even
UITBLAZEN
Religieuze strijd in Israël uitgebroken
Contadora luidt de bel voor de laatste ronde
Neder-Saksen richtingbepalend
Euthana
standpui
STEEKSPEL ROND HULP AAN CONTRA'S IS WEER ONTBRAND
Wiener
Schnitzel
ZONDAG VERKIEZINGEN IN WESTDUITSE DEELSTAAT
WERKGEl
DE STEM CC
Het wurgkoorc
WIM KOCK
VRIJDAG 13 JUN11986
BlOflM
ACHTERGROND
NIET-RELIGIEUZE JODEN STICHTTEN BRAND IN SYNAGOGE
Verdeeldheid
Argusogen
Hoog spel
VRIJDAG 13 JUN119
Studentenstops
voor 14 studies
VVD BEREID T
ER zaten 25 jaar gele
den nog redacteuren
bij de krant die er
voor de oorlog ook al had
den gewerkt. Die vertel
den sterke verhalen over
hun schaar- en lijmpotac-
tiviteiten van de jaren '30.
Ze knipten stukken uit De
Tijd en De Maasbodeprikten
die aan een ijzeren pin en na
men ze over als er in de krant
een gat open dreigde te blijven
liggen. Zo ging het er al lang
niet meer toe toen ik als een
reeds enigszins belegen, want al
26-jarige, noviet intrad in de
journalistieke orde die de
maandelijkse bisschoppelijke
benoemingen nog steevast over
vier kolommen aan de kop van
pagina 3 plaatste.
De tijden waren zeker ver
anderd. We hadden een ANP-
telex en kort na mijn komst
(geen sprake van een oorzake
lijk verband!) kregen we de be
schikking over een telex-ver
binding met het internationale
persbureau UP1. Maar we
kochten ook nog verhalen op
zwart afgevend doorslagpapier
voor de zaterdagkrant van free
lancers die zich tooiden met
kleurrijke bureau-namen. Tege
lijkertijd echter was er sprake
van voortzetting van vooroor
logse toestanden. Zo kregen we
slechts een nieuwe ball point als
we de lege inleverden. Een
lamp die wat vroeg kapot was
gegaan werd niet vervangen
omdat het 'er de tijd nog niet
voor was'. Daar stond echter
tegenover dat niemand zich
ooit druk maakte over de taxi
ritten die ik maakte naar en
van de uithoeken van m'n
rayon 'als het te hard regende
voor de brommer'. En in mijn
rayon regende het dik
wijls.
De echte veranderingen,
waardoor de jaren '60 zich nog
zouden onderscheiden, hingen
wel in de lucht. Wij jonkies,
leerlingen en jonge derdeklas
sers, werden brutaler. We com
plotteerden 's nachts tussen de
borden met afgekloven kippe-
botten bij de PAM, een benzi
nestation en, op de sociëteit na,
de enige plaats waar je etend de
nacht kon doorbrengen. We
schreven rapporten over her
vormingen op de redactie,
waarvoor we dan op de redac
tievergadering door onze bazen
werden gekapitteld in strie
mende bewoordingen en onder
hoongelach van de oudere col
lega's.
Die redactievergaderingen
werden op zaterdag gehouden.
Dan hoefde er geen krant ge
maakt te worden omdat er op
zondag geen verscheen. Er
stond tegenover dat de baas het
middagmaal betaalde: altijd
Wiener Schnitzel. Dat was lou
ter goedheid van hem, want de
cao sprak niet over een vijf
daagse werkweek dus was de
zaterdag eigenlijk een werkdag.
Een week vakantie telde voor
de journalist dan ook zes dagen
en dat zou nog jaren zo blijven.
Terugkijkend is niet de ver
kiezing van John Kennedy tot
president van de Verenigde
Staten voor mij het begin van
de nieuwe tijd, maar de sensatie
de me overkwam aan het eind
van de doorwaakte nacht van
11 op 12 april 1961. Ik had een
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIllllllllllllllllllllllllllll
kamer in Oosterhout, maar het
was zo laat geworden dat ik er
niet meer heen wilde gaan. De
hoofdbewoner werkte in ploe
gendienst en sliep toch al zo
slecht. Bovendien zou ik zelf
ook geen oog dichtdoen, want
tegen de morgen stond het hele
flatgebouw altijd luid te gorge
len met de rammelende kelen
van doorgetrokken wc's en
gootsteenafvoeren.
Door de-bossen reed ik op
de brommer naar Breda. Het
was een mooie morgen en even
kwam ik in de verleiding op een
plek vol buntgras, aan de rand
van het bos in de ochtendzon te
gaan liggen. Daar bleek het
toch te fris voor te zijn. De ver
laten redactie, bood een onge
wone aanblik. Een verstilde
chaos waarin niets op z'n ge
wone plaats leek te staan of te
liggen. Er hing nog de geur van
de deadlineverschaalde ta
baksrook, zoete koffie en zweet.
In de verlaten zetterij tikte het
afkoelend lood na in de potten
van de zetmachines. Ook de
drukkers waren naar huis.
Ik ging achter een bureau
zitten en legde het moede
hoofd op m'n armen. Plotseling
schrok ik wakker. Bijna half
acht. In Moskou liep het tegen
half tien. De alarmbel van de
telex rinkelde. Belangrijk
nieuws! Met de bekende spa
ties, gereserveerd voor zeer be
langrijke berichten, ratelde de
boodschap op het papier. Er
vloog een Rus door de ruimte.
Joeri Gagarin. Ik huiverde van
opwinding en ik moet zoiets ge
dacht hebben als: voortaan is
de wereld anders dan ze tot nu
toe is geweest.
Met een vet potlood, dat we
daar speciaal voor hadden om
dat er nog geen viltstiften wa
ren, schreef ik een bulletin voor
de uitstalkast in de Reiger
straat. Rus eerste mens in de
ruimte! Zo wist ik me aan het
eind van een verboemelde
nacht nog journalistiek nuttig
te maken. Maar de tijd van bul
letins was eigenlijk al voorbij.
De mensen hoorden zoiets op
de radio voor ze van huis gin
gen.
Alles veranderde natuurüjk
niet meteen. Het zou nog jaren
duren eer ik mijn kopij op een
terminal zou maken, de tekst
rechtstreeks invoerend in de zet-
computer. Terwijl Russen en
Amerikanen beurtelings door
de ruimte buitelden, bleef ik
het nieuws uit Oosterhout en
verre omgeving in speciaal
voorgedrukte enveloppen met
de lijnbus van de BBA naar de
redactie in Breda sturen. Net
zoals mijn voorganger had ge
daan, de nu gepensioneerde
Twentenaar die van de week in
eens op z'n oude stek kwam kij
ken en toen mijn blik met her
inneringen openstootte. (Slot).
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14. 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584- Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA
Door Rob Simons
MET de deze week ge
pleegde brandstichting
in een synagoge in Tel
Aviv is de spanning tus
sen ultra-orthodoxe en
niet-religieuze joden' tot
een nieuw hoogtepunt
gestegen. Deze eerste
brandstichting van een
synagoge in de 38-jarige
joodse staat komt als
protest op een maanden
lange reeks vernielingen
van overdekte bushaltes
door ultra-orthodoxe jo
den. Deze joden menen
aanstoot te moeten ne
men aan de dames die in
badpakken en modieuze
kleding bij wijze van
advertentie over de
overkapping van bus
haltes staan afgebeeld.
Nadat begin deze week
zes bushaltes werden
vernield, werden een
dag later in Haifa zeven
overdekte bushaltes met
zwarte verf bespoten.
Door de synagoge-brand in
Kirijat Sjalom, een Tel
Avivse woonwijk, werd
schade aan stoelen en ge-
bedsboeken aangericht en
een muur zwartgeblakerd.
Volgens een anoniem tele
foontje naar de Israëlische
legerradio werd de brand
stichting uitgevoerd als ver
gelding voor de vernieling
van bushaltes door de rab
bijn van Kirijat Sjalom, die
de vorige week op heterdaad
werd betrapt en door de poli
tie kon worden ingerekend.
In een bij de synagoge gevon
den briefje dat door 'Mensen
tegen ultra-orthodoxe joden'
was ondertekend, werd ge
waarschuwd dat voor iedere
bushalte, die in vlammen zou
opgaan, een synagoge in
brand zou worden gestoken.
President Herzog noemde de
brandstichting een nacht
merrie die zelfs de duivel in
rijn stoutste dromen niet
voor de geest had kunnen ha
len. Volgens Herzog die op
het gevaar van een broeder
oorlog wees, herinnert de
brandstichting aan tragische
gebeurtenissen, waardoor de
oprichting van de staat Israël
in belangrijke mate is gemo
tiveerd om te verzekeren dat
die verschrikkingen niet op
nieuw zullen gebeuren.
Na spoedberaad met een
zestal ministers heeft pre
mier Peres gisteren de politie
gevraagd haar werkzaamhe
den uit te breiden om een
verdere escalatie in de ge
spannen verhouding tussen
de orthodoxe en niet-reli
gieuze joodse gemeenschap
pen te vermijden. Burge
meester Koliek van Jeruza
lem vindt dat de politie
krachtdadiger tegen de „re
bellie" van de ultra-ortho
doxe extremisten moet op
treden. Volgens Koliek wordt
ultra-orthodoxe joden toege
staan wat hun Arabische
stadsgenoten is verboden. In
de ultra-orthodoxe wijk Mea
Sjeariem wordt Koliek ervan
beschuldigd een anti-reli
gieus front te hebben ge
opend. In Mea Sjeariem zijn
er het afgelopen weekeind
voor het eerst aanplakbiljet
ten verschenen waarop ul
tra-orthodoxe activisten met
„anti-religieuze tegenter-
reur" werden bedreigd.
Naaktfoto's van vrouwen en
leuzen als „Khomeinisten
naar Iran" vormden op de
muren van de huizen en
scholen in Mea Sjeariem een
eerste zichtbare waarschu
wing van deze nieuwe „ter
reur tegen ultra-orthodoxen"
'groepering.
De Israëlische opperrab
bijnen wijten de toegenomen
spanning tussen de joodse
gemeenschappen aan de ver
meende verbreking van de
religieuze status quo door
overtreding van de Sjabbat-
wetten. De opperrabbijnen
menen dat de drie orthodox-
joodse ministers verplicht
zijn uit de regerings-coalitie
te stappen als de regering
niet onmiddellijk maatrege
len neemt tegen een ver
slechtering van de toestand
op religieus gebied. Op het
kabinetsberaad heeft de mi
nister van Binnenlandse Za
ken, rabbijn Perets, geëist de
religieuze status quo bij wet
voor 20 jaar te bevriezen.
Aan de vooravond van het
joodse 'wekenfeest' heeft
premier Peres vandaag een
vergadering bijeengeroepen
van de opperrabbijnen, de
burgemeesters van grote ste
den, de fractie-voorziters van
alle regeringspartijen en
vertegenwoordigers van de
Israëlische media om de ern
stige religieuze crisis te be
spreken.
In afwachting van een re-
geringsverklaring over de
religieuze crisis heeft de
Knesset de behandeling van
liefst negen moties over de
confrontaties tussen de or-
thodoxen en niet-religieuze
joden tot volgende week uit-
gsteld. Toch kreeg de Knes-
set-zitting gistermiddag een
rumoerig einde, nadat parle-
mentsvoorzitter Hillel voor
een cultuur-oorlog waar
schuwde en de Knesset-leden
verzocht geen steun aan on
wettige acctiviteiten te verle-
nen.
Zonder hem bij naam te
noemen veroordeelde hij
Knesset-lid rabbijn Porush
van de ultra-orthodoxe
Agoedat Yisraeel-partij die
zich bereid heeft verklaard
„pornografische" adverten
ties op bushaltes te vernieti-
gen. Porush werd onlangs
met een emmer verf en een
kwast in Jeruzalem gesigna
leerd. Porush beschuldigde
Hillel er op zijn beurt van
ophitser van de oorzaak van
de synagoge-brand te zijn en
de Knesset voor te liegen. De
Israël al lange tijd smeulende
cultuurstrijd is in volle he
vigheid opgelaaid.
Door Frank van Ooijen
Het politieke steekspel
rond de 100 miljoen dol
lar steun voor de Con
tra's is weer begonnen.
Maandag 16 juni neemt
het Amerikaanse Con
gres uiteindelijk een be
slissing. Contadora pro
beert op de valreep nog
een politiek akkoord te
bereiken om een escala
tie te voorkomen.
President Reagan heeft in
middels alle retorische regis
ters opengetrokken en schil
dert hel en verdoemenis als
de Contra's geen steun krij
gen. Zelfs Castro, Gaddafi en
Arafat zijn als medeplichti
gen aan de 'grote Sandinisti-
sche samenzwering tegen het
vrije Westen' ten tonele ge
voerd.
In een laatste bemidde
lingspoging hebben de vier
landen van Contadora him
'definitieve' vredesvoorstel
gepresenteerd aan Midden-
Amerika. Volgens waarne
mers een realistisch en ac
ceptabel plan. Zelfs voor Ni
caragua. Wordt de contra
hulp toch nog voortijdig ge
torpedeerd door de onderte
kening van de Contadora-ac-
te?
Er wordt gefluisterd dat
Nicaragua vlak voor de
stemming in het Congres de
acte zal ondertekenen om het
diplomatieke gewin zo opti
maal mogelijk te maken.
Maar ook de voorstanders
van de contrahulp in de Ver
enigde Staten zitten niet stil.
De Amerikaanse regering
heeft de Contra's onder druk
gezet om de onderlinge ge
schillen opzij te zetten, de
corruptie aan te pakken en
alle militaire eenheden onder
commando te stellen van de
Verenigde Nicaraguaanse
Oppositie (UNO).
Contraleiders die nog tot
'79 onder de Nicaraguaanse
dictator Somoza hebben ge
diend, zijn nu meer op de
achtergrond in de bestuur
lijke top gedrongen. Ten
gunste van de meer gema
tigde en 'smetvrije' leiders
Arturo Cruz en Alfonso Ro-
belo, twee voormalige mede
standers van de Sandinisten.
Op deze wijze hoopt Reagan
het aanzien en functioneren
van de anti-Sandinistische
rebellen te verbeteren en zo
de laatste Congresleden over
de streep te trekken.
In hetzelfde kader kan
men het recente 'uitlekken'
van een vertrouwelijk Pen-
tagon-rapport in Washing
ton zien. Daarin wordt ge
waarschuwd dat bij een vei
ligheidsovereenkomst in
Midden-Amerika en het ver
dwijnen van de Contra's uit
Honduras slechts een miljar
den kostende militaire inter
ventie door 100.000 Ameri
kaanse militairen resteert
om de 'Nicaraguaanse agres
sie' tot staan te brengen. Met
het beeld van Vietnam in
ieders geheugen geprent,
krijgt dit argument natuur
lijk extra overredingskracht.
Ook het bericht van de Ame
rikaanse inlichtingendienst
dat de Sovjet-Unie een
nieuwe scheepslading wa
pens aan Nicaragua heeft ge
leverd, komt deze week na
tuurlijk niet onverwacht. Het
maakt allemaal deel uit van
hetzelfde politieke spel.
De VS zijn geheel onvoor
zien toch nog gecompromit
teerd door de Contra's, die 8
Westduitse opbouwwerkers
hadden gegijzeld. De Sandi
nisten buiten dit voorval pu
blicitair uit en Washington
en de Contra's zaten met de
acht aardig in hun maag. Ze
zijn inmiddels vrij
Al lijkt dit vaak het geval,
toch staat niet iedereen bin
nen de Amerikaanse rege
ring te springen om de Con
tra's te steunen of een even
tueel door alle betrokkenen
ondertekende Contadora-
acte zonder meer af te wij
zen. Het Pentagon, de meer
derheid van de Nationale
Veiligheidsraad en de direc-
Pat Buchanan, assistent van Reagan, toont een T-shirt
met het opschrift: 'Ik ben ook een Contra'. - fotoap
tie van de CIA zien weinig in
zo'n veiligheidsakkoord. In
hun ogen is de acte waarin de
militarisering van de Mid-
denamerikaanse regio wordt
teruggedrongen, alleen maar
een uitnodiging aan Nicara
gua om het verdrag te schen
den en de hand te lichten met
de eigen militaire sterkte en
wapenhulp vanuit de Sovjet-
Unie en Cuba. De verdrags
clausule met het verbod op
Amerikaanse oefeningen in
Honduras en de ontmante
ling van de Amerikaanse mi
litaire installaties in de regio,
komt de 'hard-liners' in
Washington ook bijzonder
slecht uit.
Maar voor het Ameri
kaanse ministerie van bui
tenlandse zaken, de Demo
craten in het Congres en de
speciale gezant van Reagan
voor Midden-Amerika, Phi
lip Habib, is zo'n akkoord wel
'werkbaar' en acceptabel. De
Contra's kunnen naar hun
mening wel als inzet worden
gebruikt bij de onderhande
lingen met Managua.
Verdeeldheid dus in het
Amerikanse kamp. Een plot
seling ondertekenen van de
Contadora-acte door de San
dinisten zou Washington
voor serieuze beleidsproble
men stellen. Eigenlijk zou de
acte al op 6 juni ondertekend
moeten zijn, maar voor Nica
ragua bleken enkele passages
uit het document onverteer
baar. De laatste aangepaste
verdragsversie komt groten
deels tegemoet aan de Nica
raguaanse bezwaren. De acte
laat nu een vermelding van
het al dan niet democratische
karakter van regeringen en
al dan niet vrije verkiezingen
achterwege. Dat zijn binnen
landse aangelegenheden
waar Contadora (Mexico, Pa
nama,Venezuela en Colom
bia) zich verder buiten houdt.
Verder mag elk land een
militaire macht voor puur
defensieve doeleinden hand
haven en geen van de Cen-
traalamerikanse onderteke
naars zal toestaan dat vanaf
zijn grondgebied militaire
acties tegen buurstaten wor
den ondernomen. Vooral dit
laatste punt is voor Nicara
gua van belang omdat daar
door de contrakampen in
Honduras zullen verdwijnen.
Buitenlandse militaire advi
seurs (Cubanen, Russen en
Amerikanen) en bases moe
ten verdwijnen uit de regio
en internationale militaire
manoeuvres zijn voortaan uit
den boze.
Vanuit diplomatiek en pu
blicitair oogpunt bezien, zou
den de Sandinisten er ver
standig aan doen om samen
met de buurstaten tot een
overeenkomst te komen over
demilitarisering in de regio.
Niet alleen in het licht van
het Amerikaans besluit over
de Contra-hulp, maar vooral
ook om de politieke steun van
bijvoorbeeld Latijns-Ame-
rika en West-Europa niet te
verspelen. Een veiligheids
verdrag kan de wind uit de
zeilen nemen van de Ameri
kaanse marionetten in de po
litieke top van landen als El
Salvador, Costa Rica en Hon
duras ten gunste van meer
neutrale politici. Waarbij we
natuurlijk niet mogen verge
ten dat de economische af
hankelijkheid van deze lan
den van de VS de politieke
marges helaas erg versmalt.
Nicaragua, dat economisch
aan de grond zit, kan het zich
niet veroorloven om in isole
ment te raken. De onderteke
ning van het langverwachte
Contadora-akkoord zou een
duidelijke vingerwijzing in
de richting van West-Europa
zijn, dat de Sandinisten bui
ten het Oost-West conflict
willen blijven. Misschien dat
dan de stroom economische
hulp vanuit de EG zal aan
zwellen tot proporties die
meer overeenkomen met de
behoeften van dit door oorlog
getergde land.
De kans op een afwijzing
van hulp aan de Contra's
door het Congres is klein,
evenals de kans dat nu de
druk van buitenaf op Nicara
gua zal afnemen. Maar het
zou de Sandinisten net vol
doende speelruimte kunnen
geven om de strakke teugels
in de binnenlandse politiek te
vieren en de democratische
vrijheden en burgerrechten
te herstellen. Want dat is
toch immers de grootste
doorn in het oog van het
Witte Huis en het Capitool?
Zelfs met 100 miljoen dol
lar aan wapens zijn de Con
tra's volgens veel deskundi
gen niet in staat om de San
dinisten uit Managua te drij
ven. Een direct Amerikaans
ingrijpen blijft dus altijd tot
de mogelijkheden bestaan.
Zouden de VS er dan niet be
ter aan doen om niet langer
op het verkeerde paard te
wedden? En in ruil voor de
stopzetting van de steun aan
de Contra's en het opschorten
van de nooit verklaarde oor
log aan de Sandinisten, te
genmaatregelen van Nicara
gua te eisen?
Daarbij valt te denken aan
de opheffing van de noodtoe
stand en een verdere liberali
sering in Nicaragua. De San
dinisten hebben zelf al aan
gegeven bereid te zijn om de
door Washington zo ge
vreesde Russische en Cu
baanse adviseurs naar huis
te sturen en het leger in te
krimpen. Zo'n politieke stap
is toch veel doelmatiger? Of
is het Amerikaans beleid
voor Midden-Amerika dan
toch geheel ontdaan van
iedere vorm van rationaliteit
en logica en domineren al
leen de waanbeelden van
Gaddafi's, Arafats en Cas
tro's die door de straten van
Managua sluipen?
Door Rink Drost
ZELDEN is er in Duits
land zoveel spanning
vooraf geweest bij deel
staatverkiezingen als nu
voor de Landdagverkie
zing in Neder-Saksen op
zondag 15 j uni.
5,7 Miljoen burgers in deze
qua oppervlakte grootste
Duitse deelstaat mogen hun
stem uitbrengen. De doorslag
moet worden gegeven door
de 1,6 miljoen traditioneel
zwevende kiezers, die vooral
in de grote steden moeten
worden gezocht, en de 600.000
jongeren die voor het eerst
naar de stembus mogen.
Het gaat zondag niet alleen
om Neder-Saksen. Het hele
politieke landschap van de
bondsrepubliek zal in sterke
mate worden bepaald door de
stemuitslag in deze deelstaat.
Op dit moment regeert de
christendemocratische partij
CDU in haar eentje onder
leiding van Ernst Albrecht.
In 1982 won deze partij tot
haar eigen verbazing de ab
solute meerderheid: 50,7 pro
cent. De coalitie van de socia
listische SPD en de liberale
FDP werd uiteraard afgelast
zoals op bondsniveau in Bonn
intussen ook al was gebeurd.
De SPD had in die tijd de
wind zonder meer tegen. In
Neder-Saksen behaalde de
partij niet meer dan 36,5 pro
cent van de stemmen, een ab
soluut dieptepunt.
Twee jaar later bij de
bondsdagverkiezignen lagen
de verhoudingen in Neder-
Saksen al weer veel reëler:
45,6 procent voor de CDU en
41,6 procent voor de SPD.
Politiek gezien waait in
Neder-Saksen de wind nu uit
een heel andere hoek dan
vier jaar geleden. In tegen
stelling tot toen komt de SPD
nu met een sterke kandidaat:
Gerhard Schroder. De man
heeft ontegenzeggelij k uit
straling, is goed gebekt en
wacht zich voor uitspraken
die voor tweeërlei uitleg vat
baar zijn.
De kandidaat voor de
CDU, de huidige minister
president Albrecht, geniet
weliswaar veel achting,
maar is sinds enige tijd toch
in het defensief gedrongen.
Zelfs vanuit zijn anders zo
volgzame eigen fractie in de
Landdag waait voor hem te
genwind. Albrecht werd het
kwalijk genomen dat hij na
de ramp met de kerncentrale
in Tsjernobyl doodleuk bleef
beweren dat kernenergie
slechts voordelen biedt en dat
hij niet inging op de angst die
onder de bevolking van het
juist zo agrarische Neder-
Saksen leeft.
Nog meer donkere wolken
verschenen aan de hemel
voor Albrecht in Neder-Sak
sen zelf en in de hoofdstad
van de bondsrepubliek,
Bonn. Zes weken voor de
verkiezingen werd bekend
dat een terroristische bom
aanslag in 1978 op de gevan
genis in Celle, niet ver van de
Nedersaksische hoofdstad
Hannover, niet door terroris
ten, maar door agenten van
de Duitse geheime dienst was
uitgevoerd. Om de oppositie
de wind uit de zeilen te ne
men besloot een commissie
uit de Landdag pas op 19 mei,
vier dagen na de verkiezin
gen, over de aanslag te pra
ten. De zaak werd aanvanke
lijk trouwens overschaduwd
door de ramp in Tsjernobyl.
De Groenen en de SPD in de
Nedersaksische Landdag lie
ten het er echter niet bij zit
ten en eisten dat de controle
commissie voor grondwets
zaken nog voor de verkiezing
opening van zaken zou ge
ven. Op die eis moest Al
brecht wel ingaan.
In Bonn wordt het doen en
laten van Albrecht en zijn
opponenten met argusogen
gadegeslagen. Met als gevolg
dat de politici in Bonn zich in
toenemende mate bemoeien
met de verkiezingen in de
noordelijke deelstaat. Geen
wonder, want de deelstaat
verkiezingen zijn zonder
meer een generale repetitie
voor de nationale stembus
strijd in januari. Het poli
tieke lot van bondskanselier
Kohl kan er van afhangen.
Sinds Kohl aan het bewind
is, heeft zijn CDU in deel
staatverkiezingen geen winst
meer geboekt. De verkiezin
gen in Saarland en in Noord-
rijn-Westf alen werden klin
kende overwinningen voor
de SPD. Verliest de CDU
straks ook haar bolwerk in
Neder-Saksen, dan veran
dert er meer dan alleen het
bewind in die deelstaat. In de
Bondsraad, een instituut dat
een beetje vergelijkbaar is
met de Eerste Kamer in Ne
derland, verliest de christen-
liberale regering dan haar
meerderheid. In dat geval
herhaalt zich de geschiedenis
van de jaren zeventig, maar
dan in omgekeerde richting:
de minderheid in het parle
ment beschikt over een
meerderheid in de Bonds
raad. De Bondsraad kan de
wetgeving flink vertragen en
bepaalde wetten, waarvoor
de toestemming van de
Bondsraad vereist is, dom
weg tegenhouden.
Bij verlies van het bolwerk
Neder-Saksen voor de CDU
zal zich ongetwijfeld de
vraag opdringen of onder
Kohl nog wel verkiezingen
voor de christen-democraten
te winnen zijn. Nu al wordt
over wisseling van de wacht
in Bonn gesproken in het ge
val van een CDU-nederlaag
in Neder-Saksen. Volgens
het weekblad Der Spiegel is
de lobby van de sterke man
in het kabinet - de CDU-mi-
nister van Financiën, Ger
hard Stoltenberg - in volle
gang.
Ook een kanselierswisse
ling in het zicht van natio
nale verkiezingen zal voor de
bondsrepubliek niet nieuw
zijn. Halverwege de jaren
zestig immers maakte kanse
lier Erhard in een vergelijk
bare situatie plaats voor Kie-
singer.
Vooralsnog zijn de krach
ten die Kohl in het zadel wil
len houden nog sterk. Coali
tiepartner FDP heeft zich al
duidelijk uitgesproken voor
een nieuwe kabinetsperiode
met Kohl en de 'sterke man
nen' in het zuiden, de Beierse
minister-president Josef
Strauss en zijn collega uit
Baden-Württemberg, Lothar
Spath, willen niets liever dan
rust aan het front in de
bondshoofdstad met het oog
op hun eigen komende deel
staatverkiezingen. De katho
lieke Kohl komt uit het zui
den, de protestantse Stolten
berg uit het hoge noorden.
Ziet het er voor de chris
ten-democraten in Neder-
Saksen en hun leider Al
brecht niet zo rooskleurig uit,
ook voor de socialistische
kandidaat Gerhard Schroder
is het niet allemaal rozegeur
en maneschijn. Tot voor kort
leek er, naar het voorbeeld
van de deelstaat Hessen,
straks een meerderheidscoa
litie van socialisten en Grü-
nen uit te kunnen rollen.
Maar in het Pinksterweek-
einde hebben de Grünen - in
de Nedersaksische hoofdstad
Hannover nog wel - een
koers uitgestippeld waarte
gen Schroder luid en duide
lijk 'nee' heeft gezegd. De
Grünen komen voor een coa
litie met de SPD in Neder-
Saksen niet meer in aanmer
king. Enig pragmatisme zal
aan Schröders uitspraken
niet vreemd zijn. Een 'ja' te
gen deze Grünen zou hem
ongetwijfeld enige stemmen
uit de alternatieve SPD-hoek
hebben opgeleverd die nu
naar de Grünen zullen gaan.
Maar tegelijk zou een veel
groter aantal zwevende kie
zers zonder meer voor de
CDU hebben gekozen.
Schroder speelt nu hoog
spel. Hij heeft aangekondigd
te rekenen op een stembus
uitslag die zijn SPD in haar
eentje de meerderheid in de
Nedersaksische Landdag
verschaft. Dat is in deze deel
staat nog nooit vertoond. Op
het hoogtepunt van de kie
zersgunst in 1970 haalde de
SPD 46,3 procent van de
stemmen. Voor een deel staat
de stembusuitslag nu al vast.
Het geïndustrialiseerde zuid
oosten kiest in meerderheid
voor de SPD, het agrarische
en qua welvaart achtergeble
ven westen zal in grote meer
derheid voor de CDU stem
men. Blijven over de zwe
vende kiezers in de stedelijke
gebieden en de nieuwkomers,
samen toch maar even 2,2
miljoen kiezers. Die kunnen
de weegschaal nadrukkelijk
naar een van beide kampen
doen doorslaan.
Natuurlijk, aan de verkie
zingen doen behalve SPD en
CDU ook de FDP en de Grü
nen mee. De opiniepeilingen
voorspellen dat de liberalen
net als vier jaar geleden de
kiesdrempel van 5 procent
niet eens zullen halen. Mocht
die drempel toch gehaald
worden, dan sluit de partij
leiding in de deelstaat een
nieuwe coalitie met de SPD
overigens niet uit. De Grünen
zullen volgens de opiniepei
lers de kiesdrempel wel over
schrijden. Hen wordt tuisen
de 6 en 8 procent toegedacht.
Maar wanneer zowel de SPD
als de CDU zich aan de uit
spraken van hun leiders hou
den, zijn de Grünen-bij voor
baat tot de oppositie veroor
deeld.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - De SER
verdeeld over de openin
tijden van winkels. Bini
de Commissie voor Con
mentenaangelegenheden
van de SER zijn vier
schillende standpunten,
commissie schrijft dan
in het advies: "Er is geen
lossing voor het vraags
van de openingstijden
winkels denkbaar die
betrokken partijen volle
zal bevredigen".
De vertegenwoordig
van het midden- en klein
vur
ZOETERMEER (ANP) - M:
nister Deetman (Onderwijs
heeft voor het studiejaar 1986
1987 voor veertien studierich
tingen in het wetenschappe
lijk onderwijs een studenter
stop vastgesteld.
De toelatingsbeperkinge
gelden voor Chinese taal- e
letterkunde, Japanse taal- e
letterkunde, theaterweten
schappen, bedrijfskunde.tech
nische bedrijfskunde, indu
strieel ontwerpen, algemen
gezondheidszorg, geneeskun
de, diergeneeskunde, medisch
biologie, experimentele medi
sche studierichting, algemen
geneeskunde, sociale gezond
heidskunde en Japankunde.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Het CDA heefi
informateur De Koning giste
ren geconfronteerd met d<
drie verschillende standpun
ten over euthanasie-wetge-
ving die binnen de gelederer
van de christen-democratei
leven. Het is nog niet bekenc
welk standpunt in de CDA-
fractie op een meerderheic
kan rekenen.
Fractiespecialist Borgmar
legde nadruk op de tekst in he
CDA-verkiezingsprogram
waarin geen mogelijkheder
staan voor een wetttelijke re
geling van actieve euthanasie
Van CDA-onderhandelaar D<
Vries is bekend dat hij bereic
is het euthanasie-wetsont-
werp van het kabinet (d<
'proeve') af te zwakken 'in d<
richting van het CDA'.
Op verzoek van de informa
teur kwam demissionair pre
mier Lubbers gisteren uitleg
gen hoe het wetsontwerp var
zijn kabinet tot stand is geko
men. De proeve laat actievi
euthanasie toe in geval vai
een 'concrete doodsverwach
ting'. Lubbers schaarde ziel
helemaal achter deze proevi
tijdens de verkiezingscampag
ne, hoewel dit wetsontwerj
aanzienlijk verdergaat dar
het partijprogramma.
Volgens de woord voerde
van de informateur kwam he
gisteren opnieuw niet verde
dan het uitwisselen van di
verschillende standpunten. D-
VVD wil verder gaan dan di
IN tweeërlei opzicht is de mor
tigd. Allereerst zijn er de vede:
den ter wereld van wie de me
dat de nivellering in het profr
Nederlandse aangelegenheid i
woordigers uit de internationa
kelingen in het straatarme land
gusogen volgen.
Met reden, want de econorr
tuurrampen getroffen Midden
uiterst bedroevend. Die situat
heen is Mexico een land gewe
bevolking op de rand van een
een kleine minderheid het all
maar, vlak na de grote olievon
kjsie mogen koesteren dat er
Dat droombeeld hield niet lar
pende internationale schulden
gelost, kwam Mexico terecht i
arme landen zich momenteel
oliekoersen in de afgelopen m
tempo op de rand van de comf
Het is gebruikelijk dat het
een dergelijke situatie het wi
bezuinigingen laat hanteren. D
drid de afgelopen jaren heeft n
want de peso, de Mexicaanse
gedaald. Het is voor Mexico dc
de 10 miljard dollar rente die
de bijna honderd miljard dollar
sen. Vandaar dat steeds vake
Mexico over zal gaan tot een
betalingen. De koersstijging v<
er de oorzaak van dat dit bes
binnenlandse politieke en soci
dermate groot dat het niet uit
Mexico een dezer dagen de b
zet. Wellicht dat de angst vc
doorgaans spijkerharde gelds
echt de helpende hand toe te 5
