De rijkdom aan ideeën van Van Mierlo
Klein links: Verdeeld tegen de rest
Reagan: i
vrije han<
militaire
VS tege
'D66: ALS WE VANDAAG STOPPEN, WORDEN WE MORGEN HEROPGERICHT'
ZORBATSJOV: ivi
ZATERDAG 19 APRIL 1986
EXTRA
D66 KWAM VOORT UIT ONVREDE
Kwaad
Vernieuwing
STEMI
1986
verkiezingen
tweede kamer
Werfkracht
Horzel
Troost
Amerikanen vertreL
Frankrijk wijst vi<
Britten versterken b
Amerikanen mij de
Libië vraagt EG te
Vierde Brit in BeirJ
Jg I pE STEM VANZATERDj
Door Frans Boogaard
DEN HAAG - „Mijn
vaste overtuiging is dat
een bepaald deel van het
electoraat zich altijd
door D66 aangesproken
zal voelen. Waarom?
Omdat er behoefte is
aan een partijlinks van
het midden, die heel
sterk op het individu is
gericht. De PvdA heeft
haar afgod van het col
lectivisme, de WD die
van het kapitaal, het
CDA zijn eigen God èn
die van het kapitaal, en
D66 - dat is het individu.
Ik weet zeker: als we
vandaag stoppen, wor
den we morgen heropge
richt."
Ernst Bakker, oud-Ka
merlid, is altijd fanaticus ge
weest.
Nu, opnieuw Kamerkandi
daat, is hij enthousiaster dan
ooit: „Zeven zetels in de pei
lingen; het gaat de goeie kant
weer uit."
Wervend: „Bij de VU in
Amsterdam hebben ze een
lopend verkiezingsonder-
zoek. Daaruit blijkt dat D66
een permanent potentieel
van 10% heeft. Vijftien ze
tels! Weet je dat dat de om
vang van de ouwe AR is?"
Van Mierlo zei het in zijn
eerste rede als herkozen lijst
trekker (Amersfoort, 25/1/86)
al: „Wat vroeger zo'n grote
indruk maakte was, méér
nog dan de denkbeelden die
we hadden, de energie die we
uitstraalden. De energie van
een groep. Ik denk dat het
daarom gaat."
Stijn Verbeeck, lid sinds '66
en jarenlang hoofdredacteur
van het partij-orgaan De De
mocraat: „Klopt, zo was het
in het begin. Ik weet nog dat
ik het appèl voor een gulden
kocht, en dat ik tegen Ter
louw, toen mijn buurman,
zei: je moet dit lézen, man,
voortaan kunnen we zonder
voorbehoud stemmen."
„Het was," zegt ook Erwin
Nypels, sinds 17 jaar D66-
Kamerlid, „de partij van de
beneden 35-jarigen. Ik heb
het beschouwd als een jonge-
renpartij. Die groep van toen
is wel gebleven, maar is in
tussen - u kunt dat nareke
nen - twintig jaar ouder. De
eerste jaren kwamen er veel
jongeren bij, toen een hele
tijd niet, en nu is er weer ge
leidelijk een evenwicht aan
het ontstaan. Ik vind dat een
goede ontwikkeling; je zou
kunnen zeggen dat een partij
pas volwassen is als er, wat
leeftijd betreft, sprake is van
een evenwichtige opbouw."
Verbeeck: „Ik was 35 toen
ik lid werd; Terlouw, Van
Mierlo en Gruijters ook. Al
lemaal jongens van '31; de
hele partij is uit dat jaar. Het
heeft voor een groot deel onze
ontwikkeling bepaald.
D66, opgericht op 14 oktober 1966, komt voort
uit onvrede over het vastgelopen Nederlandse
partijbestel en zijn drie hoofdstromingen: de
sociaal-democratie, de christen-democratie
(toen nog: KVP, AR en CH) en het liberalisme.
In een via de boekhandel verspreid appèl dat de
oprichting van de partij inleidde, bepleitten de
Democraten van het eerste uur (Gruijters, Van
Mierlo, Zeevalking) de rechtstreeks gekozen
Minister-President en invoering van het
districtenstelsel.
In '67 kwamen de Democraten (nu 8600 leden)
onder Van Mierlo met zeven zetels in de Kamer.
Hans van
Mierlo: leider
boordevol
ideeën.
- FOTO DE STEM
JOHAN VAN GURP
Sindsdien kende de partij twee enorme crises.
In '74 werd ze afgestraft voor haar te grote
toenadering tot de PvdA. Van Mierlo droeg zijn
politiek leiderschap over aan Terlouw, onder wie
de partij (na bij de statenverkiezingen van '74 tot
onder 1 te zijn gezakt) 'de grootste come-back
sinds Lazarus' maakte.
In '82 bleef D66, na een kabinetscrisis, met het
CDA doorregeren. Het kostte de partij kort
daarop elf van haar zeventien Kamerzetels.
Terlouw maakte plaats voor Engwirda, die 21 mei
het roer weer overgeeft aan Van Mierlo.
Maarten
Engwirda.
- FOTO DE STEM
JOHAN VAN GURP
r
t
We zijn geboren tijdens de
crisis, waren 15 aan het eind
van de oorlog, en hadden
idealen in een tijd dat ieder
een zei: rustig, we moeten
eerst het land opbouwen. Een
poosje later zou de PvdA de
grote doorbraak forceren, de
dageraad gloorde. Maar het
werd niks. Uit die teleurstel
ling is de hele beweging van
de jaren '60, en ook D66,
voortgekomen. Je zou het één
van de gemeenschappelijke
noemers van D66 kunnen
De teleurstellingen waren
overigens, mét de oprichting
van D66, de wereld niet uit.
Tal van Democraten maken
zich nóg kwaad over het ver
raad van PvdA en PPR, die
in '74 de Progressieve Volks
partij (PVP) op hun onwil
lieten stuklopen, waarna de
kiezer - kwaad over de hon
dentrouw van zijn partij aan
de PvdA - D66 een doodsmak
liet maken.
Een door de toenmalige po
litiek leider Terlouw geïnspi
reerde reddingsoperatie
bracht D66 (in '81) op zeven
tien zetels. Maar toen Ter
louw in '82 tegen de adviezen
van Van Mierlo in deel bleef
uitmaken van het rompkabi
net van Van Agt (de PvdA
stapte op, na, onenigheid over
het sociaal-economisch be
leid en persoonlijke pesterij
en), zakte D66 terug naar de
huidige zes zetels.
Verbeeck: „De fout van
Terlouw was dat hij het mi
nisterschap combineerde met
het politiek leiderschap. Ik
neem hem persoonlijk niet
kwalijk dat hij dat niet zag,
want er was bij hem nog
nooit iets misgegaan. Met ne
gens en tienen van de HBS
af, cum laude gepromoveerd;
begon kinderboeken te
schrijven, en was succesvol;
ging in de politiek, en had
weer succes.
Toen we in '82 met een he
leboel verontruste leden in
Kras bij mekaar kwamen,
heb ik hem gebeld. Ik heb ge
zegd: 'Je moet komen, want
het gaat nu om jouw positie'.
Maar hij weigerde; met een
hele vreemde, overslaande
stem, zei hij: 'Ik kom niet'.
Toen ik had opgehangen,
dacht ik: waar heb ik dat
eerder gehoord? En plotse
ling wist ik het: bij Shakes
peare, als Caesar naar de se
naat moet. De volgende dag,
in Kras, heb ik die passage
voorgelezen; meer niet. Maar
de zaal werd doodstil, ik
schrok er zelf van. Een col
lega van je vroeg: 'Weet je
wat er later met Caesar ge
beurd is?' Ik zeg: 'Ja, daar is
het heel slecht mee afgelo
pen'.
Nou, zo is het dus met Ter
louw ook gegaan. Maar
vooral - zeg ik achteraf - om
dat hij teveel macht naar
zich toetrok, D66 teveel per
sonifieerde. D66'ers houden
daar niet van. Met Van
Mierlo lopen we, denk ik, dat
risiko veel minder. Hij luis
tert meer naar wat er in de
partij leeft, is de vertolker
van de ideologie achter de
partij.
Niemand zou dat achter
die wat verlopen ogende
drinkebroer zoeken, maar hij
heeft een gigantische ideeën
rijkdom. Daarom - en dat zeg
ik nu vast moet hij geen
fractieleider worden, maar
minister. Met veel mensen
om hem heen die zijn ideeën
kunnen oppakken en uitvoe
ren."
De twintig jaar oude par
tij, ooit bedoeld als tijdbom
onder het Nederlandse poli
tiek bestel, heeft van het ver-
L>_
Jan Terlouw: hetzelfde lot als Caesar.
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
leden geleerd, maar de keus
tussen het nastreven van de
grote idealen van vroeger en
de eigen politieke rol in de
Haagse praktijk van alledag
blijft wrijving geven. „Die
tweeslachtigheid," zegt de
Amsterdamse wethouder, te
vens Kamerkandidaat Wolf-
fensperger, „is er eigenlijk
altijd geweest. Enerzijds zijn
we de beweging die nadruk
kelijk afstand neemt van het
politieke bestel, die dat -
zichzelf incluis - wil opbla
zen. Anderzijds de partij die
zich in dat politieke bestel
een eigen plaats heeft ver
worven en vanuit die positie
aan haar meer principiële
doelstellingen wil werken."
Van Mierlo zelf verwoordt
het niet veel anders: „In de
eerste fase lag er een zwaar
accent op het bewegingska
rakter van D66. We kraakten
de grondwet met ons scha
duwkabinet. Toen we zelf de
kans kregen lieten onze part
ners ons in de steek en begon
D66 haar progressieve pro
grampunten te belijden. Wat
we nu voor ogen hebben is
een herstel van periode 1, een
voortzetting van periode 2 en
het voor de kiezer duidelijk
aantonen van het verband
tussen die twee. We zijn ver
plicht die weg te gaan, óók
als ze veel tijd neemt. Maar
macht is nu eenmaal moeilijk
aan te tasten. Als je concrete
veranderingen nastreeft, heb
je theoretisch twee mogelijk
heden: met machinegeweren
de straat op, of werken van
binnenuit. Democraten doen
het van binnenuit."
Dat D66 in twintig jaar tijd
aan politieke vernieuwing
niet veel méér heeft bereikt
dan de totstandkoming van
het CDA steekt ook Ver
beeck: „Maar het leven is nu
eenmaal vól teleurstellingen.
En daar komt nog bij dat D66
een typische tweede keus
partij is. Bijna iedereen is
wel eens van plan geweest
ons te stemmen. Als iedereen
dat één keer deed, hadden we
de absolute meerderheid.
Maar in het stemhokje blijkt
altijd God óf Thorbecke óf
vadertje Troelstra over de
schouder mee te kijken. En
dan gaat het toch weer mis."
Door Max de Bok
DEN HAAG - In 1977
schreeuwden de klein
linkse partijen - de EVP
was er nog niet - moord
en brand. Den Uyl, die
tien zetels winst behaal
de, had hen 'leeggege
ten'. De CPN van 7 naar
2 zetels, de PPR van 7
naar 3, de PSP van 2
naar 1 zetel.
Hoe kon dat nou? Zo pro
gressief was dat kabinet-Den
Uyl nou ook weer niet ge
weest. Waren niet juist de
PvdA-bewindslieden keer op
keer toch maar weer ge
zwicht voor de eisen van het
CDA? Hadden niet juist de
PPR-bewindslieden (Van
Doorn, Trip) gewaakt over de
progressieve snit van dat ka
binet? Waren zij het niet ge
weest, die het kabinet had
den afgehouden van de bouw
van kerncentrales? En
waarom had de CPN dat niet
willen inzien? Waarom had
den Marcus Bakker en de zij
nen alleen maar felle opposi
tie gevoerd? En waarom
bleef de PSP alleen maar ste
ken in getuigenis?
En daar kwam het oude
idee van de linkse samen
werking weer op tafel. Het
liefst met de PvdA, maar als
dat niet mogelijk zou blijken,
dan in elk geval met z'n
drieën,.
Om een lang verhaal kort
te maken: die hechte samen
werking -object van veel
goed bedoelde strevingen,
van idealisme en pragmatis
me- is er nu, aan de voor
avond van de verkiezingen,
nog niet. De PvdA heeft geen
enkele behoefte op welke
wijze dan ook geïdentificeerd
te worden met klein links. De
PSP vreest van een samen
werking verwatering van het
zuivere socialisme. De EVP
ziet toch nog steeds iets van
het goddeloze communisme
in de CPN. PPR en CPN wil
len wel samenwerken mits
de anderen ook meedoen.
De oogst van lange, hevige
discussies binnen de partijen
over samenwerking is uiterst
mager. PPR, tPN en PSP
zijn een lijstverbinding aan
gegaan, om zo te voorkomen
dat linkse reststemmen naar
rechts toevloeien. De EVP
wilde zelfs met die zwakste
Ria Beckers (PPR).
- FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
„Mijn lidmaatschap van de PPR kwam in
gevaar toen het erop leek dat wij ons zouden
gaan verbinden met sterke ideologische
bepaaldheden in CPN en PSP. Maar de
ontwikkelingen binnen die partijen gingen
gelukkig juist de niet-dogmatische kant uit en
voor mij is dat gevaar nu geweken. Ik vind nog
steeds dat op één hoop gegooid worden onder
de naam 'klein-links' heel irritant. Ik vind het
niet erg dat we klein zijn. Maar zo'n
schroothoopje met zo'n naam vind ik
afschuwelijk."
Op het gevaar af dat we Dolf Coppes - oud
voorzitter en voormalig Kamerlid van de PPR;
van hem is bovenstaande uitspraak - nog meer
irriteren, een portret van toch maar 'klein links'.
De verzameling van radicale partijen ter
linkerzijde van het politieke spectrum.
De Communistische Partij van Nederland,
opgericht in 1918. In de oorlog een partij van
vele moedige verzetsmannen en -vrouwen.
Tien zetels dan ook na de oorlog. Maar
groeiende afkeer in de Nederlandse
samenleving van alles wat naar communisme
riekt, het begrip voor het optreden van de
Sovjet-Unie (Boedapest, Praag), de
geslotenheid van de partij, koerswijzigingen
(losser van Moskou, afkeuring van de Sovjet-
inval in Afghanistan), de overname van de
partij door feministen, studenten,
welzijnswerkers, dat alles leidde ertoe dat de
CPN kleiner werd. Drie kamerzetels nu en
bange verwachtingen voor 21 mei. Bekende
namen: Paul de Groot (als erelid geroyeerd),
Fré Meis, de gebroeders Jaap en Joop Wolf,
Edo Spier, campagneleider,
ziet overigens dat beeld lang
zamerhand vervagen: „Het
aantal mensen dat weigert
nog langer mee te doen aan
de schijntegenstellingen in
de politiek, aan de 19-de
eeuwse indeling van socialis
ten, christen-democraten en
liberalen, neemt toe. Dat
komt ook omdat die partijen
niet bereid zijn hun kiezers te
laten meedenken over de
veranderingen die in de
maatschappij nodig zijn. Je
mag daar eens in de vier jaar
stemmen, en voor de rest is
het: opsodemieteren. Als De
mocraten moeten we laten
zien dat er andere mogelijk
heden zijn."
En Van Mierlo: „Wat we
meer nog dan voorheen moe
ten doen is onze eigen aparte
positie onderstrepen. Wij zijn
niet in het traditionele pa
troon - rechts de liberalen,
links de socialisten, God er
gens in het midden - te van
gen. Wij verwèrpen juist dat
hele patroon. Maar het bete
kent tegelijk dat we van alle
kanten voor onze kiezen krij
gen: D66 kiest niet, D66 is on
duidelijk. Zelfs de PvdA
roept nu dat soort dingen. Ik
heb gezegd: wij zijn glashel
der, en als de PvdA het te
gendeel blijft beweren, zijn
het grote leugenaars."
Relativerend: „Vlak voor
verkiezingen is het natuur
lijk de gewoonste zaak van
de wereld dat een partij haar
tegenstander probeert zwart
te maken, maar ons 'nadeel'
is in dit opzicht dat we overal
kiezers weghalen. Daardoor
is het een gezamenlijk belang
van PvdA, CDA en VVD de
vermeende onduidelijkheid
van D66 te benadrukken. En
daarom creëren ze een nega
tief beeld van ons, waarin ze
zich alle drie kunnen vin
den."
D66 blijft dat beeld - die
onduidelijkheid - meedra
gen, ook al laat Van Mierlo in
dit gesprek voor het eerst en
tot blijde verwondering van
zijn voorlichter hardop uit
zijn mond vallen dat een coa
litie met CDA en WD uitge
sloten is; een tekst die op de
partijraad niet over zijn lip
pen kwam. Was ook niet no
dig, vindt de partijleider, om
dat juist een kenmerk van de
Democraat zijn genuan
ceerdheid is.
Van Mierlo verwijst naar een
enkele jaren oud, Haags con
gres van zijn partij, waarop
80% van de leden het liefst
het PvdA-standpunt over de
kruisraketten wilde overne
men. „Ons standpunt was en
is beter, maar het heroïsche
van het harde 'nee' ontbrak.
En dan zie je toch dat na een
goede gedachtenwisseling
met twee-derde meerderheid
wordt besloten dat moeilijke
D66-standpunt te handha
ven."
Open en genuanceerd, het
is een kenmerk dat ook Anja
Lieshout, lid sinds '75 en nu
de rechterhand van voorlich
ter Jos Campman, als eerste
noemt: „Een raar pqbliekje
eigenlijk. Aan de ene kant
mensen die zich niet makke
lijk een oor laten aannaaien,
die alles uiterst kritisch vol
gen; maar die aan de andere
kant geen zin hebben zich al
te direct met politiek te be
moeien, dat liever overlaten
aan anderen. Al mag die an
der ook weer niet té uitge
sproken de leider worden.
Toen Terlouw dat toch werd,
was-ie weg. Met Van Mierlo
zal het zo'n vaart niet lopen,
omdat bij hem de twijfel en
aarzeling meer ingebakken
zitten."
Lieshout is zelf niet van
het begin af bij D66 betrok
ken. In de jaren '60 stemde ze
louter kabouter, was ze zeer
begaan met Provo en vond ze
D66 eigenlijk maar een eli
tair clubje. Maar volgens
haar voelen nu mensen met
onderling nogal afwijkende
achtergronden zich nu bij
D66 thuis.
Nypels, specialist Volks
huisvesting, zoekt de gemid
delde Democraat in de
nieuwbouwwijken van de
grote steden. „Het zijn en
blijven forensen. Beweeg
lijke mensen, die veel activi
teiten ondernemen, vaak van
werk veranderen, zich niet
gauw neerleggen bij sleur,
daardoor ook gauw tegen de
muren van de bureaucratie
oplopen. Als ik een kort ken
merk moet geven: hoger op
geleiden, en j a - ook beter ge
situeerden. Maar zeker niet
allemaal."
Ook Spier en Wolffensper-
ger reppen van hoger opge
leiden, leggen een verband
met de magere vertegen
woordiging van D66 op het
platteland: „Het zijn overwe
gend mensen die voldoen aan
de criteria voor werk in de
stad." Maar het beeld van een
door sterk-bovenmodalen
bevolkt D66 wordt door Spier
- „als penningmeester weet
ik hoeveel uitkeringsgerech
tigde leden wij hebben" -
sterk ontkend. Niet door
Lieshout, die subtiel opmerkt
dat „onze mensen in ieder ge
val niet meteen in paniek
hoeven te raken als het eco
nomisch wat slechter gaat".
Van Mierlo verwerpt dit
soort stereotiepen - „vroeger
waren Democraten deux
chevaux-rijders met hand
schoenen op het dashboard;
als je dat criterium nu aan
houdt zijn er geen Democra
ten meer" - en verhaalt lie
ver over de open politieke
opstelling en de volstrekte
afwezigheid van 'confessio-
nalisme' daarin: „Het gevoel
dat je vanuit een godsdien
stige opinie politiek bedrijft."
De oude en nieuwe Demo-
cratenleider filosofeert er
nog een half-uurtje lustig op
los, met als terugkerend
thema de afkeer van het poli
tieke drie-stromenland als
filosofische ondergrond van
de beweging D66. En hij vat
samen: „Soms, in een verlo
ren moment, probeer ik me
weieens voor te stellen hoe
het politieke landschap in
Nederland er over vijftig
jaar uitziet. Ik zie dan twee,
hoogstens drie partijen,
waarvan er één een D66-ka-
rakter heeft."
Glimlachend: „Tegen die
tijd zitten we diep in de 21-
ste eeuw. Het is onontkoom
baar dat dan de beddingen
van die oude, 19-de eeuwse
politieke stromingen nog be
staan. Ik zie het niet gebeu
ren dat dan nog politici dur
ven aankomen met een libe
rale of christelijke visie op
de maatschappelijke rol van
de computer, nee - iederéén
zal dan zien dat dat pure lul
koek is."
Marcus Bakker. Velen hebben de laatste jaren
de CPN de rug toegekeerd. De 'echte
communisten', zoals ze zich plegen te
noemen, hebben zich verenigd in het VCN, het
Verbond van Communisten in Nederland.
De Pacifistisch Socialistische Partij, opgericht
in 1957. Ze kwam voort uit het zogenoemde
'daklozen-beraad', waarin mensen zaten uit de
vredesbewegingen De Derde Weg, Kerk en
Vrede, de Nederlandse Vredesactie en de
Socialistische Unie. De PSP is geen
afscheiding van de PvdA, hoewel er zich 23
voormalige PvdA-leden onder de eerste
honderd PSP'ers bevonden. Voortdurende
richtingenstrijd, die nog onlangs leidde tot
weer een scheuring, heeft de PSP intern
verzwakt. Bekende namen: Lankhorst, Van der
Lek, Gortzak (ex-CPN) en Fred van der Spek,
die eind vorig jaar de partij verliet, zich aan het
hoofd stelde van de nieuwe PSO, maar die club
inmiddels ook voor gezien houdt. Zullen de
drie kamerzetels van nu bestand blijken tegen
de gevolgen van die afscheiding?
De Politieke Partij Radikalen, opgericht in I968.
Aanvankelijk een partij van christen-radicalen,
maar al snel gedeconfessionaliseerd. Gesticht
door KVP'ers die in de nacht van Schmelzer
(1966) hun hoop op een vooruitstrevende KVP
hadden zien verdampen. Van Doorn (oud-KVP
voorzitter), Aarden, Janssen en Kessel
verlieten in 1968 de KVP-fractie. Tot de jonge
PPR traden ook veel 'spijtstemmers' uit de ARP
toe, die het niet langer eens waren met het
beleid van Biesheuvel. Onder hen Bas de Gaay
Fortman. Ook de PPR heeft zijn richtingenstrijd
gekend. g|p me(je daardoor, weliswaar
niet groter op geworden, maar anders dan
CPN en PSP heeft de PPR nooit officiële
afscheidingsbewegingen gekend. Wel verlieten
velen van het eerste uur -Bogaers, Van
Doorn, Jurgens- de partij. Twee kamerzetels
nu, wisselende kansen op behoud daarvan.
De Evangelische Volks Partij, de jongste
loot aan klein linkse stam. Opgericht in 1981.
Een partij, die haar handelen laat leiden door
het geloof, de radicaliteit van het evangelie.
Vooral ex-CDA'ers en meer bepaald
voormalige anti-revolutionairen hebben elkaar
in deze voorhoede-partij gevonden Bekende
namen: oud-generaal Chiel Von Meyenfeldt,
Wim Herstel, Hans Feddema. Eén kamerzetel,
die in het zicht van 21 mei wankelt.
De vier klein linksers hebben in elk geval één
ding gemeen: ze worden in de Kamer geleid
door vrouwen. Ina Brouwer (CPN), Andree van
Es (PSP), Ria Beckers (PPR) en Cathy Ubels
(EVP).
Ina Brouwer (CPN).
- FOTO ANP
Cathy Ubels (EVP).
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
vorm van samen-doen niet
meegaan.
Op 16 januari van dit jaar
namen drie fractieleidsters
„het geürm en geiitter meer
dan beu" - overigens sloegen
die termen uit de mond van
Ria Beckers niet op de eigen
partijen, maar op de voor
mannen van de vier grote
partijen- het heft in eigen
hand. Ze sloten, voor de pe
riode na de verkiezingen, een
samenwerkingsakkoord tus
sen de fracties. De PSP bleef
er buiten. Want de nieuwe
fractieleidster Andree van Es
-die zelf wel voor samen
werking is - had in de strijd
met Fred van der Spek om
het leiderschap van de partij
geen enkele ruimte gekregen
om welke samenwerking dan
ook aan te gaan.
Het akkoord is meer dan
een reeks van praktische af
spraken. Het is ook een poli-
tiek-inhoudelijk akkoord,
waarin overigens de be
staande tegenstellingen tus-
sen de partijen worden ver
doezeld. Nee, misschien is het
niet eerlijk, dat zo te zeggen.
Het akkoord is, op dit mo
ment inhoudelijk het maxi
maal haalbare voor partijen
met, al zijn ze allen links-ra
dicaal, zo uiteenlopende
'nestgeuren'. De verschillen
blijven, worden niet ontkend.
Waar zijn ze het dan over
eens? Het akkoord somt op:
geen kruisraketten, geen
wapenwedloop in de ruimte,
afschaffen van alle atoomta-
ken, initiatieven om het
blokdenken te doorbreken,
minder geld voor bewape
ning;
eerlijke kansen voor ont
wikkelingslanden, ook voor
de allerarmste;
een aanval op de werkloos
heid, vooral die onder vrou
wen, jongeren en buitenlan
ders; arbeidstijdverkorting
tot tenminste 32 uur in 1990;
verhoging van de lagere in
komens, verbetering positie
uitkeringsgerechtigden
doorbreking van rolpatro
nen, economische zelfstan
digheid voor vrouwen en
versterking van haar positie
in alle opzichten;
anti-discriminatiebeleid,
uitgaande van een gelijk
waardige positie van Neder
landers en buitenlanders,
van homo-en heteroseksue
len, o.m. door het goede voor
beeld van de overheid, een
wet gelijke behandeling en
harde aanpak van discrimi
natie;
grootscheeps programma
voor het toepassen van on
eindige energiebronnen, voor
verdere energiebesparing,
zodat kerncentrales overbo
dig zijn;
behoud en herstel van het
milieu door drastische ver
mindering van zure regen,
snelle bodem-en watersane
ring.
Het klinkt niet echt radi
caal, het klinkt zelfs redelijk
en velen die zich tot andere
partijen bekennen, zullen het
er mee eens kunnen zijn. En
toch, toch gaat er geen echte
werfkracht vanuit.
Waar komt dat door? Te
recht fulmineert Ria Beckers
al jaren - en nu de verkiezin
gen naderen met verhoogde
intensiteit- tegen de vergro
ving, de versimpeling in de
politiek, tegen de aandacht
die allerwege, ook in de me
dia, vooral uitgaat naar de
grote partijen. Dat heeft na
tuurlijk te maken met de
machtsvraag. Niet de PPR,
de CPN, de EVP of de PSP
- die daar zelfs bijna-princi-
pieel tegen is- komen als
eerste in aanmerking om
mede een regering te vormen.
Het gebrek aan werfkracht
heeft ook andere oorzaken.
De klein linkse partijen
worden door velen nog ge
zien als 1) louter getuigenis
partijen 2) radicaal-revolu
tionair 3) drammerig-links
en gelijkhebberig, 4) een ge
vaar voor de democratie, 5)
clubs van hemelbestormers,
luchtfietsers, onverbeterlijke
wereldvernieuwers, 6) par
tijen die zich inlaten met al
lerlei enge actiegroepen die
het rustige leven verstoren 7)
partijen die al het oude over
boord willen zetten, 8) te
idealistisch, behept met idea
len, die de gewone man en
vrouw niet aanspreken,
daardoor zelf elitair.
Doorhalen wat niet met de
eigen opvatting strookt.
Het beeld is nog steeds: de
CPN is communistisch, com
munisme is slecht, dus de
CPN deugt niet; de PSP wil
het hele land socialistisch
maken, socialisme is eng, dus
de PSP deugt niet; de PPR
was vroeger christelijk, heeft
dat uitgangspunt verlaten,
dus deugt de PPR niet. En
nog wat van die algemeenhe
den. Het oude beeld blijkt
moeilijk uit te wissen. De
EVP heeft een ander pro-
Andrée van Es (PSP).
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
bleem: ze kan zich niet echt
profileren ten opzichte van
de PPR en spreekt ondanks
al haar bewogenheid met
haar sterke confessionaliteit
nauwelijks meer aan in een
tijd waarin het confessionele
in de politiek op de achter
grond raakt (ook in het CDA,
waar het pragmatisme, de
zakelijkheid van Lubbers het
moet doen).
Dan is er nog iets. Iets wat
te maken heeft met de 'hor
zelfunctie', de 'wakker-hou-
den-positie', die de klein-
linkse partijen geacht wor
den uit te oefenen op vooral
de PvdA. Niet te ontkennen
valt, dat PSP, CPN (zeker na
de vernieuwing die door die
partij gegaan is) en de PPR -
de EVP kan wat dat betreft
buiten beschouwing blijven-
die horzelfunctie hebben.
Of hebben gehad? Die
vraag kan in belangrijke
mate bevestigend worden be
antwoord en dat is nu juist
links V°°r Wein
Die partijen hebben sterk
gefungeerd als ideeëncentra-
ies voor vooral de PvdA
maar ook wel voor CDA en!
!n7n8nlndere mate. voor de
VVD. De aandacht voor het
milieu, voor energiebespa
ring en alternatieve -opwek-
ng, ze werd geïnspireerd
aoor met name de PPR. Het
verzet tegen kerncentrales en
tegen kernbewapening, het
werd door 'klein links' aan
geblazen. De strijd om gelijk-
fechtiging van de vrouw
het beteugelen van discrimi
natie op alle terreinen, het
kwam in eerste aanleg van
uit die hoek. Maar één voor
een werden dergelijke poli
ce items overgenomen
door anderen. Andere partij
en, die wel de macht hebben,
gingen met de ideeën van
klein links op de loop. En
handen°nden Z®' met lege(re)
Zoals de PSP'er Van der
Lek eens zei: „In zekere zin is
zelfs onze tragiek, dat we
verliezen in de mate waarin
we gelijk krijgen."
Een schrale troost voor de I
avond van 21 mei.
Opnieuw zal dan door de
leidsters van klein links ge
zegd worden, dat het moet
komen tot progressieve sa
menwerking. Dat is ook zo
Het valt bijna niet meer uit
te leggen waarin de vier
kleine linkse partijen van
elkaar verschillen. Ze wor
den hoe langer hoe meer ais I
een pot nat' beschouwd. Ais
ze niet snel echt gaan samen
werken en dat zonder al
lerlei, voor de kiezers piete-1
peuterige, richtingenstrijd e"
principe-gerij - verspelen ze I
zelfs hun laatste strohalm.
Klem links zal het in de II
Nederlandse samenlevinl
die niet zo radicaal-idealis-1
tisch is- altijd moeilijk hou
den. Jaap Burger zei het al
twintig jaar geleden: „Wl
meerderheid is, behoudens
grote ellende, nooit progres
sief." Daarom juist blijft er J
in het politieke spectrum be
hoefte aan een voorhoede, f""
prikkelt en tot anders denken Jl
aanzet. 11
WASHINGTON (UPI) - De Repu
Robert Dole, heeft een voorstel tot
.„t ingediend, waardoor de presid
militair in te grijpen tegen terrorii
te boeven raadplegen.
Krachtens de War Powers Act,
„resident het Congres raadplege:
strijdkrachten in gevaarlijke oper
het niet nodig is dat ieder lid van
doet voordat de president tot actie I
aanval op Libië afgelopen dinsdag.
Sommige congresleden, onder w
de Senaat, Robert Byrd, hebben d
hen niet op de hoogte heeft gestelc
dat het hen pas uren na vertrek v:
deeld. Als de wetswijziging won
worden gedefinieerd als een daac
waardoor de president onmiddellijl
zien in de nationale verdediging.
NAIROBI (RTR) - Ongeveer 175 A
Soedan naar de Keniaanse hoofdstE
dat voor hun veiligheid wordt gevr<
een medewerker van de Amerikaa:
neergeschoten en ernstig gewond.
Onder de geëvacueerde Amerika!
plomaten, lager ambassade-persorJ
vertrek was noodzakelijk wegens d
van een naburig land', zo verklaarl
voerder in Nairobi. De Amerikaans^
bië Khartoem zal uitkiezen als een
rikaanse luchtaanvallen op Tripoli
vergelden.
PARIJS (AFP/RTR) - Frankrijk zal
geus 'activiteiten die de openbare or
het ministerie van Binnenlandse Zal
werden niet gegeven maar in officiël
wijzing verband houdt met de besti
weid. De identiteit of functie van d
maakt.Met de uitwijzing van de vi<
deze maand door Frankrijk het land
Inmiddels heeft de Griekse regeri
len het aantal Libische diplomaten
zoals eerder deze week door de EG
■We willen eerst bewijzen zien vooï
gaan', zegt een regeringswoordvoerd
nister van openbare orde, Athanass
geen weet van Libische betrokkenhei|
pa.
GIBRALTAR (RTR) - De Britten het
Gibraltar versterkt na de vergeld
Britse steun aan de Libische luchtaa
ringsfunctionarissen spreken van e«
gezien de bedreiging van de internatu
Gibraltar ligt aan de toegang tot de
tuigen zeggen dat er donderdag Ph:
zijn geland. Verder worden alle toeg
braltar bewaakt. De douane doorzoe
met Spanje.
LONDEN - Groot-Brittannië verwt
Amerikaanse toeristen. Volgens de I
een daling van meer dan 50 procent
steld. Deze zware klap voor de Britse
het hoofdzakelijk moet hebben van
van de Libische crisis.
De hele toeristische sector - luchtvs
operators, hotels, winkels, warenhi
waardigheden en pleisterplaatsen -
Sinds de luchtaanvallen op Libië t
Amerikanen besloten van de zomer
Voor Groot-Brittannië - en diverse an
tekent dat een verlies van miljoenen d
De mislukte Arabische bomaanslag
op een El Al-lijnvliegtuig in Londen
een nieuwe klap voor de Britse toerist!
ATHENE AFP/ UPI/ ANP) - De LiJ
'vreedzame regeling' van het conflict I
en heeft daarvoor de bemiddeling gq
Gemeenschap. Dat blijkt uit een verkl:
ring vrijdag uitgaf na besprekingen
met de Libische onderminister van BuJ
In Den Haag verklaarde een woord'
he van Buitenlandse Zaken dat de EG,
roenteel het voorzitterschap bekleedt,
Libische verzoek om bemiddeling. Hetl
was vervat in een boodschap van de l!
Shahati werd overgebracht aan de Gria
BEIROET (UPI) - Een in Libanon ontv
Rechtgesteld als vergelding voor de B
kaanse aanval op Libië, aldus de orgai
sche strijders'. Deze organisatie maa
wee Britten en een Amerikaan te hebb
De 30-jarige John Patrick McCarthy
Londen opererende Television News N<
ontvoerd toen hij met Libanese col
Ba'e luchthaven van Beiroet reed.
®°NN, ROME (RTR/AFP) -
~e Amerikaanse minister van
Defensie Weinberger gaat al
leen akkoord met beperking
van de conventionele wapens
Europa, als Moskou en zijn
Bondgenoten een groter aan-
Jeel daarin leveren dan de
NAVO-landen.
Weinberger reageerde op
net voorstel dat Sovjet-leider
horbatsjov eerder deed op het
congres van de Oostduitse
communistische partij. Hij
li ^aar voor een wezen
lijke vermindering van de
onventionele troepenmacht
6n bewapening in Europa.
Hij
mogel
het a;
sche k
beperl
Het
de im
derhai
doorbi
minde
en lu
de Eui
de VS
statior
sche
eenhe<
bondei
tigd of
tionali
