even
UITBLAZEN
Tussen liberalisme en conservatisme
De schuldigen van een 'kwaadaardige leegplundering'
IVIasson
HET DEBACLE DER
TILBURGSCHE.HVPOTHEEKBANH N.V.
■en verspeeld
tltijd duidelijk
Weer een
met vut
INCIDENTEN HEBBEN WEINIG TE MAKEN MET HET WEZEN VAN DE VVD
ONDERZOEK CURATOREN WELISWAAR GEDEGEN, MAAR TOCH
DE STEM COP
iuropa - Ame
WIMKOCK
ACHTERGROND
STEMI
B986
verkiezingen
tweede kamer
ZATERDAG 26 APRIL 1
VERONGELIJK
FRANS Swarttouw, de
'dynamische havenba
ron uit Rotterdam',
die in 1978 'de tent' van
Fokker nieuw leven kwam
inblazen, heeft als vlieg
tuigbouwer heel wat van
zijn rossige haren verlo
ren. Het valt me opeens
op als ik hem gadesla, zoals hij
daar zit achter een tafel met
microfoons, geflankeerd door
het soort 'harde kerels' dat hij
graag in de top van zijn bedrijf
ziet. Fokker presenteert
jaarverslag, het gunstigste sinds
decennia. We zitten in een
sjiek, voortreffelijk geventileerd
gehoorzaaltje van het nog vrij
nieuwe hoofdkantoor t.-.v*s-
tigd in de, ver boven d mense
lijke maat uitstijgende, com
merciële burcht de Atlas in de
Bijlmer.
Het gaat goed met Fokker.
Er zijn problemen, maar die
zijn van het soort dat voort
vloeit uit het feit dat het goed
gaat én uit goede marktver-
wachtingen. Het bedrijf ver
kocht vorig jaar 111 passagiers
vliegtuigen, een record. Met het
ontwikkelen van twee nieuwe
vliegtuigen (want 'je kunt bij de
Fokker-100 en de Fokker-50
niet meer spreken van afgelei
den van resp. de F-28 en de F-
27') heeft Fokker ontzettend
veel hooi op z'n vork genomen.
Er is dan ook wel wat vertra
ging ontstaan. De belangstel
ling voor de nieuwe vliegtuigen
is echter onveranderd groot en
serieus, al bestaat als gevolg
van de gedaalde energiekosten
hier en daar de neiging wat lan
ger door te vliegen met oude
vliegtuigen.
Swarttouw is dus niet 'op
z'n bek gegaan', zoals hij dat
zelf zou hebben genoemd. In
1982 toen het MDF-100 pro-
jekt met McDonnell-Douglas
niet doorging, heeft menigeen
hardop gedacht: grote bek, redt
't niet. Terwijl de financieel di
recteur het jaarverslag toelicht,
bekijkt Swarttouw op z'n ge
mak de schare tegenover hem
zittende journalisten. Hij rookt
de ene sigaret na de andere en
neemt af en toe een slok water.
Soms glijdt er een zelfvoldane
trek over zijn gezicht, dat mil
der van uitdrukking lijkt te zijn
geworden. Vooral als hij zijn
bril opheeft wekt hij de indruk
van een goedig egg head. Ge
zichtsbedrog natuurlijk want
een 'tent' als Fokker runnen en
wereldwijd vliegtuigen verko
pen blijft een bikkelharde baan.
Swarttouw neemt het woord
om wat te filosoferen over de
leiding van het bedrijf. Hijzelf
en de naast hem zittende Daan
Krook, de verkoopman, zijn nu
midden-vijftig, constateert hij.
Het wordt dus zoetjesaan tijd
te gaan uitzien naar toekom
stige opvolgers. Tjee, zij ook al!
denk ik. Ik heb in mijn journa
listieke loopbaan al vele malen
het pad gekruist van iemand
die meende plaats te moeten
maken voor een opvolger.
Vroeger besteedde ik daar nau
welijks aandacht aan, maar te
genwoordig valt het me op. Al
die VUT-ers maken dat ik me
steeds sterker aan mijn wer-
kend bestaan hecht en tegelijk
jaren te vroeg met aftellen ben
begonnen.
1
Vanmorgen was er weer een j§
uitnodiging. Afscheidsreceptie
llllllllllllllllllllllllllllljJIlllJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllllllllIJJIJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIljljlllll^
op het hoofdkwartier van de
luchtmacht in Den Haag. Ko
lonel A.P. de Jong met pen
sioen. Functioneel leeftijdsont
slag heet het in die kringen.
- Z'. noemen we hem al
vijfentwintig jaar - is nog maar
55. Hij moet een van de be
kendste luchtmachtofficieren
van het land zijn. Nooit te be
roerd geweest een lezing te
k ..den of een stukje te schrij
ven in het feestgeschrift van
eei jubilerende luchtvaart- of
zweefvliegclub. Zelf auteur,
voorzag hij talloze boeken over
luchvaart of over de geschiede
nis van de luchtoorlog boven
Nederland van een voorwoord.
Op dat laatste terrein is hij zelf
een expert, hoewel het niet zijn
vak is. Dat is de voorlichting.
Zesentwintig jaar geleden
kwam A.P. bij de Luchtmacht
Voorlichtingsdienst. Jarenlang
was hij er hoofd van, tot hij ko
lonel werd en als adjunct-direc
teur voorlichting bij Defensie
nog wat dichter opschoof naar
de minister toe.
A.P. werd de aanvoerder
van de 'jonge ploeg' die zo'n 25
jaar geleden de oude garde bij
de voorlichting afloste. Gemak
kelijke tijden lagen niet meer in
het verschiet. De samenleving
kwam steeds kritischer, soms
zelfs vijandig, tegenover de
krijgsmacht te staan. De ploeg
van A.P. was soepel genoeg om
zich daarop te kunnen instel
len. Het verstrekken aan de
pers van veel achtergrondinfor
matie en het daadwerkelijke
opkomen voor het belang van
openheid, bij luchtmachtstaf en
ministerie, zijn kenmerkend ge
weest voor het A.P.-tijdperk.
Uit oogpunt van menselijk
heid bezien echter ligt A.P.'s
grootste verdienste buiten het
voorlichtingsveld. Als expert
van de luchtoorlog raakte bij
zeer geïnteresseerd in de ber
ging van oude vliegtuigwrak
ken, vooral toen Flevoland ging
droogvallen. Hij ontdekte hoe
belangrijk het was voor nabe
staanden om, ook na al die ja
ren, alsnog zekerheid te krijgen
over het hoe, wanneer en waar
van het sneuvelen van hun ver
miste verwanten. Het is voor
een belangrijk deel aan A.P. de
Jong te danken geweest dat tal
loze geallieerde vliegers alsnog
een fatsoenlijk graf hebben ge
kregen.
Ik ga natuurlijk naar zijn af
scheidsreceptie, al weet ik nu al
dat ik er somber van word en
dat ik op de terugweg naar
huis, achter het stuur, in mezelf
zal zitten jeremiëren over de
sneltreinvaart van het leven.
A.s. dinsdag zal
niet verschijnen.
deze rubriek
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alleen abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend ©076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
RsnkrpIstioQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Max de Bok
VRIJZINNIGHEID eri
vrijblijvendheid. Het ac
tuele, 'in de straat'
waarneembare beeld
van de VVD, lijkt niet
door die trefwoorden te
worden bepaald. Eerder
is er het beeld van een
club, die er niet in is ge
slaagd het beeld van een
intern homogene partij
te blijven uitstralen.
Het sluit-de-rijen-gedrag
van de vorige week in Arn
hem gehouden algemene le
denvergadering, de zelfbe
wuste samen-tegen-de-de
PvdA-houding die daar van
bovenaf werd gepredikt - ze
zijn uitingen van geoorloofd
opportunisme in de verkie
zingsstrijd. Maar ze kunnen
niet camoufleren dat de
WD, ondanks het feit dat
haar bijdrage aan het beleid
van het kabinet Lubbers/
Van Aardenne groter en ef
fectiever was dan ooit, in de
spiraal naar beneden zit.
Een door incidenten geteis
terde partij. Incidenten, deels
zelf veroorzaakt, deels van
buiten op haar afgekomen.
RSV en Van Aardenne (met
publiekelijke discussies tus
sen voormannen over de
vraag: aftreden of niet), de
weigering van de P. C. Hooft-
prijs aan Brandt Corstius, de
terugtocht bij de euthanasie
wetgeving, het onvermogen
om een wet gelijke behande
ling erdoor te krijgen, het op
zichtige opereren ronde de
mediawetgeving, de Play
boy-affaire en het onhandige
reageren op het quasipro-
bleem van de gedeclareerde
taxi-kosten.
Affaires die meer te ma
ken hebben met falend poli
tiek management dan met
het wezen van de partij.
Het beginselprogramma
van de VVD wil de partij het
'verenigingspunt' doen zijn
van 'alle Nederlanders die de
overtuiging hebben dat vrij
heid, verantwoordelijkheid,
verdraagzaamheid en sociale
gerechtigheid de fundamen
ten behoren te zijn van elke
samenleving'.
Met zo'n uitgangspunt valt
te leven, zelfs goed te leven.
De vraag is steeds hoe deze
idealen -wie zou er tegen
zijn? - in de politieke prak
tijk vertaald worden.
Arie Pais liet het in 1984
niet bij de twee trefwoorden.
Hij gaf er ook inhoud aan
„De vrijzinnigheid is wars
van geestelijke dictatuur,
van dictatuur überhaupt.
Vrijzinnigheid streeft ernaar
mensen zoveel mogelijk tot
hun recht te laten komen,
kent een sleutelfunctie toe
aan opvoeding en scholing.
Leven en laten leven. Een
maatschappij van vrije bur-
Arie Pais
gers als ideaal. Men kan
slechtere idealen hebben.
Maar de vrijblijvendheid, die
andere pool in het liberale
spectrum, kan voor dat alles
een stokje steken. De vrijblij
vendheid, die maatschappe
lijke onverschilligheid voedt;
die de individuele vrijheid in
egoïsme doet ontaarden.
Overigens geen monopolie
van de VVD."
Een andere beschouwer
van het liberalisme, Vonhoff,
schreef op zoek naar een ant
woord op de vraag: 'Wie zijn
wij?': „Het liberalisme is
nooit de drager van brede
voorspellingen over de struc
tuur van de meest gewenste
maatschappij vorm in de toe
komst. De liberaal poogt
meer een situatie te schep
pen, waarin het individu zich
kan ontplooien en de maat
schappelijke elementen tot
zijn nut kan aanwenden."
Even verderop: „Liberalen
zijn gewend hun politiek ge
drag geregeld bij te stellen.
Wèl op basis van de beginsel
uitgangspunten en hun op
vattingen over mens en
- ARCHIEF DE STEM
maatschappij, die daaruit
voortkomen. Dat zijn de blij
vende uitgangspunten. Het
niet-dogmatisch handelen
dat daarvan de vrucht is,
dient naar hun overtuiging
steeds aangepast te zijn aan
de veranderingen, die zich in
de samenleving voltrekken."
Vonhoffs uitspraken wij
zen in de richting van een
veelgehoord verwijt aan de
VVD: behoudzucht. De
WD'er staat niet te trappe
len om de maatschappij te
hervormen. Hij wil zich wel
aanpassen aan de verande
ringen die zich in de samen
leving voltrekken. Niet ac
tief, maar passief. Niet initië
rend, maar volgend.
Natuurlijk is dat beeld ge
neraliserend. Maar toch, de
keren dat er vanuit de WD
een impuls kwam om wat
aan de maatschappij te sleu
telen zijn op de vingers van
één hand te tellen. WD-ers
weten zich met trots te herin
neren dat het de liberale mi
nister van Justitie, Polak, is
geweest, die het onderne
mingsrecht vernieuwde,
daarin ruimte schiep voor
medezeggenschap van de
werknemers. Maar zo goed
als men zich dat weet te her
inneren, zo gemakkelijk ver
geet men, dat de WD in la
tere jaren niet verder wilde
gaan op deze weg.
Behoudzucht, weinig den
ken in termen van collectieve
individualisme en het vaak
krampachtig verdedigen van
bestaande waarden, kenmer
ken de WD als geheel. Zelf
vertalen ze dat in oppervlak
kige levensfilosofietjes als
'Gewoon je zelf zijn' en -de
slogan van deze campagne-
'Als de toekomst je lief is.'
Ook over de sociale ge
rechtigheid heeft Vonhoff
behartenswaardige opmer
kingen gemaakt. Hij bor
duurde voort op een uit-
MET 89.000 leden en (nu nog) 36 Kamerzetels is de WD de derde partij
van het land. Bij haar oprichting in 1948 telde de partij zo'n 22.000 le
den.
De WD is voortgekomen uit de vooroorlogse Liberale Staatspartij,
waarvan prof. B. Telders, - die in een Duitse concentratiekamp het le
ven liet- de onbetwiste voorman was. Na de oorlog nam dr. D. Stikker,
manager-bierbrouwer van professie, het vaandel over. Hij was de drij
vende kracht achter de oprichting van de Partij van de Vrijheid, die de
bakermat werd voor wat Oud noemde de politieke eenheid van 'het den
kend deel der natie'.
Prof. mr. P. Oud kwam langs een omweg naar de WD. Hij was een
van de voormannen van de Vrijzinnig Democratische Bond, die zich in
'46 aansloot bij de toen opgerichte PvdA. Maar het socialisme en Oud,
dat boterde al snel niet. Een discussie tussen Stikker en hem leidde tot
de oprichting van de WD.
Het beeld van de WD is onder voormannen als Oud, Toxopeus,
Geertsema, Wiegel en nu Nijpels herhaaldelijk gekanteld, in geen partij
wordt zoveel gediscussieerd over het leidend beginsel. Dat leidt er
steeds toe, dat sommige WD-politici pas wanneer zij in de schaduw
van het dagelijkse politieke bedrijf zijn getreden, tot 'liberalen' worden
gestempeld. Dat geldt voor Geertsema, voor Vonhoff. In mindere mate
voor Toxopeus. Wiegel is nog niet verder dan de kwalificatie 'goed be
stuurder' of 'goeroe uit Friesland'. Het is een wonderlijk trekje bij de
WD'ers: wie politiek uitgespeeld is of een beetje aan de zijlijn staat
wordt op een voetstuk geplaatst. Er is nog toekomst voor Nijpels.
Ed Nijpels
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
spraak van de liberaal Goe
man Borgesius uit 1887:„Wij
hebben behoefte aan een
rechtssysteem, dat het begin
sel der gerechtigheid weer tot
ere tracht te brengen door de
zwakken te beschermen en
de sterken te verhinderen
eigen voordeel uitsluitend tot
richtsnoer van hun handelen
te maken." Vonhoff: „Hierin
ligt precies besloten wat libe
ralen onder sociale gerech
tigheid willen verstaan. De
noodzakelijke maatschappe
lijke correctie om te verhin
deren dat ongebreideld indi
vidualisme de samenleving
zou verscheuren. De dam te
gen het ontstaan van een
jungle-maatschappij, waarin
alleen de sterken overleven."
En ook: „Van dit beginsel uit
zijn liberalen voorstanders
van de rechtsstaat, van de
collectieve voorzieningen die
een ieder uitzicht bioedt op
een menswaardig bestaan."
Er is, theoretisch gezien,
niets tegen in te brengen. Op
papier is het sociale gezicht
van de WD er wel. Maar hoe
ziet dat gezicht in de praktijk
eruit Men kan in gemoede
niet volhouden dat het de
WD geweest is, die in de af
gelopen jaren overliep van
zorg om de zwaksten in de
samenleving. Integendeel. De
WD was de voortrekker van
de kortingen op de sociale
uitkeringen. Het was in het
vorige verkiezingspro
gramma van de WD dat
kortingen van 10 procent
werden bepleit. Daar was het
CDA toen nog niet aan toe.
Het was weliswaar Nijpels,
die in die campagne de oude
ren financiële bescherming
beloofde -geen verlagingen
van de AOW - ,maar men
weet wat er van terecht is ge
komen.
Ook al spreekt het VVD-
beginselprogram tegenwoor
dig van een 'sociale markt
economie', het praktische be
leid komt nog steeds voort uit
de filosofie van de 'vrije
markt-economie'. Gedurende
de gehele kabinetsperiode
heeft de WD de nadruk ge
legd op verlaging van het fi
nancieringstekort, op ver
kleining van de collectieve
sector, op het terugtreden
van de overheid. En dat alles
om het bedrijfsleven lucht te
geven, de burgers in staat te
stellen zelf verantwoorde
lijkheid te nemen. Op zich
een verdedigbare stellingna-
me, maar in de W7D over-
geaccentueerd. Daardoor
blijven zaken als zorg voor
het milieu (ondanks een
voortreffelijke WD-minis-
ter als Winsemius), herver
deling van arbeid, gerichte
bestrijding van massa-werk
loosheid, anders dan milli
meterende zorg voor mensen
die zich aan de onderkant
van de maatschappij bevin
den, onderbelicht.
Iets dergelijks dreigt zich
te herhalen in een volgende
kabinetsperiode met de W7D.
Geen koppeling meer tussen
de salarissen van de ambte
naren en de uitkeringen.
Minder ambtenaren moeten
meer betaald krijgen, op de
uitkeringen kan nog verder
bezuinigd worden. Hoe be
reik je dat er minder ambte
naren komen? Door de over
heid in te krimpen. Hoe
krimp je de overheid in?
Door taken af te stoten. Het
wordt in de WD met groot
gemak gezegd. Niemand lijkt
zich de vraag te stellen naar
juist de beschermende, de sa
menleving regulerende rol
van de overheid op tal van
terreinen en voor grote groe
pen mensen.
Een liberaal principe als de
vrijwaring van inmenging
van de overheid in het indi
viduele bestaan, dreigt bij de
W7D van nu gemakkelijk te
verkeren in een op te veel
terreinen terugtredende
overheid. De overheid als
schild voor de zwakken vindt
in de W7D niet zijn beste be
schermer.
Met meer recht dan bij
haar oprichting noemt de
WD zich een volkspartij. De
samenstelling van haar kie
zerscorps maakt die aandui
ding wel terecht. Maar 'volks'
zal de partij van veel leden
hoog op de maatschappelijke
ladder, van bestuurders, van
middelgrote tot kleine ne
ringdoenden en van - voor
al - gegoede burgers, wel
nooit worden. Er heerst in de
WD zeker een onderlinge
verbondenheid. Maar die
lijkt nogal gebaseerd op de
jovialiteit, die men op de
golfbaan en het tennispark
wel tegenkomt, aan de bor
reltafel praktiseert.
Door Pieter-Jan Dekkers
HET staat buiten kijf dat de vier curatoren van de
Tilburgsche Hypotheekbank een gedegen onder
zoek hebben ingesteld naar de ondergang van 'Het
Banske'. Alle relevante gegevens, die op dit deba
cle betrekking hebben, zijn samengebracht in vier
dikke rapporten, waarvan sommige hoofdstukken
zich laten lezen als een spannende misdaadroman.
Waarmee niet gezegd is dat de door hen getrokken conclu
sies geheel juist zijn. Zeker als het gaat om de aansprake
lijkheid van de verantwoordelijke personen wekken curato
ren de indruk dat sommige personen en instellingen de hand
boven het hoofd wordt gehouden.
Over de verantwoordelijkheid van directeur Bouman is
het rapport duidelijk: de man heeft een wanprestatie gele
verd en kan als gevolg daarvan worden verplicht de aange
richte schade te vergoeden. Nu valt er naar verwachting
geen 80 miljoen gulden - de totale omvang van de schade -
bij Bouman te halen. Eventuele gerechtelijke procedures
zullen de gedupeerden dan ook weinig geld 'opleveren'.
Dat geldt evenzeer voor de andere hoofdschuldigen: de
commissarissen met aan het hoofd president-commissaris
Delsing. Over hun falen laten curatoren geen enkel misver
stand bestaan: zij hadden hun toezichthoudende taak naar
behoren moeten verrichten. Door dat na te laten kunnen ze
stuk voor stuk hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor
de aangerichte schade.
Aandeelhouders kunnen (financieel gezien) beter uit de
voeten met een andere groep door de curatoren aangewezen
schuldigen: de debiteuren van de Tilburgsche. Het kost de
curatoren geen moeite te constateren dat betrokken lening-
nemers op de hoogte waren van de gangbare praktijken bij
het verstrekken van leningen. Het is niet alleen een onrecht
matige daad als leningnemers moedwillig aan die praktij
ken meewerken, het is bovendien in strijd 'metode in het
maatschappelijk verkeer betamende zorgvuldigheid' ten
aanzien van de aandeelhouders van de Tilburgsche. Een
aantal van deze onroerend goed-handelaren zit nog in de
'branche' en het is mogelijk dat daar nog wel wat te halen is.
Dan de verantwoordelijkheid van bij de onoirbare prak
tijken van de Tilburgsche betrokken notarissen. De curato
ren sommen vijf notarissen op, die volgens hen aansprake
lijk kunnen worden gesteld. Het zijn 'openbare ambtenaren'
die een wanprestatie hebben geleverd omdat ze op de hoogte
waren - of hadden kunnen zijn - van 'onrechtmatige' daden
en die in veel gevallen met hun handtekening rechtskracht
hebben gegeven. Onder hen de Amsterdamse notaris Slis-
Stroom. Maar dat zal niemand verbazen.
We komen dan bij de andere hoofdrolspelers in dit drama:
de extreme accountants, waarnemend directeur Van den
Driest en de Nederlandsche Bank.
Wat de accountans betreft, de curatoren pleiten Dijker en
Doornbos geheel vrij. Deze accountant heeft de leiding van
de bank meermalen gewezen op onregelmatigheden. Omdat
de accountant te 'lastig' werd is Dijker en Doornbos vervan
gen.
Over Van Dien en Co vertellen curatoren een ander ver
haal. Hoewel zij erkennen dat zich enkele 'betreurenswaar
dige' voorvallen hebben voorgedaan in de relatie van deze
accountant met de opdrachtgever, zien curatoren geen aan
leiding Van Dien en Co aansprakelijk te stellen voor het le
veren van een wanprestatie.
Dat is op z'n zachtst gezegd vreemd. Immers, de Bredase
rechtbank oordeelde al op 5 maart 1985 dat deze accountant
wel degelijk een wanprestatie heeft geleverd door de jaarre
kening 1980 ongeclausuleerd goed te keuren. Curatoren kun
nen dan wel stellen dat een externe accountant de leiding
van het concern, waarvoor diensten worden verrichten,
moet 'dienen', Van Dien en Co hebben door het goedkeu
ren van de stukken aandeel- en pandbriefhouders een ze
kere waarborg verschaft omtrent de betrouwbaarheid van
de onderneming. Een te gunstig beeld, zoals uit de afloop van
het drama blijkt.
Daar komt bij dat het Nederlands Instituut van Register
accountants - bevreesd dat het eigen nest zou worden be
vuild - zelf een onderzoek is begonnen naar de handelingen
en gedragingen van Van Dien en Co. Zelfs daar dus twijfel
over de rol van deze accountant.
Dan die van waarnemend directeur Van den Driest. Hem
komt, aldus curatoren, de eer toe een eind te hebben ge
maakt aan de onrechtmatige praktijken van zijn voorgan
ger. Er is tijdens zijn bewind nog maar één overgefinan-
cierde lening verstrekt en slechts één keer is nog een schuif-
en draai-operatie uitgevoerd.
Bij de laatste operatie heeft Van den Driest 'redelijke con
dities' gesteld om de risico's te beperken. Dat die condities
niet het beoogde effect hebben gehad komt door het feit dat
hij werd bedrogen op een wijze die hij niet heeft doorzien.
Bovendien heeft hij, toen hij dat ontdekte, strafrechtelijke
acties ondernomen.
Curatoren erkennen dat er een keerzijde is aan de me
daille yan Van den Driest's tijdelijk directeurschap. Maar
hij is verre gebleven van de 'kwaadaardige leegplundering',
waarvan de Tilburgsche het slachtoffer is geworden.
Ook op het punt van de pandbrief-uitgifte van 16 oktober
1981 pleiten curatoren Van den Driest vrij. En ook dat is op
merkzaam. Immers, onder zijn verantwoordelijkheid kwam
de prospectus inzake die uitgifte tot stand. De Tilburgsche
was op dat moment al volop in de problemen, het halfjaar
verslag over 1981 klopte van geen kanten maar toch werden
aspirant-kopers van pandbrieven een vette worst voorge
houden, die later niets meer dan vel bleek te zijn.
Toch kwalificeren curatoren die prospectus als 'redelijk
zorgvuldig'. Tenslotte merken ze op dat door deze uitgifte
van pandbrieven de Tilburgsche en haar crediteuren niet
zijn benadeeld: 'Slechts de houders van pandbrieven konden
schade leiden'. Waarmee tevens is aangegeven dat de pand
briefhouders in de ogen van curatoren de minst belangrijke
partij is. Wat overigens ook blijkt uit de afwikkeling van het
faillissement, waarbij curatoren het belang van de andere
crediteuren steeds voorop hebben gesteld.
Tenslotte de rol van De Nederlandsche Bank. Vanaf het
begin omstreden. Niet voor curatoren, zoals mag blijken uit
hun conclusie, dat de centrale bank juist een eind heeft ge
maakt aan de onrechtmatige benadeling van de Tilburgsche.
Dat de centrale bank niets heeft gedaan om te voorkomen
dat Van den Driest akkoord ging met het bedrog in de 'Lok
zaak', dat 'Amsterdam' ook akkoord ging met het laten be
heren van onderpanden van de Tilburgsche door nota bene
Pieter Pascha, een man die in de periode-Bouman een der
grootste benadelers van de bank was, en dat niets is onder
nomen tegen het stallen van onderpanden bij Onroco BV,
doen curatoren af met de kwalificatie 'onzorgvuldig'. Ze
hebben, concluderen ze, niet kunnen aantonen dat deze han
delingen de Tilburgsche extra schade hebben berokkend.
Bovendien, merken ze nogal lakoniek op, was de bank toch
niet meer te redden.
Er is nog één zaak die nadere uitleg vereist: de afhande
ling van een transactie uit 1979 met de Nederlandse Crediet-
bank (NCB). Ter aflossing van de schuld van Kooistra (een
van de grootste klanten van de Tilburgsche) bij de NCB be
taalde de Tilburgsche de NCB een miljoen gulden met een
volstrekt waardeloos onderpand. President-directeur van de
NCB was drs. J. Delsing, dezelfde die op dat moment ook
president-commissaris van de Tilburgsche was.
Tenslotte de rol van de curatoren zelf. Daarover vermeldt
het rapport uiteraard niets: het onderzoek betrof de periode
tot de noodregeling. De Stichting Onderzoek Bedrijfs Infor
matie (SOBI) van Lakeman hekelt de curatoren wel omdat
ze de afwikkeling van het faillissement buiten beschouwing
laten.
SOBI komt in juni met een eigen aansprakelijkheidsrap
port voor pandbriefhouders en andere schuldeisers. Daarin
zullen de curatoren verantwoordelijk worden gesteld voor
het te goedkoop van de hand doen van veilige vorderingen
aan de Rabobank.
Hoe het nu verder moet laten curatoren in het midden.
Wel suggereren ze in hun rapport mogelijke gerechtelijke
stappen als het gaat om geconstateerde lacunes (vanwege de
puinhoop op het archief van de Tilburgsche) op te vullen.
De vraag of de schuldigen nu voor de rechter moeten wor
den gesleept hangt bovendien nauw samen met de vraag of
er bij hen nog wel wat te halen valt. Dat zou overigens niets
mogen afdoen van de stelling dat door justitie benoemde cu
ratoren elke geconstateerde overtreding van de wet voor de J
rechter behoren te brengen.
De vorige afleveringen stonden in de krant van 22, 23, 24 en 25 opril.
„ILVERSUM (ANP) - Voor
l,e( eerst sinds zijn arrestatie
lo mei 1;)83 heeft mr. drs. A. J.
j! Masson de openbaarheid
«ezocht en een uitvoerige ver
klaring afgelegd over zijn vi
ae op de ABP-affaire, waarin
yj de belangrijkste verdachte
In een onderhoud met de
^VRO-televisie beschrijft de
ex-directeur beleggingen van
jjet Algemeen Burgerlijk Pen
sioenfonds uitvoerig hoe hij er
- 'ingeluisd' door 'jaloerse
„iedewerkers', die zelf de no
dige boter op het hoofd had
den.
Masson verscheen overigens
niet in persoon op het scherm,
UpBIL IS de wreedste maand'
zijn bundel 'Het Verspilde Land',
jn figuurlijk onderlijnd worden. In
«en verspeelde lentemaand gewe
jitieke toneel hebben terrorisme
renten op Libië voor een ijzig kot
yitwikkelingen in april zijn ondt
slagwoorden: de Reagan-doctrim
Internationale politieke die Europi
streed, maar tegelijkertijd ook c
koers en zelfs tot voorzichtige acti
Het is een oud Europees geloq
olk zijn. Zij hebben geen geschi
ien nog onbevangen geloven da
jverzichtelijk en de politieke probl
zijn voor- en nadelen, want onsch
)k onnozel.
De huidige president van de
;eld van onnozelheid en oppe
(erre Westen, die wel weet hoe C
jeen idee heeft van de wereld. R
liet omdat hij zo diep is, maar
jieeft. Niet alleen Europeanen ma:
nerbaasd over het verschijnsel
zo weinig begrip, zo totaal geen
jngevoeligheid ten toon spreidt.
Toen de president begin apri,
ïaand - blunderde in de zaak Bi'
welhaast klassieke woorden
[erleden moeten richten maar op]
Irriterende Amerikaanse hebbeli
Sen is, alsof alles nieuw kan zijn
|jk verschil tussen het Amerikaar
luidige president die niet belast is
Jen en er ook niet graag over h
jenkt Reagan en hierbij volgt hi
ihte leuze uit de Verlichting waar
Deze maand is er diepe droefb
/pe imago van de naïeve Ameril
net goedbedoelde onnozelheid
ilexe werkelijkheid van de oude
s bijna een tragi-komedie van kl.
janda-overwegingen en uit over
[noest ze kennelijk opgevoerd wi
teer bittere nasmaak.
Europa is voor de zoveelste
Amerikaanse actie. Ondanks alle
)or middel van consultatie',
iaan Supermachten hun eigen ga
jialoog, geen consultatie, eerst bi
Europeanen, die uit het verleden
jrienden hebben maar in de eers:
leest ergerde, was het moralistis
ictie Libië verantwoordde. Hij gin,
Jiorele plicht door Libië niet te strs
oen voor de Europese schijtlijstei
:UROPA heeft al jaren de politiek
ifgewezen. Europa is daarom noc
Ie tientallen Israëlische wraakac
rant alle wraakacties hebben Isra
[en gebracht. En nog een problee
Ve 'internationaal terrorisme spre
[ingen scherp definiëren, maar er
in beweging.
Voor Reagan is dat moeilijk te
e krachten van goed en kwaad
'Is hij de bommenwerpers laat o
xact kennen, maar hij Verandert'
|r|g geleden was het centrum vai
[npoli en over niet al te lange tijd k
Reagan (en Thatcher) houdt vol
:e|pen als het om de aanpak n
'in,maar het is een illusie is te der
'ijgen kan worden opgelegd do
"■gers in eert ver land.
:R SPEELT nog iets anders. De aft
cnijnwerper gebracht wat iedere,
pen Amerika en Europa is helen
91 feit, dat Europeanen en Amerik
'aardige dingen over elkaar gez<
"ijker dat de Amerikaanse opvat
veiligheid steeds verder uiteen
F NAVO-bondgenootschap is al
-doelde te zijn. De Europese NA
tordt9en 9emeenschaPPe'iJk en
De tijd is voorbij dat Europa onn
's de VS op zijn eentje en zonder
Fierika voelt het als 'een dolkstee
|KK|g is met Amerikaans handele
aakt het noodzakelijk dat (zo scf
■fmidt dezer dagen) de Atlantisc
"Sche herbeoordeling' moet wc
loet het NAVO-verdrag naar de
^St.
Dat betekent dat het bondgeno
'de gemeenschappelijke strateg
P van de oceaan, maar dat tegeli
i stragische samenwerking op
laten. Wel een atlantische coaliti
liri t een Amerikaanse kolomsct
o Tribune. Als in deze geest een
Pdrapa zou worden aangepakt,
m®. 9.iets positiefs kunnen oplt
ien, rl'jk' W'J 'n het kleine, ethis(
nt van het wereldgeweten rode
?re Politieke leiders, weten he
o recht in Europa om ons te
de miniteus gedirigeerde tromp,
n'et voor naïeve en mi
Jj waarmee onze vrienden ve
Top aP inpeperen: volg ons
