Canadese indianen bevreesd
voor komst Amerikaanse B-52s
Aids-epidemie treft Oeganda
ZIEKTE KOST 25 A 30 LEVENS PER MAAND
VRIJDAG 30 ME11986
EXTRA
Uitgesteld
Ruimtehaven
Leven
Smokkel
Half miljoen
T47
Door Stuart Wavell
ZEE VAN BEAUFORT - In
het witte sneeuwlandschap
van de noordkust van Alaska
steekt de mysterieuze platte
witte schotel nauwelijks af te
gen de omgeving. De passe
rende Eskimo-jagers keuren
de vreemde constructie nau
welijks nog een blik waardig.
Het blijkt een verwaarloosd
DEW-station te zijn: een ra
darsysteem dat hier dertig
jaar geleden is neergezet en
deel uitmaakt van de keten
van Distant Early Warning
stations (radarsystemen ter
waarschuwing van een raket-
aanval) die langs de kust van
Alaska, 'Noord-Canada en
Groenland zijn geplaatst.
Deze keten van DEW-sta-
tions op de 70ste breedtegraad
heeft, na jarenlang verwaar
loosd en vergeten te zijn, nu
opnieuw de aandacht getrok
ken van de SDI-voorstanders
in de de Amerikaanse rege
ring. De Amerikaanse defen
sie heeft een bedrag van 1,2
miljard dollar uitgetrokken
om de DEW-lijn op te knap
pen. Er zullen bovendien 13
nieuwe, onbemande waar
schuwingsstations gebouwd
worden, die van een nucleaire
energiebron zullen zijn voor
zien.
Het renovatieprogramma
moet in 1992 voltooid zijn en
valt samen met een aantal an
dere militaire projecten in het
noorden van Canada, waarvan
het testen van kruisraketten
de bevolking hier misschien
nog de minste zorgen baart.
Een Amerikaanse B-52: volgens de Indianen zullen veel stamleden gaan lijden onder de
herrie van de laag overkomende vliegtuigen en zijn de trommelvliezen van de kariboes
(Amerikaanse rendieren) ook niet tegen het oorverdovende lawaai bestand. - fotoap
Bezorgder is men dat de afge
legen gebieden op een kwade
dag misschien vol zullen staan
met Amerikaanse kernwa
pens.
De Northwest Territories in
het noorden van Canada be
slaan een derde van het totale
landoppervlak: ongeveer 3
miljoen vierkante kilometer
aan bossen, meren en toendra-
vlakten. Er wonen ongeveer
50.000 Indianen en Eskimo's in
dit gebied en zij vrezen dat
'hun' Territories in een testge
bied voor vliegtuigen, nieuwe
kernwapens en andere oor
logsspellen es zullen verande
ren.
Dit jaar zijn er al twee van
de vier proeven met vanuit de
de lucht gelanceerde kruis-
rakketten mislukt. Eén raket
kampte met een tekort aan
brandstof en kwam twintig
kilometer vóór het doel neer,
de andere maakte een duik in
de bevroren vlakte van de Zee
van Beaufort omdat er iets
mis was met de zuurstoftoe
voer.
De bezorgdheid over de mi
litarisering van het noorden is
flink toegenomen nadat be
kend werd gemaakt dat Ame
rika dit jaar wilde beginnen
met het testen van aanvlie
groutes van B-52 bommen
werpers over de Zee van
Beaufort. Volgens een voorlo
pig rapport zou het aantal
vluchten per dag op kunnen
lopen tot acht, met telkens een
tussenpauze van vijftien mi
nuten. In sommige gevallen
zou de vlieghoogte slechts ne
genhonderd meter bedragen.
Een van de vluchtroutes zou
ten oosten van het Great Slave
Lake liggen, het traditionele
jachtgebied van de Dene-in-
dianen.
De Dene-stam verwijst naar
de ervaringen van de Innu-in-
dianen in Labrador. West-
Duitsland en Groot-Brittannië
hebben boven hun grondge
bied een stuk luchtruim 'ge
huurd' van Canada voor het
proefvliegen op lage hoogte.
Volgens Innu-leiders lijden
veel stamleden onder de herrie
van de laag overkomende
vliegtuigen en zijn de trom
melvliezen van de kariboes
(Amerikaanse rendieren) ook
niet tegen het oorverdovende
lawaai bestand. De dieren wij
ken van hun gebruikelijke
trekroute af en zo wordt het
voor de jagers steeds moeilij
ker om de dieren te vangen.
Als gevolg van het protest
van de Dene-stam zijn de test
vluchten van de B-52 vliegtui
gen voorlopig uitgesteld tot
volgend jaar. In de tussentijd
zal er een onderzoek gedaan
worden naar het effect van de
geluidsoverlast op de omge
ving. Sommige mensen menen
echter dat de ware rede van
het jaartje respijt gezocht
moet worden in de vertraagde
lancering van de satelliet, die
de vlucht van de B-52 moet
volgen.
„We zijn er vierkant tegen",
zegt Stephen Kakfwi, presi
dent van het Dene-volk. „We
zijn tegen de Canadese bij
drage aan de wapenwedloop
in het algemeen en speciaal
wanneer dit letterlijk boven
onze hoofden, boven ons
grondgebied plaatsvindt."
In zijn onlangs gepubli
ceerde boek 'A Militairy His
tory of Canada' schrijft Wal
ter Hildebrandt dat Canada er
nooit in geslaagd is een vol
wassen, onafhankelijke status
te bereiken en zich gewillig en
soms ook klakkeloos voor
Groot-Brittannië's of Ameri-
ka's karretje laat spannen
-een mening die bevestigd
lijkt te worden door Canada's
goedkeurende reactie op de
Amerikaanse actie in Libië.
Officieel heeft Canada zich
uitgesproken tegen het bezit
ten van kernwapens. De Ca
nadese regering heeft ook ge
zegd niet mee te willen wer
ken aan het SDI-onderzoek
van president Reagan. Het Ca
nadese rijksinstituut voor
atoomenergie werkt samen
met de Amerikaanse regering
echter aan de ontwikkeling
van de miniatuur-kernreac-
tortjes voor het DEW-systeem,
dat inmiddels omgedoopt is tot
North Warning System (NWS)
en het is niet onwaarschijnlijk
dat de miniatuur-reactors ook
gebruikt zullen worden in het
Star Wars project.
De organisatie 'Kernvrij
Noorden', een groep van onge
veer zeshonderd mensen uit
Yellowknife, heeft de Cana
dese regering gevraagd waar
het radioactieve afval van de
dertien onbemande waarschu
wingsstations met een nu
cleaire energiebron opgesla
gen zal worden. Het officiële
antwoord luidt: in een diepe
mijnschacht in Ontario. Vol
gens Dan Prima, de woord
voerder van de organisatie,
heeft het provinciaal bestuur
van Ontario echter geweigerd
kernafval te accepteren van
buiten de provincie, voordat
dat de bevolking van Ontario
daar haar toestemming aan
heeft gegeven.
Copyright The Guardian
Een Indiaanse vrouw met haar kind. De ongeveer 50.001
Indianen en Eskimo's vrezen dat 'hun' Territories in een test
gebied voor vliegtuigen, nieuwe kernwapens en andere oor
logsspelletjes zullen veranderen. - foto archief de steh
Door Harry Rosenthal,
ssociated Press
WASHINGTON -
Een Amerikaanse
presidentiële com
missie die zich gebo
gen heeft over de
toekomst van het
nationale ruimte-
vaartprogramma
voorziet dat zich in
de komende vijftig
jaar mensen zullen
vestigen op de maan
en op Mars.
Volgens de commissie zal
„Amerika de mensheid
voorgaan in een dynamische
ontdekkingstocht naar
nieuwe werelden".
De commissie voorspelt
dat „steeds meer mensen
werkzaam zullen zijn in sta
tions die in een baan om de
aarde draaien, op de maan
en tezijnertijd ook op de pla
neet Mars". Daarmee wordt
de aanzet gegeven tot de
ontsluiting van grote delen
van het binnenste zonnestel
sel. Dit alles is haalbaar, zo
stelt de commissie, binnen
„redelijke budgetten voor de
burgerruimtevaart".
Uit een grafiek in het rap
port dat de commissie heeft
opgesteld blijkt dat de uit
gaven voor de ruimtevaart
tegen het jaar 2010 ongeveer
28 miljard dollar (70 miljard
gulden) zullen bedragen.
Rond 2030 zal dat bedrag
zijn opgelopen naar 40 mil
jard dollar (100 miljard gul
den). De huidige begroting
van het Nationale Bureau
voor Lucht- en Ruimtevaart
(NASA) beloopt 7,3 miljard
dollar (ruim 18 miljard gul
den).
Op dit moment kunnen de
Amerikanen geen mensen
de ruimte insturen als ge
volg van de ramp met het
ruimteveer Challenger. De
commissie, die haar onder
zoek verrichtte voor het on
geluk plaatsvond, noemt de
ontploffing van het ruimte
veer „een belemmering van
tijdelijke aard". Wat de
Tegen het jaar 2001 moeten er twee betaalbare ruimtevaartuigen ontwikkeld zijn,
waarmee mensen en materialen vanaf de aarde in de ruimte kunnen worden gebracht.
- fotoap
commissie voor ogen staat is ruimtevaartuigen ontwik
een gefaseerd ruimtevaart
programma.
Tegen het jaar 2001 moe
ten er twee betaalbare moet er een ruimtehaven in
keld zijn, waarmee mensen
en materialen vanaf de
aarde in de ruimte kunnen
worden gebracht. Tegelij
kertijd met de ingebruikne
ming van deze vaartuigen
een baan om de aar''
den gebracht. Deze .erste
fase wordt in het rapport
omschreven als „het aanleg
gen van een snelweg naar de
ruimte".
In het jaar 2006 moeten
robotten op de maan de
Commissie VS bepleit
bases op maan en Mars
De commissie voorspelt dat „steeds meer mensen werkzaam zullen zijn in stations die
in een baan om de aarde draaien, op de maan en tezijnertijd ook op de planeet Mars".
- fotoupi
voorbereidende werkzaam
heden verrichten voor de
bouw van een permanent
maanstation, vanwaar
astronauten kunnen opere
ren. Deze fase heeft de com
missie „de brug tussen we
relden" gedoopt.
In het jaar 2016 moet een
begin worden gemaakt met
gedetailleerd robotonder-
zoek van de planeet Mars,
waarna "een station op Mars
moet verrijzen voor mense
lijke activiteiten".
De commissie, die onder
voorzitterschap staat van de
voormalige NASA-bestuur-
der Thomas Paine, heeft
honderden getuigen-des-
kundigen aan het woord ge
laten in 15 hoorzittingen
door het hele land. In april
stuurde zij haar rapport toe
aan het Witte Huis, dat de
bevindingen nog niet gepu
bliceerd heeft.
De 15 man sterke commis-
sie-Paine telt twee leden
-voormalig astronaut Neil
Armstrong en testpiloot
Chuck Yeager - die ook deel
uitmaken van de door presi
dent Reagan ingestelde spe
ciale commissie, die een on
derzoek instelt naar de oor
zaak van het verongelukken
van het ruimteveer Challen
ger op 28 januari.
De commissie komt tot de
slotsom dat het moeilijk is
om te voorspellen wat er de
komende 50 jaar op ruimte-
vaartgebied staat te gebeu
ren.
Een van de opties van de
commissie is industriële
produktie in de ruimte, te
beginnen met „het transport
van grondstoffen vanaf de
maan naar een hoge om-
loopbaan, waar ze bewerkt
kunnen worden tot eindpro-
dukten in robotfabrieken
die gevoed worden door per
manente zonne-energie".
Volgens de commissie
moet er een ambitieus ruim
tevaartprogramma van de
grond komen, dat aan drie
hoofddoelstellingen beant
woordt. In de eerste plaats
moet de kennis van de struc
tuur en de ontwikkeling van
het heelal, de Melkweg, het
zonnestelsel en de aarde uit
gebreid worden. Daarbij
moet ook nagegaan worden
of er elders leven voorkomt.
Deze kennis moet vervol
gens gebruikt worden om
toekomstige gebeurtenissen
die van kritisch belang zijn
voor de mensheid te voor
spellen.
Tot slot moeten de ruim
tevaart en de daarvoor ont
wikkelde technologie aange
wend worden om de basisei
genschappen van materia
len en leven te bestuderen.
In de komende vijftig
jaar, zo stelt de commissie,
moet er onafgebroken naar
bewijzen gezocht worden
dat er leven bestaat of be
staan heeft buiten onze pla
neet. Daarbij moet ook wor
den gespeurd naar signalen
„die door intelligente wezens
elders in de Melkweg wor
den uitgezonden".
De particuliere sector
moet veel nauwer dan tot
dusver betrokken worden
bij het ontwikkelen van toe
komstige ruimtevaartuigen.
„Het leveren van gespeciali
seerde diensten en produk-
ten voor de ruimtevaart"
moet zoveel mogelijk wor
den overgelaten aan parti
culiere ondernemingen,
vindt de commissie. Niet de
overheid, maar de particu
liere sector moet nagaan hoe
het best voldaan kan wor
den aan de eisen van de
ruimtevaart tegen een zo
hoog mogelijk rendement.
De NASA moet zich vol
gens de commissie concen
treren op de research en
ontwikkeling van systemen
voor gebruik op grotere af
stand van de aarde. De
NASA moet tevens zorgen
voor op afstand te bedienen
apparatuur, waarmee satel
lieten in de ruimte gerepa
reerd en bijgetankt kunnen
worden en maanrobotten.
Door Catherine Bond
KYOTERA - In een op de twee hutjes die langs de overdadig
bloeiende koffie- en bananenplantages in Kyotera in de zuide
lijk Rakai-provincie in Oeganda staan, woont wel iemand die
aan aids lijdt. In Rakai zijn er al ongeveer 2500 mensen aan deze
ziekte overleden, sinds aids hier in 1982 voor het eerst gesigna
leerd werd. Dat komt neer op één procent van de bevolking van
de provincie.
Op het eerste gezicht lijkt Kyotera een bloeiende stad. De
kiosk-achtige winkels zijn ongewoon goed bevoorraad en er zijn
verschillende moderne hotels gebouwd. De aanplakbiljetten op
de deuren van apotheken, met de tekst: „Waarschuwing - hier
advies over de aids ziekte" verraden echter het verwoestende ef
fect dat deze ziekte heeft op de gemeenschap hier.
Officiële rapporten schatten dat er per maand in Oeganda
zo'n 25 tot 30 mensen aan aids overlijden. De ziekte staat bekend
als de 'slim' (mager) ziekte, omdat een drastisch gewichtsverlies
een van de opvallendste symptomen van aids is. Het is echter
waarschijnlijk dat het werkelijke sterftecijfer nog wel wat ho
ger ligt in dit land, waar het bijhouden van medische gegevens
vaak onzorgvuldig geschiedt en de gezondheidszorg op het plat
teland nagenoeg geheel is ingestort.
Ook het aantal zelfmoorden onder aids-patiënten neemt toe.
De 25-jarige manager van een hotel in Kyotera heeft zichzelf
onlangs vergiftigd. Volgens de hotelgasten leed de man aan aids
en stond er in zijn afscheidsbrief dat hij „de vernedering, dat hij
een aids-patiënt was, niet langer kon verdragen."
Vooral mannen van tegen de dertig worden door de ziekte ge
troffen. Ze vermoeden zelf allemaal dat ze hun ziekte door sek
sueel contact gekregen hebben en ze zijn stuk oor stuk brood
mager. Een aantal patiënten lijdt aan Kaposi's sarcoom, een
vorm van huidkanker.
Verpleegsters van het Mulago-ziekenhuis in de hoofdstad
Kampala zeggen dat er dagelijks twee of drie aids-lijders wor
den opgenomen, maar dat de meesten niet langer dan een week
of zes blijven en liever terug naar huis gaan om daar te sterven.
De reden waarom juist deze provincie zo door aids getroffen
is, moet waarschijnlijk gezocht worden in de drukke smokkel
handel van het district. Kyotera heeft jarenlang met smokkelen
haar geld verdiend. Net over de grens, in de provincie Buboka in
Tanzania, komt aids ook veel voor.
Aids stak voor het eerst de kop op in de havens rond het Vic
toria Meer, waar zelfs een heel dorp door de ziekte uitgeroeid
schijnt te zijn. De bewoners zijn of gestorven, of weggetrokken,
omdat ze geloofden dat het dorp een ware infectiehaard vormde.
Een aantal welgestelde smokkelhandelaren, die niet altijd
even eerlijk aan hun rijkdom zijn gekomen, heeft aids opgelo
pen, waardoor het bijgeloof is ontstaan dat 'slim' een straf is,
een ziekte die de Tanzanianen op magische wijze over de oneer
lijke handelaren hebben uitgeroepen. Een wat aannemelijkere
verklaring is dat de handelaars hun schuld vaak 'in natura', met
seksuele gunsten, terugbetaalden.
In de landen in Oost- en Midden-Afrika komt homoseksuali
teit zelden voor. Aids wordt hier via heteroseksueel contact
doorgegeven. „Aids heeft in Oeganda een bijzonder gevoelige
bevolking getroffen, net als de homoseksuelen hier in het Wes
ten erg gevoelig blijken te zijn voor de ziekte", zegt Bob Dow-
ning van het onderzoekscentrum Porton Down in Wiltshire
(Groot-Brittannië). Hier worden 3000 bloedmonsters uit
Oeganda getest op de aanwezigheid van HTLV3 anti-li
chaampjes, die duiden op besmetting door het aids-virus.
In twaalf tot vijftien procent van de onderzochte monsters
wordt HTLV3 gevonden. De monsters zijn afkomstig van ge
zonde mannen en vrouwen die geen aids-symptomen vertonen
en in de leeftijdsgroep van 18 tot 45 jaar vallen. Dit zou betekent
dat ongeveer een half miljoen Oegandezen dragers van het aids-
visrus zijn.
Een jaar geleden kwam de ziekte alleen nog maar in het zui
den van het land voor, maar het ziet er naar uit dat het aidsvirus
zich aan het verspreiden is. De oorlog, die eind maart beëindigd
werd, kan deze verspreiding in de hand gewerkt hebben doordat
de twee legers (het ene oprukkend, het andere zich terugtrek
kend) ook in de noordelijke provincies terecht kwamen.
Ondanks de enorme omvang van het aids-probleem is het on
derzoek naar de ziekte in Oeganda maar langzaam op gang ge
komen en belemmerd door een gebrek aan financiële middeler
en een apathische houding. Onder de bevolking is de ongerust
heid de laatste tijd echter flink toegenomen en het lijkt erop da
het tij van de apathie gekeerd is. Britse inwoners van Oegandc
hebben twintigduizend gulden bijelkaar gebracht voor een eer
ste aids-kliniek in Kampala, waar bloed onderzocht kan worder
op het aidsvirus. De EG heeft ongeveer 120.000 gulden uitgetrok
ken voor nog eens twee klinieken.
Zweden zal voor beschermende kleding voor verpleegsters er
vroedvrouwen zorgen. Op dit moment zijn zelfs de simpelste ar
tikelen als rubber handschoenen onverkrijgbaar - net als con
dooms, waarvan het gebruik aangeraden wordt om een verder*
verspreiding van het virus te voorkomen.
Ruhakana Rugunda, de Oegandese minister van gezondheid
heeft verklaard dat er een betere medische voorlichting ovei
aids zal komen. De enige manier waarop aids echter een hal'
toegeroepen kan worden, is door een verandering in sociale ge
dragspatronen te bewerkstelligen. Het is echter geen gemakke
lijke taak om mensen er van te weerhouden vrij seksueel ver
keer te hebben en zoiets moet bijzonder omzichtig geschiedend
een land, waar toch al een ware aids-psychose heerst.
Copyright The Guardiar
