Advocaat Alfred Seidl is al veertig jaar tevergeefs in de weer
Prijzenot
I
D<
ZATERDAG 8 MAART 1986
Geheugenverlies
Merkwaardig
Zeven uur
Negen punten
Vrijhaven
Schaalvergroting
W2 SATERDAG 8 MAART 198!
n een knus huisje in Beieren wacht
een 86-jarige vrouw al 45 jaar op de
terugkeer van haar man. In
afwachting van zijn komst heeft ze
een kamer voor hem ingericht. Een
bed, tafel, stoelen en een boekenkast.
Ilse Hess-Pröhl blijft hopen. Maar
toch zal haar man het huisje in de
Allgau nooit zien. Rudolf Hess, de
tweede man in Hitiers nazi-partij,
komt niet. Ziek en bijna blind zal
Hess, die op 26 april 92 wordt,
sterven in de gevangenis van Berlijn-
Spandau. In München zet advocaat
Alfred Sèidl, die Hess tijdens het
proces van Neurenberg verdedigde,
zich al veertig jaar in voor de
vrijlating van 's werelds beroemdste
gevangene. Onze correspondent in
Bonn, Gerard Kessels, zocht Seidl
(75) op. „Uit Spandau ben ik elke
keer heel gedeprimeerd
teruggekomen." Seidl: „In Spandau
is de tijd stil blijven staan. Letterlijk.
De klok in het wachtlokaal, waar ik
in 1946 voor het eerst werd
binnengelaten, stond stil en ook nu
geeft hij nog precies hetzelfde tijdstip
aan. Er staan nog steeds dezelfde
stoelen. De wanden zijn nooit
geverfd en zien er schandalig uit. Het
enige wat verandert zijn de mensen,
de wachtcommandanten."
Door Gerard Kessels
Het personeel wisselt, de gevangene
niet In zijn eentje zit Rudolf Hess in
een militaire gevangenis, die voor 600
delinquenten werd gebouwd. Zijn be
waking door de vier geallieerde mo
gendheden kost meer dan tien miljoen
mark per jaar. De man wiens vrijlating
op humanitaire gronden afketst op het
onwrikbare nee van de Russen, zal een
van de best bewaarde geheimen van
deze eeuw mee in zijn graf nemen.
Op 10 mei 1941 landde Hess, een begena
digd vlieger, aan zijn parachute op Engelse
bodem. In zijn eentje wilde hij met de En
gelsen onderhandelen over vrede, zodat Hit-
Ier de handen vrij kreeg voor zijn vernieti
gingsoorlog tegen de Russen. Wat hij aan
concrete voorstellen meebracht was echter
zo wazig en vaag dat de Engelsen zeer snel
met hem klaar waren en hem opsloten.
„Hij is gek geworden, helemaal gek ge
worden", raasde de Führer, toen hij van de
vredesmissie van Hess hoorde. Maar was
dat ook zo? Een aantal historici, waaronder
de Keulse professor Hillgruber, is ervan
overtuigd dat Hitier wel degelijk op de
hoogte was van de riskante trip. Seidl ge
looft dat ook, al heeft Hess, ook tegenover
hem, er nooit met één woord over gerept.
Seidl: „Hess vereerde Hitier. Zoals ik hem
ken is het volledig uitgesloten dat hij zonder
medeweten van Hitier aan zo'n ingrijpende
onderneming zou beginnen. Dat zou een
verschrikkelijke vertrouwensbreuk geweest
zijn."
Seidl meent ook te weten wanneer Hitier
en Hess de Engeland-reis hebben voorbe
reid. „Enkele dagen voor de vlucht, begin
mei, hebben Hitier en Hess zonder dat er
verder iemand bij was drie, vier uur in de
kanselarij gesproken. Ik neem aan dat Hitier
hem toen ook gezegd heeft dat wanneer de
Rudolf Hess zal in
de Spandau sterven
onderneming mis zou lopen, hij zich meteen
van hem zou distantiëren."
Tijdens het proces in Neurenberg was
Hess niet spraakzaam. Hij simuleerde, zoals
hij vaker deed, geheugenverlies en versterkte
daarmee de indruk die na zijn Engeland-
vlucht ontstaan was dat hij een warhoofd
was. Van berouw of spijt viel echter niets te
bespeuren. In Neurenberg bestempelde
Hess Hitier nog als „de grootste zoon die
ons volk ooit heeft voortgebracht."
De plaatsvervanger van Hitler in de
NSDAP was in Neurenberg voorwerp van
een felle controverse tussen de geallieerden.
De Russen hadden op grond van zijn hoge
positie in de partij-hiërarchie het liefste
korte metten gemaakt met Hess en hem ter
dood veroordeeld. De Amerikanen tendeer
den naar vrijspraak. Hess was door zijn
roemloze vlucht immers al in het beginsta
dium van de oorlog in Duitsland van het to-
De eenzaamste man ter wereld Rudolf
Hess op de binnenplaats van de gevangenis
Berlijn-Spandau.
neel verdwenen. Als tweede man van de
NSDAP was hij van tevoren vooral organi
satorisch met partij-werk bezig geweest.
Als een soort compromis werd hij tot le
venslang veroordeeld. De motivering van
het vonnis: Hij had meegewerkt aan de
voorbereiding van Hitiers' aanvalsoorlog.
Vanuit de optiek van advocaat Seidl bete
kende de uitspraak een hele opluchting.
„Het ging er mij om te verhinderen dat Hess
ter dood veroordeeld zou worden. Niemand
kon zich toen voorstellen dat hij inderdaad
levenslang achter de tralies zou gaan."
Op 18 juli 1947 werd Hess samen met an
dere nazi-kopstukken als Speer, Dönitz,
Neurath en Funk overgebracht naar de ge
vangenis van Berlijn-Spandau. Toen in 1966
zijn tot twintig jaar veroordeelde mede-ge
vangenen werden vrijgelaten bleef Hess al
leen achter. Terwijl Seidl en Hess' zoon
Wolf-Rüdiger onvermoeibaar petities rond
stuurden naar de Amerikaanse president, de
Sovjet-leiding, het Europese parlement en
de Bondsdag, verstreek jaar na jaar. „Vorig
jaar, toen herdacht werd dat de oorlog veer
tig jaar geleden was afgelopen, flakkerde
onze hoop nog even op", resigneert Seidl.
Intussen voert de advocaat een wat merk
waardig gevecht. Amerikanen, Engelsen en
Fransen zijn in tegenstelling tot de Russen
bereid Hess op humanitaire gronden vrij te
laten. Seidl, lid van het Beierse deelstaatpar
lement en oud-minister van de 'Freistaat
Bayern', blijft echter volhouden dat Hess op
puur juridische gronden vrijgelaten moet
worden. Seidl: „Het voorbereiden van een
aanvalsoorlog is nog nooit strafbaar geweest
of bestraft. Bovendien was Hess toen hij in
Engeland kwam parlementariër en als zoda
nig onschendbaar."
Maar Amerikanen, Engelsen en Fransen
weigeren uiteraard Hess om die reden vrij te
laten. Daarmee zouden ze in feite toegeven
dat Hess nooit veroordeeld had mogen wor
den en dat weigeren ze natuurlijk. Op huma
nitaire gronden willen ze hem laten gaan,
maar anders niet. Door de Neurenbergse
rechtspraak voortdurend in twijfel te trek
ken wekken Seidl en zoon Wolf-Rüdiger de
indruk dat het hen niet alleen gaat om de
vrijlating van het vroegere nazi-kopstuk,
maar vooral ook om diens rehabilitatie.
Door die strategie verkleint Seidl de toch al
Hess is één van de vier nazi's die nog ge
vangen zitten. Nederland heeft de twee van
Breda en in Polen zit de vroegere 'Gau-Lei-
ter' Koch nog gevangen.
Sinds 45 jaar zit Hess alleen in een cel.
Eerst in Engeland, vervolgens in Neuren
berg en daarna in Spandau. De dag van de
eenzaamste man ter wereld begint 's mor
gens om zeven uur. Als hij is opgestaan
ruimt de 92-jarige zijn cel op en doet de was.
Na het ontbijt leest hij, met steeds meer in
spanning, tot de middag, 's Middags mag hij
een half uur wandelen over het binnenter
rein van de gevangenis. De dag wordt verder
doorgebracht met lezen en schrijven,
's Avonds om tien uur gaat het licht uit.
Seidl: „Hij is aan een oog helemaal blind
en met het andere ziet bij nog maar weinig.
Maar geestelijk is hij nog volledig op ae
hoogte van wat er rondom hem gebeurt. Uit
kranten en tijdschrijften die hij krijgt wordt
alles geknipt wat betrekking heeft op de oor
log en de nazi-periode. Eén keer per maand
mag hij bezoek krijgen van zijn zoon of van
zijn vrouw. Ze wisselen elkaar af. De drie
kinderen van zijn zoon heeft Hess nog nooit
gezien. Wie hem het meeste ziet, is een
Franse geestelijke, die hem een keer per
week mag bezoeken."
„Uit de brieven die hij aan zijn vrouw
schrijft blijkt dat hij zich erg interesseert
voor milieu-beheer. Hij is ook tegen kern
energie. Niet omdat hij bang is dat er iets
zou kunnen exploderen, hij vindt dat het
probleem van het radio-actief afval eerst op
gelost moet worden. Over de nazi-periode
mag hij niets schrijven. Dat onderwerp blijft
volstrekt taboe."
Seidl: „Voor ik tot Hess word toegelaten,
heb ik een gesprek met de vier wachtcom
mandanten. Ik moet me strikt aan negen
punten houden: Ik mag Hess bijvoorbeeld
geen hand geven, ik mag niet over het proces
praten, niet over het vonnis, noch over mijn
pogingen hem vrij te krijgen. De laatste keer
dat ik daar was, werd me dat vooral fel inge
peperd door de Russische wachtcomman
dant. Toen ik klaagde dat dat nou net de
dingen zijn waar een advocaat met zijn
cliënt over wil praten, zweeg de Russische
kolonel. Hij voelde zich een beetje in verle
genheid gebracht. Maar sindsdien en dat is
zes jaar geleden, word ik niet meer tot Hess
toegelaten. Hij krijgt ook geen enkele stuk
dat ik hem stuur."
Is Hess veranderd? Hoe kijkt de man die
ooit Hitiers trouwste paladijn was, nu tegen
zijn bruine verleden aan? Uit wat er de afge
lopen decennia wel eens doorsijpelt uit
Spandau zou af te leiden zijn dat hij niets
veranderd is, niets betreurt. Zijn periodes
van gesimuleerd geheugenverlies hebben de
geheimzinnigheid nog vergroot. Albert
Speer, tot 1966 mede-gevangene van Hess,
noteerde in zijn dagboek dat „Hess' geheu
genverlies misschien de gemakkelijkste ma
nier is om zich van de buitenwereld af te
sluiten."
Seidl houdt zich op de vlakte bij de vraag
wat Hess nu werkelijk denkt over de Hitler-
tijd. „Als Hess nu de gelegenheid zou heb
ben zijn ervaringen van die laatste veertig
jaar te vergeüjken met de nazi-periode, zou
hij veel dingen anders beoordelen dan tij
dens het proces in Neurenberg."
Een opname van Rudolf Seidl, toen hij in 1946 Hess in Neurenberg verdedigde.
Rudolf Seidl nu. Hij is nog steeds in de weer voor Hitiers'plaatsvervanger. Zijn strategie heeft de
kansen op vrijlating van zijn cliënt niet vergroot.
Het is achteraf erg I
meegevallen. Jean-
Claude (Baby Doe)
Duvalier was sneller weg dan ik
dacht en ook Ferdinand Mar
cos besloot zijn tirannie niet
langer te rekken met geweld en
terreur. Beide mannen zijn hut
paleizen en hun land uitgejaagd
zonder dat het tot massaal
bloedvergieten is gekomen. We I
mogen daar enigszins tevreden
over zijn. Mensen die zo in de I
ban zijn geraakt van bijna ab
solute macht zijn niet gemakke-1
lijk los te wrikken.
Baby Doc nam vermogens I
mee waarmee de gehele staats
schuld van Haiti zou kunnen
worden ingelost en Ferdinand
Marcos roofde op nog aanmer
kelijk grotere schaal. De h
dige regering in Manilla pro-1
beert daar terecht zoveel moge
lijk van tenig te krijgen. Er 1
staan 22 kratten bankbiljetten I
van Marcos bij de Amerikaanse I
douane en hij heeft voor meer
dan een miljard dollar onroe
rend goed in New York. Er zijn
onlangs ook voor vele miljoe-1
nen kunstschatten van de fami-1
lie Marcos in de Verenigde Sta-
ten geveild.
Het zou ons collectieve I
rechtsgevoel strelen als hei
soort bandiet, waartoe Duva-I
lier en Marcos behoren, niet al-1
leen van hun macht ontdaan
zou worden, maar ook van 1
bezittingen die ze zo gulzig bij-1
een hebben geharkt. Eigenlijk I
zouden Jean-Claude Duvalier
en Ferdinand Marcos gedwon
gen moeten worden om te erva
ren hoe onaangenaam het is dt
dagelijkse kost bijeen te schar
relen op de vuilnisbelten
Rio of Soa Paulo.
„Wat", zo-hoor ik al roepen, f
„ze moeten de kerker in! We!
houden er niet van dit soort
misdadigers in weelde uitrust r
van het bloedvergieten." Mar
cos, de oorlogsheld, die vijftin
Japanners over de kling zou
hebben gejaagd nadat hij zelf I
een kogel uit zijn dijbeen had
gepeuterd, was in feite een laf
hartige schurk. De hele salade
van Amerikaanse medailles dit
zijn tors sierde, was een fraude
Zijn huurbiografen schilderden]
hem af als een nederig en be- J
scheiden man, die in 1984 -
blijkt uit papieren die men ill
zijn inderhaast verlaten kan
toor aantrof - belasting be
taalde over een inkomen van J
46.700 dollar. In diezelfde 1
vond men nota's waaruit blijkt
dat Imelda Marcos in 1983 c
een enkele dag voor 49.000 dol-1
lar aan het winkelen was
weest. Er lag ook een bonneljt!
van Nina feed's boutique it
Parijs met een totaalbedrag va
8.200 dollar, zeg maar twintig
duizend gulden. Je kunt daar
natuurlijk razend over worden
en eisen dat de ex-dicators toil
de bedelstaf worden gebracht j
Maar de vraag is of dat wel z
prudent of wijs is.
Met een vooruitzicht van
vervolging en bittere armoede!
wrik je de doorsnee dictator!
die vastgeklonken zit aan
macht, niet gemakkelijk lóij
Daar zijn bepaalde incentievet
voor nodig. De drie dozijn zit
tende dictators in deze werel:
zullen op dringend verzoek oir
heen te gaan slechts roepet
aan mijn hoela. Ze zullen verzet
in bloed smoren. Eugene Fi-
dell, een Amerikaanse jurist:
heeft in de New York Tints
gepleit voor een vrijhaven vooi
dictators die vrijwillig met eme-]
ritaat gaan. Het gaat om typet
als Pol Pot, Baby Doc, Ferdi
nand Marcos en ook om figt
ren als Khadaffi, koning Has
san, generaal Soehart
Augusto Pinochet van Chit!
Alfredo Stroessner van Pan
guay en om de inmiddels gene;
raai geworden sergeant San»-'
Doe van Liberia. Fidell had j
geen antwoord op de vraat
waar die vrijhaven zou moete»-
komen. Hier ligt een duidelijk'
taak voor Nederland, dat geut-
rende de eeuwen zo fel tegetfj
corruptie en tirannie heeft
streden. Van mij mag er
Ameland een nieuwe luxe EH>j
worden gesticht en op Vlielat-
een kraakhelder St. Helen»:
met bungalowparken voor rus-)
tende dictators. Ze moge»]
slechts tien miljoen dollar mee-:
brengen en ze moeten ziel
koesthouden. Met deze maatre
gel bevorderen wij zowel de de
mocratie als het toerisme.
Oliel
spel
hoog
'e scherpe daling van de
oplieprijs heeft nogal tegenstrl
gevolgen. Tegenover goedkop>
autorijden, minder stookkost#
dus toename van de koopkracj
voor de burger staan een fors!
daling van de overheidsinkor
verdere aantasting van de
werkgelegenheid in de olie- ei
petrochemische industrie en i
dreigende internationale
schuldencrisis.
Daarbij zorgt de 'oliecrisis' I
voor nieuwe verhoudingen in
wereld. Olielanden met een sf
groter wordende staatsschulc
hun macht als olieland
ineenschrompelen, oliemarkt
kampen met toenemende frai
omdat geleden verhezen op j
manieren moeten worden
'goedgemaakt' en van olie-in'
afhankelijke landen schieten
omhoog in de 'vaart der volk
Door Pieter-Jan Dekkt
DE SNELLE en onverwa
gaande prijsdaling van oli
al toe geleid dat veel oliën
pijen de broekriem moet*
len. Grote investering
worden in heroverweging
en de lust om nieuwe olil
zoeken en vervolgens te e
neemt af al naar gelang;
waarmee de olieprijs daal(j
Zo heeft een van de gro
kaanse olieconcerns ConacoJ
om de ontwikkeling van het 1
olieveld aan de noordkust ve|
de ijskast te zetten. En de
staatsoliemaatschappij Perta
tish Petroleum stoppen met
vend aardgasveld voor de 1
bes.
De Braziliaanse staatsoli
pij overweegt nieuwe off-shl
ten op een laag pitje te zette]
exploiteren daarvan slechtst;
bij een olieprijs van 17 dollaJ
En de Iraanse regering ht
voor de aanleg van een ol
van 380 kilometer - kosten
den - in een stoffige bureau!
gedeponeerd. De pijpleidir
minder afhankelijk moeten
het olie-eiland Knare, dat
wit is van de Iraakse Tuchti
Een andere ontwikkeling!
meer particuliere oüemaat:
geringen onder druk gaan
fiscale last wat te verlichteil
Noorse maatschappij Norslf
met het eerder genoemde ij
de Noorse kust een enorm
gasveld wil gaan exploiteren]
gering in Oslo een ingrijper
verlaging. Weigert Oslo
ook andere projecten niet
gedreigd. Ook enkele Wej
maatschappijen hebben
ring voor de keus gesteld: 1
ging of anders een drastisq
ring van de investeringen.
En hoe hard dat kan i
wijst de Amerikaanse ma
lantic Richfeld, dat een
teringsprogram van drie
(7,5 miljard gulden) tot twd
lar (5 miljard gulden) hj
bracht. Er wordt in Ame|
kringen zelfs openlijk gesr
het 'sluiten' van dure pijpj
het transport van aardgas.
De afgelopen jaren zijnl
gen van de oliemaatschapjl
al fors gedaald. Werd in 11
150 miljard dollar (375 n
geinvesteerd, vorig jaar isl
75 miljard gulden gedaald!
gens deskundigen één
zoekgeraakte evenwicht t|
aanbod op de internatio
zal er sneller door word
kost het, zo erkent men
- vooral - arbeidsplaatsen
Maar er is ook sprake
gestelde ontwikkeling.
Noorse staatsoliemaats'
het in schaalvergroting en
cern derhalve het grootst]
aller tijden besteld. Het L
miljoen gulden kosten er|
doende staal in verwerkt i
