6 Wij denken met een bochtje,dat is de illusie van het goochelen
De goochelaar
en de
zwevende dame
D,
Wielrenster
Handel
Flauwgevallen
m
Zwevende vrouw
7ATERDAG 3 ME11986
VAN VELZEN
Horowitz
Spannend boek
Door Paul de Schipper
„EEN ander gaat kaarten in de kroeg
of surfen aan de zee. Nou Jan gaat
gewoon goochelen. Dat doet ie al een
poosje dus hij kan langzamerhand
wel wat". Hij wrijft wat smink op z'n
wangen, een beetje rood, een beetje
rouge, kijkt in de spiegel, voert even
een woordeloze dialoog met z'n witte
duif, zegt dan: „Weet je het is ont
staan uit een drang om mensen te
plezieren, thuis bij een verjaardags
feestje achter de tafel".
Ze zitten in de kleedkamer van het
Zuidlandtheater in Terneuzen. Zo juist
zijn ze binnengekomen langs de achterin
gang van de schouwburg, sjouwend met
koffers, goochel-attributen en nog wat mi
nimale decorstukken. Niks felle lampen,
geen bühne-personeel; een entree in het
donker via de grote metalen deuren. Geen
glitter, gewoon zeulen.
Hij smeert wat poeder op het kale
hoofd. „Hier valt het nog mee, maar in het
gemiddeld verenigingsgebouw is de ont
vangst verschrikkelijk. Ze kijken je aan of
ze zeggen willen: wat kom je hier eigenlijk
doen. Ze zien iets op tv en dan zeggen ze
hé: Dat moeten we hebben voor ons perso-
neelsavondje. Ze vergeten dat die grote
jongens twintig man nodig hebben om al
les op te bouwen. Wij moeten vaak zelf een
toneeltje bouwen en dan na het optreden
de boel weer opruimen. Kortom de meeste
mensen weten niet wat show is".
Weer speelt hij even met z'n duif, aait de
kop en zegt op presentatie-toon: „Ik ben
Jodocus de Duif, aangenaam Vraagt
vervolgens: „Heb je wel eens een duif on
der hypnose gezien.nee? Alsjeblieft!"
Hij kijkt even, maakt met de andere hand
een snel gebaar over het duivenlijf en kijk,
daar ligt Jodocus met gestrekte pootjes
naast de hoge hoed.
Z'n assistente Helen Keijmel uit Bres-
kens zit één spiegel verder. Ze is de assis
tente, nu al weer drie jaar lang. Ooit goo
chelde ze met de pedalen. In het peloton
van dames-wielrenners trad ze niet onver
dienstelijk op naast grootheden als Keetie
en Bella Hage. Nu is ze een moeder met
kinderen, maar ze verzorgt ook de levende
goochel-have: witte duiven en konijntjes.
„Ja en al het materiaal poetsen, schoenen,
pakken schoonhouden. Dat is ontzettend
veel werk, want alles moet blinken. Goo
chelen is nu eenmaal show, dan moet je
geen doffe slechtzitende jurk dragen".
Ze vertelt hoe ze vroeger op haar knieën
bij de tv zat als Fred Kaps optrad: „Ik heb
het altijd prachtig gevonden en ik pro
beerde ook altijd zelf te goochelen".
Bij de hoed knippert Jodocus. Hij keert
terug van een kort verblijf in de duivenhe-
mel. Ook Magic Harry en Helen zijn klaar
om 'op te gaan'. Het mag dan slechts een
repetitie betreffen, dat wil niet zeggen dat
de voorbereidingen minder serieus zijn.
Magic Harry begon met goochelen als
hobby: „Die periode is nu voorbij, het is
een stuk professioneler geworden. Je moet
wel, de mensen verwachten niet anders
van je. Vroeger nam je genoegen met een
versteld begrafenispak. Nu wordt alles op
Heten is onder hypnose. Ze verstart ter plekke. Haar arm valt slap langs haar lichaam.
maat gemaakt".
Nieuwe trucs worden bedacht en uitge
voerd door 's werelds top-goöchelaars. Ze
presenteren hun nieuwe vondsten op tele
visie en tijdens 'magische congressen'. Op
deze bijeenkomsten ontstaat vaak een le
vendige handel in trucs. Jan Dieleman:
„Dikwijls zie ik trucs op congressen. Je
koopt ze of maakt ze na en past ze aan,
verbeteren hè, da's legaal. Als gewone goo
chelaar moet je je trucs wel kopen. Je moet
alleen uitkijken wat je koopt. Een paar
jaar geleden had ik flink geld gespendeerd
aan de zestiendobbelstenenkast. Ik sta
tijdens een feestje op het podium om die
truc te doen roept er iemand: Die he-
ben we al gezien. Bleek dat Tommy Coo
per 'm een avond eerder op tv had gedaan
en bovendien ha die nog laten zien hoe het
werkte. Dan voel je je wel vernaggeld, als
goochelaar moet je nooit een truc uitleg
gen, want dan is ie niks meer waard".
„De handel, da's een wereld waarin
bedragen om gaan van tien tot tienduizend
gulden. Waarom dat zo duur is? Neem nou
het doorzagen van mensen. Daar heb je
Is het nou echt, of is het nepHet raadselachtige antwoord van Magic John: „Ze zweeft niet,
maar ze zweeft wel, zo simpel is dat".
„Hier valt het nog mee, maar m het gemiddeld verenigingsgebouw is de ontvangst
verschrikkelijk. Ze kijken je aan of ze zeggen willen: wat kom je hier eigenlijk doen.
zo'n kast voor nodig. Als je dat niet duur
houdt loopt straks iedereen er mee. Moet
je eens kijken wat een werk de chirurgen
krijgen".
„Er zijn ook wel mensen die proberen
uit vinden hoe je iets doet. Normaal zie je
geen toneelknecht, maar als je iets leuks
hebt gedaan, dan zitten er plotseling een
heleboel mensen achter de decors met een
schuin oogje te kijken of ze komen gewoon
achter je staan. Als goochelaar moet je dat,
soort gesnuffel nooit toelaten".
Vrouwen doorzagen heeft Jan ook ge
daan, maar zegt hij: „Daar ben ik mee ge
stopt. Ik trad een keer op bij een bruiloft
Heb je wel eens een duif onder hypnose gezien
nee? A Isjeblieft!
- foto's de stem/corj. de boer
en ik had geen assistente dus ik vroeg
iemand uit de zaal om op de zaagtafel te
gaan liggen. Toen viel het bruidje flauw.
Er moest een dokter bijkomen en heeft
drie kwartier er ze wee een beetje bij de
tijd was. Dat doorzagen van vrouwen be
rust op showhypnose, maar toen dacht ik
dat ik echt gehypnotiseerd had en daarom
ben ik er mee opgehouden".
Sprekend over goochelen in het alge
meen zegt Jan Dieleman: „Normale men
sen denken vrij rechtlijnig. Wij denken met
een bochtje, dat is de illusie van het goo
chelen".
Er zijn drie vormen van goochelen. Al
lereerst het algemeen goochelen: konijntjes
uit de hoed halen en een duif wegstoppen
in een zakdoek. Dan is er de illusie: het
doen zweven of laten verdwijnen van men
sen. De manipulatie houdt zich als derde
vorm vooral bezig met vingervlugge trucs.
De manipulerende goochelaar is de man
met de wijde jas en de grote duimen. Flit
send snel ritselt hij met kaarten of met
pingpongballetjes.
En dan nu dames en heren, hooggeëerd
publiek: De zwevende vrouw. Ze staat
slechts op een krukje, draagt een lange
blauwe jurk. Magic John maakt wat brede
armzwaaien. Het is de entree van de echte
showman en de glamour van de entertai
ner.
Jan Dieleman is een van de velen die het
vak geleerd hebben op bruiloften, partijen
en personeelsfeestjes. Hij onderscheidt
zich daarin niet van de goochelcollega's el
ders in het land. Uit liefde voor het vak
zijn ze uitgestegen boven het platte dorps-
vermaak.
Uit een speaker klinkt muziek van En-
nio Morricone. Magic Harry manipuleert
wat met twee zilverkleurig stokken, maakt
een paar bezwerende gebaren en brengt
daarmee Helen onder hypnose. Ze verstart
ter plekke, net zoals daarstraks de duif Jo
docus. Een arm valt slap langs haar li
chaam. Magic John klikt even met de dui
men, geen reactie. Helen is in een andere
wereld. De zilveren glitter van haar jurk
schittert in de spots. Spanning in de zaal!
Dan, heel voorzichtig, trekt Jan het krukje
onder haar voeten weg. Daar zweeft een
vrouw boven de kaalgesleten planken van
de bühne.
Hoe kan dat? Waar zit de truc? Een on
zichtbaar touw? Toch maar stiekem even
achterom lopen Nee, niet doen. Een
mens wil zich nu eenmaal wel eens geraffi
neerd laten beduvelen. Goochelen is een
show van illusies, het uitbuiten van de
leemte in de coördinatie tussen waarne
ming en de rede. Je laten vermaken via je
eigen zwarte gat in de bovenkamer. Toege
geven, je bent een slimme jongen als je
daar geld aan kan verdienen.
Maar hoe zit het nou met de vrouw die
de zwaartekracht ontstijgt? Magic John
maakt een snelle beweging, zet het krukje
weer onder de voeten van Helen. Ze knip
pert even met de ogen tegen het licht. Ze is
weer van de aarde. Was het nou echt, of
was het nep? Het raadselachtige antwoord
van Magic John: „Ze zweefde niet, maar
ze zweefde wel, zo simpel is dat".
De vrouw op een hoger plan, I v 1
"e vrouw op een hoger plan,
zwevend, los van aanrecht en al wat
aards is. Geen feministenclub die het
voor elkaar krijgt. Jan Dieleman wel,
want Jan is goochelaar. Hij laat de
vrouwen zweven en de duiven dromen.
Hij manipuleert met verbeelding en
optisch bewustzijn. Een goochelaar uit
Terneuzen en assistente. Jan Dieleman
hoe doe je dat? Is het magie uit de
polder of een Duo Leugen en Bedrog.
Een onthullend kijkje in de wereld van
het goochelen: de gouden handel in
trucs en waarom een chirurg nooit met
een zaag gefileerde dames op z'n
operatie-tafel krijgt. Hokus Pokus
Pilatus Pas, ik wou, ik wou dat ik...nou
ja vooruit...hoofdredacteur was!
Dames en heren, hooggeerd
publiekattentie voor Magic John
and Helen
De concertvleugel van
Vladimir Horowitz,
een Steinway die
voor ongeveer een ton kan wor
den gekocht, bestaat uit 12.000
onderdelen. Voor elk optreden
van de grootste pianist onder
de grootmeesters die Arthur
Rubinstein hebben overleefd,
wordt het meubelstuk uit een
raam van zijn appartement in
New York getakeld en verzorgd
als een raceauto voor een
Grand Prix.
Ter gelegenheid van zijn be
zoek aan Moskou, meer dan
zestig jaar na zijn vertrek uit de
Sowjet Unie, werd de vleugel
volledig uit elkaar gehaald. Alle
onderdelen werden getest en
doorgelicht en als „diploma
tieke post" werd het instrument
naar Moskou gevlogen. Horo
witz, die 81 jaar is en die meer
dan een halve eeuw getrouwd is
met Wanda Toscanirti, dochter
van de muzikale vulkaan, geeft
zijn concerten uitsluitend op
zondag en ze beginnen altijd
om vier uur.
Zijn honoraria zijn niet on
aanzienlijk: volgens „Time"
kunnen ze oplopen tot een half
miljoen dollar per optreden.
Voor minder dan 100.000 dol
lar kan hij niet worden geboekt.
Er moet ook, waar hij ook is,
verse zeetong worden ingevlo
gen, want dat is een vast onder
deel van zijn dagelijks menu.
Degenen onder u die leven vol
gens de klassieke wijsheid dat
men met zuinigheid en vlijt hui
zen als kastelen bouwt, moeten
de meester die ingevlogen tong
niet euvel duiden. Als vorst on
der de musici mag hij ook als
een vorst dineren.
Misschien heeft u hem op de
televisie bezig gezien. Horowitz
is een tovenaar. Meer dan zes
tig jaar geleden verliet hij de
stad Kiev. Zijn einddoel was
Amerika. Zijn optreden ia
Moskou was zo fenomenaal dal
er heel wat tranen zijn gevloeid
en de grote violist Isaac Stern
hem opbelde om hem te vertel
len dat hij aan de televisie had
zitten wenen.
Het verhaal dat „Time" aan
Horowitz wijdt bevat een inte
ressante bijkomstigheid. Jour
nalisten die er moeite mee heb
ben een niet zelden zelf be-
dachte karakteristieke uit-1
spraak aan een herkenbare
bron te koppelen, hadden vroe
ger altijd wel een spraakzame
taxichauffeur achter de hand.
Die taxichauffeur, die zorge
loos behoorde te rijden, is een
vadsig cliché geworden en „Ti
me" introduceert een nieuwe
variant: Joeri, een soldaat die
op weg is naar Afghanistan en
die op de valreep nog een eer
bewijs wil brengen aan Horo
witz.
Wanda wordt door Vladimir
Horowitz altijd voorgesteld als
„Mijn vrouw Wanda, de doch
ter van Toscanini, weet u" en
hij deed zulks ook in het Witte
Huis, waar president Reagan
hen ontving. Horowitz sprak de
president bemoedigend toe en'
Wanda had, als waarachtige!
dochter van de vulkaan, enorm
de schurft in omdat Nancy
Reagan er niet was en omdat ze
niet netjes via de voordeur het
Witte Huis mochten betreden,
maar via een soort veiligheids-
sluis in een aanpalend gebouw,
dat ooit heeft dienst gedaan als
ministerie van buitenlandse za
ken.
Wanda mopperde over „del
personeelsingang" en toen haar
gevraagd werd hoe haar verblijf
in de Amerikaanse hoofdstaf
wat kon worden opgevrolijkt
riep ze dat zulks mogelijk was!
door haar onmiddellijk naar!
New York te laten vliegen. Zij
onthulde dat wijlen haar vaderj
haar reeds voor overheidsdkj
naren had gewaarschuwd. Het
zijn „stunks" zo zei Wanda me
een eigenbouw-woord dat zo
wel in het Engels als het Neder
lands „stinkers" betekent. Zi]
maakte in ieder geval duidelijk]
dat kunst ver verheven is bovei|
de politiek. Wanda heeft
positieve eigenschappen van i<\
tijgerin. Drie en vijftig jaar
leden veroverde Horowitz h
hart met mazurka's van Choj
pin.
Kapelaan Pint Froger geportretteeA
eind van de jaren zeventig. Gedil
Tweede Wereldoorlog was hij de
kracht van een merkwaardige macht
verzet, spionage en bovenal, hulp
magere stadskinderen.
- fotodestem/jöh|
it is het verhaal van Will
Egbert (Pim) Froger opgetekl
de mond van zes mensen. Pirf
Froger was tijdens de oorlog I
kapelaan in het dorpje Heerll
I de gemeente Wouw. Tijdens
oorlog onderscheidde hij ziel
zijn zorg voor de ondervoedd
jeugd uit de Randstad op de
'vakantie'-boerderij Nieuw
Moerbeek, zijn hulp aan
onderduikers en zijn spionagj
de geallieerden.
Frans Vos uit Heerle is sin J
met tussenpozen bezig gewed
het bijeen zoeken van materij
over deze opmerkelijke kapel
Dankzij zijn hulp konden vijl
I van de Moerbeek-groep bij el
gebracht worden om over Hei
en in het bijzonder kapelaan
Froger, tijdens de bezetting t]
praten. Die vijf zijn Jan van
Nassau, Jan Haarhuis, Jan va
Pluijm, Toon van Oers en Fr:
Froger, de broer van de kapej
Mevrouw H. van Roosmalen!
vanaf de zomer van 1941 cat/
zeg maar maatschappelijk wd
in Heerle. Ook haar belevenis
werden in het verhaal verwerl
'Een duizendpoot', een 'diep
mens', een 'bron van inspiratl
allemaal kwalificaties die Frd
worden toebedacht door meij
die hem gekend hebben. En 1
enige legende-vorming na vet]
jaar onvermijdbaar zijn, Frog
was, om Joh.C. Kievit te spre
'een bijzonder mens, en dat v
Een kapelaan in oorlogstijd.
Door Theo Giele
„Een stralende dag", he
zich. „Het was de eerste
toen ik en mijn collega ij
Heerle, Hèrel zeggen ze f
kwamen. Een nieuwe kan
aan het huis in Breda om f
chisten gevraagd. Heerle j
bezettingsjaren een
waar nog in veel gezinij
werd geleden. Wij mc
maatschappelijk werk op]
ten."
Mevrouw H. van Roosmal
zich nog over de ontvangst f
catechisten ten deel viel. „Wa
bij de pastorie. De kapelaal
een weerlicht naar beneden. 1
van de trap vallen en voor w|
waren we aan het werk geza
dat u aan vijf uur slaap ga
meer slaap ik ook niet', wal
zijn eerste woorden. Pas n|
uur, 's avonds, begon hij zie
maken over ons onderdak." 1
De kapelaan, waarover mL
Roosmalen het heeft, is Wil
naam: Pim) Froger. Zoon val
raai, geboren in Utrecht
1905, opgegroeid in Breda,
Oosterhout op 10 april 1980.
De wervelwind Froger, did
techisten in de pastorie
woedde al sinds januari van,
oorlogsjaar in het dorp. Frol
maatschappelijk werk op en f
telijke parochiewerk over v!
pastoor Moors. Maar er wasL
over mevrouw Van Roosmal
gaan verbazen. Hoewel de kl
met buitengewone inzet wijl
parochiewerk, was dit niet hl
merkelijke werk dat de kapJ
de bezettingsjaren verrichttl
Froger was de drijvende kra|
merkwaardige machinerie
spionage en bovenal, hulp aa
gere stadskinderen.
De herinneringen aan da
Froger en zijn discipelen]
schrijven als hoofdstukken J
nend jongensboek. Hoofdsti
van de samenhang, of lievef
verklaring, niet altijd even 1
vmden is. "Het verhaal
oorlog, in de katholieke
„Zijn leven laat zich
weinig woorden:
staat te lezen op het
lem Egbert Froger. Toch le