Proust tè opwindend in beeld gebracht
ook in de
BIOSCOOP
SPEELFILMS OP TV
'UN AMOUR DE SWANN
'Afzien': Nederlandse
variant op 'Big Chili'
Jonge Amerikaan leert
Arabieren even mores
'Kunstzinnige vorming
onderwijs zorgwekkend'
•IRON EAGLE' VAN SIDNEY FURIE
RAAD VOOR DE KUNST
iNDERD DE FIAT PANDA EN
T RENTELOOS KREDIET VAN I
RITMO EN DE FIAT REGATA
)AAD DAT U GEEN KOSTEN
)NDITIES GEWOON WORDEN
IN DEZE VOOR DE PERIODE
RWAARDEN. WIJ NEMEN BIJ
T DUS 10 MAANDEN LANG
Door Marjan Mes
Hoewel een Franse filmmaatschappij al in 1962 de
rechten had verworven van de romancyclus 'A la re-
Lerche du temps perdu' van Marcel Proust, zijn alle
pogingen sindsdien om het als onverfilmbaar gei
lende literaire meesterwerk te verfilmen mislukt.
Visconti probeerde het met
Jhet deel 'Sodom en Gomorra'.
Joseph Losey en Harold Pinter
trachtten de complete cyclus
tot filmscenario te verwerken.
Lter Brooks en Jean-Claude
barrière (scenarioschrijver
Ln o.a. Bunuel) beperkten
lach tot het deel 'Un amour de
Swann'.
Maar Peter Brook, die het
kou regisseren, trok zich ook
terug en zo duurde het nog ja
ren voordat eindelijk de ge-
Ischikte cineast gevonden
iwerd: de Duitser Volker
Schlöndorff, die vooral met
l'Die Blechtrommel' bewezen
Ihadeen complexe roman film
isch vorm te kunnen geven.
Hij heeft oprecht geprobeerd
lom een eigen interpretatie te
[geven van wat hem bij het le
ren van Proust getroffen heeft
■en in ieder geval niet ge
schroomd om een heleboel on-
[serfilmbare zaken te vermij
len.
Marcel Proust schreef zijn
uit twaalf delen bestaande
herinnering aan 'de verloren
Jtijd' tussen 1913 en 1927. Het is
(sindsdien beschouwd als een
|van de allergrootste literaire
oeuvres van de 20e eeuw. Voor
■de eerste maal in de geschie
denis van de roman was er
i afgerond verhaal en dui-
|kcn er tal van personages op,
die in latere delen weer heel
[anders zijn geworden dan ze
■erst leken. Essentieel in de
[cyclus is de emotionele bele
ving van de onherroepelijk
[voortschrijdende tijd, die alles
[vernietigt. En die alleen over
wonnen kan worden door de
[herinnering. Die herinnering
'kan met alle zintuigen, ook
[door de geur en de smaak,
worden opgeroepen, maar
[nooit zal het moment uit het
[verleden precies weer zo be-
lleefd worden als toen. De her-
jvonden tijd, die alleen in de
[verbeelding bestaat, was voor
Troust een diepe beleving van
een onuitsprekelijk geluk.
Toen de schrijver die crea-
jtieve mogelijkheid had ont
dekt, begon hij zijn herinne
ringen te beschrijven vanaf
tijn vroegste jeugd (hij was
[geboren in 1881), zonder dat hij
[overigens een autobiografie
[schreef en eigenlijk ook geen
romans in de traditionele zin.
Eigenlijk kan alleen 'Un
amour de Swann', dat in
1982/1983 op basis van het sce
nario van Jean-Claude Car
rière door Volker Schlöndorff
werd verfilmd, als een afge
ronde roman beschouwd wor
den. Het is het tweede deel van
het eerste boek. Het eerste deel
heet 'Combray' en gaat over de
herinneringen van het kind
Marcel aan zijn jeugd in een
klein dorp bij Parijs, waar ook
de joodse Charles Swann
woont. 'Un amour de Swann'
gaat helemaal over wat de
verteller Marcel (die alleen in
dit deel niet of nauwelijks op
treedt) in zijn jeugd over
Swann gehoord heeft. Het
filmscenario is toegespitst op
de liefde van Swann voor de
courtisane Odette de Crécy en
zijn enorme jaloezie op haar
andere, al dan niet vermeende
contacten, o.a. met vrouwen.
Op de achtergrond zien we iets
van de döor Proust tot in de
details beschreven aristocrati
sche en burgerlijke kringen
met hun onuitstaanbare ge
drag. Wat bij Proust vaak een
buitengewoon fijnzinnige mo
nologue intérieur is, wordt in
de film al te uitgesproken in
beeld gebracht. Zoals de lief
desscènes tussen Charles en
Odette en Charles' bezoek aan
een bordeel; allemaal heel
sensueel en spannend, maar
niet bepaald een eerbewijs aan
Proust.
Daar staan schitterend aan
geklede decors tegenover; de
propvolle interieurs van het
Belle Epoque, die tot in de de
tails zijn herschapen. En
prachtig spel van Jeremy
Irons als Swann. Hij zet hem
neer met heel precieze gebaren
en een mimiek, waarin zich
enigszins de herinneringsme
chanismen, zoals door Proust
beschreven, laten herkennen.
Je ziet zijn geheugen werken
en hij verwijst op die manier
ook naar Marcel Proust zelf.
Ornella Muti is een uitste
kende Odette, hoe men zich
haar ook mocht hebben voor
gesteld; plagerig, uiterst sen
sueel en ook een beetje dom
mig. Heel opmerkelijk is de
verschijning van Alain Delon
als de homoseksuele baron de
Charlus; een zeer expressieve
Jeremy Irons en Ornella Muti in 'Un amour de Swann' naar de roman van Proust.
rol, heel anders dan we van
hem gewend zijn. Tegen deze
baron maakt Swann, anders
dan in het boek (aan het slot
en tegen zichzelf) de opmer
king, dat hij zijn tijd verspild
heeft aan een vrouw, 'die mij
niet aantrok, die mijn soort
niet was'.
In de roman voelt
Swann vooral liefde voor
Odette als zij er niet is. Hij
heeft die liefde alleen in zijn
geest gecreëerd, vanwege het
genot van het verliefd zijn.
Vandaar dat teveel te expliciet
overkomt, terwijl andere za
ken, zoals de verschillende mi
lieus, er bekaaid af komen.
Aan het slot laat Schlöndorff
(de film is overigens in het
Frans) de oudere en zieke
Swann uit de latere delen te
rugkijken op die verspilde
liefde. Associaties, die door
middel van bepaalde voorwer
pen, geuren en smaken kun
nen worden opgewekt, zijn
moeilijk op film te visualise
ren. De cineast heeft dit toch
een paar keer met succes ge
daan. Bijvoorbeeld met het
corsage in het decolleté van
Odette, dat in close-up wordt
getoond; dè verlokkende aan
leiding voor Swann om op
- FOTO CONCORDE FILM
Odette verliefd te worden en
hèt detail dat in zijn geheugen
gegrift blijft en daardoor zijn
herinnering op gang brengt.
Schlöndorff laat Swann ero
tisch meteen een stuk verder
gaan dan dat corsage en ik
kan niet zeggen, dat dat ver
velend is om naar te kijken.
'Un amour de Swann' van
Volker Schlöndorff. Cinésol 2
in Breda.
Door Marjan Mes
TELEURGESTELDE dertigers; intellectuelen, wier wor
tels in de jaren zestig lagen met politieke idealen over ge
lijkheid en gelijke kansen voor iedereen. Daarover ging
menige Amerikaanse film, 'Return of the Secaucus Seven'
en The Big Chili' waren er voortreffelijke voorbeelden
van. Gerard Verhage, voorheen medewerker van het Am
sterdams Stadsjournaal, heeft met zijn lange speelfilmde
buut, 'Afzien', een fraaie Nederlandse variant op dit genre
gemaakt.
Een enigszins decadente,
prachtig geacteerde film,
waarop de aanwezigheid
van een aantal belangrijke
toneelacteurs een zwaar
stempel drukt. Dat is dan
ook meteen het grote ver
schil met de Amerikaanse
voorbeelden. Gerard Ver
hage heeft ideologisch een
even grote zwenking ge
maakt als de personages uit
deze persoonlijke film. Hij
maakte als lid van het Am
sterdamse Stadsjournaal-
collectief films over arbei-
dersproblematiek met een
avantgardistische vorm en
met een communistische
maatschappijopvatting. Op
een gegeven moment kwam
hij tot de conclusie, dat het
Pedagogische gebruik van
film zinloos was.
Toen hij gefascineerd
raakte door twee koppelba
ten waarover hij een docu
mentaire maakte, 'Sst, vader
slaapt', raakte hij gebrouil-
'eerd met het collectief. Dat
vond dat je zulke slechte
mensen niet teveel ruimte
mocht geven en duidelijk
moest laten zien dat ze af
keurenswaardig waren,
verhage begreep dat hij niet
'anger op een dergelijke,
voorgekookte manier wilde
filmen. Vervolgens maakte
de documentaire, 'De
^r6', waarin gedesillusio-
oeerde leden van de CPN
aan het woord kwamen. Een
film over gevoelens, die vol
gens de cineast zelf veel te
maken heeft met 'Afzien'.
Verhage was voorheen ook
redacteur van het linkse,
filmanalytische blad Skrien
en mede-oprichter van het
Vrije Circuit, de vereniging
van filmhuizen.
'Afzien' gaat over zes
vrienden en vriendinnen die
gedwongen een middag en
avond samen doorbrengen,
omdat er een (onopgehelder
de) ramp heeft plaatsgevon
den. Misschien wel het begin
van de Derde Wereldoorlog.
De titel heeft overigens be
trekking op de bekende term
uit de wielersport. De intel
lectuele dertigers uit het
chique milieu in 'Afzien'
hebben de neiging om de ra
cefiets te pakken om span
ningen weg te werken. Het
zijn ex-revolutionairen uit
1968, die na alle pseudo-so-
ciale betrokkenheid nauwe
lijks nog gevoel over hebben
en hun hartstochten en wer
kelijke overtuigingen achter
cynisme verbergen.
De villa waar de zes el
kaar ontmoeten, is van de
zojuist gescheiden ouders
van een van hen, Alex (een
prachtige Pierre Bokma). De
moeder (Annet Nieuwen-
huyzen) is ook aanwezig. Zij
heeft haar zoon met een
moederbinding en seksuele
problemen opgescheept; een
rijkeluisdame, die uit verve-
Ger Thijs (aangekleed) en Gerardjan Rijnders in
'Afzien', het veelbelovende speelfilmdebuut van Ge
rard Verhage. - foto fugitive film
ling de strijd tegen de kern
bewapening als hobby heeft.
Verder is er een architecte
nechtpaar, waarvan de man
niet tegen het succes van
zijn vrouw kan, terwijl zijn
vriendin hem probeert over
te halen mee naar Amerika
te gaan. Ze worden schitte
rend gespeeld door Ger
Thijs, Mies de Heer en Jen-
tien de Boer.
Dan is er nog een weinig
opvallende vrouw (Cathe
rine ten Bruggencate), die
eigenlijk buiten het milieu
valt en die verliefd is op Os
car (Gerardjan Rijnders),
een scherpzinnige en cyni
sche homoseksueel. Naar de
achtergronden van deze
twee blijft het raden. In te
genstelling tot de anderen
arriveren zij per fiets bij de
villa en vervullen een be
schouwende rol. De onmacht,
en lusteloosheid van deze
elite wordt redelijk overtui
gend voelbaar gemaakt,
hoewel sommige mono- en
dialogen te opgelegd zijn om
te kunnen overtuigen.
'Afzien' van Gerard Ver
hage draait tot en met
woensdag 23 april in Film
huis Concordia, Van Cooth-
plein in Breda. Om 20.15 en
22.00 uur.
Van onze filmredactie
'IRON Eagle' van de geroutineerde actiefilmer Sidney J. Furie
lijkt opnieuw een verfilmd jongensboek. Alleen lang zo char
mant niet als de 'jongensboekenavonturen' van Steven Spiel
berg en navolgers. De Amerikaanse tiener Jason Gedrick is een
verjongde utgave van Rambo en Rocky.
Zijn patriottisme is even
simpel en hij zal die stomme
vijanden - in dit geval Arabie
ren - wel eens even op z'n
eentje mores leren. Zijn vader
is namelijk een kei van een
straaljagerpiloot, die helaas
bij een actie boven een land in
het Midden-Oosten wordt
neergehaald en ter dood ver
oordeeld. Voor het zover komt,
weet de jongen zijn bij zijn va
der in de cockpit opgedane
vliegervaring in praktijk te
brengen.
In kort tijdsbestek ontpopt
hij zich tot de 'ideale Ameri
kaan'. Hij kaapt een straalja
ger en krijgt hulp van een
zwarte reserve-luchtmachtko
lonel (Louis Gosset jr.), lid van
dezelfde Eagle-club als zijn
vader. Eindelijk gerechtig
heid; die stomme Arabieren
worden met hun Russische ge
vechtsvliegtuigen één voor één
opgeblazen. De jongen rea
geert net als Rambo, die de ne
derlaag van Vietnam op z'n
eentje wilde wreken. Hij is te
leurgesteld dat actie van de
regering achterwege blijft, te
meer 'nu die Pinda-president
(Carter) eindelijk weg is'.
„Mijn vader is gevangen geno
men en niemand doet er wat
aan, net als toen met Carter en
de gevangenen in de Ameri
kaanse ambassade", laat hij
weten.
Het lijkt wel een propagan
dafilm, maar wel van een eng
soort. De luchtgevechten zijn
overigens spannend in beeld
gebracht, terwijl daarbij onaf
gebroken popmuziek davert.
Wat dat betreft is er geen ver
schil met andere 'jeugdfilms'.
'Iron Eagle' van Sidney J.
Furie draait in Casino 3 in
Breda.
I B
JJ
DE MET zeven Oscars be
kroonde film 'Out of Africa'
van Sydney Pollack draait
deze week voor het eerst in Ci-
nem'actueel 1 en 3 in Bergen
op Zoom en in de De Koning
van Engeland in Hulst. De
film toont het leven van de
Deense schrijfster Karen Bli-
xen in Kenia aan het begin
van deze eeuw. Het Afri
kaanse landschap speelt de
absolute hoofdrol en daar
naast zijn de zien: Meryl
Streep, Robert Redford en
Klaus-Maria Brandauer. Vol
gende week komen wij uitge
breid terug op deze film.
'Witness', de met twee Os
cars bekroonde thriller van
Peter Weir, komt terug naar
Mignon in Breda. Een span
nende film over een politie
man (Harrison Ford) die door
dringt in een strenge, gods
dienstige sekte om een moord
te onderzoeken. Twee culturen
botsen op elkaar, waarbij er
tussen hem en een knappe we
duwe uit de sekte toch weder
zijds respect ontstaat. Haar
zoontje is getuige geweest van
de moord.
'Mama is boos', de ironische
familieklucht van Ruud van
Hemert, blijft in Grand Thea
ter in Breda, City 1 in Roosen
daal, Cinem'actueel 2 in Ber
gen op Zoom en De Koning
van Engeland in Hulst.
Ook 'De Troetelbeertjes', de
tekenfilm met de schattige
mensenreddertjes, is nog ge
prolongeerd in Grand in Bre
da.
'Abel' draait nog in Cinésol 3
in Breda; een bijzondere en
geestige film over een volwas
sen kind (Alex van Warmer
dam). Prachtig om te zien,
T2 PAGINA GIDS 2
maar achteraf toch niet zo in
teressant van inhoud.
Cinésol 1 prolongeert de
klucht, 'Spies like us', van
John Landis met de komieken
Dan Aykroyd en Chevy Chase
als Amerikaanse spionnen die
de Russen in verwarring moe
ten brengen.
'Rocky 4' gaat verder in Ca
sino 1 in Breda, City 2 in
Roosendaal, Roxy 1 in Bergen
op Zoom en Luxor in Terneu-
zen. Bokser Sylvester Stallone
overwint een Russische ge
vechtsautomaat (Dolph
Lundgren). Keiharde actie,
sentiment en een simpele poli
tieke boodschap.
Casino 2 in Breda gaat nog
altijd door met 'De Aanslag',
de mooie verfilming van Fons
Rademakers van de roman
van Harry Mulisch.
'Dust' van Marion Hansel
over de gewelddadige gebeur
tenissen op een boerderij in
Zuid-Afrika draait bij het
Westbrabants Filmcircuit. Op
woensdag 16 april in De Botte
Hommel in Bergen op Zoom,
17 april in Filmhuis Roosen
daal, 18 april Filmhuis Ooster
hout, 20 april Filmliga 't
Schouw in Dongen en 22 april
Filmclub De Borg in Breda.
Jane Birkin speelt, overigens
niet sterk genoeg, een oude
vrijster, die vergeefs om aan
dacht van haar vader vraagt.
Werkelijkheid en zinsbegoo
cheling zijn door de ongestruc
tureerde vormgeving soms
nauwelijks van elkaar te on
derscheiden.
Op donderdg 17 april ver
toont Theater Achterom in
Breda 'Die Buchse der Pando
ra' uit 1925 van G.W. Pabst,
gebaseerd op het toneelstuk
'Lulu' van Frank Wedekind.
Over de fatale vrouw Lulu,
een prachtige Louise Brooks,
die iedereen naar de onder
gang sleept. Sensationeel was
voor die tijd de scène van Lulu
met haar lesbische aanbidster
gravin Geschwitz. Brooks was
de mooiste actrice van de
stomme film en nog altijd mo
dern om te zien.
ZATERDAG
An unmarried woman (USA 1978, Ned. 2, 20.22 uur). Vrouw na
zestien jaar huwelijk alleen. Jill Clayburgh in gevoelige film
van Paul Mazursky.
Profession: Reporter (Italië 1974, Ned. 2, 23.10 uur). Journalist
ruilt uit onvrede van identiteit met een dode. Boeiende film van
Michelangelo Antonioni met Jack Nicholson en Maria Schnei
der.
Heaven can wait (USA 1943, Did. 1, 10.30 uur). Ernst Lubitsch-
komedie over rokkenjager Don Ameche, die bij de poort van de
hel aanklopt, maar niet wordt toegelaten.
Wilde Wasser (W.-Duitsland 1962, Did. 1,20.15 uur). Heimatfilm
met een weggelopen zoon, die tot inkeer komt.
Cape Fear (USA 1962, Did. 1, 23.45 uur). Thriller van J. Lee
Thompson, waarin een ex-gevangene zich wreekt. Met Gregory
Peck en Robert Mitchum.
Drums slong the Mohawk (USA 1939, Did. 2, 23.20 uur). Henry
Fonda en Claudette Colbert als een jong paar in het roerige
Westen.
Frenchie (USA 1950, Did. 3 WDF, 22.15 uur). Western met Shelley
Winters als 'revolverlady', die de moordenaar van haar vader
zoekt.
The thrill of it all (USA 1962, België 1, 16.00 uur). Komedie van
Norman Jewison, waarin huisvrouw Doris Day de grote ster
van reclamespotjes wordt.
ZONDAG
Adventures of Don Juan (USA 1948, Ned. 1,15.55 uur). De avon
turen van de legendarische vrouwengek, met Errol Flynn.
A zed and two noughts (Zoo), (Engeland 1985, Ned. 2, 22.27 uur).
Zwarte komedie van Peter Greenaway. Met Andrea Ferreol,
Brian en Eric Deacon.
MAANDAG
That's entertainment II (USA 1976, Ned. 1, 22.30 uur). Tweede
deel van de compilatiefilm met hoogtepunten uit MGM-films.
DINSDAG
Die glückliche Jahre der Thorwalds (W.-Duitsland 1962, Did. 2,
20.15 uur). Kroniek van een Duitse familie in de jaren tien en
twintig. Met Elisabeth Bergner.
WOENSDAG
La religieuse (Frankrijk 1966, Did. 3 WDF, 22.30 uur). Verfilming
van roman van Denis Diderot uit 1796. De film van Jean Rivette
bracht Frankrijk in opschudding wegens vermeende anticleri-
cale tendensen. Anna Karina in de hoofdrol.
Body and soul (USA 1947, België 2,20.20 uur). Jonge bokser vecht
zich niets en niemand ontziend naar de top. John Garfield in een
film van Robert Rossen.
DONDERDAG
Playtime (Frankrijk 1965, Did. 3 WDF, 20.15 uur). Laatste film
uit de Tati-serie. Satire op de onmenselijke wereld van glas,
staal en beton.
Heaven's gate (USA 1980, België 2,20.20 uur). Een van de duurste
flops uit de filmgeschiedenis, geregisseerd door Michael Cimino
(van 'The Deer Hunter'). Over het verzet van de veeboeren tegen
de groeiende immigrantenbevolking omstreeks 1890. Met Kris
Kristofferson en Isabelle Huppert.
DEN HAAG (ANP) - De Raad
voor de Kunst, adviesorgaan
voor de minister van WVC, is
zeer bezorgd over de netelige
positie waarin de kunstzinnige
vakken in het onderwijs zich
bevinden. Deze zorg geldt, te
meer omdat er sprake is van
een neergaande lijn, aldus de
raad. Bij het voortgezet on
derwijs is de situatie nog
zorgwekkender dan bij het
basisonderwijs.
De raad zegt dit in kritische
reactie op de beleidsnotitie
'Kunstzinnige vorming, ama
teuristische kunstbeoefening'
van minister Brinkman van
Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur.
Voor de in de beleidsnotitie
gesignaleerde knel- en breek
punten tussen de kunstzinnige
vorming en amateuristische
kunstbeoefenbing enerzijds en
het onderwijs aan de andere
kant worden geen oplossingen
in het ministeriële stuk aange
dragen. Tot dusver is het de
partement van WVC niet ver
der gekomen dan een plicht
matige bereidheidsverklaring
voor een gemeenschappelijke
aanpak met het ministerie van
Onderwijs.
Ook een aantal andere za
ken rond het kunstvakonder
wijs, zoals de volwassenen
educatie, is volgens de raad in
de notitie van de minister on
derbelicht. De raad dringt in
zijn reactie aan op een spoedig
overleg tussen de ministeries
van WVC en van Onderwijs
en Wetenschappen. Ook doet
de raad de aanbeveling tot het
instellen van een onderzoeks-
commissie die het gehele ter
rein van de na- en bijscholing
bestudeert.
