VOOR DE VLO ALS ARTIEST IS ER GEEN TOEKOMST MEER ruyyGn veertig vlooien Voorzichtig optimisme bij Fokker Ruimtevaart VEEN ACTIEVE ROL IN STAR WARS MAANDAG 17 MAART 1986 EXTRA COKS VAN EYSDEN Van aanrecht tot kiesrecht DASCHA DILLEN, dochter van de befaamde Bossche vlooien- temmer Henri Dillen, wil dolgraag het oude stiel, de organisa tie en presentatie van een vlooientheater, weer opnemen. rmes T47 anders was, zou dat uitdn lijk zijn vermeld. - In ons land speelt bij de J kiezingen de godsdienst grote rol. Bij dit misbruik ken van de godsdienst zouHJ allicht de vrouwelijke kio. worden meegesleept. Laat thans voor de vrouwen degoA, dienst te heilig blijven om tJ in het gewoel van de staatkJ dige strijd te brengen. Het is zo onvrouwelijk politiek te doen en hebt ge c tijd om altijd naar vergadeij] gen te lopen? Vrouwen die zj zo gelijk willen stellen met A man verliezen alle bekoorlik heid voor de man. - Wie ziet hoe dikwijls i vrouw het gezin in stand m houden met een schraal ink men, zal beseffen hoe treutj het zou zijn zulke huisvrouwi het hoofd te vullen met-i tieke gedachten en hun recht toe te kennen, dat slechl op zeer problematieke mj kan meewerken tot opheffo] van hun maatschappelijke n den. „Waren wij nog in de f de, toen van het kiesrecht j minder gegoeden waren uttej sloten, dan was de zaak mini bedenkelijk. Gegoede vrouw kunnen zich beter laten vend gen om zich te wijden aanj publieke zaak, werkmansvroj wen kunnen dat niét." Het ügt niet in mijn lijn hl de pakken neer te zitten; ik a altijd en overal sprankel» hoop en daarom inspireert zofl moeizame geschiedenis van I f vrouwenkiesrecht me enotj het is er dan toch maar g men. Bij grondwetsherzienil van 29 december 1922 werdf gelijkstelling van man en vroi vastgelegd. En wat meldt nu J commissie van de Europe Gemeenschap, die het stemjl drag van de vrouw bestudttf de? Slechts 20% van de Etui peanen hecht belang aandeil spanningen van zekere partijl om meer vrouwelijke kandia ten verkiesbaar te stellen zijn vooral Luxemburgse, I en Nederlandse kiezers en ju! in die drie landen spreken ia meer vrouwen dan mai zich uit voor meer vrouwen de lijsten. Gelukkig maar, i hoeft Aletta Jacobs zich lei minste niet helemaal om draaien in haar graf. lllllllllllllllllllllllllllllllililllllllMIIIIIIIIIM f een soort gas weer! Jij drijft mij het dol- :ele vraagjes. Vliegas! Wot is weer vandaan? december jongstleden. Daar I aal gestort wordt in Waloniï dat de Belgen van plan zijn 150 duizend ton. Ikens heeft over HET vlies^ soort gas zijn. Het is immch ik dat mis? Leg jij steden in van de overledenen uit over de as. Hoe zal ik dan de as det I as op je vest, zie ik. Is dat h«' nijn sigaar, maar die stort ik /clandestien. ren uitzondering op de reSel rledenen, de kolenas, de siga- u het toch een soort gas zijn hoor. Bel jij De Stem maar op krant over je probleem. as zit. enk dat ik dat maar doe. ill ;b ik geleerd dat het woorf /an Nazareth) maar onzijdig gekke mens dat naast ons aar buurvrouw. Toen ik da aan waarderen. In Engeldd naamwoord 'the' The I® silly cow nextdoor. Des°" rgels drukwerk. Allicht, ze? wordt maakt men fouten e leg-tegenwoordig. Het is is de regering van Karei last van Zijne Majesteit I n oplage van 1000 stuks. O I én fout. Hij gebuikte d I d' in psalm 14. Er stond: 1 tere is a God in plaats van I n zijn hart: er is een God i-P_ rnde majesteit liet de ur-j i irukker een boete op va" aze tijd de koopkracht ver e miljoen pond. De druk* ng wel - in 1649, en in 't opa meldt verder niets over vooraan stond bij die 0 oo/e Door Bert van Velzen Haar overgrootvader leerde het vak van een vrome Franse monnik, die in de eenzaamheid van zijn kloostercel vlooien kunststukjes liet uitvoeren tot meerdere eer van God. Het is overgegaan van vader op zoon en nu zou Dascha de familietraditie best willen voortzetten. Ze zegt, met opgewekte stem in Den Bosch: „Voor een collectie van veertig vlooien betaal ik tienduizend a twaalfduizend gul den. Dat is 250 tot 300 gulden per stuk. Ik koop ze onder voorwaarde dat we op geregelde aanvulling van het bestand kunnen rekenen." Dascha wil dolgraag met vlooien op stap. Maar, he laas, de mensenvlo is bui tengewoon schaars gewor den. Het laatste seizoen dat Henri Dillen met zijn vlooi entheater de kermisroute volgde was 1975, toen hij, via de bemiddeling van een so ciaal en cultureel bewogen pastoor, vlooien kon betrek ken van een Brabants boe renechtpaar, dat de boerde rij nimmer verliet en dat on der de juiste omstandighe den leefde om dik in de vlooien te zitten. Ze hielden er een. huishoudentje van Jan Steen op na. Na het sei zoen '75 kwamen ze in een bejaardentehuis te zitten, waar hygiëne de vlo geen le venskansen biedt. Het laatste Nederlandse vlooientheater oogstte in 1975 zijn laatste triomfen. Henri Dillen begon toen rond te trekken met een kin derdraaimolen en een lach spiegelhuis en nu exploiteert hïj een geestenbaan, een soort spookhuis. In 1974 kwamen hij en zijn collega Nel van Proosdij (die voor Brouwers' Vlooientheater uit Tilburg had gewerkt) in het nieuws door een adver tentiecampagne waarin zij zich bereid verklaarden veel geld neer te tellen voor vrouwtjesvlooien, die bij uitstek voor het theaterwerk geschikt zijn. De mannetjes zijn te klein, te eigenzinnig en ze leggen het bijltje er maar al te gemakkelijk bij neer. De wijfjes laten zich gemakke lijk inspannen voor een mi niatuur gouden koets (een achtspan) of voor een oude romeinse strijdkaros. De mannetjes hebben geen rug- gegraat en staan minder ste vig op de benen. De poging van Nel van Proosdij om een theater te stichten mislukte en Dillen hield het, dank zij de pastoor, slechts een sei zoen uit Nel heeft tot 1960 een jaar of achttien in het vlooienvak gezeten. Zij hield er onder meer kantonniers op na, vlooien die met wals jes en andere machines openbare werken uitvoer den; ze had ballerina's in rokjes van dun papier en koorddanseressen. In een strijdkaros, die door vier vlooien werd voortgetrok ken, stond een ridder-vlo met geheven zwaard. Campagnes In die tijd werden de meeste artiesten van Henri Dillen gerecruteerd door middel van advertentiecam pagnes in België en Frank rijk. Er moesten toen het aanbod terugviel,telfs gast- Daschka Dillen bij haar vlooientheater. - foto jan verhoeff arbeiders worden gehaald van het platteland van Sici lië. Dascha en Nel willen het geheim van de theatervlo niet prijsgeven. Hoe houd je acht vlooien, geweldige springers, voor een gouden koets gespannen uit het luchtruim? Volgens de Britse entymoloog dr. John Maunder zou het springen van in tuigjes hangende vlooien voorkomen worden door, met zeer dunne gouden draadjes, de middelpoten aan de achterpoten te ver ankeren. Dat heeft volgens Maunder hetzelfde effect als het vastbinden bij mensen van de ellebogen aan de knieën. De mens komt dan ook niet van de grond. Dascha en Nel van Proos dij ontkennen met harts tocht dat zij zich aan zulke wrede praktijken schuldig gemaakt zouden hebben. Zij wijzen de Engelse methode verontwaardigd af. Dascha: „De koetsen komen niet van de grond omdat wij het ge span onder andere met zil verdraden verzwaren". Vol gens Maunder had het vast binden van de middel- en achterpoten enorme slijtage tot gevolg. Pootslijtage was ook in de Nederlandse vlooi entheaters een chronisch probleem. Gevangenschap De schaarste van de artis tiek begaafde mensenvlo is te wijten aan hygiëne en ook aan de omstandigheid dat deze vlo, evenals de panda en de Siberische tijger bij voorbeeld, zich niet gemak kelijk in gevangenschap voortplant. Dillen, Selbach en Brouwers waren de grote namen in de wereld van het vlooientheater. Ze zijn nu bijna vergeten en niet wei nig mensen weigeren te ge loven dat vlooien in staat zijn opmerkelijke circus nummers uit te voeren. Een wetenschappelijk on derzoek in Engeland heeft uitgewezen dat de hoogste geregistreerde sprong, door een mensenvlo uitgevoerd, 19,52 centimeter mat, terwijl de kampioen vèrspringen onder de vlooien een afstand overbrugde van 33,02 centi meter. Als het moet kan een mensenvlo achter elkaar 10.000 sprongen uitvoeren in ongeveer drie dagen en nachten, zonder buiten adem te geraken. Als zij door de lucht vliegen houden zij de voorpoten naar bene den en buitenwaarts ge richt; de achterpoten naar beneden en uitstaand en de middelpoten opwaarts ge richt in een V-teken, waar door ze altijd wel op een pootje terecht komen en zich aan een gastheer kunnen vastklampen. Directeuren van vlooientheaters plach ten in Engeland de titel van professor te dragen. De voeding van de dieren, op droge dagen wel vier of vijf maal, geschiedt op de arm van de donor-directeur of een van zijn personeelsle den. Het repertoire van de theatervlo is enigszins be perkt. Je ziet ze voorname lijk aan het werk als niini- paarden, koorddansers en gladiatoren. Een Belgisch schrijver beweert de zwaardvechters onder de vlooien te hebben waarge nomen in harnassen met losse kniestukken, maar dat is een detail waaraan ik een beetje twijfel. John Maun der meldt dat keizerin Ka- tharina de Grote van Rus land buitengewoon ingeno men was met vlooien en zelfs een groot aantal vlooien een aanstelling be zorgde als hovelingen. Zij werden gekleed in uiterst geraffineerd ontworpen uniformpjes. Katharina was een wat nukkige vrouw klaarblijkelijk, want ze kreeg genoeg van haar vlooien en zij liet ze, door middel van een speciaal voordat gruwelijk doel ge smeed minikanon, execute ren. Ze stierven als helden. Crisis De vlooientheaters heb ben gouden tijden beleefd in de jaren die onmiddellijk volgden op de tweede we reldoorlog. Toen zwommen we er nog in. De crisis kwam snel. In 1956 moest het be roemde vlooientheater in het Kopenhaagse vermaak- centrum Tivoli worden ge sloten. In februari 1974 liet Henri Dillen via het Haar lems Dagblad weten dat hij bereid was 25 harde guldens uit te tellen voor een men senvlo. In '69 was hij uit het vlooientemmersvak getre den, waarin hij vanaf zijn zestiende had gewerkt. Als gevolg van zijn adver tentiecampagne in 1974 trok hij de aandacht van de eer der in dit verhaal genoemde pastoor, die hem de midde len verschafte om nog een seizoen door het land te trekken met theatervlooien. Het is duidelijk dat je bij de training van vlooien niet, zoals bij een hond kunt zeg gen: „Hier, een stukje worst, omdat je zo je best hebt ge daan. Als ze behoorlijk op treden kunnen ze niet echt beloond worden met een ex tra half uurtje ontbijt op de onderarm. De Gazet van Antwerpen meldde in maart 1974 onder de kop „Henri Dillen zoekt vlooien" hoe zorgelijk de toestand was en in april van dat jaar verzuchtte Nel van Proosdij in het Vrije Volk: „Ik wou dat ik veertig vlooien had!" Zij was er al in 1960 bij gebrek aan vlooien mee opgehouden. De prijs is nu opgelopen tot tegen de 300 gulden per stuk. De hon devlo kan de geweldige in spanningen van het theater niet aan. De krachttoeren die daar werden verricht zijn vergelijkbaar met het voortslepen van een trein stel door een man. Ach, in Birmingham was in '65 het laatste Engelse vlooientheater gesloten en in Hamburg werd het nog even geprobeerd met mannetjes, die te futloos bleken om het publiek te kunnen boeien. De vlo is het slachtoffer ge worden van welvaart en zindelijkheid. Henri Dillen zei, in een commentaar in die periode: „Je hebt eerder een leeuw dan een vlo!" Wij moeten vrezen dat de droom van Dascha Dillen, om met een vlooientheater stad en land af te reizen, een illusie zal blijven. Er zijn geen mensen meer die vlooien be strijden met grote elzenbla deren onder de bedstee. Er zijn geen vlooien meer die iets kunnen. Door Piet Smolders HOOGEVEEN - Fokker, van ouds bekend als de degelijke vliegtuigbouwer van de lage landen, zoekt het hogerop. De afdeling Ruimtevaart in Hoo- geveen maakt een gestage groei door en wordt afgestemd op grote dingen die komen gaan. Dezer dagen werd een nieuwe test-en integratiehal in gebruik genomen, een gi gantische ruimte waarin on der chirurgische omstandig heden gewerkt kan worden aan grote satellieten en andere ruimtevaartcomponenten. Fokker Ruimtevaart -qua omzet ongeveer vijf procent van het hele bedrijf - valt niet meer weg te denken. De nieuwe 'Clean Room 16' (55 meter lang, 18 breed en 16 hoog) weerspiegelt een nog niet helemaal op feiten geba seerd voorzichtig vertrouwen in de toekomst. Dr. Reinder van Duinen, di recteur van Fokker Ruimte vaart: „Vorig jaar hebben de Europese ministers in Rome besloten tot een amibitieus ruimtevaartprogramma, waarbij zowel wetenschap als industrie behoorlijk aan hun kekken moeten komen. Onze eigen minister Van Aardenne heeft zich daar zeer sterk voor gemaakt. Maar het blijkt toch moeilijk te zijn in Nederland de konsekwenties van zo'n be sluit vertaald te krijgen in concreet beleid. Wij hebben de laatste jaren stevig aan onze ruimtevaartafdeling getim merd. En daarom zouden we graag meemaken dat die nieuwe voorzieningen ook ten nutte gemaakt kunnen wor den. Ik ben niet echt ongerust, maar enige zorg over de uit komst van de discussie heb ik wel." He In januari vorig jaar formu leerden de Europese ministers m Rome een grandioze toe komstvisie voor ESA, de Euro pe ruimtevaartorganisatie. Eerst en vooral vverd besloten volslagen nieuwe, krach- uge draagraket te bouwen: de Ariane-5. Daarnaast werd het startsein gegeven voor de ont wikkeling van een eigen Euro- P^s ruimtestation, Columbus genaamd. Medio jaren negen tig moet dat beginnen als een element van het grote Ameri kaanse Space Station, maar later ook helemaal zelfstandig kunnen functioneren. En ten slotte nameh de minsters 'met instemming kennis' van de ontwikkeling van een nu nog geheel Frans project voor een klein ruimtevliegtuig, de Her mes, dat met de Ariane-5 moet worden gelanceerd. Naar verwachting zal ook Hermes straks een ESA-pro- ject worden, waarin de Euro pese landen dus zullen deelne men. Fokker gaat pioniers werk doen aan de Ariane-5. Voor het eerst zal het bedrijf dragende delen van de raket uit kunststof (koolstofvezel) gaan maken. Tot nu toe wer den weliswaar in de vliegtuig industrie (ook bij Fokker) de len van koolstofvezel gemaakt, maar geen dragende structu ren. Wat het ruimtestation Co lumbus betreft zal Fokker in elk geval de zonnepanelen maken, zoals het bedrijf dat al op ruime schaal doet voor tal van Europese kunstmanen. En zeer waarschijnlijk zal Fokker weer een luchtsluis bouwen, zoals dat ook voor het Europese Spacelab is gebeurd. Europa werkt ook aan een vrijvliegend onbemand 'fi liaal' van het ruimtestation voor het doen van experimen ten waarbij de aanwezigheid van mensen storend zou wer ken. Voor dat toestel zal Fok ker naar verwachting de tem peratuurregeling doen, zoals het dat ook gedaan heeft voor de befaamde komeetverken ner Giotto. Studies En de klap op de vuurpijl: Fokker is een zeer serieuze kandidaat voor de bouw van de robotarm, waarmee het ruimtevliegtuigje Hermes wordt uitgerust. Een arm, zo als de Amerikaanse shuttle die Fokker Ruimtevaart-directeur Van Duinen: „Ik krijg niet de indruk dat het voor de Nederlandse politiek zo gunstig zou zijn als we op grote schaal aan SDI mee gingen doen. Wij zitten er niet actief achteraan.- foto piet smolders heeft, voor het uitzetten en weer oppikken van satellieten. Aleen zal de Fokker-arm veel gebruikersvriendelijker zijn dan de shuttle-arm. Waarom Fokker? Van Duinen: „Wij hebben in de afgelopen jaren, samen met het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, voor ESA een flink aantal stu dies verricht over 'ruimtero- botica', waarbij we die kennis hebben opgebouwd. Op dit ge bied hebben wij in Europa duidelijk de leiding. Wij den ken dat ruimterobots belang rijk zullen worden, omdat bij voorbeeld bij produktie van medicijnen of nieuwe mate rialen in de ruimte niet altijd een astronaut het produkt uit de satelliet zal halen en grond stoffen inbrengen, maar dat je dat vaak met robots zult doen. In dit kader zal ook de ruim- tearm van de Hermes gebruikt kunnen worden voor het doen van reparaties aan ruimte voertuigen. Als Fokker zien wij dat die arm ons wel ge gund wordt, vooropgesteld dat Nederland de fondsen ter be schikking wil stellen." Van Duinen verhult niet dat Fokker nu nog een tikkeltje in een vacuum werkt - om in de terminologie te blijven. Want de al lang verwachte Ruimte vaartnota van het Ministerie van Economische Zaken is nog steeds niet uit. Als Nederland- naar Fokker vurig hoopt- zijn verwachte bijdrage van 5 pro cent aan het ESA-programma zal leveren, dan is er vol doende ruimte voor de hierbo ven genoemde projecten. Want elk ESA-land krijgt indu striële opdrachten naargelang Zijn bijdrage aan de ESA-kas. Ooit was er een vrij comfor tabele tijd voor Fokker Ruim tevaart: toen de eigen Neder landse satellieten ANS en IRAS gebouwd werden en Fokker daarin met Philips het leeuwendeel leverde. Die tijd is nu voorbij De Minister heeft gekozen voor het deelne men aan Europese program ma's op de eerste plaats. Dat betekent dat Fokker zich op de Europese markt flink moet weren om van al die program ma's een graantje mee te pik ken zonder tot het niveau van een 'bouten en moerenleve- rancier' te vervallen. Knokken Tot nu toe is dat aardig ge lukt. Maar het blijft knokken, vooral omdat de zuiver com merciële ruimtevaartmarkt (buiten de regeringen om) zich niet zo snel ontwikkelt als ooit verwacht werd. Van Duinen: „Het maken van nieuwe materialen (space processing noemen wij dat) in de ruimte vindt nog steeds al leen maar op laboratorium schaal plaats. Ook blijkt de particuliere sector nog niet erg geïnteresseerd in het gebruik van milieusatellieten, die bij voorbeeld voor de landbouw en de ruimtelijke ordening een grote betekenis kunnen heb ben." Momenteel werken bij Fok ker Ruimtevaart zo'n 250 man op de ontwerp-, test- en ma- nagementafdelingen en in de fabriek (voornamelijk pro duktie zonnepanelen en Aria- ne-delen) zo'n 75. Zou het niet aantrekkelijk zijn te happen in de worst die president Rea gan Europa recentelijk heeft voorgehouden: meewerken aan de Star Wars plannen, of ficieel SDI genoemd? Van Duinen: „Ik krijg niet de indruk dat het voor de Ne derlandse politiek zo gunstig zou zijn als we daar op grote schaal aan mee gingen doen. Wij zitten er'niet actief ach teraan." Het klopt dat de Neder landse regering de Star Wars plannen niet wil steunen. Maar tegelijkertijd is gezegd dat de industrie het zelf mocht bekijken. Dus de deur staat op een kier? Van Duinen: „Het grote probleem dat je als industrie hebt mei) SDI is dat het een studie-activiteit is. Waar wij in geïnteresseerd zouden zijn is datgene wat er straks in de ruimte moet komen. Maar dat stadium is nog helemaal niet aan de orde." Maar in Europees verband zijn er toch ook wel 'interes sante' ontwikkelingen op mili tair ruimtelijk terrein? Van Duinen: „Ja, we zien dat binnen ESA de discussie los komt of ESA zich niet met passieve defensie-gerichte ruimtevaart zou kunnen be zighouden. Die discusie is in teressant genoeg aangezwen geld door de neutrale landen: Zwitserland en Zweden. ESA gaat daar natuurlijk nog met enige aarzeling mee om. Je kent het initiatiatief dat Mit- terand ooit in de VN heeft ge lanceerd: dat Europa zijn eigen mogelijkheden zou moe ten hebben om via satellieten de bewapening in oost en west te inventariseren. Dat is een gebruik van de ruimte waar over de politieke discussie nog moet plaatsvinden, maar het zou een interessante uitbrei ding kunnen zijn van de mi lieu-satellietprogramma's die ESA nu al heeft. Het is is toch ook gek dat wij als Nederland -waar het bijvoorbeeld gaat over de verspreiding van de Russische SS-20 raketten - to taal moeten afgaan op wat de Amerikanen ons daarover willen vertellen. En in Euro pees verband geldt dat ook. We weten niet eens of de Ame rikanen echt in staat zijn goed te overzien wat er in Rusland allemaal gebeurt." Gevoelig Dus: ESA ziet daar wellicht brood in Van Duinen: „Nou, het ligt gevoelig. Want in de ES A-con ventie staat dat er uitsluitend gestreefd wordt naar vreed zaam gebruik van de ruimte. De discussie gaat natuurlijk over de interpretatie van dat geloofsartikel." Mocht Europa zoiets gaan doen wil Fokker daar dan wel in meedraaien? Van Duinen: „Als het een door de politiek gesanctio neerd programma is dan heeft Fokker geen enkele reden om te zeggen: daar doen we niet aan mee. Integendeel. Maar wij moeten op dat punt als Fokker niet op zo'n beslissing vooruitlopen."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 5