BOEKEN
Karei van den Oever,
een katholieke
handelaar in ellegoed
/.C
pcue
13
Overpeinzingen op een
keerpunt in het leven
VAN DALE
BRENGT DUITS
WOORDENBOEK
F. Springer speelt met gedroomde realiteiten
AAN HET El
VAN M
HOUD IK Al
EEN STUK
Laatje niet dii
IÖhSÏ
Nuttige bloemlezing van Nederlandse auteurs over Spaanse Burgeroorlog
jé Loesje wil naar
ZATERDAG 19 APRIL 1986
De toptien over de Burgeroorlog
Zes regels
Eigenzinnig
Boswachter
Esprit
Critisch
Fleur Bourgonje
en
Liesbeth Vroege I
Verhalen
Suske en Wiske: 4, De
'KKE: De hinderlaag
Literatuur met een boodschap
Door Anton Theunissen
De Spaanse Burgeroorlog was
in de eerste plaats een Spaanse
oorlog waarin het om Spaanse
problemen ging.
In de tweede plaats was de
Burgeroorlog een machtsstrijd
tussen twee jonge ideologieën,
het fascisme en communisme,
en een 'testcase' van de nieuwe
Europese verhoudingen.
Pas in de derde plaats was de
Spaanse Burgeroorlog een 'intellec
tuelen-oorlog'. In geen oorlog speel
den letterkundigen - maar ook schil
ders en filmers - een zo prominente
rol als in de Spaanse Burgeroorlog.
Het Nederlandse aandeel daarin was
bescheiden. In het kader van de her
denking van de Burgeroorlog is een
bloemlezing van Nederlandse schrij
vers over die oorlog verschenen: 'Lit
tekens in een geplooide stierehuid',
samengesteld door Hub. Hermans en
uitgegeven door Agathon/Weesp
32,50). In een kader hiernaast wagen
we ons aan een toptwintig van bes
te/meest bekende boeken over de
Burgeroorlog:
De bloemlezing van Hermans,
waarin ook teksten van Franco-be
wonderaars zijn opgenomen, bewijst
opnieuw dat het gros van de getuige
nissen over de Burgeroorlog enkel en
alleen documentaire waarde hebben.
De Nederlandse schrifturen bestaan
voor 90 procent uit verslagen, getui
genissen etc: wel aardig, maar hun
betekenis blijft beperkt tot dit land.
In veel gedichten en korte verhalen
treffen we tot vervelens toe dezelfde
cliché's aan over het fascisme, de
noodzaak van discipline etc. en de
politiek van de dag staat op het eer
ste plan. Zaken die wezenlijker en
universeler zijn - zoals bijvoorbeeld
Albert Helman
Nooit zijn er over een oorlog zoveel ro
mans, gedichten, toneelstukken en verha
len geschreven als over Spaanse Burger
oorlog. Een toptien van de betere boeken
over die periode is een te riskante onderne
ming. Bij de toptwintig hieronder, in alfabe
tische volgorde naar schrijver,zijn in ieder
geval de beste tien. Onderstaande boeken
zijn in veel bibliotheken aanwezig:
W.H. Auden: 'Spain' en 'Gedichten'.
Berthold Brecht: 'Die Gewehre der Frau
Carrar'.
Willi Bredel: 'Begegnung am Ebro'.
Eduard Claudius: Grüne Oliven und nackte
Bergen.
Hans Magnus Enzensberger: 'De korte zo
mer van de anarchie'.
André Gide: 'Retour de L'URSS'.
Juan Goytisolo: 'Rouw in het paradijs'.
Ernest Hemingway: 'Voor wie de klok luidt'.
Hermann Kesten: 'De kinderen van Guerni
ca'.
Arthur Koestier: 'Dialoog met de dood'.
André Malraux: 'De Hoop'.
Pablo Neruda: 'Espana en el corazón'.
George Orwell: 'Saluut aan Catalonië'.
John Dos Passos: 'Adventures of a young
man'.
Gustav Regler: Das grosse Beispiel.
Ludwig Renn: 'lm Spanischen Krieg'.
Jean-Paul Sartre: 'De Muur'.
Claude Simon: 'Le palace'.
Stephen Spender: 'New writing' en 'Ge
dichten'.
Simone Weil: 'Colonne van Durutti'.
Andere bekende schrijvers over de
Spaanse Burgroorlog zijn Malcolm Cowley,
Heinrich Mann, Klaus Mann, Tristan Tzara,
Louis Aragon, Ramon Sender, Jorge Sem-
prum, Julien Benda, Octovio Paz, Eduard
du Perron, Menno ter Braak en Georges
Bernanos.
Pablo Neruda
George Orwell - foto'sarhciefoestên
de confrontatie met de dreigende
dood bij de Brit Arthur Koestier -
treffen we er nauwelijks aan.
De betere Nederlandse schrijvers
Arthur Koestier
en intellectuelen die met betrekking
tot de Spaanse Burgeroorlog iets
voorstellen zijn Jef Last ('De
Spaanse tragedie') en dr. Johan
Brouwer ('In de schaduw van de
dood' en 'Het mysterie van Spanje').
Verder nog: Albert Helman (onder
zijn eigen naam van Lou Lichtveld
schreef hij 'De sfinx van Spanje'),
F.C. Terborgh, Nico Rost, Ed Hoor-
nik, H. Roland Holst, Theun de Vries
en Victor van Vriesland en enkele
anderen.
De overige schrijvers zijn weinig
verrassend, vaak zouteloos zelfs. De
meeste Nederlandse vrijwilligers die
destijds naar Spanje trokken waren
lid van de Partij en ze dragen een
ideologie uit die tot het verleden be
hoort. Allemaal mooi hoor, die ver
halen over het verblijf aan het front,
de ontmoetingen in de loopgraven en
kroegjes, maar als onderdelen voor
het universele verhaal niet zo gewel
dig belangwekkend. Toch voorziet de
bloemlezing zeker in een behoefte.
Veel teksten, gedichten en proza
fragmenten van allerlei bekende, on
bekende, erkende en miskende
schrijvers, spreken tot de verbeel
ding, al mag de literaire waarde er
van niet zo hoog worden aangesla
gen. De auteurs hoeven, vijftig jaar
na dato, eigenlijk ook niet op lite
raire kwaliteit bewoordeeld te wor
den. Het gaat om werk dat door de
geëngageerde lezers van toen niet
zelden verslonden werd. Literatuur
dus met een boodschap, maar daar
naast ook met zekere artistieke pre
tenties.
De bloemlezing is niet alleen een
min of meer chronologisch verlopend
'verhaal', maar daarnaast ook en
soort thematische afwikkeling van
de gebeurtenissen: de visie op rechts,
op de Kerk, op de Internationale Bri
gades, op de gevallenen, op het thuis
front, op de ballingen, de doorwer
king van de Burgeroorlog etc.
Een nuttig, interessant, zorgzaam
en zorgvuldig samengesteld boek.
„DE HOLLANDSE Natie
is een onderhoudend
boek", schreef de
Vlaamse letterkundige
Karei van den Oever in
zijn boek 'De Hollandse
Natie voor een Vlaamse
spiegel'. Wie bijna 1300
pagina's poëzie en proza
van Karei van den Oever
heeft gelezen, hunkert
naar een gelegenheid om
vast te stellen dat een
vergelijking tussen de
Hollandse Natie en Karei
van den Oever in het
voordeel van Holland uit
valt.
Karei van den Oever (1879-
1926) mag dan voor de Vlaamse
literatuurkritiek een grote be
tekenis hebben gehad, maar
als creatief kunstenaar was hij
in de Vlaamse literatuur geen
grote gestalte. Hij is ook in zijn
betekenis als criticus een ta
melijk omstreden figuur ge
weest, die vanwege zijn princi
piële rooms-katholieke opstel
ling tamelijk vaak met colle
ga's in botsing kwam. Het te
genstrijdige in Van den Oever
is altijd geweest dat hij plei
tend voor een open katholi
cisme en toelating van anders
denkenden tot de redactie van
'Vlaamsche Arbeid' vurig on
dersteunend, in zijn benade
ring van literatuur altijd van
het principe bleef uitgaan, dat
katholicisme en literatuur een
onverbrekelijke twee-eenheid
vormen. 'Voor Kristus, Vlaan
deren en Kunst', was zijn le
vensmotto.
Door Gerard van Herpen
In het licht van die inzet is
het triest te weten dat Eugène
de Bock in zijn Vlaamse Let
terkunde precies zes regels aan
Karei van den Oever heeft ge
wijd en daarin dan ook nog te
rugvalt op een gemeenplaats,
die Van den Oever zijn leven
lang heeft achtervolgd, n.l. dat
hij het kamp van de esthetici
heeft verraden, door aanslui
ting te zoeken bij wat toen
heette de jonge, sociale katho
lieken Moens, Gijsen en Wal
schap.
Bij de Kempische Boekhan
del in Retie is nu, door de bij
zondere zorg van dr Frans
Verachtert, het complete poë
zie- en prozawerk van Karei
van den Oever uitgegeven. In
het eerste deel is een uitvoe
rige studie van Verachtert
over Leven en werk van Karei
van den Oever opgenomen,
waarin bovendien een stam
boom van de familie aantoont
dat Van den Oever van af
komst Fries is. De grootvader
van Karei van den Oever,
Bouwe Jacobs van den Oever,
had een porseleinwinkel in
Leeuwarden en besloot, reis
lustig en ondernemend als hij
was, om in 1842 naar Antwer
pen te verhuizen. Het briefpa
pier van zijn kleinzoon Karei
vermeldt in de twintiger jaren
dat hij eigenlijk handelaar in
ellegoederen was. Zijn vader
Jacob Bonifaas had een groot
kleinhandel in manufacturen,
allerlei ellegoed en paardede-
kens.
Karei heeft zich weinig om
dat zakenleven bekommerd en
in zijn korte leven, hij stierf op
47-jarige leeftijd aan kanker,
heeft hij zich bijna uitsluitend
aan de literatuur gewijd. Hij
was oprichter en eindredac
teur van het tijdschrift
'Vlaamsche Arbeid'. Toen de
Duitsers in 1914 op Antwerpen
aantrokken, vluchtte hij met
zijn familie naar Nederland.
Veel werk kwam in Baarn tot
stand, waar hij een klein 'cha-
teauke' als werkplaats had in
gericht. In 1919 keerde hij op
aandringen van Joseph Muls
naar Antwerpen terug. Zeven
jaar later overleed hij er. Door
velen geëerd, door weinigen
geprezen.
De betekenis van Karei van
den Oever in de Zuidneder
landse letterkunde is terdege
geplaatst door een studie van
dr. Verachtert, die een inlei
ding had kunnen zijn bij een
bloemlezing uit het omvang
rijke proza- en poëziewerk
van de Friese Vlaming. Met
een dergelijke uitgave zou de
dramatische, omstreden, maar
toch wel boeiende figuur van
Karei van den Oever royaal
zijn geëerd. Uit de inleiding
blijkt dat dr. Frans Verachtert
de betekenis, de eigenzinnig
heid en de soms al te grote
vastberadenheid van Van den
Oever afstandelijk en bepaald
niet kritiekloos beschrijft.
Waarom hij dan toch kri
tiekloos alle gedichten en pro
zawerk heeft willen uitgeven,
is mij een raadsel. Met name
zijn poëzie vind ik in deze tijd,
op een enkel gedicht na, niet
meer te lezen. De afstand tot
zijn dichtwerk wordt nog ver
groot door de indruk dat het
grotendeels om zeventiende
eeuws dichtwerk gaat. Met
name zijn poëzie, die aan
Vlaamse of kerkelijke belan
gen is toegewijd, is vanuit
overwegingen van esthetische
aard niet meer waard om he-
ruitgegegeven te worden.
Wat moet een mens bij voor
beeld met deze poëzij
„Vlaamse krijgsvlaggen
waarop de reuzelij ke leeuwen
likkebaarden en de roodlil-
lende tong hijgden naar gin
der, ginder dichtbij, naar
Frankrijk". Dat is toch je rein
ste onzin en zonde van het
kostelijke papier!
Nederlandse literatuur zijn de
tachtigers Kloos en Van Deij-
sel. Kloos noemt hij 'die kwij
lende pad' en 'de grootste zeur-
trees' en de jezuiëtenpater
Gielen, de Hollandse zede-
meester op het gebied van de
literatuur, noemt hij 'per on
geluk' pater Gielen O.J. (Oh
jee!). Minder zuur waarschijn
lijk, maar wel even verwaten,
worden grote Vlaamse vertel
lers, zoals Buysse, Streuvels,
Claes en Timmermans in het
mandje gelegd, waar de
ethisch-geestelijke rotte ap
peltjes liggen. Marnix Gijsen
kon, toen hij nog 'katholieke
romans' schreef, geen kwaad
bij hem doen, maar Cyriel
Buysse wordt 'onsmakelijk en
vies' genoemd, Felix Timm-
nermans is een man die de
godsdienst tot folklore verheft,
Ernest Claes deugt ook niet en
Streuvels wordt betiteld als
'een zedelijk verduisteraar van
de katholieke volksziel in
West-Vlaanderen'.
Karei van de Oever: katholicisme en literatuur.
Karei van den Oever was
vóór alles een katholieke Vla
ming en die bevlogenheid be
zorgt hem dichterlijke uitspat
tingen, die hun tijd allang heb
ben gehad. Ik lees U voor uit
zijn Loflied op Anna Bijns:
„Lutheranen en hun vuil pre
dikanten schold zij terecht
voor schurfte schapen en
kwanten, bedrieglijke Santen".
„Een geduchte boswachter
van de Heer", heeft Gerard
Walschap hem ooit genoemd
en daarmee was zijn betrek
king wel getekend.
In deel twee is het zeer om
vangrijke proza verzameld,
dat Karei van den Oever in
zijn tijd de reputatie ver
schafte een geduchte criticus
van tijdgenoten te zijn. Ver
achtert onderscheidt in het le
ven en werk van Karei van
den Oever twee onwrikbare
beginselen: katholicisme en
nationalisme. Vanuit die twee
waarden is ook zijn prozawerk
doordrongen geweest.
Toch vind ik in het tweede
deel ook opmerkelijke en zelfs
plezierig leesbare stukken.
Niet in zijn Kempische of Ant
werpse vertelsels, want daarin
lijkt hij wel weer een 18-e
eeuwse door Snieders geïnspi
reerde kroniekschrijver van
het alledaagse leven. Wel in
zijn geschiedschrijving van de
Vlaamse Beweging of in zijn
vergelijkende studie over
Noord- en Zuidnederlandse
letterkunde en zeerzeker in
zijn zeer geestrijke spiegel, die
hij als Vlaming de Hollanders
voorhoudt.
Zijn grootste vijanden in de
Bij het doorworstelen van
dertienhonderd pagina's over
en van Karei van den Oever,
bekruipt mij voortdurend het
natuurlijk niet terechte gevoel
dat Karei van den Oever
eigenlijk zijn leven lang een
katholieke handelaar in elle
goederen is geweest. Een tijd
genoot noemde hem spottend
'een prozajuwelierke'. Toch
spreekt uit zijn brieven en uit
zijn wel geestige Vlaamse afo
rismen bij vlagen een heel an
dere man, een wijs waarnemer
met Vlaams esprit. Voor het
overige gold voor Karei den
Oever dat kunst voor alles
door het katholieke geloof
geïnspireerd diende te zijn.
„Voor ons is de erfzonde nog
geen retorisch feit", schreef
Karei van den Oever over an
deren. In het werk van Karei
van den Oever wordt de kwa
liteit van zijn werk alleen
maar door een onwrikbaar ge
loof in de erfzonde overscha
duwd.
Karei van den Oever: Verza
meld werk, deel 1 en deel 2.
Prijs bij voorintekening (tot 15
mei) f 145,-, plus f 10,- ver
zendkosten.
Uitgeverij Kempische Boek
handel Retie (B).
Fleur Bourgonje.
- FOTO ARCHIEF DEsin
Door Nell Westerlaken
Zolang mensen op zoek blijven naar 'zichzelf' zolani
zullen er boeken worden geschreven die hierove]
gaan. Levensverhalen neergezet op een moment dattj
zowel teruggeblikt als vooruit gekeken wordt.
Twee onlangs verschenen
boeken, van Fleur Bourgonje
en van Liesbeth Vroege, gaan
over een vrouw die op zo'n
punt in haar leven is beland.
De verhalen spelen zich bo
vendien beide voor het groot
ste deel af in Parijs.
Fleur Bourgonje's tweede
boek 'De terugkeer' is het ver
haal over een vrouw die na een
verblijf van half jaar in Parijs
terugkeert naar Amsterdam.
In de eenzaamheid van Parijs
kwam de 'onverbiddelijkheid
van de Confrontatie met me
zelf'. Niet zulke originele be
woordingen voor een thema
dat al vaak is beschreven. Dat
kenmerkt het hele boek een
beetje. De sfeerbeschrijving in
het begin wekt verwachtingen.
De herinneringen en gedach
ten die later komen blijven te
summier. Bijvoorbeeld de her
innering aan haar doodge
waande vader, die na de oorlog
toch terugkeert, blijft wat
hangen in de gedachte van de
hoofdpersoon.
Het romandebuut van Lies
beth Vroege heet Etoile du
Nord, naar de befaamde trein
tussen Amsterdam en Parijs.
De vrouw Martha (kinderen de
deur uit) verblijft alleen in de
stad terwijl haar vriend in
New York is. Haar leven in
Amsterdam komt herhaalde
lijk naar boven. Martha zoekt
naar een nieuwe toekomst en
nieuwe zekerheden. De ont
moeting met een andere vrouw
lijkt haast een confrontatie
met haarzelf en langzaamaan
krijgt Martha greep op de toe
komst.
Hoewel het boek nergens
treuzelt heeft Liesbeth Vroege
de neiging om te veel uit te
leggen aan de lezer, te veel op
te schrijven en daarmee te
weinig aan de verbeelding
over te laten.
Het is niet terecht om beide
boeken naast elkaar te leggen
maar zowel van Etoile du Nord
als van De terugkeer kan wor
den gezegd dat beide schrijf-
>099WT
Ook van de hand van Haa
nes Meinkema verscheen e
verhalenbundel. Haar vijfd|
inmiddels. De liefhebbers v
Meinkema moeten het
zeker kopen.
Fleur Bourgonje, De terugj
keer. Uitg. Meulenhoff, prij
16,50.
Liesbeth Vroege, Etoile
Nord. Uitg. De Prom
Christien Kok, Het ontbrekti
de. Uitg. Querido, prijs 22,5!
Hannes Meinkema, Eén Ketj
Over. Uit. Contact.
DEN HAAG (ANP) -
Het Groot Woorden
boek Nederlands-
Duits van Van Dale is
uit. Prof. Heinz Cox,
hoogleraar aan de uni
versiteit van Bonn en
hoofdredacteur van
dit standaardwerk,
heeft deze week in Den
Haag het eerste exem
plaar aangeboden aan
de Duitse ambassa
deur in ons land, O.
von der Gablentz.
Met het verschijnen van
dit woordenboek is de
Duitse Van Dale nu com
pleet. In oktober 1983 ver
scheen reeds het deel
Duits-Nederlands. De serie
grote vertaalwoordenboe
ken van Van Dale, het
grootste lexicografische
project dat ooit in Neder
land ondernomen is, na
dert zo langzamerhand j
zijn voltooiing. Het wach-1
ten is alleen nog op het deei
Nederlands-Engels, dat in-J
september verschijnt. Aan I
het project, dat in totaal I
twee delen Duits, twee de-1
len Engels, twee delen I
Frans en een woordenboek I
Hedendaags Nederlands I
omvat, hebben vier hoofd-1
redacties en meer dan 25# I
medewerkers 10 jaar ge- j
werkt.
Door Henk Egbers
Diplomaten lijken meestal mensen (mannen) vol
nietszeggende bon mots of droog verbalisme. De di
plomaat Springer speelt met beide gegevens in 'Quis-
sama', een roman die hij betitelt met 'een relaas'.
Ironisch en kritisch kruidt
hij met taalkundig vernuft
zijn diplomatentic en ervaring
in dienst van het thema, dat
gebaseerd is op een utispraak
van Romain Gary dat je pas
van een man of vtouw kunt
houden als je deze eerst be
dacht hebt. Eené vermakelijk,
goed geschreven boek, waarin
plezier en treurnis elkaar
overeind proberen te houden.
De mens droomt van geluk.
Van de ideale man of vrouw.
Er is een kloof tussen fantasie
f»n wprlfPliithotH SninA^n
dat het intiem worden met dat
wat ik in mijn beperktheid
niet ben, de zin van het denken
is. King Velderman, een Ne
derlandse zakenman in Ango
la, stort in de valkuil van de
fantasie. charles EnderSj een
andere Nederlandse zaken
man, succesvol geweest in
Zuid-Amerika en sinds kort
ook in Angola om iets op te
bouwen, identificeert zich zó
met King dat hij als laatste re
gel van zijn rapportage (boek)
moet constateren dat noch
staan. Het was een soort 'tro
penkolder'.
Het décor is dus de Derde
Wereld, ontwikkelingslanden
of dekolonialiseringsgebieden
- wat je maar wilt. Je merkt
dat Springer ervaring heeft in
die contreien. Hij laat met de
nodige kwinkslagen merken,
dat de spelletjes die westerse
landen daarbij spelen (eigen
zakken opnieuw vullen bijv.)
hem op zijn minst niet ontgaan
zijn. Bovendien is hij goed op
de hoogte van het diploma
tieke taalgebruik en de daar
mee samenhangende bureau
cratie Die vaardieheid ge
bruikt hij niet op een nijdasse
rige, maar eerder op een bijna
cabareteske manier.
'Een melkboer in tropenpak'
noemt hij King als handelaar
van Nederlandse zuivelpro-
dukten in Bombay. Maar soms
gaat het ook heel rechtstreeks:
„Wij met ons blanke ongeduld
en onze betweterij waren al
gauw geneigd te smalen dat
die negers er geen donder van
terecht brachten. Wij zeiden
wel dat we de onafhankelijk
heid van al deze landen een
schone en logische zaak von
den, dat was modieus in het
westen, niet waar, maar we
lieten de zwartjes steeds weer
voelen dat wij het tóch alle
maal beter konden dan zij".
Maar King was kind aan huis
geworden bij de Angolezen; er
was sprake van wederzijdse
acceptatie.
In dat milieu komen King en
Velderman-sorry, Enders (de
twee mannen worden zo iden
tiek) elkaar tegen. De romp
van dit boek bestaat dan ut het
levensverhaal, dat King tegen
Charles vertelt. Daarbij speelt
de vrouw Pauline een alles
overheersende rol. Zij was se
cretaresse bij het Frans consu
laat in Bombay. Enders pro
beert tussen de bedrijven door
zaken te doen - tegen Duitse
concurrentie in - en King zorgt
dat zijn relaties hem daarbij
ten dienst staan. Maar veel le
vert dat niet op. Uiteindelijk
zijn het de Duitsers (uitgespro
ken) die aan het langste eind
trekken.
Dat moment valt gelijk met
een meerdaags bezoek dat
King met zijn vriend brengt
aan het Parque Nacional de
Quissama. „Als hij daar rond
dwaalde, ieder ogenblik de
kans op een ontmoeting met
groot wild, oog in oog met de
gevaarlijke natuur, dan werd
hij van een bijna religieus ge
voel vervuld! Dan dacht hij na
over god en de duivel, over de
zinloosheid van onze 'ratrace'
op aarde en over onze woorden
die leeg zijn en onze nietige ge
dachten. Tegen niemand had
hij dit ooit zo uitgesproken,
ook niet tegen Pauline"....
King, die zijn levensverhaal
vertelt in een soort Peter
Knegtjens-stijl, gaat uiteinde
lijk onderuit. Springer maakt
er een melodrama van (heel
beheerst overigens; diploma
tiek) als hij King laat vermor
zelen onder olifantspoten in
het bijzijn van een wat naïeve
Belg, die daar met twee liefjes
(een Duitse en een Zweedse)
ronddartelt. Enders op zoek
naar Pauline, ontdekt dan dat
zij nooit heeft bestaan, maar
dat een foto van een vrouw,
geknipt uit een filmtijdschrift,
King inspireerde tot zijn le
vensverhaal als wenscW'
Op die manier hield hij O™
de tropen overeind,
veroordeelt niet, maar
kent.
Eigenlijk een heel triestvj
haal. Het is zeer moeilijk J
dat op deze manier te vert6"
en daarbij geloof waar® 1
blijven. Tussen Ster en rcll(
ligt een roodpluchen lop^T
gedroomde werkelijk^
vol illusies. Het andere uiW'
is wat de Romeinen al Pr°
geerden: Carpe Diem (P'u, 1
dag). Het is Springer 8®'
om in een zeer onderhouw®
roman deze problematiek
de orde te stellen.
F. Springer: Quissama.
Querido, prijs 28.50.
loesje werd drie jaar gele-
tlen in Arnhem geboren. Op
grote aanplakbiljetten kon
ie van tevoren lezen: 'Als
loesje komt wordt alles an
gers' en 'Keel Arnhem in
verwachting van Loesje'.
loesje kwam en werd heel urn tl
sters zich wat hebben vertil
aan het zeer voor de hand M
gende maar moeilijk uit
werken thema.
Van Christien Kok ver|
scheen de verhalenbundel'Ha
ontbrekende'. Zes verhalj
over zes verschillenden vrou]
wen die alleen hun sexe enn
of meer hun leeftijd gemes
hebben. Het zijn stukjes i
vrouwenlevens, concrete
beurtenissen. Met gemak haaj
de lezer de twijfels van
hoofdpersoon, haar postitie te
aanzien van anderen en i
maatschappij uit de verhale]
zonder dat deze elementd
concreet worden verwoor]
Het onvermogen om een 1
vredigende relatie op te boa|
wen, bijvoorbeeld met
broer of een vriendin, (Hl
ontbrekende, uit de titel) k
steeds terug.
In de verhalen zitten vems|
sende gebeurtenissen,
die iedereen weieens zou v
len doen maar daar uiteinde!
lijk toch van wordt weerhoi|
den door een innerlijke ste
aanbellen voor een bezoek bijl
voorbeeld en dan hard weg
rennen, of op bezoek gaan li
de ex-man van een vroege!
vriendin. De verhalen makel
gelukkig niet duidelijk hoe hl
de vrouwen verder zal ver|
gaan. Zo krijgt de lezer t
stukje mee uit een vrouwenltl
ven. Aardig en niet opdringt]
rig.
Tijd voor een frisse wind door Neder
kruipen uit alle hoeken en gaten wet
als de hoeksteen van de samenleving,
bedrijfsleven over, dan zal het wel
tijd voor creatief denken en handel
kerkhof en haalbaar moet ernaast,
linkse en rechtse hersenpannen en i
mer en door jezelf, vindt Loesje.
Veel teksten hebben met school te
helpen met plakken en er zijn zelfs so
sten verzamelen. Mijn broertje is de\
loesje veegt het schoolplein aan me
mooie concierge haal ik graag briefje
Meedoenvraagt Loesje. Schrijf 1
en hang die op ifi de stad, zing een
Kortom, genoeg te doen. Tot gauw!
Loesje
Postbus 1045
6801 BA Arnhem
Nu is het woord aan de
geachte afgevaardigde Jea-
net de Vries van de Rijks
scholengemeenschap te
Schagen. „Geachte voorzit
ter, mijn fractie stelt voor ~jj»
om alle scholen in Neder- ;|J
land te voorzien van kranen
met warm en koud stro
mende chocomel."
Helaas praten ze daar niet
over in de Tweede Kamer.
Daar gaat het over, budge
tair neutraal, ombuigings
operatie en financieringstekorten. Al^
gen iets wil snappen voor je gaat sten
kiezingspakket van M 50 eens lezen.|
stemmen, is het interessant om iets i
weten. Laatje niet zomaar dirigeren!
In het pakket zitten kieswijzers wJ
standpunten kunt lezen over vrede en
keringen, onderwijs. Achterop kun je]
het beste bij jouw ideeën past, een so
Je moet er wel bij bedenken dat het]
ideeën gaat, maar om wat het beste is i
In het pakket zit ook een fotoromd
chocomel. In het gebouw van de Twe
erachter te komen hoe het parlement ij
werkt. Aan verschillende fractievoorzi
zouden doen als zij nu 18 waren en vq
komt net een beetje op gang als ze
wordt op het spreekgestoelte van de
naar buiten, je moeder wacht met het 6
M 50 is een instelling waar de mees;
organisaties bij zijn aangesloten. H
'Laatje niet dirigeren' is vanaf 1 mei1
openbare bibliotheken
'Itr Odt 2tl ik ]t noj wtl
l/L. Hot lan JOnfê
MzdljtI
'tof ik m
wotermuur!
Hiel doen!
0e druk m
liet koter al
je verpletteren'
IfOp/r.f je verpletteren'
zsr
IK JS
I
j
fcW
