Onderzoek naar
behoefte aan
naaktrecreatie
-muis
HANDEN THUIS HEEFT
BESTAANSRECHT VERWORVEN
rüTxT
'RUIM KWART MILJOEN MENSEN GEEFT VOORKEUR AAN BLOOT RECREËREN'
m
EXTRA
NEDERLAND 1
NEDERLAND 2
iuske en Wiske: „De
Ppie Happie in Wc
H&f 'T
WOENSDAG 19 MAART 1986
Anja werkt op een uit
zendbureau. Erg leuk
werk, vindt ze, alleen is
er een collega die con
stant dubbelzinnige op
merkingen maakt. Over
haar kleding, haar li
chaam of (ze woont al
leen op een kamer) haar
manier van leven. Maar
daar blijft het niet bij.
Collega-lief gebruikt,
juist als zij in de nabij
heid is, grove taal of
probeert haar waar dan
ook te knijpen. Als ze
zegt dat ze daar niet van
gediend is, begint hij te
lachen en gaat gewoon
door.
Maar Anja is niet op
haar mondje gevallen
en stapt, het hele gedoe
meer dan beu, naar haar
baas. Van hem krijgt ze
te horen dat ze het wei-
zal hebben uitgelokt,
'want je bent zelf ook
'Of iets ongewenst
intiem is, hangt
af van de context'
Alie Kuiper van 'Handen
Thuis': „Accepteer ongewenste
intimiteiten niet. Denk niet
dat dat er bij zou horen.
foto'i sticht
niet zo'n schatje'. Anja geeft de moed niet op; haar
werk laat ze niet verpesten door één zo'n gefrus
treerde collega. Ze probeert aan zijn afschuwelijke
gedrag te ontkomen door zich anders te kleden. In
vale spijkerbroeken en slobbertruien.
Maar het effect is nihil. Van haar baas krijgt ze op
haar donder omdat ze er zo slordig bijloopt. Twee
jaar houdt ze het doorstaan van de vernederingen
nog vol en dan komt het moment dat ze een inzin
king krijgt. Haar huisarts verbiedt haar nog langer
te blijven werken. En op grond van die verklaring
neemt ze op staande voet ontslag.
Een uitzondering? „Helemaal niet", ontkent Alie
Kuiper van de stichting 'Handen Thuis' hardgron-
dig. „Ongewenste intimiteiten komen overal voor.
In elke werksituatie".
Door Marja Klein Obbink
UTRECHT - Natuurlijk ko
men ongewenste intimiteiten
niet alleen op het werk voor
(ook op school, de universiteit,
of 'gewoon' op straat), maar de
werkplek is wel een belang
rijke voedingsbodem voor se-
xisme, omdat juist daar de
machtsrelatie tussen mannen
en vrouwen zo duidelijk tot
uiting komt. Vrouwen zijn in
het arbeidsproces in de min
derheid en nog steeds, anno
1986, nemen de meeste vrou
wen een ondergeschikte posi
tie in als werkneemster. En
degene die macht over meisjes
of vrouwen heeft (chef, direc
teur), is ook vaak degene die
hen lastig valt.
Tot voor kort ging men er
van uit dat dat 'er bij hoorde'
en dat je dat maar moest slik
ken. Het hoorde gewoon bij je
vrouw-zijn. Een initiatief van
het FNV vrouwensecretariaat,
het meidenwerk van de FNV
jongerenbeweging en de
Stichting Landelijke Ombuds
vrouw resulteerde in oktober
vorig jaar tot de oprichting
van een landelijk klachtenbu
reau: de stichting Handen
Thuis. Met subsidie van de
overheid probeert de stichting
in drie jaar tijd ongewenste
intimiteiten op de werkplek te
bestrijden en, dat is het be
langrijkste, regionale steun
punten op te zetten, waar
vrouwen in de toekomst met
hun klachten terecht kunnen.
Wat zijn nu precies onge
wenste intimiteiten? Alie Kui
per, een van de vier mede
werksters van Handen Thuis:
„Onder ongewenste intimitei
ten wordt ongewenste sexueel
getinte aandacht verstaan. In
feite gaat het om elke soort
van sexuele dwang op het
werk, als onderdeel van sexu
eel geweld. Zowel verbaal als
fysiek. Wat ik bedoel met
dwang? Meestentijds gebeurt
dat indirect. Bijvoorbeeld
dubbelzinnige opmerkingen
maken of mannen die met el
kaar luidop in grove bewoor
dingen praten over vrouwen
in het algemeen, maar die op
merkingen dan wel bedoelen
voor de vrouw die 'toevallig'
meeluistert. Mannen proberen
dan door middel van sexueel
geweld macht uit te oefenen
op vrouwen. Onder directe
dwang versta ik: sexueel ge
tinte voorwaarden stellen voor
promotie of het krijgen van
een andere baan. Eerst gezel
lig mee uit eten gaan en dan
horen dat er wel Wat meer van
je verwacht wordt, wil je die
baan kunnen krijgen.
Voor de duidelijkheid: wat
wel of niet ongewenst is, maak
je als vrouw zelf uit. Alie: „Het
al of niet gewenst zijn van in
timiteiten hangt in grote mate
af van de context, de sfeer
waarin het plaatsvindt. Het
bekende zinnetje 'wat zie je er
weer lekker uit', hoeft niet
vervelend te zijn, maar het
hangt er van af wie het zegt en
hoe het wordt gezegd. En het is
dan aan jou, als vrouw, te be
palen of zo'n opmerking wel of
niet door de beugel kan".
Bestaansrecht
Na een half jaar kan al wor
den geconcludeerd dat de
stichting 'Handen Thuis' haar
bestaansrecht heeft bewezen.
Vier keer per week houdt het
klachtenbureau spreekuur en
Alie vertelt dat tijdens één
spreekuur minstens één tele
foontje binnenkomt. Dus vier
telefoontjes per week maal 52
is ruim 200 klachten in een
jaar. En dat zijn dan alleen de
klachten die bij Handen Thuis
binnenkomen.
Triest is alleen, dat bij de
vrouwen die contact opnemen
met Handen Thuis, het water
al aan de lippen staat. „Ze bel
len pas als hun baantje al op
de tocht staat", aldus Alie. „Of
ze willen niet meer terug, of ze
worden ontslagen, omdat ze
weigeren in te gaan op onge
wenste intimiteiten. Ze bellen"
dan alleen nog om hun ver
haal kwijt te kunnen".
Wat kunnen jullie dan nog
doen?
„Nou, als de vrouwen in een
vroegere fase bellen, en dat
komt natuurlijk ook voor, dan
kunnen wij de 'schade' beper
ken. We kunnen ze bijvoor
beeld helpen een procedure bij
de kantonrechter te starten.
Het probleem is alleen dat je
moet bewijzen dat je bent las
tiggevallen. Bovendien hebben
veel vrouwen angst om in de
publiciteit te komen, want
daardoor kunnen ze de kans
op een nieuwe baan wel ver
geten, denken ze. Sinds kort
bestaat er het proefprocessen-
fonds 'Rechten vrouw' in
Utrecht, waaraan juristes
meewerken, die garant willen
staan voor de kosten die een
vrouw moet maken voor een
rechtszaak. De juristes geven
advies of een zaak kans van
slagen heeft of niet".
Maar Handen Thuis wil
meer. Voordat de stichting
werd opgericht waren er zo'n
20 bedrijven in den lande waar
vrouwen zelf het initiatief
hadden genomen om te komen
tot actie. Die een 'vrouw
vriendelijk' beleid vertaald
wilden zien via een regeling in
de CAO. Of het voor elkaar
krijgen dat er binnen het be
drijf een 'vertrouwens-vrouw'
wordt aangesteld. In de tijd
dat Handen Thuis aan het
werk is geslagen, is dat aantal
opgelopen tot 75 bedrijven
waarin vrouwen daadwerke
lijk actie voeren.
Alie: „Meestal verkeert dat
nog in de beginfase. Je zou het
ontwikkelen van een ander
beleid kunnen onderverdelen
in drie niveaus. Allereerst kun
je ervoor zorgen dat er binnen
het bedrijf voorlichting wordt
gegeven. Ben je zo ver, dan
moet je ervoor zorgen dat er
een klachtenprocedure wordt
opgesteld. Bijvoorbeeld het
aanstellen van een vertrou
wens-vrouw. Het derde ni
veau is het vaststellen van
sancties. Dus wat gebeurt er
met een werknemer die zich te
buiten gaat aan ongewenst
sexueel gedrag."
Handen Thuis ondersteunt
en geeft adviezen aan groepen
vrouwen die actievoeren op
bedrijven. Een geslaagd ini
tiatief noemt Alie dat bij
Hoogovens. „Ruim twee jaar
geleden werden daar twee sta
giaires aangerand door hun
praktijkbegeleiders. Een aan
tal vrouwen vormde naar
aanleiding van dit voorval een
werkgroep en heeft een zwart
boek gemaakt en overhandigd
aan Annelien Kappeyne van
de Copello, tijdens een werk
bezoek. Dat heeft de molen in
werking gezet. Het is nu zo ver
dat daar een meldpost is inge
steld, waar de maatschappe
lijk werkster van dat bedrijf
werkzaam is".
Een ander succes dat Han
den Thuis op haar conto heeft
staan is de opname van onge
wenste intimiteiten in dep
van de grafische indus
Druk Papier heeft als e
bedrijfstak in NederlandL
toe het initiatief genomen,J
18 februari is de regling 0
wenste intimiteiten ga
keurd en opgenomen inj
grafische CAO's.
Alie: „Als een vrouw i
grafische industrie wordt]]
tiggevallen kan zij nu het-,
gende doen: haar klacht
leggen aan de directie. Di]|
verplicht de klacht zorg:
te behandelen om in ondi
overleg tot een oplossing!
komen. Overigens heelt t
werkgever de verantwoc.
lijkheid om ongewenste
miteiten te voorkomen.
vendien zal de bond er opai
dringen dat haar leden t
trouwenspersonen kut
aanstellen. Zij onderzoekeil
klachten en houden com
met de betrokken vrouw".
Probleem
Minder geslaagd tot nu J
is het doel om bestaande
gionale vrouwen-instellii»
de taken van Handen Th®
laten overnemen, zodat
werk van de stichting na (J
jaar voortgezet kan worderj
Alie: „Het probleem is(f
die instellingen al moeite®
ten doen om zelf het hoofai]
ven water te houden,
staan dat ze er nog takenl
krijgen. Bovendien werken!
vaak met vrijwilligsters 7
dat is niet de bedoeling,
bij dit werk is het een 'j
dat er sprake is van contrf
teit: vrouwen die zich elkesy
voor dit werk in kunnen a
ten".
Volgens Alie zal de stichtij
ook .ijveren voor een wed
ving op landelijk niveau, «ij
vrouwen een beroep op k
nen doen.
„Zo is er een arbeid;
standighedenwet in de i
(ARBO-wet), waarin
hoofdstuk Welzij n nog nietgJ
heel is ingevuld. Behalve «J
zaken als geluidshinder ofji
tige stoffen kan in het hot
stuk Welzijn ook een regelJ
voor ongewenste intimites
een plaats krijgen. We j
hierover contact opnemen sj
de ARBO-raad".
Nog een advies voor
wen die al of niet te mali
krij gen met ongewenste iit|
miteiten?
Alie: „Accepteer het i
Denk niet dat dat er bij i
horen: Schroom niet te pral
met andere vrouwen in het J
drijf en probeer een beleiij
ontwikkelen. Maak ongem
ste intimiteiten dus zichtba
Het is vreselijk belangrijk ij
vrouwen, maar ook mam
dit gedrag niet meer accepi|
ren. Het niet meer nom
vinden".
De stichting Handen
houdt telefonisch spreeki]
op maandag, woensdag i
donderdag van 13.00-15.00 ui
Dinsdag van 19.00-21.00 uui.f
nummer 030-322734.
Door Joop van Dalfsen, ANP
DEN HAAG - Deze zomer
wordt een landelijk onderzoek
gehouden naar de behoefte
aan mogelijkheden om in Ne
derland naakt te recreëren.
Het onderzoek, dat in opdracht
van de Nederlandse Federatie
van Naturistenverenigingen
(NFN) wordt uitgevoerd, is
mogelijk gemaakt door een
subsidie van het rijk. Dat
heeft Bart Wijnberg, voorzit
ter van de NFN gezegd in een
gesprek met het ANP.
De NFN, die dit jaar het
vijfde lustrum viert, denkt
met de resultaten van het on
derzoek nog beter in staat te
zijn lagere overheden ervan te
overtuigen dat het nodig is om
ook ruimte te scheppen voor
mensen die bloot willen re
creëren.
„Net zo goed als een ge
meente voetbalvelden en fiets
paden aanlegt zou een ge
meente er ook voor moeten
zorgen dat er plaatsen komen
waar naaktrecreatie mogelijk
is", meent Wijnberg. De resul
taten van het onderzoek wor
den te zijner tijd gepresen
teerd op een symposium
waarvoor vooral bestuurders
van gemeenten en provincies
een uitnodiging in hun bus
zullen vinden.
Na 25 jaar georganiseerd
naturisme in Nederland zijn
de contacten met de overheid
volgens Wijnberg goed. „De
rijksoverheid beschouwt ons
als een volwaardige gespreks
partner. Naar onze adviezen,
of die nu gevraagd of onge
vraagd zijn, wordt geluisterd".
Gemeentebesturen hebben er
geen moeite meer mee, dat op
de terreinen van naturisten
verenigingen bloot wordt ge
lopen. „Vroeger was dat vaak
anders. Problemen op plaatse
lijk niveau zijn er nu eigenlijk
alleen nog maar op het vlak
van de ruimtelijke ordening.
Naturistenverenigingen die
van hun terrein in een lande
lijk gebied een kampeerter
rein willen maken botsen nog
wel eens met een gemeentebe
stuur dat daaraan niet wil of
kan meewerken", zegt de
NFN -voorzitter.
35 verenigingen
Bij de Nederlandse Federa
tie van Naturistenverengin
gen zijn momenteel 35 vereni-
gingen aangesloten. Die ver
enigingen, waarvan er diverse
ouder zijn dan de NFN, exploi
teren over het algemeen een
terrein waar, verborgen ach
ter dichte bossages en rietmat
ten, als het weer het toestaat
- en dat is in Nederland vaker
het geval dan menigeen
denkt- naakt wordt gere-
creëerd. Op sommige terrei
nen mag worden gekampeerd,
anderen zijn alleen ingericht
voor dagrecreatie. Naast deze
verenigingsterreinen telt Ne
derland ook twee openbare
naturistische campings.
Het naturisme heeft de af
gelopen jaren een veel bredere
verschijningsvorm gekregen.
Nadat op tal van plaatsen aan
het water al jarenlang illegaal
werd blootgelopen komen er
nu steeds meer legale naakt
stranden bij. Inmiddels is ook
bij veel verenigingen het no
dige veranderd.
Aanvankelijk richtten de
aanhangers van het naturisme
zich op een eenheid van li
chaam en geest met de natuur.
Soberheid was daarbij veelal
troef. Tabak en alcohol waren
taboe en veel naturisten aten
vegetarisch. Anno 1986 doet
dat nog maar voor een deel
van de naturisten opgeld. De
rest heeft in ieder geval in be
langrijke mate de soberheid
afgezworen. De betrokkenheid
bij de natuur is er over het al
gemeen nog wel.
Het aantal georganiseerde
naturisten bedraagt momen
teel 25.000. „Daarnaast is er
minstens een kwart miljoen
mensen dat bij voorkeur bloot
Op de Veluwe is naaktrecreactie taboe. Men gaat er van uit
dat sommige toeristen speciaal naar de Veluwe gaan omdat
ze weten dat ze daar niet, zoals op deze foto in een park in
München wel het
naakte mensen.
gevai is, worden geconfronteerd met
- foto ap
recreëert zonder ergens bij te
zijn aangesloten", weet Wijn
berg te melden. Het naturisme
is volgens hem maatschappe
lijk ruimschoots aanvaard.
„Dat blijkt niet alleen uit en-
quetes, maar ook uit harde fei
ten. Vorig jaar stemde de
Tweede Kamer in met met een
wetsontwerp dat het openbaar
naakt zijn uit de sfeer van de
schennispleging haalt. Dat
was voor het naturisme erg
belangrijk. Nederland heeft
die stap tien jaar na Denemar
ken gezet, maar desondanks".
Van belang is nu hoe de ju
risprudentie met betrekking
tot die nieuwe wetgeving, die
in juni in werking treedt, zich
ontwikkelt, aldus Wijnberg.
Overigens spelen bij het le
galiseren van naaktstranden
volgens de voorzitter van de
NFN vaak ook andere motie
ven dan de maatschappelijke
aanvaarding een rol. „In Den
Haag was de aantrekkings
kracht op het toerisme een be
langrijke factor. Zonder
naaktstrand zou, zo werd ge
zegd, een deel van de Duitse
gasten wegblijven. Dat argu
ment geldt nu ook heel sterk in
Zeeland. In het verleden be
schouwden overheden het
aanwijzen van een naakt
strand ook wel als een vorm
van repressieve tolerantie".
De eerlijke overtuiging dat
mensen die dat willen de gele
genheid moeten hebben, om
daar waar anderen hun
zwembroekje aanhouden,
bloot te lopen heeft gelukkig
in een aantal gevallen even
eens een rol gespeeld, aldus
Wijnberg.
Taboe
In Nunspeet en enkele an
dere gemeenten op de Noord-
west-Veluwe is bloot taboe.
„Het is verboden zich onge
kleed danwel in kleding welke
uit een oogpunt van zedelijk
heid aanstotelijk of onbetame
lijk is, op de weg of op een
voor het publiek zichtbare
plaats te bevinden". Artikel C7
in de Algemene Politie Veror
dening (APV) laat in Nunspeet
aan duidelijkheid niets te
wensen over.
Die APV werd vorig jaar
juni vastgesteld. Iets nieuws
onder de zon was het artikel
niet. „In de vorige APV stond
iets dergelijks. Het bestaande
beleid wordt gewoon voortge
zet. Dat heeft te maken met de
godsdienstige opvatting van
de bevolking. Naaktrecreatie
past daarin niet", aldus loco
burgemeester J.van der Zan
den van Nunspeet.
Twaalf raadszetels in Nun
speet worden bezet door verte
genwoordigers van CDA, SGP
en RPF. De overige zeven zijn
verdeeld onder WD, PvdA,
D66 en Gemeentebelangen.
Een naaktstrand bijvoor
beeld aan het Veluwe-rand-
meer zou grote delen van de
bevolking kwetsen, meent de
loco-burgemeester. „Als we
dat toestaan kunnen veel in
woners van Nunspeet daar
niet meer zwemmen. Je kunt
om zo'n strand nu eenmaal
geen schutting plaatsen". Ook
topless is op de Nunspeetse
stranden uit den boze en nog
niet zo lang geleden kwam de
gemeente in het nieuws toen
op last van B en W een foto
werd verwijderd uit een ten
toonstelling die in het gemeen
tehuis was ingericht, omdat er
enkele blote billen op waren te
zien.
In juni '82 stemde de gemeenteraad van Ameland over het
al dan niet uitbreiden van het naaktstrand. Ondanks lu
dieke protestacties stemde de raad tegen uitbreiding. - fotoanp
Het toerisme heeft er niet
onder te lijden, daar is loco
burgemeester Van der Zander
van overtuigd. Sterker nog,
een bepaalde groep toeristen
wordt er juist door aangetrok
ken.
„Een recent onderzoek
heeft aangetoond dat de toe
risten vooral geïnteresseerd
zijn in onze natuur. Zij hebben
absoluut geen behoefte aan
mogelijkheden om naakt te re
creëren. Sommige toeristen
komen speciaal hier naar toe
omdat ze weten dat ze niet
worden geconfronteerd met
naakte mensen".
De politie heeft het dan ook
niet moeilijk met de bewuste
bepaling in de APV. Optreden
tegen overtreders is nauwe
lijks nodig omdat er geen
overtreders zijn, aldus loco
burgemeester Van der Zan
den.
Wijnberg accepteert deze
houding bijna schouderopha
lend. „De Veluwe zal altijd wel
de Veluwe blijven. Soms zijn
gemeenten bang om in een be
paalde regio als eerste een
naaktstrand aan te wijs]
Dat speelde destijds heel4
delijk op de Waddeneiland
Nu is het weer zo in Zeelï|
Kennelijk is naaktrecw
toch iets bijzonders".
Burgemeester P. Diepd
horst van Domburg erkent!
hij er weinig voor voelt ontij
eerste gemeente op Walcte
een naaktstrand toe te s
„Daarover moet eerst oven]
worden gevoerd met and
gemeenten. Ook moet
goed worden doorgespit
met de fracties in de gent
teraad. Door alle drukte
de verkiezingen zal daatj
korte termijn wel niets vf
komen". De gemeenteraad j
Domburg zette onlangs j
deur welliswaar op eent
voor een legaal naaktstn
maar deze zomer zal hetei|
ker nog niet zijn.
Zeeland blijft daarmetl
als de Noordwest-VeUM*!
witte vlek op de kaart met J
gale naaktstranden. Allee'!
een stukje strand bij Brest'f
is bloot officieel toegesBJ
En ook in Zeeland sp
godsdienstige overtuigd
een belangrijke rol, aldustj
gemeester Diepenhorst.
Blad
Al vanaf het prille begijl
25 jaar geleden, geeft de>
een blad uit onder de toep"
lijke naam 'Naturisme
niet zo lang geleden onde'!
het een ware gedaante®'
ling, zowel voor wat betrffl
vormgeving als de iwj
'Naturisme' is niet los1!
krijgbaar. Het is voort*
den aan leden en enkele aj
nees. Ook daarin komt v
dering. Voorzitter Wijrt
verwacht dat het blad
volgend jaar eveneens
krijgbaar zal zijn in de»'
Eerst moeten nog wat 1
bleempjes worden opê-j
waarvan er één nogal r
waardig is. „In welke rufd
moet het blad komen
gen? Dat zal van de voojft
afhangen. Een windsurft;J
de cover betekent dat
risme' bij de watersport^
wordt gelegd en als er r
lig iemand staat te schot
dan komt het bij de o>
over tuinieren. En waaiL
turisme' verzeild raakt
alleen maar een aardig®
jongedame op staat laat
raden", zegt Wijnberg.
tinENSPAG 19 MAART 198
Jack Lemmon en Walter Matt)
Cookie' (België-Nederlands, net 2, 2l
Dieren onder
16.35 I de zon
comm
tici g<
avond
een ai
de lei
partij
I Een nieuwe aflevering van
de Franse natuurserie 'Die
ren onder de zon' gaat van
middag over eten, drinken
en leven. Zodra de tropenzon
aan de horizon verschijnt,
maken de dieren zich op
voor een nieuwe dag, die
voornamelijk uit het zoeken
van voedsel zal bestaan. Dat
voedsel moeten de dieren zo
dicht mogelijk in de buurt
van hun terroritorium kun
nen vinden. Vanzelfspre
kend moet er ook water zijn
om te kunnen leven. Vooral
plantencters hebben dage
lijks behoefte aan drinken.
20.
19.00
Achter het
Nieuws
Vanavond worden de
VARA-programma's, waar
onder de voetbalwedstrijd
Juventus-Barcelona, regel
matig afgewisseld met uit
zendingen van 'Achter het
Nieuws', waarin verkie
zingsuitslagen, analyses en
commentaren worden ge
bracht.
Aan het begin van de avond
zal Maurice de Hond een
prognose van de uitslagen
geven en nagaan wat hun
betekenis is voor de Tweede
Kamerverkiezingen op 21
mei.
In Bi
fortui
Lemr
mern
Harr
Tijde
word
schul
raak!
zwag
caat1
Mattl
uit
raadt
of hij
indn
waar
blijve
Harr;
goedi
eisen
20
19.12
Gemeenteraads-
verklezingen
Vanavond is de NOS tot
middernacht in de lucht met
nieuws over de gemeente
raadsverkiezingen.
Na het acht uur-journaal
wordt aandacht besteed aan
de verkiezingen in de drie
grote steden en die gemeen
ten, waar plaatselijke situa
ties een rol spelen in de ver
kiezingsstrijd, zoals de
kruisrakettenbasis Woens-
drecht en Nijmegen, de stad
met de grootste werkeloos
heid.
In de studio in Hilversum is
oen journalistenpanel aan
wezig, dat de uitslagen be-
De
dodei
roma
belpr
Pont:
politl
in d{
schal
deze
staat
van
doch
die
relat
beke
Fron
Mae
derti|
het
Wesfl
tolkt
den, I
Wesfl
film
rondl
maal
yWHtns.dinfc bhjp dnjrtnflott ijevm itrmé j
/•Ff.
fjÖi rut óiholitbóiht uitfararen, Snikt, tn diïri
y." KM nu lm dn uit dt mu opittfen ..Dittt\
'f
