GODSDIENSTEN LEVEN IN TWEE-VERDIEPINGEN-WERELD
llELE
[ER
;N ZOON BV
'Zelf denken,
zelf kiezen
zelf beslissen
i Roosendaal
IDIGE DIENST
I.V.
«WIJZER m/v
EURS HET ZUIDEN
RAVANS
ÏARAVANS m
HT ENGELS
BERT
VAN VELZEN
De Kringloop
beurs
ZATERDAG 1 MAART 1986
Katten
KLEINTJE
Streekschool zeeland
Klein groepje
Gemengd zwemmen
Geen zuil
anwezig
A59
Aan- en verkoop, bemk
deling van nieuwe- en ge
bruikte goederen.
Kringloopbeurs, Wilhelm
nastr. 82a, St. Jansteei
Tel 01140-10257.
DE KAT, dat moet u
zijn opgevallen, zit
altijd in een magi
sche cirkel. En wel precies in
het midden. Ik heb daar ooit
een bijzondere ervaring mee ge
had, toen ik de voorzitter van
een hengelsportvereniging die
25 jaar bestond, bereid had ge
vonden tot een vraaggesprek.
Ik begaf me naar zijn woning,
waar ik in een heetgestookte
woonkamer op hem moest
wachten, want de voorzitter
van 'de Voorn' zat ergens tus
sen de rietkragen te vissen en
zijn afspraken te vergeten. Ik
zat in een diepe dommelstoel
en kreeg onmiddellijk het ge
voel dat ik bespied werd. Ik
keek rond en ontwaarde een
kat, die me wantrouwig aan
keek.
Katten boezemden me wel
belang in, want ik was in die
tijd in de ban geraakt van een
veelbelovende schilderes, die
zich met katten had omringd
die haar liefdevolle aandacht
kregen. Zij bejegende mij met
lichte achterdocht; wellicht
omdat mijn geveinsde liefde
voor katten niet overtuigend
genoeg was. Terwille van haar
echter was ik bereid alle katten
van de wereld op schoot te ne
men en er iets lulligs tegen te
zeggen. Eigenlijk vond ik de kat
zijn losse haren niet waard,
maar ik zou wel gek zijn ge
weest als ik voor die overtui
ging zou zijn uitgekomen. Dat
ik honden beter begreep dan
katten hield ik natuurlijk zorg
vuldig geheim. Dat honden be
reid waren te sterven op de
grafzerk van hun dode baas,
terwijl de kat zich thuis onver
schillig zit te wassen, houdt ver
band met het feit dat honden
bazen hebben en katten niet.
De hond volgt, de kat gaat zijn
eigen weg. Zo zij het.
Mijn valse üefde voor de kat
veroorzaakte bij de schilderes
een voorkeur voor iemand an
ders. Ik had er wel mijn best
voor gedaan. Want toen ik in
de huiskamer van de voorzitter
van de hengelsportvereniging
'de Voorn' die kat zag zitten,
besloot ik mijn tijd goed te ge
bruiken en een relatie aan te
gaan met die kat, waarover ik
later een lyrische uiteenzetting
zou kunnen geven, een meesle
pend relaas van kattenpsycho-
logische schoonheid.
Welnu. De kat van de voor
zitter van de hengelsportvereni
ging 'de Voorn' zat midden in
haar magische cirkel en ik be
sloot die cirkel heel voorzichtig
te verkleinen totdat we oog in
oog zouden staan om kopjes uit
te wisselen. Ik daalde neder op
handen en kniëen om de kat
zoveel mogelijk op haar eigen
niveau te kunnen benaderen.
De kat hield me scherp in het
oog toen ik voorzichtig, de kat
negerend, dunne randjes van de
magische cirkel begon af te
kruipen. Zij moest gaan denken
dat ik een ongeïnteresseerde,
wat domme en ongevaarlijke
soortgenoot was. Dus begon ik
zachtjes te spinnen, mijn gelaat
te wassen, de denkbeeldige pels
te likken, te geeuwen en te rek
ken, waarbij de achterbenen tot
brekens toe werden gestrekt. Ik
besloot niet op tafel te springen
maar kroop, ae blik gericht op
een Friese hangklok, dichter
naar de kat. Ze keek licht gea
museerd toe.
Als u bij Adriaan van Dis
toevallig die Engelse deskun
dige hebt gehoord die gebroken
'kats' spreekt, dat weet u dat ik
destijds, in de huiskamer van
de voorzitter van de hengel
sportvereniging 'de Voorn' heel
positief en op de juiste wijze
bezig was. De kat kwam na het
geeuwen en de rek-oefeningen
inderdaad met geheven staart
op me af, met een zacht prutte
lend geluid. In het midden van
de magische cirkel gaven we el
kaar een kopje, waarna we ons
naar haar voederbak begaven,
waarin nog enkele brokjes kat-
tebrood lagen. Ik deed alsof ik
mij de aangeboden maaltijd
goed liet smaken en maakte
smakkende geluiden met
schokkende bewegingen van
mijn kop. De kat liep weg, licht
verveeld. Achter mij klonk de
stem van een man:
„U heeft vanmorgen zeker niet
gegeten".
De kat keek tevreden.
Zij had haar duivelswerk vol
tooid.
Een
plaatsen: resultaten boe
ken.
„Ook in het humanisme gaal hel om de
totale mens in zijn verhouding lol de totale
werkelijkheid in denken, voelen, willen en
doen. Wij leven in déze wereld die je kunt
voelen, proeven, ruiken en niet altijd even
lekker is; godsdiensten hebben een twee
verdiepingen-wereld.
- FOTO'S FOTOBURO JOHN CLAESSENS
dat m.i.v. maandag 3
f van de Rechtskundige
neuzen weer op iedere
i de maand van 19.00
)pstandingskerk door
de heer J.M. Hame-
f-genomen.
Mr. J.W.M. Augustin
ge indiensttreding, een
Let Humanistisch Verbond bestond op 17
ebruari van dit jaar op de kop af 40 jaar. Het
verbond viert dit jubileum op dinsdag 4 maart in de
;leine zaal van het Concertgebouw in Amsterdam
net een conferentie over 'gelijkberechtiging' met
orumleden als Joop den Uyl, Hans van Mierlo en
:d Nijpels. Het kerkelijk monopolie op
evensbeschouwelijk terrein staat haaks op de
ïedendaagse werkelijkheid en het wordt tijd dat
iaaraan een eind komt, is de onderliggende
gedachte.
De betrekkingen tussen het Humanistsich
Verbond en de kerken zijn altijd van aparte aard
>eweest. Het verbond nestelde zich 40 jaar geleden
jok in het katholieke zuiden. Seine van de Belt was
n Eindhoven een van de leden van het eerste uur.
I mm
fendienst in ons houtbe-
INB).
lout en bekendheid met
fallageindustrie is ge-
aties te richten aan;
I Landsmeer.
Ihool voor beroepsbegeleidend onderwijs
[evens bevoegd gezag proetproject KMBO)
slbus 279.4330 AG Middelburg
lolanvuater 8. telefoon (01180) 16457
Imogelijk
li.v.m.
>lof
van deze lessen in het
ptr behoort tot de
dzaak lessen in onze
'e worden op maandag
(1) gegeven.
kunnen solliciteren.
n verstrekt door de heer
rivé 01192-2319)
egevens omtrent
g en eventuele referenties,
dag 7 maart 1986 te
ecteur van de school.
Hulst is in het overdekte re-
iriehoek" plaatsingsmoge-
2 uur per week
tenen van toezicht tijdens
emmen, het lesgeven aan
ticulieren, alsmede andere
'kzaamheden, die voor het
functie nodig zijn.
maanden zal de kandidaat
en in een van de buitenba-
Jiploma zwemonderwijzer
ploma EHBO. Technische
t tot aanbeveling.
lijk van leeftijd en ervaring
aris minimaal 2027,79 en
ï4,53 bruto per maand
ite gebruikelijke rechtsposi-
van toepassing.
citaties binnen 10 dagen na
van dit blad te richten aan
Wethouders van Hulst.
'ent deze vacature kunnen
Snen ter gemeentesecreta-
oneelszaken (dhr. W. Eve-
3755 tst. 31).
ap i
der
lingen worden aange-
Door Jan Bouwmans
„WAT humanisme is, weet ik niet. Ik
weet wel wat het niet is." Seine van de
Belt uit Eindhoven - 67 jaar, rijzige ge
stalte- zegt het na een gesprek van
twee uur over humanisme en Humanis
tisch Verbond. In het maandblad 'EGO'
voor de humanistische geestelijke ver
zorging in de krijgsmacht heeft hij ooit
ook geschreven: „Humanisten zijn in fi
losofische zin principiële twijfelaars."
„Lang niet iedere humanist zal het eens zijn
met wat ik allemaal zeg", meldt hij nog bij het
afscheid aan de deur. Hij woont aan de rand
van de 'Philips-stad' waar het oude Stratum
overgaat in de Leenderheide. De zeer lage,
witte huisjes lijken oorspronkelijk als tijde
lijke noodwoningen in het bos te zijn rondge
strooid en later tegen wil en dank de status
van permanente tijdelijkheid te hebben gekre-
gen.
Seine van de Belt woont al sinds 1944 in
Eindhoven. Hij zat er in het onderwijs, maar
in 1964 werd hij een van de eerste vier huma
nistische raadslieden in de Nederlandse
krijgsmacht. Zijn werkterrein besloeg alles
wat in Noord-Brabant, Zeeland en Limburg
met militair te maken had. Maar lid van het
Humanistisch Verbond was hij van de oprich
ting in 1946 af van de 'gemeenschap Eindho
ven' zoals verbondsafdeur
duid.
„Bij de oprichting van de Eindhovense ge
meenschap was ik niet betrokken. Ik heb er
ook nooit bestuursfuncties in vervuld. Ik weet
niet of Eindhoven in die beginjaren de eerste
en de enige humanistische gemeenschap was
in het zuiden. Eindhoven was wel een wat bij
zondere stad; anders dan Den Bosch of Bre
da, om over Maastricht maar niet te spreken.
Heerlen is wellicht wat vergelijkbaar. Eindho
ven had in elk geval veel import uit het noor
den en onder hen waren veel onkerkelijken."
„In het begin waren we maar een klein
groepje. Al vrij snel groeide dat uit tot plusmi
nus 300 leden en dat is het altijd wel gebleven.
Er is maar een betrekkelijk aantal mensen dat
op dit niveau belangstelling heeft om over le
vensbeschouwing te praten. Dat is in de ker
ken niet anders; ook daar is een relatief klein
deel geïnteresseerd in de organisatie. Het type
mens waar het Humanistisch Verbond het van
moet hebben, is niet zo organisatiegevoelig.
Dat is een van de redenen waarom het ver
bond in ledental altijd betrekkelijk klein is ge
weest."
Zo vlak na de oorlog was het zuiden nog
een echt katholiek bolwerk. Zeker de geeste
lijkheid moet het verbond beschouwd hebben
als propagandist van een nieuw heidendom
waartegen verzet geboden was. Van de Belt:
„De weerstand was heel betrekkelijk. Men
kon de oprichting niet tegenhouden. Maar de
vereniging Humanitas voor maatschappelijk
werk op humanistische grondslag kreeg van
de gemeenteraad geen subsidie. Wij moesten
als burgers wel meebetalen aan de katholieke
instellingen, maar we kregen zelf niets. Dat
ging uit van de KVP die Tater in de Tweede
Kamer niet wenste mee te werken aan huma-
nistsiche geesteüjke verzorging in het leger.
'Geen stenen voor brood', zei pater Stokmans
in het Kamerdebat toen nog."
De humanistische gemeenschap Eindho
ven, die zich over de wijde omgeving uitstrek
te, was in het begin onbedoeld een vrij beslo
ten clubje. Ze wilde zich best wel manifeste
ren in de maatschappij, maar had daar moei
lijkheden mee, weet de heer Van de Belt zich
te herinneren. „Het Eindhovens Dagblad bij
voorbeeld wenste op aandrang van de geeste
lijk adviseur geen berichten over het Huma
nistisch Verbond op te nemen. Maar van een
Humanisten
hebben geen
wegwijzer
actieve bestrijding, van polemieken tegen ons
was geen sprake. Men stond kritisch tegen
over ons, maar wij bekommerden ons daar
niet over."
Vlak na de oorlog, aldus Van de Belt, was
er een korte periode een grotere levensbe
schouwelijke openheid. Het was de periode
dat algemeen het gevoel leefde dat alles an
ders zou worden. „We hadden hier bijeen
komsten met verschillende groeperingen.
Daar zaten ook priesters en katholieke leraren
bij. Maar dat brak al gauw op hele gewone
vragen. Ik zei een keer: 'Zeg, julüe gaan toch
weer niet die onzin invoeren dat er niet ge
mengd gezwommen mag worden in de zwem
baden.' Daarop kreeg ik de reactie: 'O, maar
dat kan hier in het zuiden niet.' Later werd de
afscheiding tussen mannen- en vrouwenbad
grotendeels opgeheven. Totdat een stel man
nen, die het hele gedoe zat waren, op een dag
gewoon het vrouwenbad indoken. Dat leverde
toen nog een rel op."
Ook in meer persoonlijke omstandigheden
moesten humanisten wel eens onder het
christelijke juk door. Mevrouw Van de Belt
heeft dat eens ondervonden toen ze in het zie
kenhuis lag. „Ik lag alleen op een kamer. Je
had toen nog zo'n luidspreker ergens boven in
een hoek zitten. Daar zat op een gegeven mo
ment een kerkdienst op vanuit de kapel van
het ziekenhuis. Churchill was die dagen net
overleden. De dominee dankte God dat hij
Churchill had gezonden om ons te verlossen
van Hitler. Wat is het in hemelsnaam voor
een God die ons eerst Hilter stuurt en dan
nog eens Churchill om hem te verjagen, maar
goed. Ik had nogal hoofdpijn en aan de dienst
geen boodschap en ik vroeg de luidspreker op
mijn kamer uit te zetten. Maar dat mocht niet.
Het was een protestants ziekenhuis en elke
patiënt moest naar de kerkdienst luisteren,
verplicht."
Dat was in de jaren vijftig, lang geleden en
voorbij. Maar het is minder voorbij dan je zou
denken. Dat vinden althans de humanisten
zelf. Het onderwerp van de jubileumconferen
tie op 4 maart is met voor niets 'gelijkberech
tiging'. Niet dat er helemaal niets veranderd
zou zijn. Het Vaticaanse concilie wijzigde ook
de relatie tot de humanisten. Had bisschop
Bekkers het Humanistisch verbond en de
NVSH nog betiteld als één pot nat en gevaar
lijk, zijn opvolger Bluyssen nodige behalve
protestanten ook het Humanistisch Verbond
uit om een waarnemer naar de Bossche Dioce
sane Pastorale Raad af te vaardigen. Het werd
Seine van de Belt, die dat 15 jaar is geweest.
„Dat begon in 1968 of 1969, ik weet het
niet meer zo precies. Het klonk toen allemaal
wel hoopvol. Maar ik moet nu toch zeggen dat
de afstand op het plaatseüjke weer groter is
geworden; katholieken en humanisten zijn
weer gescheiden werelden."
Op dit punt aangeland wil de heer Van de
Belt even wat meer kwijt over wat humanisme
zoal is: „Zich rekenschap geven van de vragen
die zich voordoen in een wereld waar de mens
zelf zijn weg moet zoeken, zelf zijn vragen
moet stellen en zijn antwoorden moet geven,
zelf denken, zelf kiezen, zelf beslissen, niet
omdat het zo leuk is, maar omdat niemand
anders die vragen beantwoordt. Godsdiensten
hebben - soms nadrukkelijk, soms minder na
drukkelijk- een wegwijzer.- Maar ook in het
humanisme gaat het om de totale mens in zijn
verhouding tot de totale werkelijkheid in den
ken, voelen, willen en doen. Wij leven in déze
wereld die je kunt voelen, proeven, ruiken en
niet altijd even lekker is; godsdiensten hebben
een twee-verdiepingen-wereld."
Wordt het Humanistisch Verbond als le
vensbeschouwelijke organisatie ongelijk be
handeld? „Ja!", is het directe antwoord van
Seine van de Belt en op de achtergrond knikt
ook zijn vrouw bevestigend. Het is een kwes
tie die ook landelijk door het verbond stelsel
matig aan de orde wordt gesteld. Het gaat dan
om achterstelling in het aantal geestehjke ver
zorgers in de krijgsmacht, om het moeilijk
toegankelijk zijn van humanistische geeste
lijke verzorging in ziekenhuizen, om achter
stelling van humanistische vorming in het on-
bouwd, nu maar onder dank voor bewezen
diensten moeten afstaan Past het humanis
ten niet inzake hun vermeende achterstelling
de hand in eigen boezem te steken
Seine van de Belt ziet de zaken zeker ge
nuanceerder. Hij ontkent niet dat de geringe
organisatiegraad een zwak punt is van huma
nisten. Maar dat is zijn inziens toch niet de
kwestie. „Politiek gezien wortelt het huma
nisme van ouds in het liberalisme en het so
cialisme. De liberalen konden voor zichzelf
zorgen en de socialisten verwachtten de voor
zieningen van de staat. Katholieken en protes
tanten hebben ook voor eigen instellingen en
voorzieningen gezorgd. Maar terwijl de ge
loofsafval groot is geworden, blijven die in
stellingen en voorzieningen alleen door hun
besturen hun confessionele signatuur houden.
Die besturen vullen namelijk zichzelf aan en
houden zich zo in stand. Maar ze nemen
iedereen als patiënt of als leerling aan. Toen
met met personeelsgebrek kampte, was ook
iedereen welkom. Wij willen echter geen ver
zuiling en dus ook zelf geen zuil worden. Wij
streven ernaar dat ziekenhuizen en scholen
pluriform worden omdat de hele bevolking er
gebruik van maakt en ze ook in stand houdt."
Is Seine van de Belt als humanist dan tegen
bijzondere instellingen en scholen Nee en ia.
Ja vanuit zijn principiële overtuiging dat plu
riforme samenwerkingsverbanden idealer zijn
en dat die tot stand gebracht moeten worden.
De argumenten die de Nederlandse bisschop
pen enkele jaren geleden in hun nota aanvoer
den voor katholiek onderwijs, vindt hij te
zwak omdat het dezelfde idealen zijn als van
de Franse revolutie. Ziin nee betreft de vraag
of de bijzondere instellingen dan maar opge
doekt moeten worden, want het is hun eigen
zaak. „Als katholieke ziekenhuizen echter an
dersdenkenden opnemen, moeten ze ook
ruimte scheppen dat die mensen geestelijke
verzorging kunnen krijgen naar hun eigen
keuze en dus humanistische raadslieden in
hun dienst geestelijke verzorging opnemen."
Het eigenlijke verwijt aan vele bijzondere
instellingen is dat ze in werkelijkheid niet bij
zonder meer zijn en dat dus hun reden van be
staan is weggevallen. Daar zouden ook bestu
ren consequenties aan moeten verbinden. En
daar valt weinig tegenin te brengen. Alleen dit
misschien, dat de onverschilligheid van een
substantieel deel van de gebruikers tegenover
de signatuur minstens zo'n grote conserve-
ringskracht is als de zelfinstandhouding van
besturen. Het 40-jarige Humanistisch Ver
bond timmert behoorlijk aan de weg, maar
lijkt in zijn nog jeudige geestdrift z'n pijlen
wel eens op het verkeerde doel af te schieten
als het gaat om de vraag van achterstelling.
derwijs. De grote grief is dat de christelijke
kerken zich vastklampen aan hun historisch
gegroeide machtspositie terwijl de feitelijke
ontwikkelingen in de maatschappij die positie
niet langer rechtvaardigen.
Vanuit zijn vroegere ervaring geeft Van de
Belt het voorbeeld van de legerplaats Venlo.
„Oirschot was qua bevolking een veel Bra-
bantsere kazerne. De bevolking van Venlo
was een echte afspiegeling van het hele land.
Een derde van de legerplaats koos voor de hu
manistische raadsman en dat bleef in de loop
van de jaren zo. Maar er kwam geen raads
man bij, want dat zou ten koste gaan van de
katholieke en protestantse geestelijke verzor
ging"
Moet je dit echter de kerken verwijten De
minister van Defensie bepaalt toch hoeveel
geestelijke verzorgers de krijgsmacht krijgt.
Van de Belt geeft dat toe, maar het verschil is
dat er een permanent overlegorgaan bestaat
van overheid en kerken waarin dit soort zaken
besproken en geregeld worden en daarvan
maakt het Humanistisch Verbond geen deel
uit; het verbond staat buitenspel. Moet het
verbond zijn heil dan niet zoeken bij de poli
tiek En in algemene zin, acht men het ge
rechtvaardigd van de kerken en confessionele
instellingen te eisen dat datgene, wat ze in het
verleden aan bijvoorbeeld onderwijs- en ge
zondheidszorgvoorzieningen hebben opge-
„Op plaatselijk vlak zijn katholieken en hu
manisten nog steeds gescheiden werelden.
