TERUGSPOELEN rv Dfa dui HANDEN VRU. VPRO toont documentaire over schrij ver-fascist Debiel worden door dirk vellenga Stichting wil Bach vaste plaats in zuiden geven ■gffSJRSB Een praktisch toestel waarmee uhan Btttfifl denvrij' kunttelefoneren.U kunt kiezen, spreken en luisteren met de hoorn op de haak. En dankzij de ingebouwde luidspreker kunnen meer personen aan een telefoongesprek deelnemen. Kleur: grijs. Prijs:f379,- 'f3,75 per maand ptt telecommunicatie EEN BETROUWBARE TELEFOON KOMT VAN DE PTT p VREEMDE GESCHIEDENIS VAN YUKIO MISHIMA I 'an<i van hem de oude waar in in ere houden. Gustav Leonhardt steunt initiatief in Breda „Marilyn Monroe heeft nooit echt bestaanZe was niet meer dan een beeld. Tony Curtis, filmacteur (ADVERTENTIE) Wijziging in uitvoering en specificaties voorbehouden PTT Telefoonwinkels: Bergen op Zoom. Van Konijnenburgweg 23. Breda. Oude Vest 2. Goes. Schuttershof 24. Middelburg. Lange Noordstraat 4 2. Roosendaal. Schotsbossenstraat19.Terneuzen. Mr. F.J. Haarmanweg 38. Voor meer informatie: bel gratis 004. ran de porno- jes in Soho. Na mogen er nog en seks-etablis- n officieel ope- ri de Londense twijk. - foto ap het doel de seksin- binnen de perken atsoen te houden. die datum worden itablissementen van perkt tot welgeteld zes sekswinkels die 'ergunning werken, jestaan. Op de nog ende vier vergun- tullen niet minder erschillende kandi- ieht maken. Maar to is dat een pas- zigheid. wijk dankt immers im aan de opgewon- so ho!' waarmee jagers hun jacht- pleegden aan te n. Soho was vroeger een geliefkoosd ied van de Lon- iel. Waar nu Great Street is, stond windmolen. Tegen- is die straat rijke- rzien van seksbio- sauna's en andere genheden waarin relijk door buiten- oeristen en Engelse upporters ontspan- dt gezocht. LTERDAG 19 APRIL 1986 :t deren en een stuk kern naar aarde te isch istralië zijn weten- rs' tot de conclusie dat de komeet van de aarde bestrooit ganisch materiaal, ie onthulling juist in dat vérstrekkende hebben voor de theorieën over de ïg van het leven. I Allen van het ustralische observa- jn Coonabarabran in ith Wales zei dat de is zo betrouwbaar een bekendmaking zaardigd is. voegde er wel aan de ontdekking niet lelijkerwijs betekent tof deeltjes biologisch zijn om nieuw leven ontkiemen. De we- pper sluit niet uit organische deeltjes n zijn. Allan en zijn Dayal Wickrama- zeiden dat hun de theorie onder lat virussen en bac- xirspronkelijk niet- evensvormen zijn. •itse astronoom Fred verd jarenlang be- nwege zijn theorie rieten levende orga- kunnen vervoeren iterieuze epidemieën verklaren, zei dat een defini- alyse van de deeltjes langen van de gege- ie de ruimtesonde leeft verzameld. e deur afgeleverd. Ibelangrijkste admini- ve stap tot nu toe is richten van burger- ssies in de dorpen, die litierechtbank dienst Onder de auspiciën Tamil Tijgers wor- er kleine misdadigers t en gestraft, dachten over plunde- splintergroeperingen de guerrilla-organi- nemen echter toe. Een i leiders van de Tamil 3, die zich Rahim heeft gezegd dat ;n die gesnapt wordt plunderen ter plekke :schoten zal worden heeft bij veel mensen ees gewekt dat het zan het pistool zal ze en over het recht van itbank. i Rahim is een se- jongeman. Praten oetjes en kalfjes ver rem en hij lacht zel- m zijn hals hangt een buisje met cyaankali het geval dat hij door ;eringstroepen gevan- nomen wordt, leeft naar de regels lijn organisatie: hij niet, drinkt niet, gokt lelaties met vrouwen n ook niet aangemoe- ij is een communist, j, en zal zijn machine- niet neerleggen t het noorden en oos- n het land tot een af- iden Marxistische zijn omgevormd, be- 1 door de Tamils, laatste is waar de ge- Ie mannen en vrou- __n Jaffna zich zorgen naken. Zij willen al- aar vrede en vragen wat er zal gaan ge- wanneer de gezame- ijand, het regeringsle- t gebied ooit verlaat. Copyright The Guardian nieke beelden in jv-serie Spaanse urgeroorlog Llan Koesen IlLVERSUM - Merkwaardig is het dat televi- jemakers zich maar zelden op de Spaanse Lgeroorlg gericht hebben. Toch was dit een [ebeurtenis die de wereld royaal voor het uit leken van de Tweede Wereldoorlog duidelijk laakte wat de werkelijke inhoud van het fas- Isme was. Ilan dit gemis is nu een einde gemaakt door een su- peme, zesdelige dokumentaire, door de Britse com merciële televisie-maatschappij Granada gemaakt en e vanaf morgen, 20 april, door de VPRO wordt uit winden in afleveringen van bijna een uur. Televisie kan veel gezichten tóben en een daarvan is de lelijkheid om een ingewik- jild historisch proces toegan- jilijk te maken voor de massa. Spaanse Burgeroorlog' |eent zich bij uitstek voor ver- jing in klas of collegezaal, bar ook de bewuste huiska- pr-kijker zal zich niet be- dit voelen. De oppervlakkige feiten zijn tend- In 1931 valt de ganse monarchie. Koning pnso is wijselijk in balling- tap gegaan. Spanje heeft Jwenlang twee wrede heer- is gekend: het Kapitaal, ge- klpen door de Kerk, en de mi- llairen. De rest van Spanje praktisch in slavernij, t keert het getij. De repu- ieinen komen aan de lucht. Een nieuwe hoop part door het land. Er wor- talloze fouten gemaakt I» de nieuwbakken rege- maar onloochenbaar is il leven voor de gemiddelde gnjaard veel rechtvaardiger l'rorden. Maar dromen spat- si uiteen. Conservatieve mi lten grijpen in 1936 de jacht. Zij denken binnen een «k Spanje weer in hun tep te hebben. De republi cs® regering bagatelliseert aar tegenstander. De burger- breekt uit en daarin figt de komeet van generaal ianco die de oorlog drie jaar Iter zal winnen en vervolgens In eigen fascistische staat- licht linde Spaanse Burgeroorlog itiben tallozen zich gemengd, lit heel de wereld, ook uit Ne tland, trokken vrijwilligers far Spanje om de republikei- I 'e helpen. Wat begon als i worsteling om te mogen F'en, ontaardt in een poli tieke speelbal. De Sowjet Unie bemoeit zich er mee, Hitier en Mussolini kijken met welge vallen toe en helpen Franco actief. Dit is een geschiedenisver haaltje. Maar net zo min als je de Tweede Wereldoorlog in tien zinnetjes kunt afdoen en vijf minuten Journaal, kun je de Spaanse Burgeroorlog weergeven met losse grepen. De dokumentaire heeft zich zo zuiver mogelijk opgesteld. Het is moeilijk om nu, een halve eeuw na dato, je afzijdig te houden. Kunstenaars als Hemingway en Picasso heb ben dit onder meer onmogelijk gemaakt. Wie naar de serie kijkt zal de zijde kiezen van de Republikeinen, maar dat is wijsheid achteraf. Want ook door de verliezers, de under dogs, zijn gruwelijke misda den gepleegd. De strijd is niet helemaal zwart en wit. En de dokumentaire is zo eerlijk ge weest om ook op het falen van de 'good guys' te wijzen. Het eerste deel geeft het voorspel van de tragedie aan, de vijf turbulente jaren die leiden tot de crisis van 1936. Dan concentreert de doku mentaire zich op de revolutie, contra-revolutie en de terreur. De helft van het aantal slacht offers is achter de linies ge storven, vermoord of geëxecu teerd, niet aan het front. Vervolgens gaat de doku mentaire in over de 40.000 idealisten van de Internatio nale Brigade en Franco's na tionalisten. Franco, een raad selachtige man, briljant en weloverwogen wordt de langst levende dictator van Europa. Ook wordt de verdeeldheid getoond binnen in de Repu bliek met zijn talloze, elkaar hevig hatende subgroepen als communisten, socialisten, linkse republikeinen en anar chisten. Als Franco winnaar wordt toont hij geen genade. Met concentratiekampen en ter reur ondrdrukt hij tientallen jaren zijn eigen volk. De serie wordt rustig opge bouwd. Geen geschetter en sensatie. De historie heeft deze aankleding niet nodig. Er zijn veel unieke historische beel den bij. Telkens wordt het to tale beeld gebracht, het mon diale perspectief. Het com mentaar is feitelijk. Er wor den ooggetuigen geïnterviewd en dat heeft Granada veel moeite gekost, want al is Franco nu elf jaar dood, nog steeds zijn velen beducht om te getuigen. Ook familieleden en naaste medwerkers van de dictator komen voor het scherm. De serie heeft zich met name gericht op de sociale en menselijke facetten en laat het militaire spel buiten be schouwing. Granada begon driejaar ge leden met de gigantische taak het materiaal en de getuigen te verzamelen. Filmresearcher Jenni Pozzi reisde de hele we reld af en bekeek in totaal 1000 uur zeldzaam archiefmate riaal. Veel van de beelden Door Jan Koesen |®LVERSUM - De VPRO brengt zondag 'De vreemde ge- Itehiedenis van Yukio Mishima', een uiterst controversieel l«pans schrijver die driemaal op de nominatie stond om een I libel-prijs te winnen, maar die tegelijk een uiterst reactio naire man is geweest, die 15 jaar geleden geheel volgensde I "tax van de samoerai hara-kiri pleegde. Mishima was een man ®ib violente tegenstellingen. ™i was intellectueel, maar Wijk een uiterst rechtse "ilitarist die er zelfs een "to legertje op nahield. Hij "ad de moed de Keizer per- aoonlijk aan te klagen toen IJ6' gedwongen door de rJierikanen, van zijn god lik voetstuk stapte. Maar J* was hij een intens aan- IJij&ger van de keizer, voor :le hij de dood wilde in- »aan. Mishima was bezeten an westerse cultuur, maar j'Wzeer stond bij hem het B orierijke verleden van Ja- centraal en moest zijn Iloic hw Mishima wordt in I t i 'n Tokio geboren. Hoe- L fanatiek militair, laat IJ zich met een smoesje af- I ,tttren voor de militaire cast, een van zijn vele on- !?riipelijkheden. Later I btolfntegen zal hÜ actief l"wfenaar worden van de IdiiKi-vechtsporten. Hij lion rde 40 romans en 18 I celstukken en was een I de markantste schrij vers van zijn generatie. Op 25 november 1970 spreekt hij een menigte vanaf een bal kon toe, waarna hij seppuku pleegt, de rituele zelfdoding van de samoerai, een soort harakiri in het openbaar. Vier dagen na de tv-uit- zending zal de speelfilm 'Mishima, een leven in vier stromen' in Nederland in première gaan. Regisseur is Paul Schrader, bekend van o.a. 'Cat People' met Nastas- sia Kinski. Diegene die de tv-dokumentaire uitzit (en dat verschaft veel intellec tueel en historisch genoe gen) zal daardoor ook wel de weg naar de film weten. Mishima is een extreem mens geweest, op veel pun ten te laken, in andere weer hooglijk te prijzen. Zijn lite raire werk oogst veel lof (maar even vaak wordt hij ook om zijn letterkunde ver guist en als pathetisch mal loot afgedaan), zijn levens wandel daarentegen doet vaak walgelijk aan. De dokumentaire geeft geen eindoordeel over de re den waarop Mishima sep- Yukio Mishima in strijdlustige pose. Hij zou in het openbaar zelfmoord plegen. - foto archief de stem puku heeft gepleegd. Was dit een uitbarsting van het oude Japan in hem, gold het een puur politieke daad of heeft een homoseksuele re latie hem tot deze daad aan gezet? Biografen, vertalers, vrienden en kenners van de omstreden schrijver komen aan het woord. De dokmen- taire is boeiend, maar een raadsel blijft nog lang naij len op de buis. Want wie Mishima echt is geweest en wat hem gedreven heeft, daarover wordt alleen in vraagtekens gerept. hebben nooit de censuur ge passeerd. Niet zelden was het mate riaal pure propaganga of ronduit een vervalsing van de werkelijkheid. Ook moesten de makers feiten en mythen scheiden. Volgens de makers is de oorlog voornamelijk een Spaanse oorlog geweest met Spaanse motieven en die wa ren anders dan die van de dui zenden vrijwilligers die naar het strijdgewoel snelden. „De poliieke groeperingen hadden zich voorgenomen zoveel mo gelijk fascisten te vermoorden en de communisten hielden met de anarchisten een wed strijd wie de grootste score had," zegt een ooggetuige. „Ook werden misdadigers uit de cel gehaald en naar de li nies gestuurd, maar even vaak gaven die zich over aan het re gelen van oude kwesties". Ook van de kant van de Na tionalisten is geen genade ge toond. Lijken werden opgesta peld op straat, met petroleum overgoten en in brand gesto ken. Dieptepunten in de oorlog waren het bombardement van Madrid en Guernica door nazi-piloten. De wereld wist geen raad met dit probleem. Een fasciste: „Onze idealen, waarvan we verwachtten dat Franco en zijn leger die zou den verdedigen, waren God, het vaderland, het gezin en de orde. Wij vreesden dat de Re publikeinen dit allemaal zou den veranderen." 'De Spaanse Burgeroorlog': uitzendingen op Nederland 2 op de zondagen 20 en 27 april, 4,11,18 en 25 mei. Heldendom en tragiek tijdens de Spaanse Burgeroorlog. - foto's archief de stem Het leek er woensdagavond echt op dat Sonja een nieuwe volksziekte had ontdekt: televisie kijken. De zaal zat vol deskundigen, want de ziekte heeft geen enkel individu ongemoeid gelaten. Er waren opvallend veel vrouwen, die op miraculeuze wijze aan de tv-terreur ontsnapt waren. Eentje had de afstandsbediening verstopt, een andere had zelfs het besmette huis resoluut verlaten. Je moet 's avonds eens iets anders doen. Wat bijvoorbeeld? Nou, spelletjes doen, werd er geroepen door iemand die zich vaag kon herinneren wat er in de huiskamer gebeurde voor de televisie bestond. „Ik lees ook boeken", meldde een vrouw trots, hopend op een staande ovatie. De groep afgekickte tv- patienten was niet geheel onbeschadigd uit de strijd gekomen. Hun overspannen afkeer van het toestel baart nog zorgen. Maar het meest te beklagen zijn de slachtoffers die niet meer te redden zijn: de mannen en de kinderen die elke minuut die ze in de huiskamer doorbrengen naar de bewegende kleuren op de buis zitten te kijken. Ze staan op met de Tele- Gymnastiek op Duitsland 3 en gaan pas naar bed na de late speelfilm en een flinke portie Sky Channel. Deze zwaar verslaafden hadden natuurlijk geen tijd om naar Sonja's Hulstkampgebouw in Rotterdam te komen. Ze zouden van alles op de tv missen. Mogelijk weet Henk Mochel ze over een paar jaar naar de studio te lokken van 'Rondom Tien' en kan het kijk-probleem dan bespreekbaargemaakt worden. De uitzending van Sonja was gebaseerd op de opmerking van Cyrille Offermans dat televisie afstompt en de mens er debiel van wordt. Sinds de socioloog F. Polak opmerkte: 'Donkere huiskamer, donkere hersenkamer', hebben intellectuelen en deskundigen op diverse gebieden zich van tijd tot tijd laatdunkend uitgelaten over de tv, het troebele oog, de kijkkast, de pretbuis. Regelmatig wordt er gewezen op het gevaar van tv-kijken en wordt dat gevaar daarna overigens weer ontkend. Het probleem is dat de televisie alles is: het beeld vertoont onzin, maar ook leuke, leerzame dingen. Dé televisie bestaat niet. Dat de buis kleuters kluistert en alle vrije tijd opslokt van een jonge kerel in de kracht van zijn leven, dat klinkt niet al te vrolijk. Maar veel bejaarden zijn zeer dankbaar dat de tv de hele dag voor gezelschap zorgt. Hele beschaafde en gestudeerde mensen doen alles om een western of Dallas niet te missen. Een leuk voorbeeld is Maarten 't Hart, die totaal opging in zijn schrijf- en leeswerk, totdat hij een video apparaat in huis kreeg. Sinsdien haalt hij de ene film na de andere in de videotheek, weet hij alles van filmhelden en wordt hij dagelijks verliefd op hoofdrolspeelsters. Dat hij over zijn kijkkoorts ook nog lange artikelen is gaan schrijven, is een feit dat we moeten accepteren. Moet iemand met een goede opleiding zich verre houden van het kijkplezier? In 1963 schreef de psycholoog Fokke Sierksma in zijn geruchtmakende boek 'Testbeeld' dat de tv ook enorme mogelijkheden biedt aan intellectuelen van allerlei pluimage bij het verspreiden van hun ideeën. Het aardige is dat de novelle 'Grensconlict' van Fokke Sierksma op dezelfde woensdagavond als videofilm was te zien (onder de naam 'Luisterpost') op Nederland 2. De tv kan ook dienen als doorgeefluik voor 'moeilijke dingen', bewees deze film van Jonne Severijn. Een intellectueel die zich afkeert van de tv, bevordert juist het afstompingsproces. Door Henk Egbers Dezer dagen is de stichting 'Bach Collegium Breda' opge richt. Initiatiefnemer is de musicus Geert van den Dun- gen. Hij wil in het zuiden een Bach-traditie vestigen, niet alleen omdat 'Bach de grootste componist aller tijden is', maar ook omdat er een groeiende belangstelling bij een breder wordend publiek valt waar te nemen. Door middel van concerten, lezingen, studiedagen e.d. tracht de stichting zijn doel te bereiken. Op zondag 27 april wordt om 15.30 uur in de Grote Kerk van Breda het eerste concert gegeven. Het is de be doeling om ook in andere ste den en dorpen, op aanvraag, Bach-evenementen te verzor gen. De mensen denken vaak dat Bach zwaar en ernstig is. Maar hij heeft in de achttiende eeuw nogal wat amusements muziek geschreven", aldus Geert van den Dungen, die constateert dat de laatste tijd mensen over hun vooroordelen heengroeien. Het feit dat hij met zijn gelegenheidskoor on langs zo'n groot succes boekte met het Weihnachtsoratorium (belangstelling uit de hele pro vincie) sterkte hem om door te gaan; om te proberen Bach een opvallende plaats in het zuide lijke muziekleven te gaan ge ven. De nieuwe stichting wil op zijn minst jaarlijks twee con certen en een lezing geven. Er zal projektsgewijze gewerkt worden (met telkens opnieuw samengestelde koren en or kesten). De financiële kant met via sponsors en donaties opgevangen worden. „Het is prettig te merken, dat dit - voordat we nog iets bewezen hebben - al aardig begint te lukken", aldus Van den Dun gen. Cees van de Pool (076- 653431) is de zakelijke leider van het Collegium en voert het secretariaat. Professionele collega-musici werken op dit moment nog mee voor een vriendenprijsje om de zaak van de grond te krijgen. „Ook een man als Gustav Leon hardt, die je de provincie niet in krijgt, werd enthousiast en komt naar Breda voor een concert", zegt Geert met enige trots. Als dirigent van vijf ko ren weet hij hoe de kaarten in de muziekwereld liggen. „Het vocaal potentieel is hier groter dan ik dacht", ver- belkorige motetten Der Geist hilft unsrer Schwachheit auf en Komm Jesy, komm uitge voerd. Solisten zijn Ton Femke Sonnen, viool; Ellen Opten, fluit; Monique Bartels, cello; Ton Heutinck, contrabas en Tijn van Eijk, orgel. Nee, je kunt het Collegium niet zien als concurrentie van het Brabantkoor. Dat pakt grotere en andersoortige wer ken aan. Wij zijn gespeciali seerder bezig. De enige over eenkomst is de projektsge wijze methode van werken. Voor de dubbelkorige motet ten van het eerste concert is een koor samengesteld van 2x30 zangers. Het orkest is sa mengesteld uit beroepsmen sen, conservatoriumstudenten en zeer geroutineerde ama teurs. Het bestaat voor deze eerste keer uit ongeveer 20 musici. „Ik stond bij de eerste repetitie al versteld hoe goed het is" kwaliteit staat voorop. Zo wel uit eigen gelederen, natio naal en internationaal. „Men sen buiten deze regio zijn meestal méér overtuigd van de kwaliteiten die hier aanwezig zijn dan de eigen mensen", al dus Van den Dungen. De proef op de som: het concert op 27 april in de Grote Kerk. Na de ouverture nummer één en het Brandenburgs Concert num mer vijf worden dan de dub- Als achtjarige jongen, Josquin des Préz en Palestrina zingend in het Sacramentskoor onder Toebosch, heb ik mijn eerste liefde opgedaan voor de poly- phone muziek en zo in het ver lengde voor Bach. Het is frap pant; Bach staat boven alle kerken - wordt in alle moge lijke kerken uitgevoerd - en is eigenlijk een van de eerste oecumenische mensen ge weest." Als ik Geert van den Dun gen vraag naar zijn aspiraties op het gebied van Bach's Pas sionen trekt hij zich terug. „Dat is een teer punt in Breda'. Het is bekend dat er muzikaal wat afgestreden is rond het lijden van Christus. Het Bach Collegium Breda heeft voorlo pig een plan, dat alle moge lijkheden biedt om vriend en vijand te overtuigen van een kwalitatief hoogstaand stre ven rond onsterfelijke muziek. Het Collegium zal zijn doel stelling ongetwijfeld gepassio neerd waar proberen te ma ken. Bach: 'grootste componist aller tijden'. telt hij naar aanleiding van de audities die hij in februari hield voor het nieuwe projekt dat op 27 april zijn première krijgt. „Er kwamen 110 men sen op af. Velen willen graag een aantal weken in een jaar repeteren en zingen, maar zich niet vastbinden aan een koor. Juist de belangstelling om Bach te zingen blijkt groot. We gaan ook de Hohe Messe doen en je weet hoe moeilijk dat is. Uit de verre omgeving (tussen Den Bosch en Steenbergen) komen de deelnemers. In ver gelijking met het Weihnachts- koor is de kwaliteit ook ge groeid. Het tweede concert vindt plaats op zondag 21 september a.s. door de begaafde Zeeuwse organist Bram Beekman uit Middelburg. Hij brengt dan een compleet Bach-pro- gramma op het orgel van de Grote Kerk in Breda. Op woensdag 19 november houdt Marinus Kasbergen in de Ste delijke Muziekschool van Breda een lezing over zijn om streden en bejubelde boek 'Bach en het getal' (getallen symboliek en esoterische ach tergronden van Bach's werk). In 1987 begint de cyclus weer met een lezing van Kas bergen over de Hohe Messe. Gustav Leonhardt geeft ver volgens op zondag 8 maart een clavecimbelrecital met wer ken van Bach in de Waalse Kerk te Breda. Op vrijdag 25 september volgt dan de uit voering van de Hohe Messe, waarvoor in augustus a.s. al de audities beginnen. Geert van den Dungen: „Een heel moei lijk werk, dat veertig jaar ge leden voor het laatst in Breda werd uitgevoerd door het Bre daas Katholiek Koor onder leiding van Louis Toebosch. t

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 33