De kracht van een boodschap
Stem/ Intomart-enquête kernenergie/Tsjernobyl
even..L
UITBLAZEN
Overlast bi
verkeerscc
wordt Uinli
Buiten
zitten
ZELFBEWUST CDA GELOOFT WEER IN TOEKOMST
OM MILIB
DE STEM CO!
Uitstel, meer
WIM KOCK
ZATERDAG 3 ME11986
ACHTERGROND5
Minder anti
STEMI
1986
verkiezingen
tweede kamer
Kwaliteit
Appèl
Meer tegenstanders
Vrees
Vertrouwen
Meerderheid voor
ZATERDAG 3 ME11986
Nederland krijgt
165 miljoen uit
I Europees Fonds
UITGEREKEND in
de week waarin het
onschuldige, zo
merse cliché stralende he
mel een sinistere bijbete
kenis krijgt, is het zover.
Een wolkeloze hemel, een
wereld vol zon en een
bijna zomerse tempera
tuur. Voor het eerst sinds
maanden kunnen we weer bui
ten zitten. We hebben er dit
jaar lang op moeten wachten.
Op koninginnedag was ik op
verjaardagsvisite (niet i 'j
koningin) en dronk ik m'n eer
ste pilsje buiten. Een beugel
flesje Grolsch, een statusbiertje
vandaag de dag, lees ik, vooral
populair in kringen va yup
pies (van young urban profes..io
nals, vrij vertaald: jonge, goed
opgeleide carrièremakers).
We zaten lekker buiten. De
vrouwen wilden het liefst met
het gezicht naar de zon gekeerd
zitten, zodat wij mannen, met
ouderwetse hoffelijkheid, het
bruin worden maar een dag uit
stelden. Van zo'n eerste zo
merse dag fleuren mensen zich-
baar op. Zelf voelde ik me ook
bijna herboren. Het gesprek
ging gelukkig niet over het
nieuws van de dag maar kab
belde van anecdote naar anec
dote.
Vierentwintig uur later za
ten we weer buiten op ons
eigen terras achter het huis, ik
nu ook met m'n gezicht naar de
zon. Naast ons, achter een haag
van al flink uitlopende kamper-
foeli, hoorde ik een stoel over
het plaveisel schrapen. Daar
zat ook iemand buiten. De
buurvrouw waarschijnlijk. Op
een trof me de gedachte hoe
zeer dat hedendaagse buitenzit-
ten verschilt van het vroegere.
In mijn jeugd zaten de mensen
op straat. Als je op een zomer
avond door het dorp fietste
moest je wel honderd keer
groeten beantwoorden. Veel
mensen zaten in groepjes bij
elkaar te 'buurten'. Maar af en
toe zag je ook wel een wat
ouder echtpaar zitten. Stilletjes
naast elkaar, niet roepend maar
knikkend naar de fietsende
voorbijganger.
Je had verschillende manie
ren van zitten. Om te beginnen
was het meubilair toen nog wat
eenvoudiger van vorm. Rechte
houten stoelen met smalle
rugleuningen. Een stoere zit
was die waarbij men de stoel op
de twee achterpoten het hellen,
zó ver dat men net niet onder
uitging. Heel vlot stond het om
schrijlings en achterstevoren op
de stoel te gaan zitten zodat
men met de kin kon leunen op
de over de rugleuning gevou
wen armen. Deze zit trof je
vooral aan bij in een kring of in
twee rijtjes tegenover elkaar zit
tende buren. Bij ons thuis gold
dit als een ordinaire manier van
zitten. Daar was zo'n stoel niet
voor gemaakt.
Voor vrouwen bestond er
maar één fatsoenhjke zit. Ge
woon rechtop, de voeten op de
grond en de knieën tegen elk
aar of, als er een aardappel
mandje op schoot moest, losjes
naar buiten leunend in de rok.
Die was er lang genoeg voor.
Veel vrouwen benutten de g
tijd om alvast de aardappelen
voor de volgende dag te schil
len, sokken te stoppen of te
breien. De mannen buurtten
over politiek en sport, over de
pastoor en de bazen, over van
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinf
alles en nog wat en ongetwij
feld werd er ook aardig wat ge
roddeld.
Vandaag zitten we allemaal
op ons eigen vierkantje, onze
privacy beschut door haag of
muur. Veertig jaar geleden von-
'..ii de mensen hun tuinhagen
juist hinderhjk omdat ze het
b ïrten bemoeihjkten. Daarom
gi .gen ze op straat zitten.
Buurten en kuieren waren veel
en graag bedreven sociale kun
sten. Kuierend keurde je de pas
geverfde deur van de buurman.
Je informeerde hoe de sla erbij
stond en bewonderde een pas
geboren baby in een wagen.
Het klinkt idyllisch, maar de
kuieraar merkte het natuurlijk
ook op wanneer ergens de vi
trages lang niet gewassen waren
of een tuinhek nóg niet was ge
repareerd.
In dat televisieloze tijdperk
was buurten een belangrijk
middel om bij te blijven. Niet
dat de mensen toen meer wis
ten dan nu. Ze hadden elkaar
alleen meer te vertellen. Onge
twijfeld weten de mensen van
vandaag meer dan die buurters
van veertig jaar geleden, maar
door de televisie weten ze ook
allemaal hetzelfde, zodat er niet
meer zoveel te vertellen is.
Zoals ik erover schrijf lijkt
het misschien dat ik met heim
wee terugzie naar die tijd. Ik
moet toegeven: de herinnering
eraan is inderdaad wat vertede
rend, maar ik kan me absoluut
niet voorstellen dat ik nu nog
met de buren op straat zou wil
len gaan zitten, zelfs niet op het
gazon van de voortuin. En we
kunnen toch heel goed met elk
aar opschieten. Nu is de straat
ook niet meer wat ze was. In
die goeie ouwe tijd waarvan ik
spreek had je bijna geen auto's.
Zelfs.de bromfiets moest nog
komen. Passanten waren te
voet of op de fiets. Wie kuiert
er nog vandaag de dag, behalve
om de hond uit te laten?
Laat mij dus maar rustig
zitten op m'n eigen vierkantje,
beschut door haag en muur.
Als ik de buren wat te vertellen
heb, loop ik wel naar ze toe.
Die buurtende gemeenschap op
straat, met haar sociale con
trole was even bemoeizuchtig
als warm. Tegenwoordig hoor
je weer de roep naar meer so
ciale controle, maar ik heb nog
meegemaakt dat de sociologen
'het dorp' verketterden. Juist
vanwege de sociale controle.
Dat is amper 20 jaar geleden.
Omdat ik na het weekeinde
enige dagen op reis moet, zal
deze rubriek pas eind volgende
week weer verschijnen.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda,
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alleen abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 M8 Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres; Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1per maand,
J 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag.van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18 30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnlfrplatioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 2
Door Frans Boogaard
DEN HAAG - „Weet je
dat ik er zelf nooit over
in gezeten heb? Ik heb
van het begin af gewe
ten dat het CDA weer
terug zou komen. Dat
was voor mij volstrekt
logisch. Eerst, kort na de
fusie, hebben we een
flinke discussie over de
grondslag gehad. Maar
daar zijn we nu uit. En
nu straalt het CDA een
helderheid uit, waarop
PvdA en VVD denk ik
soms best jaloers zijn."
Onderwijsminister Deet-
man, hoogste CHU'er op de
lijst, klinkt zelfverzekerd als
een yuppie. Maar hij niet al
leen. Want na een periode
waarin de kranten zich
uiterst somber over de toe
komst van de georganiseerde
christen-democratie uitlie
ten, is het zelfbewustzijn te
rug.
En is er, dankzij de popu
lariteit van Lubbers, zelfs
weer groei in het kiezers- èn
ledenbestand.
De vroegere WD-leider
Wiegel stelde het kort gele
den tijdens èen van zijn
spreekbeurten niet zonder
leedvermaak vast: „In '67
had de KVP nog 42 Kamerze
tels, de christendemocrati
sche partijen samen hadden
er zeventig. In twintig jaar
tijd zijn ze daar maar liefst
één derde van kwijtgeraakt."
„Als je die lijn doortrekt,"
beaamt de directeur van het
CDA-wetenschappelijk bu
reau, drs. Arie Oostlander,
„zou het inderdaad over
veertig jaar ver met ons ge
beurd zijn. Maar de realiteit
is anders. Ik stel vast, en dat
is voor iedereen controleer
baar, dat het aantal mensen
dat positief staat tegenover
katholieke en protestantse
instellingen, scholen en ook
tegenover de partij, weer toe
neemt. Het besef dus dat de
samenleving het voor een
deel toch moet hebben van
christelijke inspiratie.
Maar daar komen nog een
paar dingen bij. In de eerste
plaats dat de buitenkerkelij
ken niet meer zo fervent 'an
ti' zijn als vroeger. En in de
tweede plaats dat veel jonge
ren, van wie de ouders zich
van de kerk èn van de con
fessionele partijen hebben
afgewend, zich toch weer
aangesproken voelen door de
uitgangspunten van de chris
tendemocratische politiek.
Het bewijst mijn stelling dat
het christendom op zich niet
iets is dat een verdwijnend
karakter heeft, zoals som
mige statistici wel hebben
beweerd. En bovendien: ver
geet niet dat we al tweedui
zendjaar bestaan!"
Hans Huibers (25), voorzit
ter van het Christen-Demo
cratisch Jongeren Appèl
(CDJA), bevestigt de toe
stroom van jongeren zonder
voorbehoud: „Door de maxi
mum-leeftijd van 30 jaar ra
ken we per jaar zo'n twee
honderd leden kwijt, maar
dat wordt nu méér dan aan
gevuld. Vorig jaar zijn we
zelfs 15 gegroeid. Dat is een
enorm verschil met vijf jaar
geleden. Toen werd je voor
gek verklaard als je als jon
gere aan politiek deed, en al
helemaal als je dat binnen
het CDA deed. Nu is er in de
hele samenleving een ten
dens te onderkennen van: ik
wil christen zijn en als chris
ten leven. Het heeft ook te
maken met de leefwijze. Men
heeft de overmatig grote rol
van de overheid en het indi
vidu afgezworen."
Huibers erkent dat veel
nieuwe leden („vaak tussen
de 16 en 22, veel meisjes")
binnenkomen op de popula
riteit van Lubbers en meer
algemeen de attractiviteit
van 'the winner'; „Maar dat
lossen we op met vormings
werk. Ook die leden brengen
we de beginselen van onze
Het CDA (Christen Democratisch Appèl, 130.000 leden) werd
opgericht op 11 oktober 1980. Het fusiecongres van die dag
maakte een eind aan het zelfstandig bestaan van de KVP
(1945, opvolgster van de R.K. Staatspartij), de ARP (1879) en
CHU (1908).
Namen die nog steeds tot de verbeelding spreken, zijn die van
Groen van Prinsterer en Kuyper, wegbereider en oprichter
van de AR, van De Savornin Lohman, onder wiens leiding de
CHU (overwegend hervormd) zich in 1908 van de door
gereformeerden gedomineerde AR afsplitste, en van
Schaepman, die aan de wieg stond van de R.K. Staatspartij.
Uit een recenter verleden zijn te noemen Steenkamp en Van
Agt, geestelijk vader het CDA en premier van de eerste CDA-
kabinetten, en de huidige CDA-premier Lubbers.
De 'bloedgroepen' binnen het CDA gaan momenteel in snel
tempo in het grotere geheel op. Volgens recente cijfers van
het partijbureau bestaat nu al bijna de helft van het
ledenbestand uit mensen, die geen lid van één van de drie
oude partijen zijn geweest.
drs. Ruud Lubbers
drs. Wim Deetman
partij bij," aldus de CDJA-
voorzitter met nauwelijks
verholen apostolische zen
dingsdrang.
Oostlander - „zelfs VN
schreef kort geleden dat wij
van alle partijen het meest
nadrukkelijk bezig zijn met
ideologische vernieuwing" -
ziet de hervonden duidelijk
heid van het CDA in beleid
èn positiebepaling als voor
naamste oorzaak van de pu
blieke waardering. „Ik denk
dat we veel beter dan een
paar jaar geleden weten wat
we willen. Maar daar zijn
dan ook jaren van studie aan
voorafgegaan. Ik was zelf
vóór de fusie al bezig met het
rapport 'Grondslag en poli
tiek handelen', kort daarop
met 'Gespreide verantwoor
delijkheid', een notitie over
de economie. En ere wie ere
toekomt: het aantal besluiten
dat het kabinet-Lubbers ge
nomen heeft, is natuurlijk
adembenemend. Het is zijn
kracht, na Van Agt die
vooral een personalistisch
denker was, de nadruk te
leggen op verandering van de
maatschappelijke structu
ren."
Brokx, oud-KVP-politicus
en nu staatssecretaris van
Volkshuisvesting, schrijft de
herwonnen vitaliteit van het
CDA toe aan de kwaliteit van
het beleid en het realiteitsge
halte van de beleidsvoorne
mens van het CDA. Het feit
dat Lubbers-I het eerste ka
binet is dat aan het eind van
de rit een deugdelijke boek
houding nalaat, is voor hem
een overtuigend bewijs. „Ik
begrijp best dat de PvdA dat
slecht kan plaatsen, maar het
is niet anders. Ik zie het op
mijn eigen terrein, de volks
huisvesting, maar ook op tal
van andere terreinen: de so
ciale zekerheid, het macro-
economisch beleid. Den Uyl
en Kok wekken de indruk
mr. Gerrit Brokx
dat alles gerepareerd wordt
zodra zij aan de macht ko
men. Onzin, natuurlijk - en
niet vol te houden. Toen ik in
'83 en '84 de individuele
huursubsidie aanpakte,
schreeuwde de PvdA moord
en brand en zat Amicitia vol
woonlastencomité's. Maar in
de Tweede Kamer heeft de
PvdA geruisloos ingestemd
met een wettelijke inperking
van de individuele huursub
sidie. Op het terrein van de
sociale zekerheid is het niet
veel anders. Vorige week nog
zat ik in een forum met Wölt-
gens, de financieel specialist
van de PvdA. Ik heb hem
toen voorgerekend: 2% eco
nomische groei, dat levert
16 miljard op. En er is nu
een tekort van 13 miljard.
Waar moet dan het terug
draaien van de stelselherzie
ning van worden betaald? Op
zulke vragen krijg je bij de
PvdA geen antwoord."
Deetman: „De PvdA roept
steeds: wij herstellen die so
ciale zekerheid, alleen niet
nü, maar als het weer goed
gaat, als de economische
groei groter wordt. Ja, tegen
die tijd wil ik het óók. Maar
daarmee geef je geen helder
antwoord op de vragen van
nu."
Brokx: „De grootste uitda
ging naar de toekomst is dat
we als CDA kunnen blijven
rekenen op de linkerkant van
ons electoraat, de uitkerings
gerechtigde, de WAO'er. Hun
aanwezigheid in onze partij
is voor mij een soort toets
steen voor de kwaliteit van
het CDA-beleid. Maar ik wil
die kiezers niet paaien met
onrealistische beloften, zoals
de PvdA dat doet. En als ik
dan Den Uyl hoor over het
CDA-beleid... Ik zeg dan
maar: het zijn nooit de
slechtste vruchten, waaraan
de wespen knagen."
Beleid, zeggen dus Deet
man en Brokx, en: duidelijk
heid daarin. Een hervonden
dr. Sytze Faber
religieus besef, een her
nieuwde christelijke inspira
tie, vinden Oostlander en
Huibers.
En Lubbers zelf? Zijn op
vattingen reiken veel verder,
houden naar de toekomst toe
ook het bereik in naar een ze
ker potentieel veel omvang
rijker electoraat. Onderweg
naar zijn zoveelste politieke
spreekbeurt, gaat hij er eens
goed voor zitten: dat de poli
tiek er toch vooral is om het
veranderingsproces in de sa
menleving, de verhouding
tussen overheid en samenle
ving, te beïnvloeden. Dat dat
gebeurt vanuit ideologische
uitgangspunten. Maar dat
vanuit de aldus bepaalde ge
gevenheden veel mogelijk
blijft.
En dan, plotseling heel
concreet: „Mijn stelling is dat
een heleboel elementen uit de
geschiedenis van de christe
lijke beschaving ons land
kenmerken, het hebben ge
maakt tot wat het nu is. En
mijn invulling van christen
democratische politiek is dan
ook, met die verworvenheden
te werken. Die invulling is
bewust veel ruimer dan wat
anderen onder christelijke of
confessionele politiek ver
staan. Het thema waar ik nu
steeds op hamer, het bood
schap hebben aan elkaar,
komt er rechtstreeks uit
voort. Datzelfde thema zou
verzonnen kunnen zijn door
socialisten of liberalen, maar
wij dragen het avond aan
avond uit. En alles zit erin:
de sociale dimensie, de zorg
zaamheid, het rentmeester
schap; de zor^ voor het land,
voor het behoud van de wel
vaart, de culturele compo
nent."
De CD A-lijsttrekker
maakt duidelijk dat een ge
regelde kerkgang geen voor
waarde is, geen garantie voor
een hoog gehalte van chris
tendemocratische politiek;
- FOTO'S DE STEM JOHAN VAN GURP
dat het er zeker voor een po
liticus veel meer op aankomt
de waarden van het christen
dom en de christelijke be
schaving over te dragen op
en levend te houden voor
nieuwe generaties. „En daar
moet je steeds aan werken,
want het komt niet vanzelf.
Maar het is wel de diepere
achtergrond dat we nu in ons
beleid hebben geprobeerd re
kening te houden met de po
sitie van de langdurig werk
lozen, de jongeren, in het al
gemeen de drop-outs."
Een ander kenmerk is vol
gens Lubbers de zonder twij
fel nationaler aanpak van
het CDA, of zoals hij zelf zegt
de 'verhoudingsgewijs grote
aandacht voor het nationale
aspect'. „En dat komt neer op
een afwijzing van de tweede
ling. Kijk, ik vecht natuurlijk
voor de christen-democratie,
daar sta ik voor en vanuit die
houding voer ik oppositie te
gen de PvdA. Maar niet zoals
de liberalen dat doen, als ze
zeggen dat het béste beleid
dat is waaraan de socialisten
niet deelnemen. Zo'n zelfde
tendens bespeur ik bij Den
Uyl, als hij publiek de bete
kenis van christelijke orga
nisaties voor de maatschap
pij sterk, te sterk relativeert
en zelfs verdacht maakt. Ik
vind: we moeten het met elk
aar doen en met respect voor
ieders verdiensten."
Minder dan Brokx wil
Lubbers zich overigens vast
leggen op de steun van de
laagst-betaalden als maat
staf voor het sociaal gehalte
van de CDA-politiek. Na
tuurlijk, erkent hij, is een
faire béhandeling van die
groep voorwaarde voor haar
steun, heeft het hem 'pijn,
veel pijn' gedaan dat ook die
groep moesten lijden onder
noodzakelijke bezuinigingen.
Het brengt hem tot de uit
spraak dat één van de ergste
na-oorlogse fouten is geweest
de onderschatting van de
kans dat iedereen een staDie
terug moest doen. „Ik heb
vanmorgen De Gaay Fort
man nog gesproken, die kort
na de oorlog een studie heeft
gemaakt van wat je mini
maal nodig hebt om van rond
te komen. Ook hij kwam tot
de conclusie dat de beleids
makers van toen er verkeerd
aan hebben gedaan zulke
enorme verwachtingen te
scheppen."
Met veel nadruk: „Als
christen-democraat ben ik
doordrongen van het feit, dat
onze partij verantwoorde
lijkheid draagt voor veel
voorzieningen die er nu zijn.
En daarom was het ook ónze
taak de verantwoordelijk
heid te nemen voor een aan
tal bijstellingen. Als dat alle
maal gedaan was zonder re
sultaat, had me dat zeer
triest gestemd, sterker: had
ik me rot geschaamd. Maar
dat is niet het geval. De
koopkracht kan nu voor
iedereen gelijk blijven, zal
wellicht zelfs iets stijgen. En
de werkloosheid daalt."
Het is vooral aan deze bre
dere, praktische toepassing
van de christen-democrati
sche uitgangspunten dat
Lubbers de verwachting ont
leent dat ook jongeren weer
in toenemende mate CDA'
zullen gaan stemmen. „Hen
spreekt een kerkelijke partij
niet aan, maar het appèl aan
de gezamenlijke verantwoor
delijkheid Wel. En dat het
CDA geen christelijke partij
in de enge zin van het woord
meer is - ik ben daar uitge
sproken in - hoeft niet in
mindering te komen op de
idealen en uitgangspunten
van het CDA,"
De grondslagdiscussie die
het CDA nog maar enkele ja
ren geleden zo beheerste en
die leidde tot zoveel onduide
lijkheid in haar principiële
en praktisch-politieke op
stelling, is daarmee voorbij:
„De barre nood van de tijden
heeft ons op de problemen
gedrukt. Heeft althans mij
tot de keus gebracht te laten
zien waar die beginselen toe
leiden. Want als ik mij alleen
had bezig gehouden met de
grondslagdiscussie, de prin
cipiële stellingname, waren
die problemen niet opgelost."
Het is de kracht van de
boodschap, die het CDA zijn
zelfbewustzijn en electorale
stabiliteit heeft teruggege
ven, in ieder geval voor het
moment. Want of ook op lan
gere termijn de CDA-discus-
sie over de grondslag werke
lijk is afgelopen, moet in de
toekomst nog blijken.
Of, zoals voormalig AR-
loyalist en huidig burge
meester van Hoogeveen
Sytze Faber het verwoordt:
„Het bindmiddel grondslag
in het CDA is tidjelijk ver
vangen door het bindmiddel
minister-president. Het CDA
is in hoge mate meneer Lub
bers. Taktisch-strategisch is
dat allemaal best te plaatsen.
Het is ook een heidens kar
wei om vrij permanent de
macht uit te oefenen en daar
naast nog een zeer princi
piële discussie af te maken,
die dan ook nog voortdurend
tot vleugelvorming heeft ge
leid. Het is de belangrijkste
reden dat men liever die dis
cussie niet voert. Zoals Witg-
genstein zei: „Wovon man
nicht sprechen kann, davon
muss man schweigen." Maar
als je deze keus zo hebt ge
maakt, CDA-politiek die al
leen een heel ruime vertaling
is van de principiële uit
gangspunten, dien je eigen
lijk de grondslag te verande
ren."
Deetman, Brokx, Huibers,
Oosterlander en Lubbers
zullen er niet vóór zijn. Want
als deze discussie binnen het
CDA opnieuw losbrandt, is
het eind wellicht nog niet in
zicht.
En breekt wellicht op
nieuw een tijdperk aan
waarin - om Deetman maar
even te parafraseren - PvdA
en WD niet langer jaloers
hoeven te zijn op de helder
heid van het CDA.
Het onderzoek van Intomart BVflnstituut
voor Toegepast Marktonderzoek in Hil
versum), gehouden in opdracht van De
Stem omvatte een telefonische ondervra
ging. De representatieve steekproef onder
Stern-abonnees vond plaats middels een
aantal vragen aan personen van 16 jaar
en ouder uit gezinnen in Brabant en Zee
land.
Ondervraagd werden 219 personen
op donderdag 1 mei 1986. De uit
komsten van het onderzoek zijn we-
tenschappelijk-representatief voor
dé mening van de Stern-abonnees in
Zeeuwsch-Vlaanderen en West-
Brabant. Volgens gebruikelijke be
trouwbaarheidseisen moet bij de
uitleg van degegevens een marge
worden aangehouden van zeven
procent meer of minder.
Vraag 1:
Wat is is uw standpunt over kern
energie?
Uitkomsten
Voor
Tegen
Geen mening
mei '86
27%
58%
14%
dec. '84
32%
51%
17%
Opvallend in deze uitslag is niet al
leen het groeiend aantal tegenstan
ders van kernenergie, maar ook het
onderscheid per regio. Zo steeg het
aantal tegenstanders in de Baronie
van Breda van 53 procent in 1984
naar 67 procent nu. De groep van
voorstanders zakte van 26 procent
naar 24 procent. Dat betekent dat de
ramp van Tsjernobyl de hier sterk
radicaliserend heeft gewerkt. 'Geen
mening' scoorde in 1984 21 procent
en nu nog maar 10 procent. Dit ver
schijnsel doet zich nauwelijks voor
in de regio's West-Brabant en Zee
land.
Daarbij kan aangetekend
worden dat - wellicht door aanwe
zigheid van kerncentrales in Doel
en Borssele - de meningen hier al
langer vastliggen. Tevens houdt dit
in, dat deze West-Brabant en Zee
land zich naar verhouding het
minst door de ramp in Tsjernobyl
hebben laten beïnvloeden.
Vraag 2:
Wat zijn uw bezwaren
Uitkomsten
'86 '84
Principieehtegens tander 14% 14%
Radio-aktief afval 37% 46%
Kans ontsnappen
radio-aktiviteit 58% 32%
Geen goede beveiliging
mogelijk 28% 14%
Kans op sabotage 2% 2%
Andere reden 17% 16%
Onder invloed van de actualiteit is
de vrees voor radio-aktiviteit bijna
verdubbeld. Datzelfde geldt voor
het vertrouwen in de wetenschap
inzake kernenergie. De twijfel aan
de mogelijkheid van een goede be
veiliging van kerncentrales is even
eens verdubbeld. Jongeren onder de
35 jaar blijken het meest beducht
voor het ontsnappen van radio-ak-
tiviteit(66 procent). Ouderen(65
plussers) daarentegen maken zich
de helft minder zorgen. Slechts 28
procent van hen is bang voor stra
ling.
Het veelbesproken probleem van
de opslag van radio-aktief afval is
meer op de achtergrond geraakt,
terwijl het aantal principiële tegen
standers van kernenergie zich niet
door de recente gebeurtenissen
heeft laten beïnvloeden.
Vraag 3:
Wat is uw standpunt inzake plaat
sen nieuwe kerncentrales?
'86 '84
26% 25%
61% 64%
11% 11%
Uitkomsten
Voor
Tegen
Geen mening
Hier doet zich het wat merkwaar
dige verschijnsel voor dat het aan
tal tegenstanders van nieuwe kern-
een trales(Borssele, Moerdijk) iets is
verminderd. Rekening houdend met
de te hanteren onderzoeksmarges is
het verschil echter minimaal. Zoe
kend naar een voorzichtige verkla
ring kan gesteld worden dat de on
dervraagden wellicht meer ver
trouwen hebben in de eigen wes
terse technologie boven de als 'niet
up-to-date' omschreven techniek
die is verwerkt in de getroffen Rus
sische nucleaire kerncentrale.
Vraag 4:
Vindt u dat de politieke discussie
opnieuw gevoerd moet worden?
Uitkomsten
Alleen in '86
Noodzakelijk 79,9%
Niet noodzakelij k 14,6%
Geen mening 5,5%
De noodzakelijkheid van een
nieuwe politieke discussie is na
Tsjernobyl voor 80 procent van de
Stemlezers noodzakelijk. Het Tsjer-
nobyl-effect heeft hier z'n duide
lijke weerslag. Voor 15 procent van
de ondervraagden is een nieuwe po
litieke discussie niet noodzakelijk.
Dat terwijl 25 procent zich wel
voorstander toont van nieuwe
kerncentrales bij Moerdijk en Bors
sele. Aardig is om een analyse te
maken van deze opvallende ver
schillen bij de meningen van de
kernenergie-aanhangers. Kennelijk
verwacht 10 procent van hen posi
tieve bijdragen van een nieuwe dis
cussie. Of het hier gaat om even
tuele verdere veiligheidsmaatrege
len en/of we moeten op de ingesla
gen weg blijft een vraag.
Van onze Haagse redactie
E DEN HAAG - het oponthoud
I voor weggebruikers moet ook
I bij grote verkeerscontroles zo-
I veel mogelijk beperkt blijven.
I De controles mogen niet zoda-
Sta
I UTRECHT (ANP) - De
I een kort geding tegen
I nen om de stakingen ir
I breken.
Dit bleek na de uitspraak j
I zuivelwerkgevers gisteren i
den.
Dit kort geding dat vandaag
I zou moeten worden gehouden
was bedoeld om de gevolgen
K voor het milieu te beperken.
I Het geding was na de uit
spraak van de Utrechtse rech-
I ter niet meer nodig.
De Utrechtse rechtbankpre
sident heeft zich bij de beper
king dat de totale melkver-
werking van de te 'bestaken'
bedrijven niet meer dan drie
miljoen liter per dag mag be
dragen, gebaseerd op uitlatin
gen van werkgevers en bon
den tijdens het kort geding.
Het is technisch gezien moge
lijk om enkele miljoenen kilo's
melk per dag te verwerken,
onder meer door verpoedering
en afvoer naar het buitenland.
Op de tweede actiedag in de
zuivel werd vrijdag bij in to
taal 35 zuivelbedrijven met
ongeveer 5.000 werknemers
gestaakt. Daaronder was ook
Campina in Zevenbergschen
Hoek.
Iri het Groninger dorp Be-
cm hebben boeren met gier-
anks zo'n 18.000 liter melk de
straat opgespoten. Ook enkele
straten in het centrum van
Emmen stonden enige tijd
blank van de melk, nadat boze
DEN HAAG (ANP) - Neder
land heeft definitief voor dit
l jaar 165 miljoen gulden subsi
die toegewezen gekregen uit
I het Europees Sociaal Fonds
I (ESF). Ten opzichte van de af-
I gelopen jaren is dit een aan-
merkelijke verbetering. In
11985 bedroeg deze EG-subsidie
I voor scholingsprojecten 115
[miljoen gulden. Dat heeft het
I ministerie van sociale zaken
en werkgelegenheid vrijdag
bekendgemaakt.
Van de 165 miljoen gulden
Idie Nederland krijgt is 90 mil
joen gulden bestemd voor
scholingsprojecten voor jonge
ren en 75 miljoen gulden voor
projecten voor ouderen. Van
deze 165 miljoen gulden is
ruim 108 miljoen gulden be
stemd voor activiteiten die de
rijksoverheid uitvoert en de
rest wordt verdeeld over de
provincies.
VAN DE bevolking in het zuidw
gingsgebied voor minstens één
kerncentrales die het kabinet t
vindt 80 procent dat de politiek
den heropend.
Niet alleen een debat dus ove
sen en een zuiverder vaststelli
een nieuw debat over de princip
dat eind deze eeuw in de elektric
tend conventionele bronnen mo
kabinet wil tot een totaal van
energie.
Het kabinet beeft deze week
uitstel van het debat dat voor di
keus van de vestigingsplaatsen,
sche Zaken) hechtte er zeer aa
af te ronden, want de kans - h
een nieuw kabinet minder pro
coalitie.
Afgezien van de milieu-effectr
van alle milieugevolgen, door de
Je vestigingsplaatsen de laatst
andse centrales. Formeel was
Aap aanstaande dinsdag te ze
Jevolkingsnormen, het laatste
Je centrales tegen te houden,
Je orde, als het Milieu effect-ra
«uitaten van het 'herexamen' va
Jostpolder bekend zijn. Dat het
ianstaande week het debat ove
Jen heeft dan ook niet meer da
Jog duidelijker te^eggen: electo
Hremier Lubbers maakte dat g
Jp de Stern-enquête ook zonder
ronder de bouw of zelfs het tij
Jrengen.
Wie daarop uit is - volgens d
poet 21 mei ook nog maar eve
X