LET VOORAL OP DE STILTE
HET NAADJE VAN DE NU ECHT DOORGEBROKEN COMPACT DISC
f
DBSTEM
Geluid
maken met
enen en
nullen,
open en
dicht
slaande'
poortjes
Dit jaar
op naar
verkoop
van tien
milj oen
spelers
Analoog
Digitaal
Geveltje
Voetbalveld
Rijzende zon
Balpen
fÜNSDAG 15 APRIL 1986
115
IIP/II ilS
,ik in Zenl.nul!
o apparatuur
Ie 01147-1367
de 01148-1822
Door Laur Crouzen
„ACH, Haaj Faaj
Maarten Meykamp
zegt het op een toon
van "Wat hebben we
allemaal niet ge
had?"
De technisch pro
duct manager van
het compact disc-
project van Philips
gaat verzitten in
de Witte Zaal van
het 'showroom-com
plex' in de kelders
van Philips Neder
land aan de Eindho-
vense Boschdijk.
„Een typisch Europees
begrip is hifi. Vooral
de Duitsers omschreven
indertijd hifi met al
lerlei getallen, die
betrekking hadden op
wat een installatie
voor het opnemen en
weergeven van geluid
moest kunnenDie oude
normen zijn allang ach
terhaald. Zeker nu de
compact disc het gaat
maken in het audio-ge-
beurenEr is nu met ge
luid veel meer moge
lijk. Hifi betekent op
dit moment gewoon waar
het ook oorspronkelijk
voorstond: high fide
lity, grote getrouw
heid; uitstekende af
speel- en opname-appa-
ratuur dus
Aan Philips-kant is er
alle reden om een beetje
onverschillig over ach
terhaalde begrippen en
maatstaven te doen.
Want verrassend kort na
zijn introductie bij
het grote publiek in
1982, onder andere op de
Firato in Amsterdam, is
het kleine kunststof-
schijf je met zijn glim
mende, veelkleuren
weerkaatsende uiter
lijk doorgebrokenIn
1985 werden 33 mil j oen
compact-disc-af spe
lers over de hele wereld
verkocht. Dit jaarver-
wacht men de 10 mil j oen
te halenEn binnen vi j f
jaar moet er een wereld
wijde bezitsspreiding
van 5 procent bereikt
zijnDat wil zeggen dat
in vijf van de honderd
bewoonde huizen ter we
reld een CD-afspeler te
vinden zal zi jn
Niet voor niets kwam
eind maart uit het Bel
gische Hasseltwaar de
produkie van de Phi-
lips-spelers is gecon
centreerd het bericht
dat daar het milj oenste
apparaat gemaakt was
De compact discs zelf
gaan ook enorm: verle
den jaar werden er 14
miljoen verkocht in Ne
derland alleen alDe
helft van dat aantal
kwam uit de fabriek van
Philipsdochter Poly
gram. Meer dan twee mil
joen hoopt men er dit
jaar 'kwijt te raken'
BOVEN: Recht on
der de glanzende com
pact disc zit de laser
die met infrarood licht
de microscopische
putjes in de plaat af
tast.
Alles bij elkaar ver
werkt de CD-speler
per seconde 176.000
boodschapjes in scha
kelingen: poortje
open, poortje dicht.
GEHEEL LINKS: Een
compact disc bestaat
uit een kilometers
lang spoor van putjes.
Op de foto zijn die
putjes 12.500 maal ver
groot weergegeven.
ONDER: De draagbare
CD-speler van Philips.
- FOTO'S PHILIPS NEDERLAND
Wat is er dan toch zo
hijzonder aan de com
pact disc? Hoe is men
hij Philips op het idee
gekomen en waarom is het
geluid, dat men met be
hulp van de compact disc
kan laten klinken zo
veel beter als dat aan
een 'gewone' langspeler
ontlokt kan worden?
Maarten Meykamp„Dat
is een lang verhaal
maar het belangrijkste
deel ervan isdat het
natuurlijke geluid van
muziek via het CD-sys-
teem op een volmaakt an
dere manier wordt gere
produceerd dan totnu-
ioe. Geluiden zijn
nigenlijk niets anders
dan verschillen in
luchtdruk, die waar
neembaar te horen
zijn voor het menselijk
°°r. Via de pick-up en
de speaker wordt het ge
luid op 'analoge' ma
nier opnieuw gemaakt
Zo is een diamantnaald
in de groef van een
grammofoonplaat eigen
lijk niets anders dan
®9naftaster, die door
dagroefjes in trilling
'ordt gebrachtDie
lrillingen en de daar-
®ee gepaard gaande
luchtdrukverschillen
"orden nagenoeg recht
sreeks- daar slaat
oi 'analoog' op om—
Eazet in elektriciteit
n spanningsver schil
djes, een andere vorm
van energie. En vervol
gens komen die
stroompjes na verster-
king.weer als lucht-
druktrillinkjes uit de
speakersOp deze ma
nier ontstaat er altijd
ruis. In de platenspe
ler in de versterker of
in de luidsprekerboxen
zijn onderdelen die
door te trillen iets
toevoegen aan het ge
luid Er is slij tage
door wrijving, de span
ning is niet steeds pre
cies even groot en noem
maar opDie ruis volgt
het typische golfpa
troon van in spanning
omgezet geluid op de
voetJe kunt die sto
ringen niet uitschake
lenZe plakken als het
ware heel stevig vast
aan de golven
Meykamp wijst naar een
dubbele zigzag-lijn. De
lijn zelf beweegt zich
als een slang over het
papier, maar overal op
die lijn zijn er uit
schieters naar boven en
naar benedenZo gaat
het analoogHoe kan het
beter?
Meykamp: „Met de com
pact-disc en de CD-
player doen we het digi
taal Komt van digit
betekent eigenlijk in
het Latijn vinger of
teenEn omdat al het
tellen op de vingers be
gint, betekent het ook
cijfer. Digitaal staat
dus voor 'met cijfers'
Dat wil zeggen dat de
geluidstrillingen op
gemeten worden en uit
eindelijk in cijfers
worden vastgelegd. Geen
gewone cij fersmaar
computercijfers. Heel
simpel: de computer
kent maar twee cijfers:
de nul en de eenDie
staat voor 'poortje
open' of 'poortje
dichtZo werken ook de
duizenden stroomcir
cuit j es op chips: open
of dichtmeer informa
tie geven ze nietNu
wordt weliswaar vóór
deze 'digitalisering'
het geluid eerst nog in
spanningsverschillen
omgezetmaar daarna
wordt de sterkte van die
spanning 44000 keer
per seconde gemeten en
die uitkomsten worden
vastgelegd in nullen en
enenNul is nuleen is
een, twee is 10, drie is
11 en vier is 100Zo
wordt geluid zeer pre
cies in cijfers gevan
gen De code is steeds
een combinatie van nul
of eenopen of dicht en
daarbij maakt het vol
strekt niet uit of er
ruis isZo lang het
verschil tussen nullen
en enen, openen en
dichtdoen, iets of
niets waarneembaar is
kunnen we de ruis rustig
vergetenDie wordt ge
woon niet opgenomen in
het codepatroon. Dat is
nu eigenlijk het sim
pele geheim van de 'di-
1,
I I I I I I
gitaliseringvan ge
luid
Omdat geluid op tel
kens iets verspringende
tijdstippen wordt geme
ten en gecodeerd levert
dat als resultaat een
lijn op in de vorm van
Amsterdamse trapgevels
in renaissance-stij1
Geveltje omhoog met de
golfbeweging van het
patroon en geveltje om
laag. In de vorm van
putjes staan die 'ge
veltjes' gecodeerd op
de compact disc Een ki
lometers lang spoor van
putjes, die steeds maar
enkele duizendsten van
millimeters lang en nog
geen duizendste milli
meter breed zijnDe
put j es staan voor de
nullen en de vlakke
stukj es ertussen voor
de enen of omgekeerd,
dat is niet zo belang
rijk.
Meykamp: „Nu zijn we
zoverdat we deze
putjes-code kunnen gaan
'uitlezen' zoals dat
heetDat gebeurt met
een laserstraaltje van
niet zichtbaar infra
rood lichtDaar kun j e
een ontzettend dun
lichtstraaltje mee ma
ken, dat door een lens
tot een nog kleiner
brandpunt wordt samen
getrokken Dat punt
ligt precies op de bodem
van elk putje. Valtde
straal nu in zon put j e
dan wordt het licht te
ruggekaatst. Loopt de
laserstraal over de
vlakke stukj esdan is
hij niet meer scherp en
kaatst veel minder
licht terugDat is het
verschil tusen nul of
eenopen of dichtMeer
dan genoeg voor de digi
tale verwerkingDie
lichtcode wordt in een
zeer ingewikkelde scha
keling in de CD-speler
opnieuw opgemeten,
waarbij er vier keer zo
veel meetpunten - in
totaal dus 176.000
gekozen worden dan op de
compact-disc zijn weer
gegeven. Daardoor wordt
de golf veel vloeiender
van lijn. Het is geen
trapgevel meer
Bovendien vinden er
tijdens het afspelen
voortdurend correcties
plaatswant de laser-
lichtstraal raakt na
tuurlijk wel eens uit
het spoor door schok
ken. De draaisnelheid
van de schi j f wordt
exact geregeld en de ge
luidscode wordt ge
scheiden voor de lin
ker- en de rechterbox.
Dat laatste kan ook heel
exactwant de code op
de disc is zo opgebouwd,
dat hij telkens een
stukj e links weergeeft
en dan weer een stukj e
voor het rechterkanaal
Alles bij elkaar ver
werkt de CD-speler per
seconde 176000 bood
schapjes in schakelin
gen: poortje open,
poortje dicht. Terwijl
de disc zelf 200 tot 500
keer per minuut rond
draait Aan het eind van
het procesdat zich in
het afspeelapparaat op
een printplaat van nau
welijks twee vierkante
decimeter afspeelt
wordt van het gecodeer
de, digitale geluid,
weer 'analoog' geluid
gemaaktdat geschikt
is om een luidspreker
aan het trillen te bren
gen.
De macht van de compu
ter is het ongelooflijk
aantal getallen, dat in
uiterst korte tijd ver
werkt kan wordenWie
snelheid en hoeveelheid
gecodeerde gegevens op
zich laat inwerken, kan
niet anders dan duize
len Hier is er nog zo
eenals de compact disc
12500 keer vergroot
wordt, beslaat hij een
heel voetbalveldMaar
zelfs met die enorme
vergroting zijn de al
eerder genoemde put j es
niet groter dan zeven
bij gemiddeld zeventien
milimeter. Als ze ge
middeld iets meer dan 10
milimeter uit elkaar
liggen, moet te bereke
nen zijn hoeveel putjes
op het voetbalveld pas
sen Zoveel staan er ook
op een disc
Waar al die duize
lingwekkende getallen
in de hoorbare praktijk
toe leiden, blijkt en
kele minuten laterals
Maarten Meykamp in de
aanpalende audio-de-
monstratie-ruimte van
Philips Nederland een
stukj e CD-muziek weg
geeft. Op verzoek haalt
hij een compact disc te
voorschijn, waarop de
drink-aria 'Libiamo'
uit de eerste akte van
Verdi's 'LaTraviata'
met het stemgeluid van
Joan Sutherland en de
tenor Pavarotti staat
Gevolgd door een paar
jazz-nummers van The
Dutch Swing College
Band.
„Let vooral op de
stilte" is het commen
taar van Maarten Mey
kamp tussende in
drukwekkende muziek
door. „Voordat het stuk
beginthoor j e hele
maal niets en tussen de
nummers ook niet
In de tweede helft van
de jaren zestig begon
nen onderzoekers in het
Natuurkundig Laborato
rium van Philips, beter
bekend als Natlabna te
denken over een manier
om video-signalen op
digitale wijze op een
schijf vast te leggen.
Enkele jaren later kwa
men daar ook geluids
signalen bij Dat heeft
ertoe geleid, dat nau
welijks drie jaar na de
eerste presentatie van
het CD-systeem Philips
nu al aan de tweede ge
neratie CD-spelers toe
is. CD 150, 350, 450 en
650 met adviesprijzen
tussen de 1100 en 1700
gulden.
Elke CD-speler met een
hoger nummer heeft weer
meer mogelijkheden op
het gebied van het pro
grammeren van af te spe
len nummers, het opzoe
ken van nummershet di
rect kiezen van de mu
ziekstukken en af
standsbediening. Bo
vendien kan de CD in een
soort walkman (CD 10)
in de autoen annex in
een draagbare soundma
chine met radio en cas—
settedeck (CD555)
Compact discde rij
zende zon van Phi
lips! schreeuwt een
reclame-bord opgewekt
in de audio-ruimte in de
buurt van de uitstal
ling van meters fraai
glimmend sound-appara-
tuurDat mag ook wel na
het betrekkelijke echec
van de Video-2000denk
j e hardop
„Nee, daar bedoelen we
mee, dat het CD-verhaal
voor ons nog lang niet
uit is" zegt Meykamp
„"Want wat gebeurt er
als jein put j es en
vlakjes niet alleen mu
ziek, maar ook compu
tergegevens, mense
lijke spraak en bewe
gende of stilstaande
videobeelden gaat vast
leggen? Alles wat te me
ten iskun j e uiteinde
lijk in nullen en enen
vastleggen en dat bete
kent dat j e op de com
pact-disc alle soorten
hoorbare, zichtbare en
leesbare informatie
kunt vastpinnenDan
krijg je een soort meer
dimensionale encyclo
pedie, compleet met
beelden, geluiden, tek
sten, en computerpro
gramma s voor graphics
en andere getekende
hulpmiddelen. Een con
crete toepassing daar
van is het CARIN-sys-
teem dat verleden jaar
gedemonstreerd isEen
automatische kaartle
zer en wegwijzer in de
auto op compact disc
Voorlopig kan het nog
even niet op met de com
pact discGeen ruis
geen jengel, geen last
van stof of krassen,
geen slijtage of ver
grijzing door een be
schermende kunstoflaag
over het spoorZo werkt
Maarten Meykamp, die al
tientallen CD-lezingen
in den lande achter de
rug heeft, het rijtje
afKan er dan helemaal
niets mis gaan met dat
12 centimeter-glim-
mertje?
„Jawel"lacht 'mis
ter CD' „kijk, als je
nou bijvoorbeeld een
etiketje op de niet be
werkte achterkant van
de disc plakt en je
schrijft daar een paar
woorden of nummers op,
bijvoorbeeld voor j e
eigen muziek-catalo-
gusmet een harde bal
pen Dan kun j e het wel
vergeten. Gooi dan dat
plaatjedat nog altijd
rondde vijf tientjes in
de winkel kostmaar ge
rust weg. Want door de
druk op de achterkant
wordt de gevoelige
voorkant vervormdEr
komen bobbelt j es in het
put j esspoor en de la
serstraal is dan niet
meer precies afgesteld.
Nooit doenhoor
