even
UITBLAZEN
Dag-avondscholen groeiden tegen de verdrukking in
Rabo steekt ƒ30 min in biotechnologie
Kritisch rapport over NASA klaar
De Mark
Del- O
theorie
MINISTERIE PROBEERDE VERGEEFS TOELOOP LEERLINGEN AF TE REMMEN
Kalkar
ZATERDAG 7 JUN11986
Dl ©MM
ACHTERGROND
Wijffels volgt Lardinois op
Twee miljard
extra
bezuinigen
VS PROBEREN OVER RUIMTETEGENSLAGEN HEEN TE KOMEN
DESTEMCOr
WIMKOCK
ALS DE lengte van je
tenen omgekeerd
evenredig is aan de
mate van het verstand dat
je van voetbal hebt, beleef
je weer moeilijke weken.
Neem nou die waterige
wedstrijd van donderag-
avond; Bulgarije tegen
Zuid-Korea. (Noord-Korea., zei
Rik de Sauwelaer nadat de par
tijen na de rust waren ge
draaid). Het veld was drijfnat.
Soms dreef de bal meer over
het veld dan dat hij rolde. Met
bewondering zat ik te kijken
naar wat de spelers, vooral die
van Zuid-Korea na de rust, er
desondanks toch nog van
maakten. Geslaagde combina
ties, passes die te bestemder
plaatse aankwamen (meestal
toch) en ondanks het soppende
gras, lenige wendingen in snelle
duels om de glibberige bal. Die
jongens verdienen een pluim,
dacht ik nog. Om zó nog te
kunnen spelen, onder omstan
digheden waaraan in Neder
land, geen eredivisieclub zich
waagt. Maar wat lees ik de vol
gende morgen in de krant, uit
de pen van een kenner die er
zelf met z'n neus bovenop zat?
„De grasmat raakte door de
hoosbui snel verzadigd, waar
door normaal voetbal niet mo
gelijk was." Wat heet eigenlijk
'normaal voetbal'? Italië-Ar-
gentinië misschien? - een wed
strijd waarin de wederzijdse
aanslagen op het lichamelijk
welzijn werden verheven tot
'atletische kracht' (Klaas Nu-
ninga woensdagavond voor de
NOS over het moderne, harde
spel).
Als voetbaldomoor vond ik
het maar gek dat er in de wed
strijd van Bulgarije tegen Zuid-
Korea door de Arabische
scheidsrechter zo dikwijls met
gele kaarten werd gezwaaid,
terwijl er relatief weinig over
tredingen werden gemaakt.
Onze eigen scheidsrechter Kei
zer daarentegen leek de geraffi
neerd gevoerde Italiaans-Ar
gentijnse oorlog en het open
lijke Argentijnse ellebogenwerk
te negeren. Hij volstond tot
diep in de tweede helft met het
maken van de schokkerige arm
en hoofdbewegingen van de
houten soldaat; wat zijn collega
van Swieten (donderagavond
bij de NOS) wel weer 'gezag
uitstralend' vond.
Een zaak waarover ik het
ook maar niet eens kan worden
met de deskundigen is de 1-0
theorie. Als van twee ploegen
die min of meer aan elkaar ge
waagd zijn en beide grote be
langen op het spel hebben
staan, er een op 1-0 komt, dan
gaat dit team verdedigend spe
len om de voorsprong vast te
houden. Dat heet 'op zekerheid
spelen' of 'resultaatvoetbal'. Ik
zie daar absoluut het nut niet
van in. Ik zou juist zeggen: als
je door een doelpunt in een
winning mood komt, duw dan
nog een tijdje door om te zien
of er nog meer te profiteren
valt van de vijandelijke zwakte
die waarschijnlijk maar tijdelijk
is. Met 2-0 of 3-0 op het score
bord lijkt het me heel wat ge
makkelijker om uiteindelijk de
begeerde twee punten binnen te
halen.
Ik neem graag aan dat het
met die 1-0 tactiek wel eens
illlllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllÏT.
lukt, anders zouden de coaches
er niet mee doorgaan, maar
mislukken doet ook het dik
wijls. Dat zien we nu op het
WK-toernooi in Mexico wel
weer. Het regende er de afgelo
pen week 1-1 uitslagen. Frap
pant voorbeeld van mislukking
gaven de Bulgaren te zien. Al
na 12 minuten op voorsprong
gekomen, verschenen ze nau
welijks nog voor het Koreaanse
doel. De comerverhouding om
streeks de 50ste minuut sprak
boekdelen. Het prijsschieten
waarop de Bulgaren hadden ge
rekend hadden ze bij rust al -
ook letterlijk - in het water zien
vallen, maar de 1-0 dachten ze
blijkbaar wel te kunnen vast
houden. Ik dacht het tegen
overgestelde en kreeg het gelijk
van de leek.
Het voordeel van leken is
dat ze naar voetbal kijken met
dat minuscule beetje verstand
dat ze ervan hebben. Het na
deel van kenners - en dat zijn
bij uitstek de voetballers en
coaches zelf, maar ook de voet
baljournalisten - is dat ze heilig
geloven in de sjablones die ze
zelf hebben bedacht. De theorie
wordt ten uitvoer gebracht dus
werkt zij. Dat deed ze in het ge
val van de Bulgaren 'dus' niet.
Met het uitvoeren van de 1-0
theorie gunden de Bulgaren,
hun opponenten 78 minuten
speeltijd om een gelijkmaker te
versieren. Dat is een lange tijd
voor een zo grillig spel als voet
bal ook op zogenaamd topni
veau kan zijn. In de 62ste mi
nuut kwamen de Koreanen
langszij en op slag veranderde
het spelbeeld. Met of zonder
zwemvliezen: de Bulgaren
moesten weer vooruit en ze de
den het en misschien heb ik er
het voetbalverstand niet voor,
maar in de slotfase dacht ik dat
je duidelijk kon zien dat het
Bulgaarse team inderdaad de
potentie had om van Zuid-Ko
rea te kunnen winnen. Alleen
de tijd ontbrak.
Stel, zei ik, dat de Bulgaren
na die 1-0 waren doorgegaan
met aanvallen. Aanvallen is ris
kanter dan verdedigen. Het had
snel 1-1 kunnen worden, maar
dat was dan nog steeds betrek
kelijk vroeg in de wedstrijd ge
weest en ze hadden gewoon op
nieuw kunnen beginnen. Het
had echter óók 2-0 kunnen
worden en dan hadden ze er
een stuk beter voor gestaan.
.Maar bij de kenners, te begin
nen bij mijn zoon, kreeg ik
weer geen poot aan de grond
met mijn analyse. En Rik de
Sauwelaer maar zeuren over de
regen, het water in z'n schoe
nen en z'n broek die niet natter
kon worden dan ze al was.
Het kan niet eeuwig voetbal
zijn, maar voorlopig duurt het
nog drie weken.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alleen abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28,01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag.van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Pdstgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Frans van Mourik
OP 12 JUNI gaan alle
dag-avondscholen in
Nederland een beschei
den feestje bouwen. Met
een open dag gaan ze
vieren dat tien jaar gele
den voor volwassenen de
mogelijkheid werd ge
opend om ook overdag
onderwijs te volgen voor
mavo, havo, vwo en
meao.
Tien jaar lang moesten de
scholen tegen de verdruk
king in groeien, want het mi
nisterie van Onderwijs zag
met lede ogen de stormloop
op dit type onderwijs aan.
Gepland was in eerste aanleg
de dag-avondschool voor
'moeder die ging studeren'.
Vandaar de benaming 'moe
dermavo' en in het begin
klopte die vrij aardig. Van de
30.000 leerlingen kwam twee
derde uit de 'moeder-doel
groep'. Maar dat is niet zo ge
bleven. Er zijn nu 130.000
leerlingen en de 'moeders'
vormen daarvan nog 'maar'
eenderde deel. Groei kwam
er bijvoorbeeld uit de groep
jongeren, die worden aange
duid als 'voortijdige school
verlaters' ofwel 'dropouts'.
En die blijken zich op deze
scholen beter thuis te voelen
dan in het gewone voortgezet
onderwijs, waarvan de dag
avondscholen overigens wet
telijk 'een kopie' dienen te
zijn.
De overheid was niet blij
met die geweldige groei en
probeerde de stroom in te
dammen door een regelma
tige verhoging van de cur
susgelden. Daar zou een kos
tenfactor aan ten grondslag
liggen. De overheid had ge
pland dat er in dit jaar onge
veer 50.000 leerlingen op die
scholen zouden zitten en het
werkelijke aantal van 130.000
is daar een veelvoud van.
Maar dat kostenverhaal gaat
niet op. Een leerling in het
dag-avondonderwijs kost de
overheid namelijk maar een-
derde van wat die in het ge
wone voortgezet onderwijs
kost. Directeur Van Rhijn
van de Vereniging van
Avondscholen (VAN)„Een
leerling bij ons kost de over
heid jaarlijks 2500 gulden, in
het gewone onderwijs is dat
7500 gulden".
Voor de hand ligt, maar
dat wordt natuurlijk nooit
uitgesproken, dat de be
windslieden op Onderwijs de
bestaande scholen proberen
te behoeden voor een te grote
leegloop. Er is weliswaar een
minimum leeftijd voor het
dag-avondonderwijs (16 jaar
voor de mavo en 18 voor de
rest), maar die drempel zou
niet voldoende zijn. Vandaar
dus dat naar het 'wapen' van
de verhoging van het cursus
geld wordt gegrepen.
Wat dat betreft dringt zich
de vergelijking op met de
Open Universiteit. Ook daar
een toeloop (30.000 studen
ten), die bijna driemaal zo
groot was als gepland. En ook
daar, toen de leeftijdsgrens
onder druk van de Kamer
niet bij 21 maar bij 18 jaar
werd gelegd, een voortduren
de, niet te rechtvaardigen
verhoging van de cursusgel
den.
En, dat maakt de vergelij
king compleet, net als de
Open Universiteit behoort
het dag-avondonderwijs tot
het zogenaamde tweedekans
onderwijs. Mensen, die om
De oorspronkelijke doelgroep 'de moeders'.
welke reden dan ook, in eer
ste instantie de onderwijs-
boot hebben gemist, krijgen
een nieuwe, tweede kans. „En
van die tweede kans maakt
de overheid met de verhoging
van de cursusgelden een la
chertje", zegt Van-directeur
Van Rhijn. En hij bevindt
zich met die kritiek in het
kamp van prof. De Moor, rec-
tor-magnificus van de Ka
tholieke Hogeschool in Til
burg en grondlegger van de
Open Universiteit. Ook De
Moor vond (bij de zoveelste
verhoging van de cursusgel
den) dat de overheid van het
tweedekans onderwijs een
lachertje maakt als uitgere
kend de groepen voor wie dat
bedoeld is het onderwijs niet
kunnen betalen. In het dag-
avondonderwijs kost (cur
susgeld plus alle andere kos
ten) een mavo-opleiding nu
800 tot 900 gulden en havo-
vwo 1000 gulden.
Niettemin is het dag-
avondonderwijs in de afgelo
pen tien jaar blijven groeien.
„Op dit moment is er sprake
van een stabilisering", zegt
Van Rhijn, „Landelijk gezien
is er een lichte terugloop van
één procent". Het Westbra
bants .Avondcollege in
Roosendaal en Bergen op
Zoom, de Zeeuwse Dag-
Avondscholengemeenschap
in Vlissingen en Goes en de
Avondscholengemeenschap
'Zeeuwsch Vlaanderen' in
Terneuzen volgen die trend.
Het Baronie van Breda Col
lege wijkt in ongunstige zin
af met acht procent. „Maar",
zegt Van Rhijn, „met die cij
fers moet je voorzichtig zijn,
want er zijn verschuivingen
tussen de scholen zelf en er
zijn meer leerlingen die de
voorkeur geven aan enkele
deelcertificaten in plaats van
een compleet diploma. Bo
vendien is er sprake van een
forse groei van de meao, die
ten koste gaat van de mavo".
Een markt, waarop het
dag-avondonderwijs zich
graag zou gaan bewegen, is
- FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
die van de korte cursussen
ter voorbereiding van het on
derwijs aan de Open Univer
siteit. Bijvoorbeeld 'korte
wiskundecursussen'. Van
Rhijn: „We zijn druk bezig
modulen uit de leerstof te ha
len en we hebben al redelijk
vaak contact met de Open
Universiteit. Maar ook hier
lopen we tegen de overheid
aan. Want we moeten nog
steeds een getrouwe kopie
van het gewone voortgezet
onderwijs zijn en dat zou be
tekenen dat we geen korte
cursussen zouden mogen ge
ven. Maar iemand die aan de
Open Universiteit wil gaan
studeren, maar te weinig
weet van wiskunde, heeft
vaak helemaal geen volledig
VWO-pakket wiskunde no
dig. Een korte cursus zou vol
doende zijn".
Tweede aandachtsveld
voor de toekomst is de basis
educatie. Het aandeel van het
dag-avondonderwijs daarin
op dit moment bedraagt een
kwart tot een eenvijfde.
Maar daar ligt wel een bot
sing in het verschiet met de
welzij nsstichtingen, die ook
driftig op dat terrein aan het
pionieren zijn. En daarbij
voltrekt zich dan een schei
ding der geesten. Zwart-wit
gesteld vinden welzij nsstich
tingen dat het accent bij ba
siseducatie op 'vorming' moet
liggen, terwijl het dag-
avondonderwijs 'kennis en
informatie' hoger inschaalt.
„Maar", zegt Van Rhijn,
„scholing en beroepsgerichte
educatie mogen dan voor ons
belangrijk zijn, wij hechten
toch ook grote waarde aan
vorming. Ook al omdat je
maatschappelijk goed toege
rust moet zijn om te kunnen
functioneren. Wij houden
onze scholen dan ook voor
niet op één paard te wedden,
dus zich niet alleen te richten
op scholing voor een beroep.
Want dan vergeet je de men
sen die geen baan hebben en
werk je mee een een verbre
ding van de educatieve kloof
tussen werkenden en niet-
werkenden".
Hij is er zich vanuit die fi
losofie van bewust dat daar
mee de voorwaarden gescha
pen worden voor een concur
rentieslag tussen welzijns
werk en dag-avondonder
wijs. Ook daarin zal de over
heid een rol spelen, in dit ge
val de gemeentelijk overheid
die de geldbuidel voor de ba
siseducatie gaat beheren.
„Maar", zegt Van Rhijn laco
niek, „de eerste twee jaar is
er niks aan de hand, want
dan krijgen alle scholen hun
budget gegarandeerd.
Daarna mag de gemeente
gaan reshuffelen, maar wel
onder bepaalde voorwaar
den".
7ATERPAG 7 JUN11986!
UTRECHT (ANP) - Per n juni
moeten fysiotherapeuten hun
tarieven verlagen. De tariefs
verlaging. waarover genuine
i ijjg is onderhandeld, is nodig
omdat de huidige tarieven
naar de smaak van de particu
liere ziektekostenverzekeraars
te hoog rijn-
Volgens het COTG, het or-
eaan dat de tarieven vaststelt,
laan bijvoorbeeld de tarieven
voor massage en oefenthera
pie omlaag van ƒ26,20 naar
23,40 per bezoek, inclusief
Door Louis van de Geijn
DE RABOBANK wil de ko
mende jaren dertig miljoen
gulden steken in het op gang
helpen van bedrijven op het
gebied van biotechnologie. Het
Rabobank Biotech Venture
Fund gaat risicodragend ver
mogen leveren voor initiatie
ven op dit terrein.
De Rabobank denkt dat biotech
nologie van groot belang wordt voor
de landbouw zowel als voor de toe
leverende en verwerkende indu
strie. De bank is ook betrokken bij
het Academisch Bedrijven Centrum
in Leiden, waar startende biotech-
bedrijven terecht kunnen.
Tijdens de jaarlijkse vergadering
van'de Rabobank, waarvoor ruim
3000 plaatselijke bestuurders naar
de Utrechtse Jaarbeurs waren ge
komen, deelde hoofddirectie-voor
zitter Lardinois mee dat het vorig
jaar gevormde garantiefonds van
ƒ40 miljoen voor specifieke start
problemen intussen voor ƒ20 mil
joen achtergestelde leningen heeft
verstrekt. Daar maken ruim 500
startende en vernieuwende onder
nemers gebruikt van, voor het
grootste deel uit he4 midden- en
kleinbedrijf en voor 15% uit de agra
rische sector. Overigens werd deze
bijzondere kredietverlening aange
vuld met 160 miljoen gewone
bankfinanciering.
Ir.Lardinois kondigde ook aan dat
de Rabobank tegen het einde van
het jaar komt met een eigen aande
lenfonds en een obligatiefonds.
Daarmee haakt de bank in op de be
hoefte aan beleggingsmogelijkhe
den bij kleinespaarders.
Ook de Rabobank maakt zich zor
gen over de problemen die de ban
ken hebben met het aantrekken van
particulier spaargeld. Desondanks
is hettotaal van toevertrouwde mid
delen bij deze grootste spaarinstel-
ling van Nederland enkele weken
geleden boven de ƒ100 miljard geko
men. Dat komt vooral door de groei
van zakelijke middelen: het be
drijfsleven heeft momenteel veel
geld in kas en zet dat uit bij de bank.
Lardinois signaleerde dat de groei
van de bankzaken de afgelopen
twee jaar ten opzichte van de
tweede helft van de jaren zeventig
is gehalveerd. Ook dit jaar zal het
balanstotaal met ongeveer 6% stij
gen, verwacht hij. De vraag naar
krediet is de eerste maanden van
1986 wat afgezwakt. Dat geldt niet
voor de land- en tuinbouw, waar de
eerste vijf maanden 30% procent
meer nie.uwe leningen werden ver
strekt dan inde eerste maanden van
vorig jaar. In de veehouderijsector
nam de kredietvraag zelfs met circa
50% toe.
De verkoop van woninghypothe
ken nam iets toe. De Rabobank
komt deze week met enkele nieuwe
hypotheek vormen, die het mogelijk
maken gebruikte maken van de
overwaarde van een huis. Zo kan de
aflossing worden uitgesteld, of de
rente bij de hoofdsom worden ge
teld, als er bijvoorbeeld in een dure
gezinsfase (studerende kinderen) of
na pensionering aanleiding is om de
Drs. H. Wijffels (met bril)
volgt in september ir. P. Lardinois
op als voorzitter van de hoofddirec
tie van Rabobank Nederland. Lar
dinois, dan 62 jaar, heeft de Rabo
bank bijna tien jaar geleid. Daar
voor was hij o.m. minister van land
bouw en Europees landbouwcom
missaris. Lardinois blijft nog enige
jaren algemeen adviseur van de Ra
bobank. Wijffels (44) is sinds 1981 lid
van de Rabo-hoofddirectie. Hij was
eerder o.m. algemeen secretaris van
het Nederlands Christelijk Werkge
versverbond NCW.
hypotheeklasten te beperken.
Lardinois verwacht dit jaar een
soortgelijke daling van de bruto
winstals in 1985, Die nam in dat jaar
met 5% af tot ƒ1.421 miljoen. De net
towinst (vorig jaar ƒ668 miljoen)
kan op peil blijven doordat er min
der voor stroppen behoeft te worden
gereserveerd. In 1985 daalde dedota-
tie aan deze voorziening al van ƒ651
naar ƒ510 miljoen.
Tijdens de jaarvergadering van
de Rabobank zette Europees land
bouwcommissaris mr. F. Andries-
sen nog eens de problemen van het
Brusselse landbouwbeleid uiteen.
De overschotten zijn niet meer te
betalen en aan het beperken van het
grondgebruik in Europa zal vol-
genshem niet zijn te ontkomen.
Andriessen wees er op dat er bij
voorbeeld 1,2 miljoen ton boter in de
koelhuizen ligt, waarvan de bewa
ring de EG jaarlijks meer dan een
miljard gulden kost. „Alleen al in de
afgelopen twee weken hebben wij
meer dan 50.000 ton boter in inter
ventie moeten aankopen. Dat is
meer dan de helft van de boterpro-
duktie in deze periode. Dat is na
tuurlijk te gek om los te lopen", al
dus de EG-commissaris.
Zoals bekend wil de Europese
Commissie nu de oudste voorraad-
boter aan de veevoederindustrie
overdoen. Het publiek zal daarvoor
.weinig begriphebben, erkende mr.
Andriessen. „Het lijkt mij echter dat
boter in zeep of verfstoffen of des
tructie minstens zo weinig enthou
siasme zal oproepen."
Vervolg van pagina 1
Voor het invullen van de 2
miljard extra bezuinigingen
volgend jaar geven de CEC-
ambtenaren een aantal moge-
lijkheden:
opnieuw korten op de koop
krachtverbetering voor amb
tenaren en trendvolgers;
nog verder snijden in de in-
komensafhankelijke subsidies,
zoals individuele huursubsi-
j dies;
1 lastenverzwaringen voor de
burgers: 1,8 miljard minder
I bijdrage van de overheid aan
de ziekenfondsverzekering,
waardoor het premievoordeel
van 1 miljard dat in 1987 zou
optreden, wegvalt (1 a 1,5%
1 koopkrachtverlies voor werk
nemers beneden de zieken-
l fondsgrens, ambtenaren en
uitkeringen); verschuiving
i van de werkloosheidspremie
van werkgevers naar werkne
mers (1/4% koopkrachtver-
I lies); verhoging met 1% van
het lage BTW-tarief bovenop
de reeds vastgestelde verho
ging met 1 van het hoge en
lage tarief (1/4 koopkracht-
verlies).
Tenslotte vinden de ambte-
I naren bezuinigingen mogelijk
S op de uitgaven voor defensie,
ontwikkelingssamenwerking,
I gezondheidszorg en het ge
meente-en provinciefonds.
(ADVERTENTIE)
Door Jo Wijnen
WASHINGTON - De
speciale door president
Reagan benoemde com
missie die de ramp met
de space-shuttle Chal
lenger heeft onderzocht,
zal komende maandag
rapport uitbrengen.
Deze week zijn onder
meer de familieleden
van de zeven omgeko
men astronauten tot in
detail op de hoogte ge
bracht van de inhoud
van het rapport.
Zeker is dat het rapport
zich buitengewoon kritisch
zal uitlaten over de leiding
van Nasa. Want vast staat
dat Nasa al zeer lang op de
hoogte was van de moeilijk
heden met de verbinding en
verzegeling van de afzonder
lijke delen van de aandrij-
fraketten, die de uiteinde
lijke oorzaak van de ramp
waren. Maar het rapport zal
ook op een aantal andere
technische tekorten wijzen.
En tenslotte zal de 13 man
sterke commissie ernstig
waarschuwen voor het te
snel hervatten van de be
mande ruimtevluchten, hoe
zeer daarop - vooral vanuit
militaire kringen - wordt
aangedrongen.
Het verschijnen van het
rapport is de afsluiting van
een buitengewoon traumati
sche periode voor Nasa, de
Amerikaanse architecten
van het ruimtebeleid, maar
ook voor het grote publiek.
Dat grote publiek was, na
25 jaar ruimtevaart en na de
opeenstapeling van successen
die de Amerikanen al op de
maan hadden gebracht, gaan
geloven in een soort techni
sche onfeilbaarheid van de
Nasa. De ruimtevluchten
hadden een volmaaktheid
bereikt die zo groot was, dat
het publiek de exploitatie
van de ruimte als iets heel
gewoons was gaan beschou
wen en daardoor zelfs de be
langstelling voor het ruimte
programma had verloren.
Het was president Reagan
zelf die vond dat gewone
burgers ruimtevluchten
moesten kunnen maken.
Toen de vraag rees welke
'gewone' burger het eerst
mee de ruimte in zou gaan,
besliste de president dat dat
een leraar moest zijn. De
Amerikaanse jeugd zou, van
uit de ruimte, les moeten
krijgen van een gewone on
derwijzer, een gewone leraar,
zo vond de president. Het was
Christa McAuliffe - een
goedlachse, zelfbewuste, 37-
jarige lerares, die ook nog
moeder van twee kinderen
was - die die zeer bijzondere
taak op zich nam.
In het enorme publiciteits
offensief, dat Nasa harder
dan ooit nodig had, kwam
Christa McAuliffe als geroe
pen. Dankzij haar leefde de
belangstelling voor het mil
joenen verslindende ruimte
vaartprogramma plotseling
weer op. Wat twee congresle
den, die eerder een ruimte-
vlucht hadden gemaakt, niet
lukte, lukte Christa McAu
liffe wel: Amerika kreeg
weer oog voor de reusachtige
prestaties die het in de
ruimte leverde.
Maar het liep anders dan
de Amerikanen hadden ver
wacht. Op die fatale morgen
van de 28ste januari explo
deerde de space-shuttle en
alle zeven astronauten kwa
men om. Wat een triomf had
moeten worden, werd een
tragedie die de Amerikanen
zeer schokte en die hun van
zelfsprekende vertrouwen in
het technisch kunnen van de
natie ondermijnde.
Vanaf het moment van de
ramp is de space-shuttle
eigenlijk niet meer uit het
nieuws geweest. Het werk
van de speciale onderzoeks
commissie, onder leiding van
William Rogers, werd met
meer dan gewone belangstel
ling gevolgd. Geen detail
bleef het naar feiten honge
rende Amerikaanse publiek
bespaard. Gaande het onder
zoek werd het pijnlijk duide
lijk dat Nasa allerminst de
fase van technische vol
maaktheid had bereikt, dat
Nasa risico's had genomen,
dat Nasa de technische pro
blemen die de Challenger fa
taal werden allang kende,
dat Nasa de in training
zijnde astronauten niet eens
De Challenger ontploft kort na de lancering. - fotoap
op de hoogte had gesteld van
die problemen. Deskundigen
verklaarden bovendien dat
Amerika's bemande ruimte
vluchten in feite waren geba
seerd op een verouderde
technologie.
Op 8 april ontplofte, vlak
na de lancering op de Cali-
fornische luchtmachtbasis
Vandenberg, een Titan-raket
die een spionage-sateliet in
de ruimte had moeten bren
gen. Op 3 mei moest een Del
ta-raket, die op Cape Cana
veral was gelanceerd en die
een miljoenen kostende
weersateliet in de ruimte had
moeten brengen, voortijdig
tot ontploffing worden ge
bracht omdat ze uit de koers
was geraakt. Die twee mis
lukkingen schokten niet al
leen opnieuw het vertrouwen
in het technisch kunnen van
de Amerikanen, maar con
fronteerde Washington bo
vendien met een steeds gro
ter wordende achterstand op
de Russen, die intussen onge
hinderd met hun ruimte
vaartprogramma door kon
den gaan.
De door spectaculaire
ruimtesuccessen verwende
Amerikanen kwamen met
lege handen te staan. Veel
van die successen waren bo
vendien samengevallen met
tal van nationale tegenslagen
en teleurstellingen. De ge
slaagde landingen op de
maan vonden plaats in de ja
ren dat Amerika zich totaal
verstrikt bleek te hebben in
de Vietnamese oorlog. De
eerste vlucht met de space-
shut'tle werd gelanceerd en
kele weken na de vrijlating
van de Amerikaanse gijze
laars in Teheran en op het
moment dat een diepe econo
misch crisis zich aandiende.
In feite zijn de enorme ruim-
tevaartsuccessen altijd een
soort stoplap geweest voor
jaren van industriële en eco
nomisch neergang, sociale
problemen en politieke te
leurstellingen. En juist op het
moment dat Ronald Reagan
het Amerikaanse zelfver
trouwen opnieuw had opge
krikt, gebeurde de ramp met
de Challenger.
Dat neemt overigens niet
weg dat niemand in de VS
twijfelt aan nieuwe ruimte
vaartsuccessen. Want Ame
rika heeft van de ramp op 28
januari geleerd. Het rapport
van de Rogers-commissie zal
worden ervaren ais de afslui
ting van een traumatische
periode. De Nasa zal, onder
een nieuwe leiding, zonder
twijfel opnieuw tot opmerke
lijke successen in staat zijn.
De relatieve westerse achter
stand op de Russen - nog ge
accentueerd door het ongeluk
met de Europese Ariane-ra-
ket vorige week - zal over
een aantal jaren opnieuw
worden ingelopen. Amerika
mag dan aan zichzelf twijfe
len, het zal met zijn typische
vitaliteit en zijn enorme
technologisch kennis een
nieuwe stap in de ruimte wa
gen. Het gebeuren met de
space-shuttle mag dan een
ramp zijn geweest die Ame
rika tot in het diepst heeft
geraakt, het heeft ook een
nieuwe vastberadenheid
wakker geroepen.
Intussen is er honderden
journalisten, politici, leraren,
schrijvers, kunstenaars en
sportlieden alles aan gelegen
om voor een nieuwe bemande
ruimtevlucht te worden uit
verkoren. Waaruit blijkt dat
de Amerikanen weliswaar
zijn geschrokken, maar zeker
niet zijn afgeschrikt.
van oorsprong tol Dintelsas
Uniek lees-kijkboek,
samengesteld door de
Stemfotografen Dick de Boer en
Johan van Gurp en
Stemverslaggever Willem Reijn
'.s.m. De Stem.
Het boek bevat 180 pagina's
waarvan 90 met foto's.
Verkrijgbaar bij de boekhandel.
'TSJERNOBYL' zou aan het V)
niets, maar dan ook niets vera
grafietreactoren uit de Sovjet-U
reactoren waren daarvoor veel
nomie van de Bondsrepubliek a
komst zonder kernenergie. All
de kernramp in de Oekraïne, il
ijkt 'Tsjernobyl' aan een oud 1
kernindustrie, namelijk de mil
snelle kweekreactor in Kalkar I
niet ongemerkt voorbij te gaan
Het verzet van de FDP (lit
tisch) tegen het in bedrijf steil
steeds feller, en deze week ve|
selierskandidaat en minister-p
rijn-Westfalen - die voor het tl
tale vergunningen moet afge|
nooit in gebruik moet worden c
van Wetenschapsbeleid Von
dehjk voor de snelle kweekreai
Tegenstanders van de snel
Bülow en nu dus ook Rau, voe
gumenten aan: de bouwkost*
Mark (oorspronkelijke raminq
voor ruim 0,5 miljard bijdraagt;
snelle kweekreactor (die splii
splijtbaar uranium) kunnen nf
worden geplaatst. Eenmaal uit
kweekreactoren namelijk nog
is brengen dan in 'gewone'
sen. Daarnaast is de techniél
riJke brandjes met het als koe
nu in Kalkar al hebben voorgel
v,a-®!ierland had ziin bijdraai
voor Tsjernobyl' bevroren rrr
piele vraag of de Westduitse I
'h gebruikname van Kalkar mi
honHt een CDU (chr'sten-di
d°udt- en een SPD en FDP di
relatieve buitenstaanders als
Van AVa?Hr 15 P^Peren,
van Aardenne, demissionair
nogal mee te zitten.
onbegrijpelijk
ifo a I ontvwkkeling van i
aaat ln Nederland geldt, di
saat - ook een paar kilometer
