w,
'Streef onbekommerd naar het ideale'
IDERS
li
Loesje wil naar de Kamer
'Met dit project staan we op gelijk niveau met
seskaarting
mTERDAG 26 APRIL 1986
Vlees-
ijskaarting
Kringloop
beurs
(LEINTJE
W2
EN HUISVUIL
gemeente
Sanat Tiyatrosü
Gespleten
Veiliger
Diplomatie
Aft
ondag 27 april
Tborgd 35 vleesorii
pii R. Thiiiema!
Aanvan
Namen.
Iiur.
Iterdag 26 april
te Schaapskooi,
I. aanvang 14.3ÓUü.
gewaarborgd, in|e
bn verkoop, bemin
I van nieuwe- en gs
3 goederen, q,
topbeurs, Wilhelmi
I 82a, St. Janstesi
1140-10257
bn: resultaten boe.
Bfiitfjpj
woensdag 30
10 tot 17.00 uur
pe fabriek Kou-
pht (België),
de Nederlan-
reeds vele ja-
^myrna tafelkle-
ert bijbeho-
unieke gele-
abrieksprijs uw
^an te schaffen
aardig mee ver-
ijn wij ook nog
kg 1 mei, zater-
jlag 4 mei 1986
|0 uur. Zij kun-
an in alle maten
Ibaby- en peu-
Ize zusterfirma
lUTEKflM
iKieldrecht
jok
f
van een woning mei
de Heerstraat te Sint
I Verwey, Prlna Hen-
Ivan Hulst brengen ter
emens zijn in afwijking
estemmingsplan „Bui
i artikel 19 van de Wel
i artikel 50, lid 8, van
lerlenen voor de bouw
i een perceel aan de
kadastraal bekend
Irden gebouwd op een
[aan de grond gebon-
arop geen glasopstal-
loegestaan (La7(zg))"
pliere woning betreft, is
i ter plaatse geldende
- ligt het bouwplan ge-
afdeling algemene za-
tegen het bouwplan,
nde termijn schriftelijk
wethouders.
bster,
acobs.
loeren.
0
NDANKS goede bedoelingen
blijven er dikwijls grote afstanden
mssen Nederlanders en medelanders
buitenlanders, immigranten,
jllochtonen - we bedachten vele
iamen). Er is nogal wat aan mensen
n geld geïnvesteerd om die
buitenlanders te leren hoe zij zich
tunnen/moeten integreren binnen de
Nederlandse samenleving. In Etten-
Leur werd bedacht dat het
aarschijnlijk zinvoller is om samen
op voet van gelijkheid - iets te doen
op het creatieve vlak. Turken en
Nederlanders zijn nu samen bezig een
loneelstuk van Brecht in te studeren.
Dat het om méér gaat dan
oneelspelen maakt dit, inmiddels
irovinciale, project duidelijk.
t
Pers van Hulst maken
3t koninginnedag tie
auw" zal worden ge
il 1986.
Iers van Hulst,
iurgemeester,
:.A.W. Jacobs
•ecretaris,
van Denderen
neuzen brengt ter at
insdag 29 april 198'
is van Terneuzen ee"
an de raad der op
jden.
emeester voornoemd-
C. Ockeloe"
Door Henk Egbers
„HA, DAAR heb je Hassan... in plaats
van: daar heb je de Turk. Net zoals je
zegt: Ha, daar heb je Piet, in plaats
van: daar heb je de Nederlander! Met
dit theaterproject proberen we het ge
neraliseren te doorbreken en te komen
tot specifieke individuele reacties...,"
aldus Mustafa, één van de projectlei
ders.
Een Turkse deelnemer: „Ik woon al 12
jaar in Nederland. Voor het eerst maak ik
nu mee, dat ik échte Nederlandse vrienden
krijg. Nederlanders denken dat wij alleen
hier zijn om geld te verdienen. Door dit pro
ject hebben onze contacten van weerskan
ten nieuwe waarden gekregen..."
„Kijk, als er in Nederland over integratie
van buitenlanders in de Nederlandse sa
menleving gesproken wordt, dan is er
meestal alleen sprake van eenrichtingsver
keer. Het zijn de Nederlandse ontwikke
lingswerkers, instanties en burgers die ver
tellen hoe een Turk, Surinamer of Marok
kaan zich moet aanpassen. Met dit project
op gelijk ni
veau met elkaar," aldus Mustafa, die maat-
staan Nederlanders en Turken
schappelijk werker is bij de 'Stichting Tur
ken Etten-Leur'. Er wonen in deze plaats
zo'n zestig Turkse gezinnen met rond de 3 50
pei
uil
:rsonen. Met het 'Algemeen Maatschappe-
ijk Werk Etten-Leur' heeft de stichting een
theater-project ontwikkeld, dat van méér
betekenis is dan samen 'toneelspelen'.
Aanleiding was wel een man, die veel met
toneel van doen heeft. De professionele
turkse toneelregisseur C. Tarhan (roep
naam: Emin) verblijft enige tijd in Etten-
Leur, de plaats waaruit zijn vtouw stamt.
-Hij is er om (toneel) te schrijven. Hij heeft
internationale ervaring. Vanuit zijn huidige
verblijfplaats, Parijs, werkte hij met be
roepsgezelschappen in Frankrijk, Amerika,
Engeland, Oost-Duitsland, Italië e.a.; was
regisseur van het Staatstheater te Ankara en
docent aan de Sorbonne in Parijs. Hij is ver
trouwd met alle grote stukken uit het we
reldrepertoire en schrijft zelf stukken.
Zijn verblijf in Etten-Leur is wat uitgelo
pen. Daarvan heeft Mustafa gebruik kun
nen maken. „Wat ik hier gedaan heb, is to
taal anders dan wat ik doorgaans gewend
ben te doen," zegt hij. Maar hij vindt het
niet van belang dat zijn naam genoemd
wordt, want hij benadrukt de collectieve ac
tiviteit van de hele groep.
Die heeft zich gesierd met de naam Bra
bants Kunst Theater of Brabant Sanat Tiya
trosü (BST). In samenwerking met het Pro
vinciaal Opbouw Orgaan werd een werk
plan gemaakt. Subsidies aangevraagd. Orga
nisaties op gebied van theater (BCA, Stipt)
ingeschakeld. In 1985 werden in de gehele
provincie regionale bijeenkomsten gehou
den om mensen te interesseren. Hoewel Et
ten-Leur ongeveer veertig nationaliteiten
binnen zijn grenzen heeft, is de gemeen
schap toch té klein voor een dergelijk veelei
send project. Gemikt werd op deelname van
Turken én Nederlanders.
Er gaven zich 47 mensen op (25 zijn er
minimaal nodig). Maar door het trage ver
loop van de subsidie-aanvragen, ging de
aanvankelijke spanning verloren en waren
er nog slechts twaalf mensen over bij de
start. Maar die groep is weer aangegroeid
tot tweeëntwintig (negen Nederlanders en
dertien Turken). Ze komen uit de hele pro
vincie, gedurende negen maanden, bij elk
aar op iedere zaterdag en zondag. Ze beta
len zelf hun reiskosten.
EG MET de dogma's, opzij
met alle benepenheid! Voortaan is
in de politiek weer alles mogelijk.
Ziehier in een notedop het even
simpele als opgewekte
verkiezingsprogramma, waarmee de
nieuwe partij Loesje straks op 21
mei naar de kiezersgunst dingt.
Loesje wil namelijk naar de Tweede
kamer.
In 's lands vergaderzaal aan het
Binnenhof wordt, als we Loesje
moeten geloven, met oogkleppen op
naar de wereld gekeken. Men
ontbeert daar een frisse kijk op de
dingen.
Door Ham Gulpen
„WAT Loesje wil", stelt lijsttrekker
Niels van de Griend (23) uit Arnhem,
„is de werkelijke wereld instappen,
zonder beperkende gedachten."
Hoe ziet de wereld er volgens Loesje uit
En wie is Loesje eigenlijk Eerst maar de
tweede vraag.
Scène uit De Kaukasische Krijtkring met Turkse en Nederlandse spelers.
- foto's de stem/ben steffen
Toneel als ontmoetingsplaats
tussen Nederlanders en Turken
Lang is er gedubd over het te spelen stuk.
Er waren drie mogelijkheden: een authen
tiek Turks stuk, dat het drankprobleem als
onderwerp heeft; een door regisseur Tarhan
geschreven stuk, dat gaat over geloofspro-
blemen of een stuk uit het 'klassieke' reper
toire, namelijk 'De Kaukasische Krijtkring'
van Bertolt Brecht. Uiteindelijk werd voor
het laatste gekozen, vanwege zijn brede
oriëntatie in de probleemstelling.
Er werd een trainingsschema van drie
clusters ontworpen. Drie maal drie maan
den met een specifiek karakter. De eerste
drie waren voor algemene toneeloriëntatie
(toneelhistorie en toneeltechnieken); de
tweede serie van drie maanden werden be
steed aan onderlinge communicatietechnie
ken, waarbij persoonlijke confrontatie met
teamgenoten een zwaar accent kreeg. De
derde serie bestaat uit het inoefenen van het
stuk van Brecht zelf.
Werden in het begin de Engelse en
Turkse taal gebruikt om zaken duidelijk te
maken, op den duur ontstond er een 'eigen
taal' die de groep tot een eenheid smeedde.
De confrontatietechnieken maakten vervol
gens erg veel onderling los. De relatiepro
blemen Nederlander-buitenlander stonden
daarbij sterk op de voorgrond. „Maar niet
alleen discussiëren. We gingen nadien ook
automatisch met elkaar uit, klinkt het en
thousiast van zowel Turkse als Nederlandse
zijde.
Als heel belangrijk wordt ervaren de mo
gelijkheid om via kunst echt creatief bezig te
kunnen zijn. „In een fabriek, waar nogal
wat Turken werken, kun je niet produceren
wat je wilt. Het produktie-proces splitst de
mens. De westerse civilisatie is dan ook een
gespleten beschaving. Het produktieproces
verleertje creatief te zijn; wat ook zijn door
werking in negatieve zin heeft op je vermo
gen tot het maken van contacten. Via dit to
neelstuk, via het creatief bezigzijn met wat
Regisseur Emin Tarhan: „Dit is totaal anders dan ik gewend ben te doen!
Brecht aandraagt, leren de deelnemers weer
hoe je oprecht met elkaar bezig kunt zijn,
contacten kunt leggen. Van belang is daar
bij dat de Nederlanders en Turken daarbij
op voet van gelijkwaardigheid met elkaar
omgaan; dat de Nederlanders de Turken
geen integratie-lesjes geven," aldus de
groep.
De produktie die momenteel gemaakt
wordt om straks voor het publiek te spelen
is er niet op gericht de kijkers te schokken
of een beweging op gang te brengen. Van
belang is wel, dat mensen kennis kunnen
nemen van het proces; dat getoond wordt
hoe uiteenlopende mensen gezamenlijk iets
kunnen doen en dat daarmee ook een omge
ving gestimuleerd kan worden.
De Turkse regisseur zegt, dat hij vooral
werkt aan het creëren van sferen, die welis
waar een half amateuristisch en half profes
sioneel karakter hebben maar met een goed
gehalte een identificatie-proces ontlokken;
die contradictorisch met het leven zelf om-
mekeren van 360 graden kunnen veroorza
ken. De hele voorstelling wordt als een goed
werkende machine waarbij de onderlinge
elementen goed op elkaar zijn afgestemd.
Tarhan wil zijn spelers contact laten ma
ken met atmosferen, die in de klassieke zin
het lichaam laten acteren, maar ook via
Brecht contact leren maken met het eigen li
chaam. Illusie en werkelijkheid moeten elk
aar in balans houden. Bewust is alle politiek
uit het stuk gehaald om met het verhaal zelf
dat proces helder te kunnen maken. De
boodschap mag niet versluierend werken.
Het zelf ontworpen décor wordt door
vrijwilligers via een workshop-systeem uit-
In 1983 werd Arnhem voor het eerst ge
confronteerd met affiches met opschriften
als 'Streef onbekommerd naar het ideale',
'Wacht niet op jezelf, knal eruit' en
'Waarom bouwt Reagan geen ruimteschild
tegen de honger'. Ondertekend door een ze
kere Loesje.
Loesje, een nog pril meisje, is de vinding
van een aantal jeugdige Arnhemmers, dat
vindt dat er niet zo zwaar aan het leven ge
tild moet worden. De politiek, de samenle
ving en het burgermansbestaan, het is alle
maal zo serieus en grauw. Er moet meer ge
lachen worden!
Het lachen bleef niet tot Arnhem be
perkt, maar woei over naar andere steden.
De bedenkers van Loesje kregen spoedig
aanhang in Nijmegen, in Apeldoorn, Wage-
ningen en Deventer. Dit jaar kwamen daar
nog tientallen andere Nederlandse plaatsen
bij.
Inmiddels hangen de affiches van Loesje
in ruim 100 steden en dorpen. Ook in Leeu
warden glimlacht men nu om: „Rambo zakt
in elkaar. Iemand heeft het ventieltje eruit
getrokken." De aanplakbiljetten worden
maandelijks in een oplage van 24.000 stuks
gedrukt, de vereniging telt 500 opgewekt be
talende leden. Uitgeverij Bruna wil zelfs een
boekje met de leukste spreuken op de markt
brengen. En het Arnhemse Gemeentemu
seum kocht onlangs enige affiches voor zijn
collectie aan.
Enthousiasme alom dus. „Dat komt om
dat mensen zich in onze teksten en uit
gangspunten herkennen", licht Anne Veen-
stra (23), een van de Loesje-leden van het
eerste uur, toe. „Wij keren ons tegen de.
lamlendigheid. Een van onze prioriteiten is
het afschaffen van het woord 'haalbaar'. Je
hoort zo vaak dat iets niet kan. Maar geld
en kennis zijn er genoeg. Je stelt eenvoudig
een doel en je zorgt dat je het bereikt. Klaar
uit."
Volgens kandidaat-Kamerlid Van de
Griend zien velen de wereld als een poel van
ellende, waaraan zij geen deel meer hebben.
„Wij willen juist deze scheiding tussen mens
en wereld opheffen. Met een optimistische
instelling lukt dat. Mensen zijn scheppende
wezens. Ze moeten zich ontplooien, creatief
zijn en zin in het leven hebben."
Geluiden van die strekking werden al
eens eerder vernomen. In de jaren zestig bij
voorbeeld, toen provo's en kabouters de we
reld als een speelplaats zagen, waarin de
verbeelding aan de macht was. Loesje her
kent daar wel iets in, al is zij te jong om die
tijd nog bewust meegemaakt te hebben.
„Wij zijn er ook niet vies van om alles op
speelse manier op zijn kop te zetten", zegt
Anne Veenstra.
Wat Loesje, in casu Van de Griend,
straks in de Tweede Kamer wil bereiken,
wordt niet helemaal duidelijk. De lijsttrek
ker weet wel te vertellen dat het in het parle
ment danig aan kwaliteit schort.
Van de Griend is niet bang in de Kamer
te worden weggelachen. Afgezien van het
feit dat hij ervan overtuigd is een heilzame
invloed te hebben, wil hij die uitdaging ook
wel aan. „Anders moet je meteen tussen zes
plankjes gaan liggen", zo klinkt het.
Dat Loesje rechtsoverstijgend is, vindt
niet iedereen. De Stadskrant in Arnhem bij
voorbeeld, spreekbuis van zeer links, noemt
het partijtje 'kleinburgerlijk en rechts'. Vol-
Ta
gewerkt en gerealiseerd. De modevakschool
van Breda verzorgt de kostuums. Gezamen
lijk werd besloten om de Nederlandse taal
te gebruiken, met name om praktische rede
nen: het willen spelen voor een Nederlands
ubliek. Ad van de Kieboom, een Neder
lands regisseur uit Breda - ooit verbonden
geweest aan Proloog - werd erbij betrokken
om onder meer de al te moeilijke Neder
landse woorden en begrippen om te zetten
in voor Turken hanteerbare uitdrukkingen.
Hij zal waarschijnlijk doorgaan met de
groep als Tarhan deze zomer weer vertrok
ken is.
Er is te veel met de deelnemers gebeurd
- vinden ze zelf - om met deze manier van
werken, met deze manier van leren omgaan
met elkaar, niet verder te gaan. „We hebben
conflicten, die vaak het samenleven tussen
Nederlanders en Medelanders bepalen, le
ren hanteren. We zijn ons veiliger bij elkaar
gaan voelen", klinkt het bij de groep als we
zitten te praten in het buurthuis 'De Noord-
wiek' in Etten-Leur.
Uit een zijzaal waar een moskee is geves
tigd, klinken geluiden die erop wijzen dat je
als Nederlander de confrontatie met buiten
landers, die we zelf naar hier uitgenodigd
hebben, aan moeten op een manier die we
waarschijnlijk zelf niet verwacht hadden.
Het project in Etten-leur gaat derhalve om
heel wat meer dan toneel.
Op 30 en 31 mei is de première van 'De
Kaukasische Krijtkring' door Brabant Sanat
Tiyatrosü in De Nobelaer in Etten-Leur.
Vast staat al dat het stuk daarna ook ge
speeld wordt in Eindhoven, Tilburg en Lei
den. Instellingen e.d. die ervoor voelen deze
voorstelling ook in hun omgeving te bren
gen kunnen contact opnemen met het Bra
bants Kunst Theater, De Noordwiek 2,
4872 XX Etten-Leur of Postbus 382, 4870
AJ Etten-Leur. Mustafa wil inlichtingen ge
ven via telefoon 01608-16450/13188.
gens de krant, die een aantal van zijn redac
teuren naar Loesje zag overlopen, wrijven
Lubbers en Van Aardenne zich in de han
den over 'zo'n hadjememaar-partij'.
Loesje doet in alle 19 districten aan de
verkiezingen mee. De 19.000 gulden in
schrijfgeld daarvoor verkreeg de vereniging
door een tientjes-actie onder leden en lenin
gen van vrienden en bekenden. Uit de op
brengst van briefkaarten, buttons en stic
kers (die aardig schijnen te verkopen) kan
de campagne worden gefinancierd.
De campagne is nog niet vast omlijnd,
maar komende weken staan in ieder geval
een paar verkiezingsbijeenkomsten op het
programma. Waar de lijsttrekker 'flitsende'
betogen over actuele zaken zal afsteken.
„Een van de zaken die ik zeker bij de kop
zal nemen is de sexuele woningnood. Het is
toch schrijnend dat zoveel jonge mensen het
met dit weer onder bruggen of in het open
veld moeten doen? Daarvoor moeten open
bare vrijplaatsen worden ingericht".
Ook als het muurbloempje Loesje geen
vaste voet in Den Haag krijgt, is er geen
man overboord. Er Uggen nog zoveel andere
uitdagingen, meent Anne Veenstra. „We
kunnen alle kanten op. We piekeren erover
om ook in België te beginnen. Daar heeft
men belangstelling. En misschien gaan we
richting Hilversum. Dan richten we een om-
roepje op."
'Die wilde baren van haar blijven maar
groeien', zegt de kapper van Loesje op een
affiche.
Het is een keurig vak
Ik heb niet de in
druk dat diploma
ten slordiger leven dan journa
listen. Slechts eenmaal heb il
een topdiplomaat het fluwee
van zijn discretie zien verliezen
Hij had een traumatische rei:
door het oerwoud achter de ru(
en het leek alsof hij zojuist doo:
de Sahel was teruggewandeld
Hij dronk op heroïsche wijze er
besloot dientengevolge eer
aandachtig, zelfs gefascineerd
publiek te laten zien hoe dt
Pygmeëen rondom een dodt
olifant dansen. Om een zo rea
listisch mogelijk effect te berei
ken ontdeed hij zich van zijn
smoking met een hoge graad
van urgentie, als een striptease-
danseres die de laatste treir
nog wil halen. Hij verdween, of
één schoen, in een wonderlijkt
sfeer van gestolde paniek, inge
lijst in verbazing. Zijn andert
schoen werd later achter dt
piano aangetroffen. Ik heb eei
vrolijke baronesse wel eens in
getogen maar nijver zien drin
ken en een voorname gast oj
een diplomatiek diner de kriel
aardappelen uit het servet 0[
zijn schoot zien prikken, terwij
zijn medaillons de veau op dt
kostbare pers te wachten lager
op de poes. Ze zeggen wel een:
dat diplomaten uit leugens helt
gobelins kunnen breien. Mijr
persoonlijke waarneminger
wijzen uit dat ook op dit tert
punt de meeste diplomaten re
delijk onkreukbaar zijn. Als zt
moeten liegen doen ze dat in
het landsbelang.
Er is een duidelijke hiërar
chie merkbaar in de diploma
tieke wereld: junioren in hei
vak keffen met de dunne, blik
ken stem van de schoothond
terwijl de senioren zich, oj
ogenblikken van strategischt
woede, kunnen bedienen vat
de bulderende bas van de bou
vier. Is het een wat tragisch be
roep? Was het niet Harry (Mis
ter recht-voor-z'n-raap) Tru
man die het diplomatieke be
staan karakteriseerde als „tra
gediëen onder de kroonluch
ters"?
Heide Schulte von Bauming
haus Cumes, echtgenote van dt
tot voor kort in Den Haag ope
rerende Australische ambassa
deur James William Crawford
Cumes heeft aan de wat vrolij
ker kanten van het diploma
tieke bedrijf een boekje gewijc
dat onder de titel 'Diplomatii
Carousel' (De Diplomatieke
Draaimolen) is verschenen
Heide serveerde graag Mozart
kugeln uit Salzburg. Haar vai
de Britse ambassadeur overge
nomen kok Sunil - een In
diër - was een artiest en hi
kon zelfs een geloofwaardig)
gugelhupf bereiden. Niettemii
at Sunil zelf veelal bij Macdo
nalds. Haar dienster Patience
een meisje uit Ghana, wot
2000 gulden in de Lotto en zi
heeft nu twee taxi's rijden it
Accra. Tijdens een bezoek aai
de kanselarij van de Westduits)
ambassade werd het Heide dui
delijk dat zij vandaaruit haar
scherp kon worden gezien al-
zij, in haar blootje, haar dage
lijkse gang van de badkame
naar haar boudoir maakte. Ja
mes is ooit in gezelschap vai
prins Claus uit zijn smoking ge
knapt. „Milly" zo heette haa
zilvergrijze Tonkinese kat me
de appelgroene ogen en „Mil
ly" was het codewoord waar
mee zij het signaal kon geven
Het is hier oervervelend; weg
wezen! Ze gebrokte de code ii
Schönbronn, waar een festivi
teit gegeven werd voor Brom
Kreisky en Kurt Waldheim
maar baar man was de cod<
vergeten.
Koningin Beatrix wist nie
- zo meldt Heide - dat Abe
Tasman geboren is in Lutje
gast. De Franse ambassadeur
die eveneens in de Tobias As
serlaan, achter het Vredespa
leis, zijn woning had, kon 0(
zijn tijd vrolijk zijn: Claudt
Kemoularia heeft de voorzittei
van het Australische Huis van
Afgevaardigden, Sir Billy Sned
den, ooit op zijn brede schou
ders naar de overkant van dt
straat gedragen. Het waret
mooie tijden voor Heide. Dt
pauselijke nuntius, wijlen mgr
Bruno Wüstenberg, bleek vai
god en van de wereld, toen zi
met een broche een gapend de
colleté trachtte te dichten. Dt
diplomatieke monseigneu:
wierp een blik op de vergezich
ten en sprak: „God houdt vai
mooie dingen. Ik ook." Jawel
de diplomatie heeft ook ziji
mooie kanten.
