners van het gebied. Hij geeft echter toe dat hij graag zou zien dat „het eiland wordt schoongemaakt". Gruinard- eiland ligt dicht bij het Schotse gehucht Second Coast, waar MacKenzie's wit gepleis terde huisje staat. De kleinste afstand tussen het eiland en de vaste wal bedraagt nog geen 400 meter. Spi De Britse regering onder nam jarenlang niets tegen de besmetting. De waarschu wingsborden bleven staan en dat was alles. In 1979 werd echter besloten dat het eiland zou worden gereinigd. Des kundigen in beschermende pakken bezochten het eiland verscheidene malen en namen monsters. Zij ontdekten dat in de grond nog steeds anthrax- sporen voorkwamen. In mei van dit jaar kondigde het ministerie aan dat het mo gelijk is het eiland met behulp van een oplossing van formal dehyde anthrax-vrij te krij gen. Het is bekend dat formal dehyde een sterke bacteriedo- dende werking heeft. Een firma die ervaring heeft met grond-sterilisatie, kreeg een contract ter waarde van 500.000 pond (ongeveer 1,9 miljoen gulden) om het karwei de komende zomermaanden te klaren. Er werd een commissie van onafhankelijke geleerden benoemd om het ministerie van advies te dienen. Het besmette gebied be draagt ongeveer 2 procent van het totale grondgebied van het eiland, of ongeveer 4 hectare, aldus professor William Ste wart van de Universiteit van Dundee, die optreedt als voor zitter van het adviescollege. Hij verklaart dat de bommen explodeerden in voornamelijk één gebied. Zij troffen echter ook een terrein waar schapen graasden. Bij een reeks proeven wer den containers met anthrax- bacillen in een vloeistof tot ontploffing gebracht. De ex plosies produceerden een mist, die een dodelijk effect had op de grazende schapen. Stewart, een microbioloog, zei dat het sterfproces bij de dieren bin nen een dag na de explosies inzette. „Het sorteerde een dodelijk effect", aldus Stewart. „De Churchill gelastte het on derzoek als een mogelijk mid del voor een vergeldingsactie, in het geval met Duitse raket ten van het type V-l en V-2 het voortbestaan van de Britse natie in gevaar zou worden gebracht. De plannen werden nimmer uitgevoerd. Gruinard-eiland getuigt echter van de effecti viteit van totale biologische oorlogvoering, waarbij de in woners van stedelijke gebie den kunnen worden omge bracht en het land generaties lang onbewoonbaar en on bruikbaar kan worden ge maakt. Het ministerie van defensie hoopt daf het eiland uiteinde lijk opnieuw kan worden ge bruikt voor burgerdoeleinden. Het wachten is echter op de conclusies die de geleerden zullen trekken na de reini gingswerkzaamheden van deze zomer. Stewart waar schuwt dat zijn commissie zich bewust is van haar verant woordelijkheid en dat het daarom wel even zal duren. Een deel van de problemen met de kakkerlak komt voort uit de omstandigheid dat het in- sekt immuniteit heeft ontwikkeld voor ongeveer ieder bekend bestrijdingsmiddel. Spuiten, zoals hier op de foto in Amsterdam, helpt niet. - fotoanp Door Ike Flores, Associated Press ORLANDO, Florida - Huiverig voor kakkerlakken? U bent de enige niet. Maar er is hoop. Geleer den hebben een nieuwe doorbraak gemeld in de strijd tegen één van de oudste vijanden die de mensheid kent. Van de tijd dat hij in grotten leefde tot de huidige periode met luxe appartementen, wordt de mens geplaagd door de kakkerlak. De taaie schep sels komen reeds 350 miljoen jaar voor op Aarde, aldus in- sektkundigen. Er is van alles geprobeerd: knuppels, aas, spuitbussen, vallen, kleefmiddelen, hage dissen, muizen en zelfs vlam menwerpers. Het succes va rieerde, maar geen van de middelen bleek afdoende. Enige feiten over de kak kerlak: Voor iedere kakkerlak die wordt vermorzeld, zitten er 1.200 andere in de provisiekast. Iedere vrouwlij ke kakkerlak kan jaarlijks tienduizenden baby-kakkerlakjes op de we reld brengen. Kakkerlakken kunnen de meeste gifstoffen proeven, zonder ze in te slikken. Kakkerlakken kunnen we ken zonder voedsel of water. Zij kunnen bijvoorbeeld vijf maanden leven van het stijfsel waarmee het behang op de muur is geplakt. Dr. Phillip Koehler is ver bonden aan de Universiteit van Florida en leidt één van de meest geavanceerde laborato ria ter wereld voor onderzoek van de kakkerlak. Hij wijst erop dat de kakkerlak bijna overal op de wereld voorkomt, maar dat zij een voorkeur hebben voor streken met een gematigd klimaat boven een koud klimaat. Een deel van de problemen met de kakkerlak komt voort uit de omstandigheid dat het insekt immuniteit heeft ont wikkeld voor ongeveer ieder bekend bestrijdingsmiddel. Koehler is projectleider van de afdeling insektenonderzoek van het Amerikaanse ministe rie van landbouw. Hij voert aan dat het bij de kakkerlak- bestrijding niet gaat om ver nietiging, omdat de geleerden praktisch de hoop hebben op- Door Hiromi Tsunashima, Associated Press TOKIO - Buitenlandse bedrij ven in Japan hebben gemerkt dat hoge salarissen en een gro tere verantwoordelijkheid vaak niet genoeg zijn om jon- &e, hooggeschoolde Japanners weg te lokken bij de binnen landse bedrijven waar ze al jaren werken. De meeste Japanners vin den het een risico om bij een buitenlandse baas in dienst te treden en houden zich liever aan het systeem dat al sinds het einde van de Tweede We reldoorlog hoogtij viert en waarbij men zijn leven lang voor hetzelfde bedrijf werkt. „Hoewel we hier al 26 jaar opereren, kunnen we vaak Het de geschikte mensen krij sen voor ons kantoor in To kio," vertelt Ayako Kega, een woordvoerster van General Electric Japan, een dochteron derneming van het Ameri kaanse elektronicaconcern. „Er is maar heel weinig witte- hoordenpersoneel dat van haan verandert. Buitenlandse bedrijven zijn aangewezen op een beperkt aantal ervaren Japanners dat van het ene buitenlandse bedrijf overstapt "P het andere." Werknemers van grote Ja panse concerns kunnen tot hun pensioen zeker zijn van hun baan, een gestage promo te en geborgenheid binnen de familie die het bedrijf vormt, "olgens een recent onderzoek van het ministerie van arbeid over werkhoudingen was het aantal Japanse werknemers dat vorig jaar overwoog van haan te veranderen over een Periode van 5 jaar met slechts Procent gestegen tot onge veer 6 procent van de beroeps bevolking. Werknemers en functiona rissen noemen de zekerheid die Japanse firma's bieden, de trouw aan het bedrijf en de angst voor stigmatisering als redenen waarom Japanners minder bereid zijn ter bevor dering van hun carrière van het ene bedrijf naar het an dere te gaan. „Werknemers hebben altijd al zekerheid ge wild", vertelt Fumiaki Saito van de afdeling werkgelegen heid van het ministerie van arbeid. Kega voegt daaraan toe dat Japanners „eigenlijk altijd denken dat een buiten lands bedrijf gemakkelijk een kantoor in Tokio kan sluiten en de werknemers ontslaan wanneer de zaken minder goed gaan." Iamio Kubota is een 38-ja- rige assistent-manager van de Dai-Ichi Kangyo Bank, de grootste bank in Japan. Hij vertelt dat hem door twee Amerikaanse bedrijven -de Chase Manhattan Bank en de Boston Consulting Group - een baan was aangeboden toen hij van 1977 tot 1979 studeerde aan de Business School van Harvard op een beurs van Dai-Ichi. „Ik voelde me ver plicht om naar mijn werkge ver terug te gaan, die tenslotte twee jaar lang mijn opleiding en alle onkosten heeft be taald," zegt hij. „Bovendien, als je- voor een buitenlandse onderneming werkt, betekent dat dat je alleen maar voor hun divisie in Oost-Azië werkt. Voor de directie zou je nooit een serieuze kandidaat zijn." Masashi Tsushiya, perso neelschef bij Siemens, vertelt dat eenderde van de 350 werk nemers van het Westduitse bedrijf in Tokio eerst voor an dere bedrijven heeft gewerkt. „Siemens verschilt niet veel van Japanse bedrijven. We hebben een salarissysteem dat is gebaseerd op anciënniteit, goede sociale voorzieningen en we betalen een deel van de pensioenpremies", zegt hij. Sommige personeelswer- vers wijzen erop dat jonge Ja panners weliswaar meer be reid zijn van baan te verande ren dan in het verleden, maar dat daar toch nog steeds een stigma aan kleeft. „Wanneer iemand bij de bank wegging, zeiden we dat hij waarschijn lijk wegens diefstal ontslagen was", vertelt Hiroshi Kamada van Dai-Ichi. Een functionaris van Nissan, de op een na grootste autofabrikant in Ja pan, zegt dat zijn concern van de werknemers verwacht dat ze tot hun pensioen in dienst blijven. Het woord voor ver andering van baan, 'tenshoku', is bijna nog een taboe, vertelt hij. Kazuki Danbara, een werk nemer van de Amerikaanse effectenmakelaar Drexel Burnham Lambert (Asia), meent dat Japanners "met de juiste kwalificaties en erva- De meeste Japanners vinden het een risico om bij een buitenlandse baas in dienst te treden en houden zich liever aan het systeem dat al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog hoogtij viert en waarbij menzijn leven lang voor hetzelfde bedrijf werkt. - foto archief de stem ring al een positie bij een bui tenlands bedrijf hebben. De anderen vinden het nog steeds een schande om van baan te veranderen." Zijn firma heeft personeelsadvertenties ge plaatst, wervers in dienst ge nomen en een stelsel van so ciale voorzieningen ingevoerd dat hetzelfde is als bij Japanse bedrijven,- maar „het blijft geen eenvoudige opgaaf om Japanners voor ons kantoor te vinden". Wie een dergelijke stap wel waagt, komt meestal tot de conclusie dat indiensttreding bij een buitenlandse firma zeer lonend kan zijn. Tadashi Kunimoto (34) vertelt dat hij "een klein radertje" in het grote geheel was toen hij nog bij de Japanse spoorwegen werkte. Maar vorig jaar okto ber werd hij aangenomen door het Amerikaanse adviesbu reau McKinsey. Voor zijn Ja panse werkgever moest hij iedere twee jaar verhuizen naar een nieuwe standplaats, en een keer heeft hij zelfs een half jaar gescheiden van zijn gezin geleefd, een probleem waar veel werknemers van Japanse bedrijven zich voor gesteld zien. „Ik voel me nu veel meer in mijn element, en mijn salaris is natuurlijk ho ger", zegt hij. Ook Eicon Taira (47) is een yan de weinige Japanners die verschillende bazen achter de rug heeft. Als pr-man heeft hij de afgelopen 25 jaar gewerkt voor de Northwest Orient Air lines, de Citibank en sinds vijf jaar voor de Bank of America in Tokio. „Ik vind dat je moet uitvinden wat je kunt en dat moet beproeven wanneer zich de gelegenheid voordoet", zegt hij. „Maar Japanse bedrijven hechten doorgaans meer waarde aan de teamgeest dan aan individuele prestaties en maken geen gebruik van de latente mogelijkheden van werknemers." Saito van het ministerie van arbeid denkt dat deze tendens wellicht zal veranderen, om dat steeds meer afgestudeer den hun promotiekansen langs de normale hiërarchische weg binnen een bedrijf beperkt zien door het traditionele sys teem. „Het blijkt nog niet uit de statistieken, maar ik be speur een geleidelijke veran dering in het banensysteem," maar het zou nog wel eens heel lang kunnen duren, voor dat duidelijk merkbaar wordt, zegt Saito. gegeven om de kakkerlak ooit tot een met uitsterving be dreigde diersoort te maken. Hij heeft de afgelopen jaren twee produkten ontwikkeld die uiterst effectief zijn geble ken tegen de Duitse kakker lak, de soort die in de Ver enigde Staten en de rest van de wereld het meest voorkomt. De middelen zouden daar naast effectief moeten zijn te gen tientallen andere soorten die over de gehele wereld voorkomen. Eén van de nieuwe wapens is „een nieuw gif-aas, een soort koekje dat in een kind- veilige verpakking zit", aldus Koehler. „Ik heb met veel produkten gewerkt en dit is één van de weinige die werkelijk werken. Het is geen spuitbus, die vaak irriterend zijn voor kinderen en oude mensen. Bovendien kunnen kinderen er niet bij Het andere produkt is het resultaat van jarenlang on derzoek inzake de wijze waarop de kakkerlak zich voortplant en zijn ademha lingsfuncties. Het is een ge boortebeperkend sproeimid del. Volgens de onderzoekers wordt de kakkerlak door de chemische substantie gesteri liseerd en kan hij/zij zich niet meer voortplanten. De ontdekker van de 'kak- kerlakkenpil' is iemand die ook aan de wieg stond van de mensenpil, dr. Carl Djerassi, een industrieel scheikundige en hoogleraar scheikunde aan de Stanford Universiteit van Calif ornië. Koehler en zijn collega's de den onderzoek naar het syn thetisch geproduceerde insek- tenhormoon genaamd hydro- preen, dat later werd ontwik keld tot het geboortebeper kende sproeimiddel. „Wij ontdekten dat onvol wassen kakkerlakken die er mee werden behandeld, later uitgroeiden tot volwassen ex emplaren met tal van gebre ken. Zij hadden gedraaide vleugels en een bruinachtige kleur en, eureka, zij produ ceerden geen eitjes." De onderzoekers constateer den dat zowel mannetjes als vrouwtjes steriel raakten. "De mannetjes werden homofiel. Zij probeerden werkelijk met andere maneijes te paren", al dus Koehler. Djerassi verklaarde dat hy- dropreen het eerste produkt in zijn soort is waartegen kak kerlakken geen immuniteit ontwikkelen. Koehler prefereert de gif koekjes, omdat de migratie van kakkerlakken invloed kan hebben op de effectiviteit van een sterilisatiemiddel als hy- dropreen. Samen kunnen beide pro dukten echter wonderen ver richten. „Ik heb ze beide be- proefd in de koffiekamer van het lab," aldus Koehler. „Dat maakte iedereen tot gelovi gen."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 5