Eerste hulp bij
de graaf kinderdromen
erg belangrijk
^SÉJP
H. WIJNGAARDEN: MET DROMEN KUN JE IETS DOEN
IDEALEN VAN KEW GARDENS EN BURGER'S DIERENPARK
lEBEWIJS
5AN
/bezoekerk\
zijn onze
gasten
komen terug
16
LEES KORT
Kort nieuws
PCB-gehalte
in moedermelk
Honkvaste
Nederlanders
Bedreigde
roofvogels
Beenzwaaien
'Maak onder
wijs
los van onder
zoek'
STEM AUTO
ELKE EERSTE
VRIJDAG
VAN DE
MAAND
7ATERDAG 3 ME11986
:WETENSCHAP:
MET BOVAG EN
5ARANTIE
kENZINE
Energie
Aquaria
Ideaal
VOLVO
mobielbedrijf
mobielbedrijf j j 1
iet 01662-2433
Pen en potlood
Alchemisten
A79
1985
1984
1982
1980
1984
1984
Mercury b.b.-motor
fe,4-drsi 1982
[2x1979-1980
I met1978
1979
T48
Britten en Nederlanders
op de bres voor oerwoud
Mrs.
jirs.
upè.
upê.
upè...
prs
DIESEL
1984
1985
1982
1983
1984
1983
1981
1981
1983
1981
1982
1981
1981
1982
1979
1984
1982
1977
1984
1984
1984
Door Laur Crouzen
,DIT is de Begonia-familie. Enkele weken ge
leden zijn deze planten als eerste naar deze
nieuwe oerwoud-kas verhuisd. Er zijn er al
een paar die wat beter uitzien, maar er is nog
veel verbleking van blad en zonnebrand."
John Woodham, conservator van de afdeling Tropi
sche Planten van de Koninklijke Botanische Tuinen
van Kew, beter bekend als Kew Gardens langs de
Theems aan de zuidwestkant van Londen, loopt als
een bezorgde moeder heen en weer. Want nog maar
net is in Kew Gardens een van de grootste plantaar
dige verhuis-operatie begonnen in de eerbiedwaar
dige historie van de Tuinen.
Na bijna tweeëneenhalf Enkele duizenden soorten
jaar van beton storten, staal- bij elkaar, waaronder ook veel
waterplanten in zes grote
aquaria. Over ongeveer een
jaar kan het publiek -men
verwacht een miljoen bezoe
kers per jaar - een wereldreis
langs de evenaar maken en
kennis maken met platenge-
zelschappen, waarvan er
slechts enkele bekend zijn van
onze westerse vensterbank.
constructie en glaszetterswerk
is de nieuwe tropische kas van
Kew Gardens -oppervlakte
5000 vierkante meter - nu ge
reed om ingericht te worden.
In het achterste deel van de
kas is men met een kleine
dragline doende kuilen te gra
ven en wallen op te werpen
onder het glas. Maar in andere
delen van het 'huis', dat in tien
verschillende klimaten is on
derverdeeld, is er al een fraai
landschap gemaakt met be
hulp van enorme brokken
kalksteen.
icar ..Van"
GAS
Met een Britse hang naar
volledigheid wil de staf van
Kew Gardens nagenoeg alle
'warme landen'-planten in de
nieuwe kas onderdak bieden.
Een stuk tropisch moeras, een
aantal vierkante meters re
genwoud, een hoek vleeseters,
;ropische orchideeën en va-
•ens, planten en bomen uit de
lanarische Eilanden, de Na-
ibische woestijn, Madagas
car, cactussen en vetplanten
it de oude en de nieuwe we-
•eld en bovendien voldoende
ilek voor reünies van families
als de Bromelia's, de Acan
thussen, de Gesneria's en
oem maar op.
De kas zelf is van de buiten
kant gezien een opvallende
verschijning in de tuinen van
Kew. Door de speciale dakhel
ling heeft het geheel iets weg
van een langwerpige pyrami-
de, die afsteekt bij de hoog
bouw van de traditionele kas
sen. De vloer ligt ook voor het
grootste deel een meter of
meer onder het maaiveld. Al
die bouwkundige bijzonderhe
den moeten ervoor zorg dra
gen, dat met een minimum
aan energie toch een tropisch
klimaat in stand gehouden
kan worden in het winderige
en natte Engeland. Binnen is
er een speciale centrale ver
warming onder de looppaden
aangelegd en zorgen een soort
stoomdouches voor voldoende
luchtvochtigheid. Het hele
project gaat het lieve bedrag
van 18 miljoen gulden kosten.
LINKS: Een maquette van
de nog te bouwen Arnhemse
oerwoudhal.
ONDER: John Woodham
kijkt bezorgd hoe zijn plan
ten het maken na overbren
ging in de nieuwe tropische
kas van Kew Gardens bij
Londen.
RECHTS: De buitenkant
van de nieuwe tropenkas in
Kew Gardens.
Waarom doen Engelse
plantkundigen en de overheid,
die hen aan geld helpt zoveel
moeite op het voormalige bui
tenverblijf van koning George
II anno 1720?
John Woodham: „Wij zijn
hier niet bezig met het nabou
wen van een oerwoud. Wat we
doen is het ordenen van de
enorme massa aan tropische
kruidachtige planten voor het
grote publiek. Enkel en alleen
voor het publiek, want het we
tenschappelijke soorten-on
derzoek, om maar eens iets te
noemen, gebeurt in Kew in
kleinere kassen achter de
schermen, die niet voor het
publiek toegankelijk zijn. De
mensen komen dus niet in een
zo echt mogelijk oerwoud te
recht, maar in een door de
mens vooraf geordend plan-
tenlandschap, waarin vooral
de verseheidendheid aan soor
ten en vormen van alle fami
lies bewonderd kunnen wor
den. Het gaat er in de eerste
plaats om dat alle planten er
mooi en interessant uitzien; er
zit geen wetenschappelijke re
den achter."
Toch, zit een heel groot idee een ideaal. Net zo goed als er
achter de bouw-activiteiten, in Kew bloemkolen, preien,
spruiten en dikke uien op al
cohol geconserveerd zijn, zo
wil men -maar dan met le
vend materiaal- een toe
vluchtsoord zijn voor met uit
sterven bedeigde planten.
John Woodham: „In de
praktijk is het redden van be
dreigde planten, het vermeer
deren van de soorten in een
kas en het weer uitplanten op
de oorspronkelijke plaats een
zeer moeilijke zaak. Want als
er eenmaal een bepaalde
groeiplaats verloren is gegaan
door wegenaanleg, landbouw
of wat dan ook, dan is die
meestal niet meer te recon
strueren.
Toch is er nog een andere
gedachte: door de tropische
bloemenrijkdom hier aan zo
veel mogelijk mensen in het
rijke westen te laten zien, ho
pen we dat er op termijn een
veel rechtvaardiger verdeling
van welvaart over de hele we
reld komt. Want alleen daar
door kunnen het tropische re
genwoud en al die andere
groeiplaatsen gered worden.
Als de mensen in de derde we
reld het materieel beter krij
gen, hoeven ze geen roofbouw
meer te plegen op hun natuur
lijk milieu. Maar dat kan al
leen als wij iets van onze wel
vaart afstaan. En als dan het
tij gekeerd is en er een even
wicht is opgetreden, dan kun
nen instellingen als Kew Gar
dens met hun enorme reser
voirs aan levend plantenmate-
riaal gaan proberen om de
derde wereld weer groen te
maken."
Datzelfde idee koestert ook
Anton van Hooff, directeur
van Burger's Dierenpark in
Arnhem. Op 10 april jongstle
den zag hij het begin van uit
voering van een van zijn
grootste dromen, toen staats
secretaris Van Zeil de eerste
spade in de grond stak voor de
bouw van een enorme oer
woudhal op het terrein van de
Arnhemse dierentuin. Op
15.000 vierkante meter -drie
keer zo groot als de kas van
Kew - wil Van Hooff een com
pleet oerwoud echt helemaal
nabouwen compleet met zo
veel mogelijk dieren, al dan
niet in gecamoufleerde kooien.
In drie versies: het Aziatische
het Afrikaanse en het Zuida-
merikaanse regenwoud.
„Geen mens kan zich voor
stellen wat een tropisch oer
woud eigenlijk is", zegt Anton
van Hooff, ,je moet er geweest
zijn." „Verrukking alleen is
echt een zeer zwakke term om
de gevoelens van een natuur
onderzoeker uit te drukken,
die voor het eerst in een Brazi
liaans woud rond loopt",
schreef Charles Darwin in
1845 na zijn reis met het Be-
agle-schip rond de wereld.
Toch willen zowel John Wood
ham in Kew als Anton van
Hooff in Arnhem ieder op hun
eigen manier een groot stuk
van die verrukking op massa's
mensen overbrengen om daar
mee uiteindelijk het regen
woud te redden.
1980
1984
1980
INANCIERING MOGELIJK
!N OOK UW A.P.K.-KEURING
ND KEURBEDRIJF
1
ag
's-avonds
uur
19.00-20.30 uur
uur
19.00-20.30 uur
uur
19.00-20.30 uur
uur
19.00-20.30 uur
uur
19.00-20.30 uur
6 t/m 23-8-1986
Idag
's-avonds
ur
19.00-20.30 uur
ur
19.00-20.30 uur
ur
19.00-20.30 uur
ur
19.00-20.30 uur
lur
19.00-20.30 uur
jur
lur
5-1986
5-1986
5-1986
13.30-20.30 uur
13.30-20.30 uur
13.30-20.30 uur
Dromen zijn bedrog, maar
doe je het in je bed, dan vind je
pet 's morgens nog.'
Een aloude zegswijze en een
jduidelijk voorbeeld hoe laag
euwenlang dromen, knikke-
lollerij en het bouwen van
luchtkastelen tijdens de nach
telijke uren werden aangesla
gen Dromen was vervelend
Bis het een angstdroom of.
nachtmerrie betrof en fijn als
het om een mooi verhaal ging
en daar bleef het bij
Tot de Oostenrijkse psy
chiater Sigmund Freud zich
rond de eeuwwisseling met het
Verschijnsel droom ging bezig
houden in standaardwerken
pis 'Die Traumdeutung'. En
piens leerling Carl Jung de
Braad verder oppikte en ook
en faveure van zijn patiënten
net het uitleggen van dromen
in de slag ging.
Het zal waarschijnlijk te
naken hebben met de om
vangrijke vertaal-operatie
(jan het werk van Freud en
jfung in het Nederlands, dat er
Be laatste tijd opvallend veel
populair geschreven boeken
hvec het dromen verschijnen,
pe kunt iets doen met dromen.
Ze leveren heel wat informatie
liver jezelf en hoe je geeste
lijke en lichamelijk in elkaar
lit, is de boodschap van prof.
Br. H. Wijngaarden, oud-
hoogleraar in de psychologie
ban de Amsterdamse Vrije
Universiteit en nog steeds
perkzaam als therapeut,
j Hij schreef als oprechte vol
geling van Carl Jung het
Toekje 'Luisteren naar dro
pen', waarin hij heel concreet
Bat zien, dat het bespreken
|an dromen geen fantastische
ioffiedikkij kerij is, maar een
ïnnige bezigheid voor bij
voorbeeld mensen die ten ge-
folge van conflicten in stress
situaties terecht zijn gekomen,
"ovendien geeft hij een kort
verzicht over wat van weten-
(chappelijke zijde de laatste
eeuw over dromen te berde is
gebracht.
In een vertaling van Ma
rijke Reesink verscheen ver
der het bijna drie keer zo
dikke 'Wat droomt je kind?'
van de bekende Amerikaanse
psychologe Patricia Garfield.
Omgaan met dromen is ook
voor Garfield investeren in
zelfkennis. Voor kinderen
loopt een dergelijk proces na
tuurlijk via de ouders en
daarom is de opzet van Gar-
fields boek om ouders en ver
zorgers een heel praktische
gids te geven om dromende
kinderen 'op te vangen'.
Als het aan Van Wijngaar
den ligt, zou iedereen, die zegt
zich nooit dromen te kunnen
herinneren, pen en potlood op
zijn nachtkastje moeten leg
gen. En zich dan voor het sla
pen gaan inprenten na een
droom wakker te worden om
vervolgens in wakende staat
uitgebreide notities te maken.
Een echte, openhartige blik in
zijn therapeutische keuken
gunt Wijngaarden ons, als hij
woord voor woord een droom-
gesprek weergeeft.
Patricia Garfield is het
vooral om Amerikaanse kin
derdromen te doen. Zij geeft
tientallen voorbeelden van
dergelijke dromen en vertelt
erbij hoe de ouders erop in
kunnen gaan. Ook navrante,
internationale droom-trends
komen aan de orde: „Ameri
kaanse kinderen dromen veel
minder over eten dan'" kinde
ren uit India."
Volgens Patricia Garfield
bestaat de eerste hulp bij
nachtmerries en nachtelijke
angsten uit het uitgebreid ge
rust stellen van het kind:
„Blijf bij het kind. Probeer het
te omhullen, maar probeer het
niet met alle geweld vast te
De mannelijke zon en de vrouwelijke maan, de twee
kanten van de oerstof waaruit de alchemisten goud probeer
den te maken.
Als in de Sahara een zand
storm opsteekt, vinden we de
gevolgen soms op onze ramen
of op de auto voor de deur te
rug. Aan de wereldwijde in
vloed van dit angstwekkende
natuurverschijnsel wordt in
woord en beeld aandacht be
steed door het populair weten
schappelijk maandblad KIJK.
Het meinummer gaat verder
over o.m. de ruimtevaart en
het gemakkelijk te vervalsen
Nederlandse paspoort.
Tornado's - wervelwinden met
de kracht van gigantische
stofzuigers- zijn genadeloos.
Het meinummer van EOS ma
gazine schildert ze, en biedt
tevens een handige kleine
woordenlijst van meteorologi
sche rampen. Verder in EOS
o.m. voetballers die in een
Leuvens laboratorium echte
spelsituaties nadoen, de om
streden bolbliksem van Con-
vectron in Rotterdam, en aan
dacht voor Space '86: de ruim
tevaartmanifestatie in
Utrecht.
Als in parfums geen pies- en
poepluchtjes zijn verwerkt,
vinden we er niks aan. Geur
en emotie zijn sterk met elk
aar verbonden. Over wat er
zoal met onze neus samen
hangt, en over de onbewuste
invloed van geuren, schrijft
het meinummer van Psycho
logie. Het maandblad, uitgege
ven door Swets Zeitlinger,
haakt verder in op de ko-
mende verkiezingen: waarom
komt de ene politicus zoveel
beter over dan de andere?
Hoe ontstaat zure neerslag,
wat zijn de gevolgen en wat is
er tegen te doen? Een goed
overzicht geeft AO-deeltje
2112 van 18 april j.l. Een uit
gave van de Stichting IVIO
(postbus 37 Lelystad).
De Jeneverbes is terug op de
hellingen van de Sint Pieters
berg bij Maastricht, zij het
niet op Nederlands, maar Bel
gisch grondgebied. Deze met
een doorwrocht artikel aange
klede heugelijke mededeling is
tevinden in het Natuurhisto
risch Maandblad van april,
een uitgave van het Natuur
Historisch Genootschap in
Limburg. Andere onderwer
pen in het blad zijn fossiele
kreeftjes en de bodem waarop
de bandkeramische mens in
Zuid-Limburg boerde zeven
tot vijfduizend jaar geleden.
In het april-nummer van Na
tuur en Techniek geeft onder
de titel 'Uranus een mistige
planeet' astronoom dr. F. Irael
van de Leidse Sterrenwacht
een overzicht van de jongste
resultaten van de reis van
Voyager 2 langs genoemde
planeet. Verlucht met fraaie
foto's. Net zo fraai als de com
puterfoto van de komeet Hal-
ley op de omslag van N. en T.,
gemaakt door de satelliet
Giotto.
Een klaagzang in het 'National
Geographic Magazine' over de
ongebreidelde plundering van
Maya-ruines in Midden-Ame-
rika. Niettemin is er ook npg
heel wat veilig gesteld door
archeologisch onderzoek.
NGbrengt 45 pagina's over de
ontdekking en de opgraving
van de belangrijke Maya-stad
Rio Azul in Guatemala.
Clive Catchpole, dierkundige
aan de Universiteit van Lon
den vraagt zich in de New
Scientist (17 april) af hoe het
komt dat bijna alle vogels mo
nogaam zijn. Dat wil zeggen
hun leven lang als mannetje
en wijfje bij elkaar blijven. En
hoe het ondanks dat sommige
vliegende mannetjes toch lukt
om met meer wijfies te paren.
In hetzelfde nummer ook een
pleidooi om natuurrampen als
aardbevingen en vulkaanuit
barstingen op wetenschappe
lijke wijze te bestrijden.
De Biologische Raad van de
Koninklijke Academie van
Wetenschappen heeft onder de
titel 'Biologisch onderzoek
voor mens en maatschappij'
een overzicht gepubliceerd
van het bio- en biotechnolo-
gisch onderzoek in Nederland.
Aan de orde komen de chemi
sche industrie, de geneeskun
de, de landbouw en het na
tuurbeheer.
houden. Ga niet tegen het kind
in en wordt niet boos. Praat
zacht en kalmerend, ook als
het lijkt alsof het niets hoort.
Was gezicht en hals met een
warm, nat washandje.,, Gar
field geeft ook aan hoe je ach
teraf moet praten over dro
men, dat je verdwaalt, ont
voerd wordt, achtervolgd,
doodgemaakt, verlamd en wat
al niet meer. Naar haar me
ning is het goed mogelijk kin
deren aan te moedigen om
prettig te dromen.
Een derde droomproduktie
in boekvorm gaat over hoe
Carl Jung in zijn uitgebreide
werk omgaat met het gedach-
tengoed van de alchemisten.
De ijverige scheikundigen van
het eerste uur, die eeuwenlang
hebben gezocht naar de steen
der wijzen, een methode om
goud uit minder edel metaal te
maken en de kwadratuur van
de cirkel te construeren.
Nauwelijks bekend is, dat
deze duistere lieden niet alleen
roerden in vaten en retorten,
maar ook een uitgebreide
symbolenleer en een droom
uitleg erop na hielden. In 'De
Geest in de fles' doen de kli
nisch psycholoog H. van Bir-
gelen en de Jung-vertaalster
P. de Vries-Ek aan de hand
van de befaamde psychiater
uit de doeken hoe de oude
symbolen nog doorwerken in
dromen, die vandaag de dag
gedroomd worden. Uitgangs
punt daarbij is de stelling van
Jung, dat de verandering van
allerlei stoffen, waarnaar de
alchemisten streefden, ge
paard ging met een verande
ring in geestelijk opzicht. Het
boek is uitvoerig met zeer
fraaie oude gravures gestof
feerd.
Dr. H. Wijngaarden, 'Luiste
ren naar dromen', uitgeverij
Boom, Meppel, 23,-.
Patricia Garfield, 'Wat droomt
je kind?', uitgeverij Lemnis-
caat, Rotterdam, 34,50.
J.H. van Birgelen/P.E. de
Vries-Ek, 'De geest in de fles',
uitgeverij Lemniscaat, Rotter
dam, 29,50.
HET PCB-gehalte in de borst
voeding komt gemiddeld neer
op een miljoenste gewichtsdeel
van het moedermelkvet. Voor
het eerst is in ons land het
PCB-gehalte in de borstvoe
ding in het halve jaar na de
geboorte onderzocht. De resul
taten zijn onlangs bekendge
maakt door de Leidse universi
teit.
PCB's (voluit: polychloor-
bifenylen) zijn biologisch
slecht afbreekbare stoffen. We
nemen ze vooral in het voedsel
op, waarna we ze opslaan in
vetweefsel.
Hoewel de overdracht van
PCB per kilo lichaamsgewicht
gedurende de zoagtijd van de
baby terugloopt, blijft het
'aanbod' van stoffen als PCB's
hoog, vergeleken met dat van
vohvassenen. Maar voor 'harde'
uitspraken is eerst meer onder
zoek nodig, aldus de universi
teit.
NEDERLANDERS zijn over het
algemeen gehecht en gebonden
aan hun woonplaats. Die con
clusie trekken de onderzoekers
Harts en Hingstman in hun
studie 'Verhuizingen op een
rij', waarop zij 2 mei aan de
Utrechtse universiteit promo
veerden.
Jaarlijks verandert meer
dan tien procent van de Neder
landers van woonadres. Ge
middeld bewoont men in een
mensenleven vijf woningen.
De meeste adressen liggen
dicht bij elkaar. Veel mensen
blijven hun leven lang in hun
geboorteplaats wonen. 'Rijke
ren' verhuizen bijna twee keer
zo vaak, en dikwijls over lan
gere afstanden, aldus het on
derzoek.
VRIJWEL alle grote roofvogel-
soorten die vroeger in Noord
en West-Europa voorkwamen,
zijn hier nu uitgeroeid. Alleen
in Zuid-Europa is er nog een
aantal te zien- Maar hoe lang
nog?
Door de toetreding van
Groekenland en Spanje tot de
Europese Gemeenschap kun
nen deze landen namelijk op
grote schaal gaan mechanise
ren en landbouwgif gaan toe
passen. Verder gebruikt Grie
kenland EG-geld om bergge
bieden voor het toerisme (en
dus ook voor jagers) toeganke
lijk te maken. Het instellen
van reservaten in die landen is
misschien een oplossing, zo
meldt het maartnummer van
Platform, een uitgave van het
ministerie van Landbouw en
Visserij.
EEN alledaagse gewoonte:
mensen die zitten te wiebelen
of zwaaien met een been.
Franse onderzoekers hebben
vastgesteld, dat dit zwaaien
onder meer voortkomt uit
nieuwe dingen, frustrerende
situ'aties, op je plaats moeten
blijven zitten, vermoeidheid of
verveling.
Zwaaien met het been blijkt
een vorm van afreageren. Bij
onderzochte schoolkinderen
bleek de frequentie van de
hartslag te dalen tijdens het
zwaaien.
(Journal of Biological Psycho
logy)
ER moeten aparte organisaties
komen voor het onderwijs en
het wetenschappelijk onder
zoek aan de universiteiten en
hogescholen, met elk hun
eigen beheer. Dit zal zowel het
universitaire onderwijs als het
onderzoek ten goede komen.
Deze reorganisatie naar Brits
model zal op korte termijn
doorgevoerd moeten worden.
Dit bepleit het rapport van
de Raad van Advies voor het
Wetenschapsbeleid. Volgens de
raad moeten ook de toekom
stige facultaire onderzoekin
stituten aan universiteiten een
veel grotere eigen verantwoor
delijkheid krijgen