ONZEKERHEID OVER TOEKOMSTIGE AANPAK
I
DINSDAG 15 APRIL 1986
EXTRA
REGERINGEN en organisaties die be
trokken zijn bij de hulpverlening aan de
door droogte geteisterde gebieden in
Afrika, verkeren sinds enige maanden in
onzekerheid over wat hun in de toekomst
te doen staat. Het dieptepunt.van de hon-
gercrisis -dat hier werd gekenmerkt
door een hausse in de consumptie van
deerniswekkende foto's en dramatische
artikelen - lijkt voorbij.
Het feit dat Soedan en veel landen in de
Sahel-gordel in 1985 goede oogsten heb
ben gekend, heeft de hulpverlenende
wereld voor de vraag gesteld hoe de toe
voer van voedsel en zaden snel en doel
matig aangepast kan worden aan veran
deringen in de omstandigheden ter plaat
se. Want landen die zelf voldoende pro
duceren - ook al is dat tijdelijk - hebben
van hulpzendingen meer last dan wat an
ders.
HET AFRIKA ten
zuiden van de Sa
hara heeft deze eeuw
niet eerder zo'n
lange droogteperiode
gekend als die waar
het sinds het begin
van de jaren zestig
mee kampt. Het is
allerminst zeker dat
het gunstige regen
seizoen van 1985 dit
jaar gevolgd zal
worden door nog een
gunstig regenseizoen
om van drie gunstige
regenseizoenen op
rij maar niet te spre
ken.
NEDERLAND 1
NEDERLAND 2
20.55
21.30
0£W DE urn
Ben HEtmn\
m oe mm.
de miimen i
LüiHtBEi mi
neem imm
/fff oe non de
WACtlTPDSTEn
E: De hinderl
_T4s|
De droogte van de laatste jaren trof naar schatting van de VN 19 miljoen mensen recht
streeks. Hiervan hebben ongeveer drie miljoen hun woonplaats moeten ontvluchten. Vooral
in Ethiopië en Soedan waren de gevolgen heel tragisch. - foto epa
1 DINSDAG 15 APRIL 198t
De overvloed, in sommige gebieden ontstaan door de opeenhoping van eigen produktieenl
de maar doorstromende voedselhulp, beïnvloedde de marktprijzen voor de boeren nadelig. ;J
een bepaald Sahel-land kon de eigen oogst niet eens worden opgeslagen, omdat de graansilo's!
vol lagen met te laat gearriveerde voedselhulp. F0T0U. 1
Door Ivo Postma
De wetenschap is welis
waar met sprongen vooruit
gegaan doordat ze onder
meer kan beschikken over
de gegevens van satellièten,
maar is helaas nog niet in
staat tot voorspellingen over
langere termijn. En met
zulke voorspellingen zouden
niet alleen hulpverlenende
instanties, maar meer nog de
regeringen en bewoners van
kwetsbare landen gebaat
zijn.
In de komende maand
mei, wanneer in Afrika be
neden de Sahara de eerste
regens zouden moeten val
len, houdt de Algemene Ver
gadering van de Verenigde
Naties een speciale zitting
over de 'kritieke economi
sche situatie in Afrika'. Mi
nisters uit helpende en ont
vangende landen zullen dan
voorstellen bespreken voor
een nieuwe strategie voor
hulpverlening en bestrijding
van droogte en honger. De
onzekerheid over de toekom
stige aanpak zal onder meer
tot uiting komen in een de
bat over de positie van het
Speciale VN-bureau voor
Noodhulp aan Afrika.
Verwondering
Hulp-instanties reageer
den met verwondering, toen
secretaris-generaal Perez de
Cuellar in maart besloot het
in 1984 opgerichte bureau in
Addis Abeba te sluiten. Staf
leden van het bureau noem
den het dwaasheid dit te
doen op een moment dat de
levens van miljoenen men
sen in de Sahel-zone nog
worden bedreigd door voed
selgebrek. „Ze hebben mijn
laatste rapport over de stand
van zaken nog niet gelezen",
zei een boze directeur van
het bureau, Bradford Morse,
„maar als ik terug ben in
New York, zal ik zorgen dat
ze het lezen".
In het rapport stond te le
zen: „Naar schatting 19 mil
joen mensen worden recht
streeks getroffen door de
aanhoudende nood. Hiervan
hebben ongeveer drie mil
joen hun woonplaats moeten
ontvluchten. Als er niet bin
nen twee of drie weken
noodhulp naar Ethiopië en
Soedan wordt gebracht, zul
len de gevolgen voor miljoe
nen tragisch zijn".
Met deze dramatische
waarschuwing moest de
heer Morse het opnemen te
gen de berichten over een
goed regenseizoen. Daar
kwam bij dat begin april
USAID, de Amerikaanse or
ganisatie voor ontwikke
lingshulp, besloot om haar
eigen noodhulp-bureau in
Addis Abeba op het eind van
dit jaar te sluiten „met het
oog op de verbeterde voed
selsituatie".
Doordraven
In een groot aantal landen
in de Sahel-zone, aldus een
FAO-rapport, was de oogst
van graan en rijst vorig jaar
aanzienlijk groter dan in
1981, het laatste jaar met een
normale landbouwop-
brengst. Een Nederlandse
functionaris van de Voedsel-
en Landbouw Organisatie
FAO in Rome sprak van
„een fantastisch regensei
zoen", maar ook hij wilde
niet de indruk wekken dat
de problemen nu van de
'Fantastisch oogstjaar'
bedreigt de voedselhulp
baan zijn. Hij voegde er be
hoedzaam aan toe, dat de
voorspoed in landen als
Mauretanië en Soedan zeer
plaatselijk was. Gebrekkige
transportmogelij kheden
maakten, dat niet de hele be
volking profiteerde van
goede oogsten in bepaalde
provincies.
Ook vergat hij niet te ver
melden, dat de overvloed, in
sommige gebieden ontstaan
door de opeenhoping van
eigen produktie en de maar
doorstromende voedselhulp,
de marktprijzen voor de
boeren nadelig beïnvloedde.
„Hulporganisaties draven
nog negen maanden door",
aldus deze FAO-man die on
bekend wilde blijven. In een
bepaald Sahel-land kon de
eigen oogst niet eens worden
opgeslagen, omdat de graan
silo's vol lagen met te laat
gearriveerde voedselhulp.
Over het algemeen hebben
de organisaties die bezig zijn
met de hulpverlening in
Afrika, het nieuws over de
goede oogst van '85 niet van
de daken geschreeuwd. In
deze kringen is mep bezorgd
dat wij en andere weldoor
voede volkeren na een der
gelijke mededeling opge
lucht zullen ademhalen en
het kwetsbare gebied verder
vergeten, terwijl het verre
van zeker is of de droogte dit
jaar niet opnieuw zal toe
slaan.
„Op dit moment hebben
we geen idee hoe goed of hoe
slecht de Afrikaanse oogsten
dit jaar zullen zijn", zei een
hoge functionaris van de
VN-voedselhulp. „In oktober
of november kunnen we best
weer met een heel erge crisis
te maken hebben".
De onvoorspelbaarheid
van klimaat en van weers
veranderingen is een van de
hoofdzaken die een welover
wogen lange termijn-plan
ning van voedselhulp in de
weg staan. Foto's van satel
lieten geven ons een in
drukwekkend beeld van de
vegetatie of het gebrek daar
aan in de Sahara en de aan
grenzende Sahel-gordel. Ze
laten zien hoe de woestijn
'oprukt'; maar satellietfoto's
hebben op zich geen voor
spellende waarde. Hydrolo
gen (deskundigen op het ge
bied van neerslag, verdam
ping en andere waterbewe
gingen) zijn wars van verre
gaande conclusies over oor
zaken en aan de gang zijnde
uitdrogingsprocessen.
En
ook Klimatologen zijn
uiterst voorzichtig met voor
spellingen voor iets langere
termijn.
„Wij kunnen geen ver
wachtingen geven over heel
lange përioden", zegt Robert
Mureau, klimatoloog bij het
Koninklijk Nederlands Me
teorologisch Instituut, waar
hij lid is van de werkgroep
Circulatie- en Klimaats
schommelingen. „We kun
nen dat zelfs niet over een
maand. Het zal nooit moge
lijk zijn te zeggen: vandaag
over een maand zal het be
wolkt zijn in Timboektoe en
tegen de avond volgt er een
bui. Wel wordt de mogelijk
heid onderzocht of we kun
nen zeggen: volgende maand
zal het op een bepaalde
plaats warmer zijn dan nor
maal".
Een verwant probleem is
het tekort aan vergelijkings
materiaal uit het verleden.
Wqt klimaatswisselingen in
Onderzoeken in de Ver
enigde Staten hebben aan
getoond dat toenemende
gladheid van een landop
pervlak tot de oorzaken
van woestijnvorming moet
worden gerekend. Planten
en bomen vormen in het
landschap oneffenheden,
die de weerkaatsing van de
zonne-energie doen afne
men en het spel van de
wind beïnvloeden. Hoe
gladder het oppervlak, des
te groter de weerkaatsing
van de hitte, des te droger
de lucht en des te geringer
de neerslag. - fotoap
Afrika betreft beschikken
we over gegevens sinds 1900.
Daaruit blijkt dat de droog
teperiode in het Sahelgebied,
die omstreeks 1962 inzette,
verreweg de langdurigste
van deze eeuw is geweest.
Robert Mureau hierover:
„Het kan best dat zo'n uit
zonderlijk langdurige en
ernstige droogte als die we
nu meemaken, zich over een
periode van duizend jaar ge
zien al vaker heeft voorge
daan. Maar dat zullen we
niet weten, omdat er geen
gegevens zijn over die
oudere tijden. Er bestaan in
Afrika geen geschreven kro
nieken uit vroeger eeuwen.
Het kan zijn dat schomme
lingen in het klimaat het ge
volg zijn van menselijk han
delen, maar het kan ook zijn
dat het klimaat nu eenmaal
zo gruwelijk variabel is en
over de zeer lange termijn
weten we dat dus niet".
El Nino
Klimatologen in de hele
wereld zijn op zoek naar de
grote verbanden in de we
reldwijde ontwikkelingen
van het klimaat. Zo wordt
onderzocht of er een verband
bestaat tussen de langdurige
droogte in Afrika en gelijk
tijdige perioden van droogte
in China, noordwestelijk In
dia en Australië. Mureau en
andere klimatologen bestu
deren momenteel de vraag of
het mysterieuze verschijnsel
'El Nino' iets met wereld
wijde klimaatsschommelin
gen te maken heeft.
'El Nino' (het kerstkind) is
de benaming die Peru
viaanse vissers hebben gege
ven aan een verschijnsel, dat
zich om de twee tot zeven
jaar voordoet in de oceaan
voor de westkust van Zuid-
Amerika. Onregelmatige
windstoten in de hele Stille
Oceaan gaan gepaard met
een stijging van de water
temperatuur en met een ge
lijktijdige vermindering van
het opstijgen van koud wa
ter en de daarin voorko
mende voedingsstoffen. Ge
durende 'El Nino', die zich
het laatst voordeed in 1983,
lopen de visvangsten sterk
terug.
„Wij zijn erin geïnteres
seerd", zegt Mureau, „wat
voor invloed zoiets kan heb
ben op het klimaat bij ons.
Kennis daarvan zou voor
spellende waarde kunnen
hebben. Zo zoeken wij naar
allerlei verschijnselen, die
op langere termijn invloed
op de atmosfeer kunnen
hebben. Vulkaanuitbarstin
gen bijvoorbeeld. Daar is
wel studie naar gedaan,
maar hun invloed op het kli
maat is nooit aangetoond.
Sommige meteorologen den
ken dat wel te kunnen,
f
Moment uit 'Schatten en schi
uur).
^21.20 J
Rondom
tien
Kinderen, die in hun eerste
levensjaren te weinig ge
knuffeld worden, kunnen
het later erg moeilijk krij
gen. Een tekort aan liefde
uit zich volgens psychologen
en psychiaters op oudere
leeftijd in gedrags- en con
tactstoornissen. Henk Mo
ehei praat vanavond met
mensen, die therapieën heb
ben ontwikkeld om de rela
tie tussen ouders en kind te
stimuleren. Een van de
voorbeelden is haptonomie,
een therapie waarbij onder
meer schaatskampioen Hein
Vergeer baat vindt. Hapto
nomie moet bijzonder ge
schikt zijn om de relatie
moeder-kind in het prena
tale stadium te ontwikkelen.
Panoramiek
Naar aanleiding van de ac
tieweek 'Honger hoeft niet'
verzorgt Panoramiek een
reportage over de honger in
de wereld, dat zoals inmid
dels duidelijk is geworden
geen kwestie is van te wei
nig voedsel. De politiek
speelt een belangrijke rol bij
de ongelijke verdeling van
het voedsel in de wereld. Zo
doen bijvoorbeeld de wes
terse landen hun uiterste
best de grondstoffenprijzen
zo laag mogelijk te houden,
waardoor de Derde Wereld
landen nog minder geld bin
nenkrijgen.
De klimatologen zijn zichl
er overigens van bewust dat I
beïnvloeding van het 'ma-I
cro-klimaat' nog lange tijdl
onmogelijk zal blijven. Del
tijd dat men serieus voor-]
stellen overwoog om regen te
maken door wolken met i
op te laden, lijkt in de
kringen althans voorbij. Nietl
alleen zijn er in kurkdroge]
zones geen wolken voorhan-j
den, het praktische nutl
wordt nu kleiner geacht dan
men ooit hoopte: volgens e
recente publikatie van
Wereld Meteorologische Or-1
ganisatie leidt het provo»]
ren van een regenbui over|
het algemeen niet tot de g
wenste regenperiode.
Volgens dezelfde bron zul-l
len ook de grandioze plan l
nen voor het maken van wa-[
terreservoirs in de woestijn!
niet tof een belangrijke toe-I
name van de regenval lei-I
den. Een bewijs voor Al
sombere inzicht zou te vin-I
den zijn in de gang van za l
ken met het Eyre Meer, da:|
in het hart van het Australi-|
sche droogtegebied g
is. Van tijd tot tijd loopt Al
meer ineens vol met water, I
waarvan de verdampingl
voor wat regenbuien in dtl
buurt zorgt, maar telkens I
ook droogt het meer weer|
helemaal uit.
Meteorologen zij n van me-1
ning, dat het controleren varl
het gebruik van het lansl
vooralsnog een effectieve:
middel is in de strijd
de droogte. Ze menen dat|
daar de sleutel ligt voor h
behoud van gezonde en prol
ductieve 'micro-klimaten'I
Hier komen gebruiken aarl
de orde als overbeweidingesl
ontbossing, die zich plaatse!
lijk voordoen en ook plaatse-I
lijk aangepakt kunnen wor-f
den, liefst met medewerking!
van de plaatselijke autori-l
teiten (een probleem op zich l
getuige de ervaringen varl
hulpverleners en ontwikke|
lingswerkers).
Gladheid
Onderzoeken in de Ver-I
enigde Staten hebben aan|f-|
toond dat toenemende l'
heid van een landoppervla'l
tot de oorzaken van woes-l
tijnvorming moet wordenI
gerekend. Planten en bome«|
vormen in het landschap o
effenheden, die de weerl
kaatsing van de zonne-er.er-l
gie doen afnemen en het spel
van de wind beïnvloedeal
Hoe gladder het oppervlak
des te groter de weerkf:'ËoUs/cP Ptl Withf
sing van de hitte, des te d::-p toft c.
ger de lucht en des te gerin
ger de neerslag.
Waar veel vee komt gra
zen -in de nabijheid varl
waterputten - en waar veel
hout gekapt wordt -"1
dichtbevolkt gebied- nee®!
de gladheid van het landokl
pervlak toe. Vooral de over-i
begrazing komt voor op eel
lijn ongeveer 300 km. t01!
zuiden van de Sahara.
Het menselijk handele'l
lijkt dus een belangrPl
plaats in te nemen onder ifl
grondoorzaken van 1*1
voortkruipen van de woel
tijn. Maar de Afrikaan*!
boeren zijn al duizenden j*f
ren met hun vee daartitef
getrokken waar water v'*|
en gras groeide. Waarc'l
kan dat in de twintig,8!
Nieuws uit
de ruimte
Het is deze week 25 jaar ge
leden, dat de eerste mens
zich in de ruimte waagde.
Op 21 april 1961 werd de Rus
Joeri Gagarin in een kleine
capsule de ruimte in gescho
ten om er vervolgens bijna
twee uur te verblijven. In de
documentaire 'Nieuws uit de
ruimte' geeft ruimtevaart
journalist Piet Smolders een
overzicht van 25 jaar Russi
sche ruimtevaart. In die pe
riode hebben de Russen
ogenschijnlijk minder spec-
tacularie successen geoogst
dan de Amerikanen, maar ze
namen ook minder risico's,
waardoor er minder slacht
offers zijn gevallen.
Het is niet jouw
uhuld, koxlind'e
Ik tol hit heer
wil mllefom dli
K tiruf kim is.
5V
wmennuoH
]j[hïpïunus don '\t Tit hartholten 'houde\
ïn eiftn kasteel jtron
nG.
eeuw ineens niet meer
grote toename van
king zou de reden Z8n-
hebben crisisperioden als®!
van de laatste twintig
zich ook in vroegere eeuvq
voorgedaan
Eerder bleek al dat
vraag niet beantwoord
worden. Over één ding
klimatolog;en en landW'
deskundigen het eens: he
mogelijk om binnen kli
bedreigde gebieden het
cro-klimaat gunstig te W
vloeden door beplanting
een verantwoord
van de grond. Satellieten
waarnemingsmethoden
land maken het moge" I
vast te stellen waar
moet beginnen. Tijdens
speciale VN-zitting vanv J
gende maand zal blijken j]
hoeverre dit inzicht in Pj
tijk kan worden gebracW-
II
J.
J*K\
verkenning EN
