1 daags
Geleerden in VS maken
kakkerlak onvruchtbaar
WISSELEN VAN BAAN NOG STEEDS MIN OF TABOE
Japanner werkt niet graag bij een buitenlands bedrijf
LOSSE
FLODDERS
MEDISCHE
RUBRIEK
EXTRA
&RUINARD WORSTELT MET GEVOLGEN VAN TEST MET BIOLOGISCHE WAPENS
Vergelding
oren
Zeer resistent
ONGEDIERTE IMMUUN VOOR BESTRIJDINGSMIDDELEN
Immuniteit
Bijna taboe
T48
de
am
die
Jeze
hid-
non. Zo lezen we als kind
it er staat en als volwas
enen wat we denken dat er
I'staatToch als je er even bij
stil staat is het een klein
nirakel dat we erin ge-
Istaagci zijn gedachten door
lhet oog te laten waarnemen
I met behulp van krabbeltjes
len onze gehele wetenschap
I is er uit geboren.
I De hand die het kleitablet
I beschreef
I is de hand die ons 't heelal
I in dreef.
I Des te erger dat het nu ver-
I drongen dreigt te worden
J door het verschijnsel, ge
noemd in het laatste woord
I van dit rijmpje, getiteld:
1LOGORHEA
Gedachten tot het oog doen
spreken
via stift en letterteken,
door ijstijd Einsteins uitge
dacht
heeft dl ons weten voortge
bracht.
Triomf en Almacht van de
geest,
na twintig eeuwen nu 'dis
placed'
van boek tot beelden op
T.V.
en aether lipshit diarrhee....
John O'Mill
uit? Jawel.Hoe voller de
maag, hoe langer het duurt
voordat de maag zich in de
dunne darm ontledigt. Pas
in de dunne darm wordt
het geneesmiddel opgeno
men, dus hoe voller de
maag, hoe trager de wer
king van het geneesmiddel.
Meestal, maar niet altijd.
Er zijn ook enkele ge
neesmiddelen die juist
sneller gaan werken, omdat
ze door het maagsap ver
sneld oplossen. Een vette
maaltijd heeft bij in vet
oplosbare medicijnen het
zelfde effect. Dan zijn er
weer geneesmiddelen
waarvan de werking door
de invloed van maag- en
darmsap bijna helemaal te
niet wordt gedaan zoals
staalpillen en sommige
plaspillen. Tenslotte zijn er
middelen waarvan men
niet weet of ze juist sterker
of zwakker werken bij een
volle maag.
Een warwinkel dus, al
valt dat wel mee, want voor
de meeste geneesmiddelen
verdient het innemen tij
dens of direct na de maal
tijd de voorkeur. Het Bulle
tin geeft de volgende richt
lijnen die bijna altijd op
gaan tenzij op het etiket
anders staat vermeld. Het
geneesmiddel moet altijd
op hetzelfde tijdstip van de
maaltijd worden ingeno
men: tijdens, maar dan ook
altijd tijdens; of erna, maar
dan ook altijd erna. En dat
liefst met veel water en in
een zittende of staande
houding. Alleen het middel
griseofulvine, een anti
schimmelmiddel, moet per
se met melk worden inge
nomen.
In 1982 lieten de onder
zoekers Channer en Virjes
een aantal proefpersonen
in diverse houdingen en
met diverse hoeveelheden
water gelatine-capsules
wegslikken. In staande
houding en met veel water
weggespoeld bereiken de
capsules in 5 seconden de
maag.
Staand en met weinig
water duurt 10 seconden-
Bij een liggende patiënt
die zijn pillen met weinig
water wegslikt zit na 5 mi
nuten nog de helft van de
pillen in de slokdarm. Dat
laatste kan vooral bij bij
tende geneesmiddelen
schade aan de slokdarm
toebrengen.
Miltvuur maakt Schots
eiland ontoegankelijl
Door Larry Thorson,
Associated Press
SECOND COAST,
SCHOTLAND - Ian
jlacKenzie herinnert
zich nog de dag uit de
Tweede Wereldoorlog
toen op het eiland
Gruinard een proef
werd genomen met
een dodelijke dosis
anthrax.
„Ik herinner me duide
lijk dat de bom explo
deerde. Het was een hele
klap en een hoop rook. De
wind was gunstig, rich
ting zee. Maar dat veran
derde. De rook kwam
deze kant op en ver
spreidde zich boven een
deel van het vasteland. Er
deden geruchten de ronde
dat enkele dieren stier
ven."
Anthrax of miltvuur is een
bij vele diersoorten en ook de
mens voorkomende infectie
ziekte, veroorzaakt door de
bacterie Bacillus anthracis.
Bij de mens komt de ziekte
voor door contact met dieren
of dierlijke produkten. Vooral
veehouders, veehandelaren,
dierenartsen en slagers wor
den gerekend tot de risico
groepen. Miltvuur valt in Ne
derland onder de Veewet en er
is dus een aangifteplicht.
Bacillus anthracis vormt
een zogenaamde endospore.
Deze sporen zijn droogte-, hit
te- en chemo-resistent en ko
men in de bodem voor. Zij
kunnen zich daar jaren hand
haven en men spreekt ook van
bodemziekte. Door inademing
van sporen kan longontste
king ontstaan. De naam milt
vuur heeft betrekking op het
feit dat de milt bij sectie rood
ai overvol is van bloed. Tot
zover de wetenschap, nu ver
der met de oorlog.
De enkele mensen die inder
tijd woonden langs Gruinard
Bay, aan de afgelegen noord-
west-kuSt van Schotland, wa
ren niet tevoren gewaar
schuwd Zij wisten evenwel
dat het leger bezig was met
geheimzinnige experimenten,
aldus de nu 66-jarige MacKen-
zie. „Na de oorlog bleek dat zij
bezig waren met het testen
van middelen voor biologische
oorlogvoering."
De experimenten vonden
plaats in 1942 en 1943. Pas een
jaar of twee na de oorlog wer
den er echter borden op het
eiland en de kust van het
vasteland geplaatst met waar
schuwingen dat het eiland be
smet was door anthrax en
dientengevolge niet mocht
worden betreden.
anthrax-bacterie bleek tevens
zeer resistent te zijn tegen de
hitte van een bomexplosie. Het
probleem is de onverwoest
baarheid van de sporen. Het
eiland is nog steeds besmet."
Anthrax is bekend sinds
mensenheugenis en zou de bij
belse 'zweren-plaag' veroor
zaakt hebben die Mozes afriep
over de Egyptenaren. Enkele
dagen na de besmetting ont
staat op de huid een blaasje,
dat overgaat in een zweer. Het
is dodelijk voor zowel mensen
als dieren. Vee kan de ziekte
oppikken door grazen op be
smet land.
Waarom een zo resistente
bacterie werd geselecteerd
voor proeven met biologische
oorlogvoering, is thans ondui
delijk. Het is echter bekend
dat de geallieerden in de
Tweede Wereldoorlog bezorgd
waren over de mogelijkheid
dat de As-mogendheden anth
rax zouden ontwikkelen als
wapen.
Uit Britse oorlogsdocumen
ten die in 1981 werden vrijge
geven, blijkt dat de resultaten
van de proeven op Gruinard-
eiland werden doorgegeven
aan de Verenigde Staten, waar
men was begonnen met de
produktie van anthrax-bom-
men.
Premier Winston Churchill
gaf zijn militaire bevelhebbers
in 1944 opdracht om na te gaan
of het mogelijk zou zijn anth
rax of mosterdgas te gebrui
ken bij aanvallen op Duitse
steden. Onder de documenten
bevinden zich stukken waar
uit blijkt dat de haalbaarheid
werd onderzocht van een aan
val op Duitsland door 2.700
geallieerde bommenwerpers
met anthraxbommen.
MacKenzie maakt zich niet
erg druk over de kwestie,
evenmin als de andere bewo
ners van het gebied. Hij geeft
echter toe dat hij graag zou
zien dat „het eiland wordt
schoongemaakt". Gruinard-
eiland ligt dicht bij het
Schotse gehucht Second Coast,
waar MacKenzie's wit gepleis
terde huisje staat. De kleinste
afstand tussen het eiland en de
vaste wal bedraagt nog geen
400 meter.
Spi
De Britse regering onder
nam jarenlang niets tegen de
besmetting. De waarschu
wingsborden bleven staan en
dat was alles. In 1979 werd
echter besloten dat het eiland
zou worden gereinigd. Des
kundigen in beschermende
pakken bezochten het eiland
verscheidene malen en namen
monsters. Zij ontdekten dat in
de grond nog steeds anthrax-
sporen voorkwamen.
In mei van dit jaar kondigde
het ministerie aan dat het mo
gelijk is het eiland met behulp
van een oplossing van formal
dehyde anthrax-vrij te krij
gen. Het is bekend dat formal
dehyde een sterke bacteriedo-
dende werking heeft.
Een firma die ervaring
heeft met grond-sterilisatie,
kreeg een contract ter waarde
van 500.000 pond (ongeveer 1,9
miljoen gulden) om het karwei
de komende zomermaanden te
klaren. Er werd een commissie
van onafhankelijke geleerden
benoemd om het ministerie
van advies te dienen.
Het besmette gebied be
draagt ongeveer 2 procent van
het totale grondgebied van het
eiland, of ongeveer 4 hectare,
aldus professor William Ste
wart van de Universiteit van
Dundee, die optreedt als voor
zitter van het adviescollege.
Hij verklaart dat de bommen
explodeerden in voornamelijk
één gebied. Zij troffen echter
ook een terrein waar schapen
graasden.
Bij een reeks proeven wer
den containers met anthrax-
bacillen in een vloeistof tot
ontploffing gebracht. De ex
plosies produceerden een mist,
die een dodelijk effect had op
de grazende schapen. Stewart,
een microbioloog, zei dat het
sterfproces bij de dieren bin
nen een dag na de explosies
inzette.
„Het sorteerde een dodelijk
effect", aldus Stewart. „De
Churchill gelastte het on
derzoek als een mogelijk mid
del voor een vergeldingsactie,
in het geval met Duitse raket
ten van het type V-l en V-2
het voortbestaan van de Britse
natie in gevaar zou worden
gebracht.
De plannen werden nimmer
uitgevoerd. Gruinard-eiland
getuigt echter van de effecti
viteit van totale biologische
oorlogvoering, waarbij de in
woners van stedelijke gebie
den kunnen worden omge
bracht en het land generaties
lang onbewoonbaar en on
bruikbaar kan worden ge
maakt.
Het ministerie van defensie
hoopt daf het eiland uiteinde
lijk opnieuw kan worden ge
bruikt voor burgerdoeleinden.
Het wachten is echter op de
conclusies die de geleerden
zullen trekken na de reini
gingswerkzaamheden van
deze zomer. Stewart waar
schuwt dat zijn commissie zich
bewust is van haar verant
woordelijkheid en dat het
daarom wel even zal duren.
Een deel van de problemen met de kakkerlak komt voort uit de omstandigheid dat het in-
sekt immuniteit heeft ontwikkeld voor ongeveer ieder bekend bestrijdingsmiddel. Spuiten,
zoals hier op de foto in Amsterdam, helpt niet. - fotoanp
Door Ike Flores, Associated Press
ORLANDO, Florida - Huiverig voor kakkerlakken? U bent de enige niet. Maar er is hoop. Geleer
den hebben een nieuwe doorbraak gemeld in de strijd tegen één van de oudste vijanden die de
mensheid kent.
Van de tijd dat hij in grotten
leefde tot de huidige periode
met luxe appartementen,
wordt de mens geplaagd door
de kakkerlak. De taaie schep
sels komen reeds 350 miljoen
jaar voor op Aarde, aldus in-
sektkundigen.
Er is van alles geprobeerd:
knuppels, aas, spuitbussen,
vallen, kleefmiddelen, hage
dissen, muizen en zelfs vlam
menwerpers. Het succes va
rieerde, maar geen van de
middelen bleek afdoende.
Enige feiten over de kak
kerlak:
Voor iedere kakkerlak die
wordt vermorzeld, zitten er
1.200 andere in de provisiekast.
Iedere vrouwlij ke kakkerlak
kan jaarlijks tienduizenden
baby-kakkerlakjes op de we
reld brengen.
Kakkerlakken kunnen de
meeste gifstoffen proeven,
zonder ze in te slikken.
Kakkerlakken kunnen we
ken zonder voedsel of water.
Zij kunnen bijvoorbeeld vijf
maanden leven van het stijfsel
waarmee het behang op de
muur is geplakt.
Dr. Phillip Koehler is ver
bonden aan de Universiteit
van Florida en leidt één van de
meest geavanceerde laborato
ria ter wereld voor onderzoek
van de kakkerlak. Hij wijst
erop dat de kakkerlak bijna
overal op de wereld voorkomt,
maar dat zij een voorkeur
hebben voor streken met een
gematigd klimaat boven een
koud klimaat.
Een deel van de problemen
met de kakkerlak komt voort
uit de omstandigheid dat het
insekt immuniteit heeft ont
wikkeld voor ongeveer ieder
bekend bestrijdingsmiddel.
Koehler is projectleider van
de afdeling insektenonderzoek
van het Amerikaanse ministe
rie van landbouw. Hij voert
aan dat het bij de kakkerlak-
bestrijding niet gaat om ver
nietiging, omdat de geleerden
praktisch de hoop hebben op-
Door Hiromi Tsunashima,
Associated Press
TOKIO - Buitenlandse bedrij
ven in Japan hebben gemerkt
dat hoge salarissen en een gro
tere verantwoordelijkheid
vaak niet genoeg zijn om jon-
&e, hooggeschoolde Japanners
weg te lokken bij de binnen
landse bedrijven waar ze al
jaren werken.
De meeste Japanners vin
den het een risico om bij een
buitenlandse baas in dienst te
treden en houden zich liever
aan het systeem dat al sinds
het einde van de Tweede We
reldoorlog hoogtij viert en
waarbij men zijn leven lang
voor hetzelfde bedrijf werkt.
„Hoewel we hier al 26 jaar
opereren, kunnen we vaak
Het de geschikte mensen krij
sen voor ons kantoor in To
kio," vertelt Ayako Kega, een
woordvoerster van General
Electric Japan, een dochteron
derneming van het Ameri
kaanse elektronicaconcern.
„Er is maar heel weinig witte-
hoordenpersoneel dat van
haan verandert. Buitenlandse
bedrijven zijn aangewezen op
een beperkt aantal ervaren
Japanners dat van het ene
buitenlandse bedrijf overstapt
"P het andere."
Werknemers van grote Ja
panse concerns kunnen tot
hun pensioen zeker zijn van
hun baan, een gestage promo
te en geborgenheid binnen de
familie die het bedrijf vormt,
"olgens een recent onderzoek
van het ministerie van arbeid
over werkhoudingen was het
aantal Japanse werknemers
dat vorig jaar overwoog van
haan te veranderen over een
Periode van 5 jaar met slechts
Procent gestegen tot onge
veer 6 procent van de beroeps
bevolking.
Werknemers en functiona
rissen noemen de zekerheid
die Japanse firma's bieden, de
trouw aan het bedrijf en de
angst voor stigmatisering als
redenen waarom Japanners
minder bereid zijn ter bevor
dering van hun carrière van
het ene bedrijf naar het an
dere te gaan. „Werknemers
hebben altijd al zekerheid ge
wild", vertelt Fumiaki Saito
van de afdeling werkgelegen
heid van het ministerie van
arbeid. Kega voegt daaraan
toe dat Japanners „eigenlijk
altijd denken dat een buiten
lands bedrijf gemakkelijk een
kantoor in Tokio kan sluiten
en de werknemers ontslaan
wanneer de zaken minder
goed gaan."
Iamio Kubota is een 38-ja-
rige assistent-manager van de
Dai-Ichi Kangyo Bank, de
grootste bank in Japan. Hij
vertelt dat hem door twee
Amerikaanse bedrijven -de
Chase Manhattan Bank en de
Boston Consulting Group -
een baan was aangeboden toen
hij van 1977 tot 1979 studeerde
aan de Business School van
Harvard op een beurs van
Dai-Ichi. „Ik voelde me ver
plicht om naar mijn werkge
ver terug te gaan, die tenslotte
twee jaar lang mijn opleiding
en alle onkosten heeft be
taald," zegt hij. „Bovendien,
als je- voor een buitenlandse
onderneming werkt, betekent
dat dat je alleen maar voor
hun divisie in Oost-Azië
werkt. Voor de directie zou je
nooit een serieuze kandidaat
zijn."
Masashi Tsushiya, perso
neelschef bij Siemens, vertelt
dat eenderde van de 350 werk
nemers van het Westduitse
bedrijf in Tokio eerst voor an
dere bedrijven heeft gewerkt.
„Siemens verschilt niet veel
van Japanse bedrijven. We
hebben een salarissysteem dat
is gebaseerd op anciënniteit,
goede sociale voorzieningen en
we betalen een deel van de
pensioenpremies", zegt hij.
Sommige personeelswer-
vers wijzen erop dat jonge Ja
panners weliswaar meer be
reid zijn van baan te verande
ren dan in het verleden, maar
dat daar toch nog steeds een
stigma aan kleeft. „Wanneer
iemand bij de bank wegging,
zeiden we dat hij waarschijn
lijk wegens diefstal ontslagen
was", vertelt Hiroshi Kamada
van Dai-Ichi. Een functionaris
van Nissan, de op een na
grootste autofabrikant in Ja
pan, zegt dat zijn concern van
de werknemers verwacht dat
ze tot hun pensioen in dienst
blijven. Het woord voor ver
andering van baan, 'tenshoku',
is bijna nog een taboe, vertelt
hij.
Kazuki Danbara, een werk
nemer van de Amerikaanse
effectenmakelaar Drexel
Burnham Lambert (Asia),
meent dat Japanners "met de
juiste kwalificaties en erva-
De meeste Japanners vinden het een risico om bij een buitenlandse baas in dienst te treden
en houden zich liever aan het systeem dat al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog
hoogtij viert en waarbij menzijn leven lang voor hetzelfde bedrijf werkt. - foto archief de stem
ring al een positie bij een bui
tenlands bedrijf hebben. De
anderen vinden het nog steeds
een schande om van baan te
veranderen." Zijn firma heeft
personeelsadvertenties ge
plaatst, wervers in dienst ge
nomen en een stelsel van so
ciale voorzieningen ingevoerd
dat hetzelfde is als bij Japanse
bedrijven,- maar „het blijft
geen eenvoudige opgaaf om
Japanners voor ons kantoor te
vinden".
Wie een dergelijke stap wel
waagt, komt meestal tot de
conclusie dat indiensttreding
bij een buitenlandse firma
zeer lonend kan zijn. Tadashi
Kunimoto (34) vertelt dat hij
"een klein radertje" in het
grote geheel was toen hij nog
bij de Japanse spoorwegen
werkte. Maar vorig jaar okto
ber werd hij aangenomen door
het Amerikaanse adviesbu
reau McKinsey. Voor zijn Ja
panse werkgever moest hij
iedere twee jaar verhuizen
naar een nieuwe standplaats,
en een keer heeft hij zelfs een
half jaar gescheiden van zijn
gezin geleefd, een probleem
waar veel werknemers van
Japanse bedrijven zich voor
gesteld zien. „Ik voel me nu
veel meer in mijn element, en
mijn salaris is natuurlijk ho
ger", zegt hij.
Ook Eicon Taira (47) is een
yan de weinige Japanners die
verschillende bazen achter de
rug heeft. Als pr-man heeft hij
de afgelopen 25 jaar gewerkt
voor de Northwest Orient Air
lines, de Citibank en sinds vijf
jaar voor de Bank of America
in Tokio. „Ik vind dat je moet
uitvinden wat je kunt en dat
moet beproeven wanneer zich
de gelegenheid voordoet", zegt
hij. „Maar Japanse bedrijven
hechten doorgaans meer
waarde aan de teamgeest dan
aan individuele prestaties en
maken geen gebruik van de
latente mogelijkheden van
werknemers."
Saito van het ministerie van
arbeid denkt dat deze tendens
wellicht zal veranderen, om
dat steeds meer afgestudeer
den hun promotiekansen langs
de normale hiërarchische weg
binnen een bedrijf beperkt
zien door het traditionele sys
teem. „Het blijkt nog niet uit
de statistieken, maar ik be
speur een geleidelijke veran
dering in het banensysteem,"
maar het zou nog wel eens
heel lang kunnen duren, voor
dat duidelijk merkbaar wordt,
zegt Saito.
gegeven om de kakkerlak ooit
tot een met uitsterving be
dreigde diersoort te maken.
Hij heeft de afgelopen jaren
twee produkten ontwikkeld
die uiterst effectief zijn geble
ken tegen de Duitse kakker
lak, de soort die in de Ver
enigde Staten en de rest van
de wereld het meest voorkomt.
De middelen zouden daar
naast effectief moeten zijn te
gen tientallen andere soorten
die over de gehele wereld
voorkomen.
Eén van de nieuwe wapens
is „een nieuw gif-aas, een
soort koekje dat in een kind-
veilige verpakking zit", aldus
Koehler.
„Ik heb met veel produkten
gewerkt en dit is één van de
weinige die werkelijk werken.
Het is geen spuitbus, die vaak
irriterend zijn voor kinderen
en oude mensen. Bovendien
kunnen kinderen er niet bij
Het andere produkt is het
resultaat van jarenlang on
derzoek inzake de wijze
waarop de kakkerlak zich
voortplant en zijn ademha
lingsfuncties. Het is een ge
boortebeperkend sproeimid
del. Volgens de onderzoekers
wordt de kakkerlak door de
chemische substantie gesteri
liseerd en kan hij/zij zich niet
meer voortplanten.
De ontdekker van de 'kak-
kerlakkenpil' is iemand die
ook aan de wieg stond van de
mensenpil, dr. Carl Djerassi,
een industrieel scheikundige
en hoogleraar scheikunde aan
de Stanford Universiteit van
Calif ornië.
Koehler en zijn collega's de
den onderzoek naar het syn
thetisch geproduceerde insek-
tenhormoon genaamd hydro-
preen, dat later werd ontwik
keld tot het geboortebeper
kende sproeimiddel.
„Wij ontdekten dat onvol
wassen kakkerlakken die er
mee werden behandeld, later
uitgroeiden tot volwassen ex
emplaren met tal van gebre
ken. Zij hadden gedraaide
vleugels en een bruinachtige
kleur en, eureka, zij produ
ceerden geen eitjes."
De onderzoekers constateer
den dat zowel mannetjes als
vrouwtjes steriel raakten. "De
mannetjes werden homofiel.
Zij probeerden werkelijk met
andere maneijes te paren", al
dus Koehler.
Djerassi verklaarde dat hy-
dropreen het eerste produkt in
zijn soort is waartegen kak
kerlakken geen immuniteit
ontwikkelen.
Koehler prefereert de gif
koekjes, omdat de migratie
van kakkerlakken invloed kan
hebben op de effectiviteit van
een sterilisatiemiddel als hy-
dropreen.
Samen kunnen beide pro
dukten echter wonderen ver
richten. „Ik heb ze beide be-
proefd in de koffiekamer van
het lab," aldus Koehler. „Dat
maakte iedereen tot gelovi
gen."