BOEKEN
Oorlogsverhaal dat
zichzelf over zijn
cliché's heentilt
'Blik op oneindig'
brengt sterren
hemel dichterbij
In het land van Guido Gezelle
m
iU
y.
Ik
Een literaire methode om sporen achter te laten
ji;
i
/J^|J
1^7
Tv
-A—
O
ouhc
boeken
Vijfde Nacht van het Boek in Tilburg
2* j
Ni
YVONNE MULDER ENV VAN GLAS'
Sterretjes zien op
OVER
GESPROKEN
t
%V>,
ZATERDAG 8 MAART 1986
Eenzaamheid
Qnbekende
Verdriet
Geuzen
li Kinderen in de rij voor het planetariul
iske en Wiske: „De bo\
éL**r
Ji
<7/
J
fPpie Happie in Waar
'Verdorie, ik kan méér
in het leven dan dit'
Door Henk Egbers
„Zo ik iets mag ver
wachten van deze ver
halen is het, dat ze vrou
wen zullen prikkelen en
laten denken: verdorie,
ik kan méér in het leven
dan dit!" Toch heeft
Yvonne' Mulder uit het
Brabantse Son ze niet
geschreven om een
boodschap te brengen.
De uitgever spoorde
haar aan om verhalen te
schrijven. Een andere
schrijfster, Hermine de
Graaf, reageerde heel
positief op haar literaire
debuut. En nu haar
'Vrouwen van glas' ge
drukt in de boekwinkels
ligt krijgt ze ook nogal
wat reacties van man
nen. „Mannen en vrou
wen blijken situaties te
herkennen. En daar
gaat het mij ook om."
Het boek bevat veertien
korte verhalen over vrouwen,
die op een of andere manier in
hun leven tot de ontdekking
komen dat ze vastgelopen zijn.
„Ze was heel wat luxe gewend.
Spanning niet. Haar vertrou
wen in mannen was geschon
den, geknakt. Leerde ze het
dan nooit?... Maar het jaren
lang ingesleten patroon, doen
wat van je verwacht wordt,
won. Genieten van het onver
wachte was er niet meer bij.
Waar was ze de fout inge
gaan?... Een stuk van het meu
bilair was ze geworden. Vier
kinderen had ze grootge
bracht. Wat wist ze eigenlijk
van het leven zelf? Wanneer
begon de jeu er af te gaan?
Was het nadat hij promotie
maakte en van de ene ver
plichting in de andere viel?
Steeds minder tijd had voor
haar en de kinderen?... Drie
vrouwen, hetzelfde probleem.
Die stress-situaties ontvluch
ten, rechtvaardiging zoeken
bij zichzelf voor ieder falen.
Maar bovenal brengt hij hen
tot wanhoop, de alcohol?" et
cetera.
Dit zijn wat 'willekeurige'
- uit hun verband gehaalde -
citaten. Clichématige smart
lappen? Het Boek Van De
Grote Teleurstelling? Yvonne
Mulder: „Ik zie het niet zo. Het
ligt ook aan jezelf als je het
leest; je stemming. Ik heb de
verhalen bewust met open
einden geschreven. Je kunt er
iets mee doen. Eigenlijk weet
ik zelf niet goed waar de stof
vandaan komt. Mijn uitgever
zei: 'Jij bent een vat waar 25
jaar van alles in gegooid is en
waaruit nu het een en ander
opborrelt'.
Om een of andere reden is
het gebeurd, dat ik deze ver
halen schreef. Ik weet nog niet
goed hoe. Ik ben allang met
poëzie bezig. Had op dat ge
bied wat gepubliceerd. Hans
Elzenga, de uitgever, zei in mei
Yvonne Mulder: „Zelf heb ik geen last van deze zaken. In
tegendeel, ik weet duidelijk wat ik wil". - foto archief de stem
1984 tegen me: 'Schrijf eens
verhalen; voor juli wil ik er
enkele hebben'. Ik deed het.
Hij zei: doorgaan. In vier
maanden heb ik toen de hele
bundel geschreven. Ik ga ach
ter mijn typmachine zitten
zonder vooropgezet plan. Als
de eerste regels er staan volgt
de rest als het ware vanzelf.
Nog steeds".
„In 'Vrouwen van glas'
springt er voor mij uit de een
zaamheid waarin veel vrou
wen zitten. Bij heel wat vrou
wen, ook bij hen die van bui
ten zo'n goed leven lijken te
hebben, is veel eenzaamheid.
De titel 'van glas' slaat op be
grippen als kwetsbaarheid,
hardheid, doorzichtigheid en
ook letterlijk op 'het glas' - al
cohol -. Nee, ik had geen con
crete gevallen voor ogen, toen
ik schreef. Hoewel er, bij na
der inzien, ook autobiografi
sche trekjes in de verhalen zit
ten heb ik geen persoonlijke
problematiek van me afge
schreven. Toch herken ik het
en heb het mogelijk als een
soort bezwering - afkloppen -
opgeschreven. Hermine de
Graaf liet me weten dat ze ge
troffen werd door 'een ver
bluffende inleving in persona
ges'.
Ik denk dat onwillekeurig
invloed is uitgegaan van het
feit dat ik op verschillende
manieren bij het maatschap
pelijke leven, en met name bij
dat van vrouwen, betrokken
ben geweest en nog ben. Zo
ben ik jaren bestuurslid van
de 400 leden tellende Vereni
ging van Nederlandse Huis
vrouwen, afdeling Son en
Breugel. Ik ben lid van het
landelijke Vrouwen Netwerk
(1600 vrouwen met goede posi
ties) en zit in het landelijk be
stuur van Jantje Beton. Ook
ben ik betrokken bij werk
zaamheden voor bejaarden en
dubbelgehandicapten. Alleen
met politiek bemoei ik me
niet!
Wat ik om me heen zie en
ervaar is dus nogal wat een
zaamheid. Mensen, en in dit
boek vooral vrouwen, durven
zich vaak te weinig vragen
daaromtrent te stellen; zich
bewust te maken wat de ach
tergrond van die eenzaamheid
is. In een verhaal als 'Breek
punt' krijgt een vrouw de
moed om dat wél te doen. En
in 'Droesem' wordt de hoofd
persoon opgenomen in een
buurtgemeenschap door zelf
een initiatief te nemen. Het
komt anderzijds te vaak voor
dat mensen mensen laten val
len. Men loopt met een grote
boog om eenzame mensen
heen. Vermeden worden per
sonen met drankproblemen,
psychische inzinkingen of
ziekten".
Ik ben ervan overtuigd," al
dus Yvonne Mulder, „dat er in
onze samenleving veel mede
menselijkheid is. Maar goed
nieuws is nog steeds geen
nieuws, zodat dit niet op de
voorgrond komt. De verhalen
accentueren echter de eigen
verantwoordelijkheid. Ieder
mens leeft zijn eigen leven en
is daarvoor aansprakelijk. Te
genover talrijke negatieve
prikkels als roddel, leegheid,
onmacht, sarcasme probeer ik
positieve reacties op te roe
pen".
Dat doet ze met name door
in verhalen op het slot vragen
in te bouwen. „Wat hebben de
jaren met haar, met hen ge
daan? Hoeveel jaren al een
partner die haar niet wezen
lijk raakt? Welke beschadi
ging heeft het haar. aange
daan, en hem? Ze gaat steeds
meer beseffen dat twee levens
slechts apart geleefd worden.
Spijt, onmacht, onbegrip en
verdriet strijden om voorrang
en delven het onderspit in een
grote leegte," (citaat uit Zij
spiegel, waarin de erkenning
van lesbiciteit aan de orde is).
Yvonne: „De vrouw die mij
voor ogen staat behoort tot een
grote middenmoot, met een re
delij ke opleiding. Ze heeft
nooit écht de mogelijkheden
voor haar leven beproefd,
maar is dan ook geen barrica
de-vrouw. Met deze verhalen
hoop ik ze te prikkelen: 'Ver
dorie, ik kan méér dan dit!'
Zelf heb ik geen last van deze
zaken. Integendeel, ik weet
duidelijk wat ik wil. Nu mijn
drie dochters van 14, 17 en 19
jaar, bezig zijn om op eigen
benen te gaan staan, ben ik
gaan studeren (cultuurhisto
rie). Het is een groot goed in
deze tijd, dat die mogelijkhe
den bestaan. Vrouwen zouden
vaak meer gebruik kunnen
maken van de bibliotheek,
meer lezen om zich te (her)
oriënteren. Zich kunnen af
vragen: Hoe doen andere
vrouwen dat? Attenter zijn op
de drukwerken die in je bus
komen. Je moet het zelf en
vaak alleen doen. Ik ben een
beetje at van die groepsont
wikkeling, omdat je dan te
snel meegaat met wat de groep
aangeeft en niet doet wat je
zélf wilt".
„Van mannen krijg ik ook
nogal wat reacties op de ver
halen", vertelt Yvonne Mul
der. „Mannen zijn vaak ge
neigd om tegen vrouwen te
zeggen: 'Zeur niet zo'. Nu zeg
gen ze tegen mij, dat ze wat
meer inzicht gekregen hebben
in het gevoelsleven van vrou
wen en begrijpen waarom
vrouwen op gegeven moment
dan zo zeuren. Vrouwen die
dan toch vaak carrière maken,
doen dat vaak ten koste van de
stabiliteit in eigen leven. Net
als bij mannen..."
Hoewel het Yvonne Mulder
lukte om het grote gevaar van
'verhaaltjes met moraaltjes',
dat op de loer ligt, te vermij
den zegt ze: „Toch hoop ik in
de toekomst met wat meer hu
mor te kunnen schrijven. Zelfs
over deze onderwerpen. De
tendens van de jaren tachtig
is: op naar een maatschappij
met mooie, gezonde en sterke
mensen. Als de verhalen in
'Vrouwen van glas' vragen op
roepen en hier en daar aan het
denken zetten, hebben ze
mijns inziens aan hun doel be
antwoord."
Yvonne Mulder: 'Vrouwen
van glas'. Uitg. Hans Elzenga,
prijs 19,50.
Door Eugene Verstraeten
Een heldere zwoele zomer
avond. Lekker onderuit in de
tuin of op het terras. De blik
omhoog naar de ontelbare
twinkelende lichtjes aan het
firmament. Een voortdurende
bron van verwondering. En
vooral van vragen. Welke 'ge
heimen' gaan er verborgen
achter die vriendelijk knippe
rende sterrenhemel?
Ingewikkelde onderwerpen
vragen om een duidelijke uit
leg. Daarin is Govert Schilling
geslaagd in zijn boek 'Blik op
oneindig', waarin zo'n beelje
de meest spectaculaire onder
werpen uit de sterrenkunde
bij elkaar zijn gebracht.
De lezer hoeft echter niet tot
de zomer te wachten om dit
boek aan te schaffen, want een
heel hoofstuk is gewijd aan de
komeet van Halley. En die is
in onze streken dit voorjaar
nog te zien aan de ochtendhe
mel. Met enig knip- en plak
werk kan iedereen deze veel
besproken verschijning ge
makkelijk opsporen. Als bij
lage is bij het boek namelijk
een draaibare sterrenkaart
gestopt. Daarop zijn niet al
leen de sterren te vinden die
iedere avond aan de hemel
staan, maar ook de baan van
de koméet.
Weinig opwekkend is wel
licht het hoofstuk over projec
tielen die met grote regelmaat
op aarde vallen. Van klein
ruimtepuin dat onze damp
kring binnen dringt blijft
veelal niet veel meer over dan
wat gruis. De rest verbrandt
onderweg. Dat proces zien we
in de vorm van een 'vallende
ster'. Maar er zijn ook heel wat
grotere steenbrokken die de
aarde bedreigen. Schilling
meent dat de grote explosie in
Siberië in 1908 het gevolg is
van een 'komeetinslag'. Omdat
er in het kilometers grote
rampgebied geen spoor van
een krater is gevonden, neemt
hij aan dat het spul net boven
de grond is ontploft. Maar heel
wat wetenschappers geloven
niet erg in die theorie.
De schrijver geeft wel een
heldere uiteenzetting over wat
er zo allemaal aan de sterren
hemel te zien, over kijkers en
telescopen en de geavanceerde
methoden die voor sterrenon-
derzoek worden gebruikt.
Over zwarte gaten, de grenzen
van het heelal en het ontstaan
daarvan. Hij toont aan dat de
afstanden in het heelal zo
groot zijn, dat het voor een
aards ruimtetuig vrijwel on
mogelijk zal zijn andere be
woonde werelden te bezoeken.
Geheel uit de toon valt het
eerste hoofdstuk van 'Blik op
oneindig'. Dat handelt over
UFO'S (ongeïdentificeerde
vliegende voorwerpen) en
daarin toont de schrijver
eerder kortzichtig. Zonder aJJ
om de omvangrijke literati^
op dit gebied te bekommeren
neemt hij klakkeloos de
dachten over van het
Gantois en De Loore (UFQ'J
en andere natuurverschijnjt.
len), die op hün beurt zweret
bij de Amerikaanse 'UFO-hj.
ter' Philip Klass.
Schilling zegt zelf onder
indruk te zijn geweest vaneen
zwak oplichtende 'boemeraw
die hij geruisloos langs
sterren zag zweven. Aan het
eind geeft hij de oplossing.
zwerm vogels, waarvan de
derkant werd verlicht door
straatverlichting. Het is hier
niet de plaats om te gaan re-
detwisten, maar omdat de 'vo.
gels' op grote hoogte vlogen
omdat straatverlichting doe
gaans naar beneden schijnt en
niet naar boven, lijkt die vet.
klaring nogal 'gezocht'.
Voor de rest is 'Blik op on.
eindig' een zeer lezenswaardig
boekje voor iedereen die be
langstelling heeft voor de ster-
renhemel, maar niet meteen
bedolven wil worden ondei
puur wetenschappelijke ver
handelingen.
Govert Schilling: 'Blik op on.
eindig'. Uitg. Unieboek Weesp,
#7
O
O
Dit is een bladzij uit een Chinees school:
persje dat de kinderen van de Chinese sci
pertaald:
iY is een rivier, die soms smal is,
nms lang en breed.
re kunt hem niet met een lineaal meten,
nin voeten komen uit in de zee,
war zijn kop ligt hoog in de bergen.
„Vlaanderen, ik heb U lief ge
kregen. Ik bewonder U, niet
alleen om uw verleden, maar
ook om uw heden. Gij hebt mij
veel geleerd. Eerbiedig groet
ik u< Vlaanderen vaarwel"!
In het jaar 1913 verscheen
voor het eerst het boek 'In het
land van Guido Gezelle', ge
schreven door H.S.S. Kuyper.
In 1925 kwam, in een lelijk
zakjesblauwachtig bandje, de
tweede druk uit van dit koste
lijke werkje. De dichter Geer-
ten Gossaert schreef er een
voorwoord in, dat een pleidooi
inhoudt voor samenvoeging
van alle Nederlandse gewes
ten. Geerten Gossaert was een
voorstander van de Grootne
derlandse gedachte en hij was
klaarblijkelijk een overbuur
man van de schrijfster. Zijn
inleiding is overigens oninte
ressant. Het boekje van de on
bekende Henriëtte S.S. Kuy
per daarentegen is een van de
meest verrukkelijke boeken
die ik ooit over Vlaanderen en
over Guido Gezelle heb gele
zen.
Henriëtte Kuyper is een on
bekende literaire verschijning.
Uit haar eigen inleiding blijkt
dat zij protestants was en in
1913 nog op een kasteel
woonde (Westhove). Uit de
protestantse literatuur ken ik
slechts Hendrika Kuyper-van
Oordt. Volgens de nog be
staande uitgeverij La Rivière
en Voorhoeve is Henriëtte
Kuyper een dochter van de
grote anti-revolutionaire
staatsman Abraham Kuyper.
Het heel bijzondere van dit
tamelijk onooglijke werkje is
dat het een verslaggeving is
van een literaire reis door
Vlaanderen, in de kiemjaren
van de Vlaamse Beweging,
toen nog vele figuren, die
Guido Gezelle persoonlijk
hebben gekend, nog in leven
waren. De schrijfster heeft een
reis door Vlaanderen ge
maakt, beschrijft uitvoerig en
altijd enthousiast welke
kunsthistorische ontdekkin
gen zij op die reis doet maar
op die rondreis keert zij toch
Guido Gezelle.
altijd weer terug bij haar uit
gangspunt, Vlaanderen, het
land van Guido Gezelle, zoals
de Vlaamse taal en de
Vlaamse Beweging altijd weer
van zelf uitkomen bij de man,
die het volk met zijn taal in
beweging heeft gezet.
- foto archief de stem
De schrijfster is wel een
beelje een dweperig aanhang
ster van de Vlaamse idealen,
maar irritant is dat niet. De
charme van dit boek over
Vlaanderen van vóór de eerste
wereldoorlog is de aandach
tige manier waarop zij naar
Vlamingen van het eerste uur
heeft geluisterd. Vooral de be
gaafde leerling van Guido Ge
zelle, pastor Hugo Verriest,
heeft haar veel wetenswaar
digheden verteld over de dich
ter en over de taal van de
dichter.
'De Hollandse juffrouw'
krijgt het soms zwaar te ver
duren vooral wanneer pastor
Verriest, zelf naar Ingoyghem
verbannen vanwege zijn
Vlaamse sympathieën, haar
ongevraagd lessen in Neder
lands verstrekt. In die conver
satie zitten vele taalvondsten
verstopt, die aantonen hoe ver
Door Henk Egbers
Deze deserteur werd bekroond
met de Mathias Kempprijs. De
Aarts' Letterkundige Alma
nak, die zelfs de meest obscure
prijzen meldt, noemt deze niet.
De flap van het boek geeft ook
geen nadere informatie over
de auteur.
Zeker de aanzet van het
boek is nogal clichématig van
toon. Ben je wat taalgevoelig
dan heb je moeite om door het
begin van het boek heen te ko
men. 'Zijn hart klopte snel als
de wervelwind, die de opruk
kende Duitse tankdivisies zo
onheilspellend had voortge
dreven'...
Doorlezen, want op den
duur wint waarschijnlijk de
spanning het, al willen we de
oververzadiging aan oorlogs
verhalen niet onderschatten.
Yvonne Dubois is arts-we
duwe in de Ardennen, waar de
Duitsers hun bekende offen
sief hadden op het einde van
de oorlog. Zij helpt een Ameri
kaanse militair onderduiken
in het bezette gebied. Het
blijkt een Duitser te zijn, die
in Amerikaans uniform ge
kleed, mentaal in de proble
men kwam. 'Ik kon nauwelijks
ademhalen, mijn hart was be
kneld geraakt in de wurg
greep van de dood' (Tja). Laat
er nu iets moois ontbloeid zijn
tussen beide vijanden.
wat voor de hand liggend.
Scholtes blijkt inderdaad een
goed verteller, die in staat is
het verhaal over zijn eigen cli
chés heen te tillen. Lezers die
van oorlogsverhalen houden
en daarbij een couleur locale
op prijs stellen, zullen deze
liefde voor een deserteur ge
spannen lezen.
Louis Scholtes: 'Liefde voor
een deserteur". Uitg. Streng-
holt, prijsj 19,90.
TILBURG - In de Katho
lieke Hogeschool in Tilburg
wordt volgende week vrij
dag de vijfde 'Nacht van het
Boek' gehouden. De organi
satie van dit festijn is in
handen van de Stichting
J.H. Leopold en boekhandel
Gianotten. Het wordt om
half negen geopend door
Cees Nooteboom en zal tot
diep in de nacht duren.
Na hem zullen Willem
Brakman, Elly de Waard,
Monica van Paemel, Hugo
Claus, Harry Mulisch, Tom
Lanoye, Edgar Cairo,
A.F.Th, van der Heijden,
Jana Beranové en Astrid
Roemer voorlezen uit eigen
werk. Publicist en presenta
tor Johan Anthierens zal de
schrijvers na afloop van hun
optreden interviewen.
1
A.F.Th, van der Heijden.
- foto archief de stem
Rond middernacht wordt
het nieuwe letterkundig
tijdschrift 'SIC' ten doop ge-
Johan Anthierens: pre
sentator. - foto archief de stem
houden. 'SIC' zal ieder
kwartaal verschijnen en 64
pagina's omvatten. De in-
Hugo Claus.
- foto archief de stem
houd zal bestaan uit roman
fragmenten van auteurs van
naam en beginnende schrij
vers, essays en beschouwin
gen. Er zal in het tijdschrift
ook, zij het beperkt, ruimte
zijn voor poëzie en andere
kunstvormen. Ieder num
mer zal een portfolio bevat
ten over het werk van één
kunstenaar.
De 'Nacht van het Boek'
zal regelmatig muzikaal
worden 'onderbroken', zowel
voor pop, jazz, klassiek als
experimenteel. Daarvoor
zorgen onder meer de Cor
Witjens-band, de dichter
Ton Lannoye met orkest en
de muziektheatergroep
Olim. Verder zijn er films,
video's en theateracts.
De toegang kost een
tientje. Kaarten zijn vanaf
20 uur te krijgen bij de kassa
of in de voorverkoop bij de
betere boekhandel.
wij met onze taal van de sta
verwijderd zijn geraakt.
Henriette S.S. Kuyper hö
van Gezelle's zuster en
le's secretaresse, maar natw|
lijk ook van andere nab
staanden, hoezeer de Vlaa
priesterdichter moet heb
geleden onder zijn verbar
uit de poëzie en hoe mo
hij dat verdriet onder woor
heeft kunnen brengen. Nietj
brieven, niet in gesprekken e
slechts heel incidenteel in pot|
zie. Hugo Verriest vertelt I
hoe de dichter op momenti
van verslagenheid en verd
geen woord kon uitbreng»
alleen maar heen en weeri
de kamer liep of stil zat te i
ken.
Zowel Caesar Gezelle
Hogo Verriest vertellen
Guido Gezelle 'een eenling oj-j
der de mensen was', 'een i
temidden van een schare mid i
delmatigen'. Hugo Verriesl
heeft er voor gezorgd dat Gel
zelle's dichtwerken bij Lil
Veen in Nederland kondal
worden uitgegeven. Gezelkl
was al overleden, toen een bel
kend Brugs boekhandelaa|
(uiteraard in het Frans)
weten, dat hij de dichtwerk»
van G. Gezelle toch maar te|
rugstuurde, omdat het volgei
verscheidene deskundigen vai
nul en gener waarde was. Dal
was twee en een half jaar i
Gezelle's dood. Niemand,
halve zijn vrienden, wist
nog dat Gezelle een groot Ne
derlands dichter was.
Kuyper beschrijft curiei
ontmoetingen met Vlaai
schrijvers, zoals Streuvel
Cyriel Buysse, Hugo Verrii
Pol de Mont, Virginie Loi
ling, Gustave en Gabriêlli|
Verriest, maar zij vergeet
alle adoratie voor het kathol
lieke Vlaanderen ook
eigen afkomst niet. Zij bezoekll
ook de kleine geuzengemeenti|
van Maria Hoorebeke en
hoofdstuk wordt dan vanzell
het meest aandoenlijke ver[
haal in dit boekje.
Ik koester dit kostelijkfl
boekje (met ezelsoor, voor dril
guldens gekocht), omdat hei
zoveel informatie uit de eerste|
hand bevat over Gezelle
over land en taal van Gen
Henriëtte Kuyper is behalve
een onderhoudend en
dachtig journaliste, ook
vrouw die Vlaanderen tot it
het diepst van haar Hollands
hart heeft lief gekregen. Mijj|
tweede herziene druk is in lf
zonder een greintje fantasies]
zonder enige illustratie uil
geven bij La Rivière en Voor-I
hoeve in Zwolle. Met een he
ruitgave zouden velen in Nej
derland en Vlaanderen
diend zijn, maar de uitgeven]
ziet dat na zovele jaren
meer zo zitten.
lis je op een heldere avond
laar de sterrenhemel kijkt,
üe je steeds meer lichtjes,
laar waar staat nou precies
ie Grote of de Kleine
;r... er is geen beer te
iintdekken. En waarom ko
len de zon en de sterren in
iet oosten op en gaan in het
resten onder? In een plane-
irium kun je daar makke-
ijk achter komen, maar dat
meestal niet naast de deur
in de treinkaartjs zijn duur.
iaarom is er sinds een
laand Apollo, een reizend
planetarium, dat bij jou op
chool kan komen! Het is
ïn soort opblaasbare pad-
lestoelenhoed die precies in
ïn lokaal past. Binnen staat
ïn apparaat waarmee alle
ïrren en wat erbij hoort op
ie wand geprojecteerd
rordt. Rob Walrecht en
tuud Schornagel, oud-me
iewerkers van het Amster-
lamse planetarium, geven
utleg, duidelijk en leuk. Er
ijn steeds twee klassen be-
ig, één binnen en één krijgt
het eigen lokaal van alles
1 zien over telescopen en zo.
Ie kunt er op handenarbeid
elfs echte ruimtepakken
Ifoor maken. Als je zoiets
releens bij jou op school wil
leemaken, moet je je leraar
gek zien te krijgen om te
ïllen naar: Apollo Reizend
'lanetarium 03200-55551.
Vertel er gelijk bij dat het
'iet zo duur is. op één dag
kunnen
meer ze
Dat kosfl
hoe ver|
treinkaa
Vorigq
gen
van hi
geledet
World'
kiezini
stichtii
20 krai
Vo
Abeelel
Ivo del
serre-jl
KIK el
de veri
tariur
Toen
bleek
op die I
was ni4
krantet
Soms
worder,
zijn.
satie!
Dais
naar ed
ten niq
jury
Daar l
van k|
Daarin
'I I StopBen
1 frt tpvoróm
Hij heelt Sthmllelie vcrmoA
len pi/i ówdrs éoor heer I
J*
ie valt /Ieuw i i HemelUal
Help me ire£i yv* Er filmr]?
Door Henk Egbers
'De methode' is geen technisch,
maar een literair produkt. Zo
staat in de verantwoording
van deze 382 pagina's tellende
verhandeling, geschreven in
'statement?'. Een ander merk
waardig citaat van de flap:
„Dit boek biedt de lezer niet
wat de titel belooft". Met deze
contradicties voor ogen zou je
ook kunnen zeggen dat de 282
•beweringen' over oorzaak en
gevolg e.d. een soort gesecula
riseerde theologie vormen.
Rationele lyriek voor'deskun-
dologische liefhebbers.
Het" boek heeft enkele ach
tergronden die van belang
zijn. De auteur, Dick Raaijma
kers, studeerde piano aan het
conservatorium; werkte bij
Philips op elektro-akoestisch
gebied en was wetenschappe
lijk medewerker aan de uni
versiteit van Utrecht. Samen
met Jan Boerman had hij
daarna een studio voor elek
tronische muziek, waarin hij
componeerde. Vanaf 1966 is hij
docent elektronische muziek
aan het Haagse conservato
rium. In 1984 trok hij, tijdens
hët Holland Festival, aandacht
met zijn versies op de eerste
soundmovie van Laurel en
Hardy, Nightowls, uit 1930.
Model voor De Methode
stond het uit 1878 stammende
boek van de bekende Franse
bewegingsonderzoeker en
filmpionier Etienne-Jules Ma-
rey, 'La Méthode Graphique'.
Raaij makers wil in zijn voet
spoor de relatie tussen beeld
vorming van bewegingen en
de constructiewij ze van daar
toe ontworpen technische
beeldapparaten aantonen. Een
soort remake van Marey's me
thode, aangepast aan de ver
worvenheden van de twintig
ste eeuw.
De auteur: „Het komt er in
feite op neer dat ik wilde pro
beren in hoeverre het mogelijk
was het gedrag van bewegin-'
gen in de ruimste zin van het
woord niet alleen te beschrij
ven maar ook te immiteren;
namelijk met woorden." Deze
bundel statements is derhalve,
als een filmlint, opgebouwd
uit op elkaar inhakende mede
delingen, waarbij de gra
fisch/taalkundige vormgeving
zoveel mogelijk de statische-
dynamiek van een rolprent
heeft.
Voor de lezer bijvoorbeeld
kan dat even vermoeiend zijn
als de cirkelredenering van de
klassieke perioden. Er zijn
mensen die bewonderend naar
prof. Diepenhorst luisteren
(die daarvan een soort sport
maakt), maar anderen vinden
dat onuitstaanbaar. De lens
van Raaij makers bekeek van
uit twee verschillende hoeken,
met concentrische bewegin
gen, hetzelfde proces: vanuit
de beweger en vanuit de
waarnemer.
De beweger is bezig met
constructies de wereld rondom
planmatig te veranderen.
„Door de wijze waarop het
kunstwerk geconstrueerd is,
anticipeert het op de ruimte
lijke slagorde waarbinnen het
waarnemen plaatsvindt. Het
betrekt die ruimte bij het ha
re.Techniek is tot dat alles
niet in staat. Zij schept geen
ruimte maar integendeel: zij
néémt ruimte!De beweger
stelt met zijn gebaren de vorm
van de werelddelen vast" etc.
De waarnemer doet verslag
van dit proces. „Een waarne
mer is een echte nemer! Hij is
een nemer van waar. De waar
van bewegingen - voor waar
nemers - is beelden. Een
waarnemer van bewegingen is
een nemer van beelden van
bewegingen." Zo begint zijn
speelse woordexegese van dit
proces.
Raaijmakers maakt
cept-beelden; is een, we»
waar originele, laatbloeier va]
een kunstbeweging uit de 1'
tiger jaren. Hij is een man v®|
de letter, van de letterlijke t'
tekenis, want de Nederlands
basiswoorden bezitten in r
tie tot genoemd proces lï*i
vergeten betekenissen, mee
hij.
Hij wil deze wereld zelf i
en voelen, bereizen en bevvSJ
ken... „Wij willen er
sporen in achterlaten",
komt de aap uit de mouw,'
zoveel woorden om woon
Een zucht.
Dick Raaijmakers: 'De mett
de'. Uitg. Bert Bakker,
39,90 paperback en 49,90 f
bonden.
'Nter/é&A//
NIÊT
TE4
tVSÜÉ
FEES.-.
I//ER,
vetli
61R!»1
h vee
