RCIEEL
DIENST
'Ons dreef
is dood
ons boske
sterft
Boosdoeners
Dood
Onderhoud
Verontwaardigd
Zenuwachtig
drijf dat zich bezig-
ar personenauto's,
ansportbanden. De
og in het vaandel
weten te veroveren.
de transportbanden
voor een dyna-
irganisatorische kwali-
:hnisch-uitvoerende
behoorlijke dosis
doet, schrijf ons dan
e wij stellen zijn vol-
ichten en de aanwezig-
in telefonisch kontakt
bellen na 19.00 uur
Banden BV,
TIVOLIWEG 63
POSTBUS 217
4560 AE HULST
TEL. 01140-12461
TELEX 55614
De vuile winter in de Rupelstreek
Burgemeester Hugo Adriaensens: „U
moet twee zaken onderscheiden: het leef
milieu en de politiek".
Professor Heyndrickx: de Rupelstreek
is onbewoonbaar.
Door Willem Reijn
Foto's Dick de Boer
DE Rupelstreek is deze winter kaal
en kil. De aanhoudende vorst legt
een grauwsluier over de velden, de
bomen zijn kaal en de wegen grijs
uitgeslagen.
De meeste huizen in Willebroek heb
ben ook overdag de rolluiken omlaag.
Van twaalf tot twee zijn veel winkels ge
sloten. Willebroek is uitgestorven. Het
sfeerloze industriestadje wordt op de
vrieskoude dinsdag getekend door de uit
spraak van professor dr. Apr. A. Heyn
drickx vorige week, gifkundig hoogleraar
aan de Rijksuniversiteit te Gent: „De
toestand in Willebroek is verontrustend
en de streek is voor mij onbewoonbaar".
Heyndrickx doelde daarbij op het leef
milieu in de Rupelstreek, zo genoemd
naar het kronkelende riviertje de Rupel,
dat tussen Antwerpen en Brussel zijn
weg naar de Schelde zoekt. Er liggen in
middels al heel wat rapporten op tafel,
die de mening van de hoogleraar onder
bouwen. Zo heeft dr. Hens van de Vrije
Universiteit Brussel een zorgwekkend
rapport uitgebracht. Ook het overheidsli
chaam Instituut voor Hygiëne en Epide
miologie heeft een dik rapport opgesteld,
dat weinig opbeurend klinkt. Daarnaast
is er een sombere rapportage van het
SCK te Mol (een overheidsbedrijf) om
trent de 'Grondbelasting in de streek van
Boom'.
De uitlating van de toxicoloog heeft de
gemoederen in beweging gebracht. Tele
visie, radio en schrijvende pers brengen
nagenoeg dagelijks reportages over net
bedreigde gebied.
Vooral net noorden van het zestien
duizend zielen tellende stadje is be
dreigd. Daar ligt het industrieterrein met
de tweeling(fabriek)broertjes ASED en
ECASED. De eerste maakt kunstmest,
de tweede ammoniak, een grondstof voor
kunstmest. Het bedrijf brengt ammo
niak, stikstofoxyden en zwavelverbindin-
gen de lucht in. Ook ontsnappen bij sto
ringen poeders van kunstmest met stof
fen als nitraat en fosfaat.
In het zuiden van de gemeente staat de
papierfabriek De Naeyer. Het bedrijf
ging vorig jaar over de kop. De Neder
landse papiergigant Van Gelder, dat ove
rigens ook enkele bijzonder moeilijke ja
ren achter de rug heeft, nam het bedrijf
over. De Naeyer vervuilt met zwaveldio
xide en stof de lucht en pompt voor
600.000 inwoner-equivalenten vuil het
water van de Rupel in. Het asbestbedrijf
Eternit zorgt voor asbestdeeltjes in de
lucht. Fosforzuurfabriek Prayon Rupel
bezorgt de inwoners een prikkelende
lucht van eters en bouwt een jaarlijkse
gipsafvalberg van 500.000 ton. Ook
wordt zwaveldioxyde en stof door de
lucht verspreid.
Dan is er de autowrakverwerking van
Craenhals. Bodem- en grondwatervervui
ling zijn er gevolgen van. Het bedrijf sta
pelt het chemisch afval dat vrijkomt
('shredder') tot in de tuintjes van omwo
nenden van het bedrijf, dat ook nog eens
-zo zeggen actievoerders- zonder di
verse vergunningen werkt. Als laatste
draagt de gemeentelijke verbrandingso
ven nog eens zijn steentje bij aan de mi
lieuvervuiling, omdat het met afdoende
filtert.
Maar toch is er niets nieuws onder de
zon, vertelt Hugo Lejon (44). De stede
bouwkundig architect is een van de voor
aanstaande actievoerders, die zich al ja
ren bezighouden met de verontreiniging
van zijn stadje. „De problematiek is al
zestig jaar oud", vertelt Lejon, onafhan
kelijke plaatsvervangend kamerlid voor
de Belgische Groenen. „De voogd van
mijn moeder, Frans Hamelings, waar
schuwde al in 1926 tegen een aantasting
van het leefmilieu, toen hier een cokesfa-
briek van Cockeril werd gevestigd. Hij
was boomdeskundige en had een boom
gaard vlak naast het terrein waar de co-
kesfabriek verrees. Binnen enkele jaren
was van zijn bloeiende boomgaard niets
meer over. Hij is in 1931 gevlucht naar
de gezonde lucht van Antwerpen".
De cokesfabriek is nu de kunstmestin
dustrie bestaande uit de 'ASED', de Am-
moniaque Synthetique Et Derives en
haar dochter ECASED. Deze twee fa
brieken worden aangewezen als de grote
boosdoeners. De uitstoot van stikstofo
xyden en zwaveldioxide zou onaanvaard
baar groot zijn.
Tussen de woningen ligt ASED: de hof
jes kunnen niet meer worden gebruikt,
struiken staan er verdord bij.
Het terrein van ASED ligt naast het
station. De oude directiegebouwen zijn
al jarenlang buiten gebruik. In een ge
bouw zit nu Radio 800, een lokaal sta
tion. Aan de andere kant van de spoor
baan üggen de produktieplants. Uit
schoorstenen komen grote witte wolken.
Eén pijp blaast een ongezond uitziende
geel-bruine pluim de lucht in.
Veel huizen rond de fabriek zijn verla
ten en verkrot. „De huizen zijn hier niets
meer waard", zegt Lejon, „want wie zou
hier nog willen wonen?" Ook ASED
weet dat de leefbaarheid van de omge
ving te wensen overlaat. Zij betaalt bij
voorbeeld vergoedingen aan de omwo
nenden, omdat zij hun hofjes niet kun
nen gebruiken. Ook krijgen omwonen
den potten verf om de aangetaste lak van
de huizen over te schilderen. „Maar ge
moet het er dan wel op kwasten, hè".
Een bedrijfsstoring was er zelfs oor
zaak van dat op de huizen en auto's een
geelbruine stroop terecht kwam. Op kos
ten van de fabriek moesten alle auto's
worden overgespoten. „De lak viel er zo
af', zegt Lejon. „Het spul viel zo door
blauwe dorpels". De rechter te Mechelen
erkende zelfs de milieuvereniging als be
langhebbende en wees - een in hoogte
nader te bepalen - schadevergoeding aan
de vereniging toe.
En, wijst Lejon aan, een bosje gelegen
tussen het industrieterrein en de wijk
Klein-Willebroek is vrijwel tenonder ge
gaan aan het luchtverontreinigingsge-
weld.
In Klein-Willebroek, een los van Wil
lebroek liggend dorpje met als voor
naamste kernmerk dat het recht ten
noordoosten van ASED en ECASED ligt
en zo bij zuidwesten wind de volle laag
krijgt, hebben bewoners al maandenlang
zwarte vlaggen op de voorgevel hangen
om de dood van woonkern te symbolise
ren. „Maar velen hebben de vlag al weg
gehaald, want de vrouwen vinden het
vervelend bij het kuisen", zegt Lejon. Er
zijn spreuken geschilderd als 'Zie de we
reld niet te grauw - ECASED maakt
hem wit, al gauw' en 'Ons dreef is dood,
ons boske sterft, en wij?'.
Klein-Willebroek is op sterven na
dood. De oude werf is gesloten. Een
oude brouwerij is gesloten. Het café op
de hoek is gesloten. Er staan aan*de
ASED-zijde een tiental woningen al ja
ren leeg. Niemand wil ze kopen. Er staan
borden met protesten tegen de fabrieken.
Sommige zijn kapot geslagen. „En we
weten wel door wie", zegt Lejon. De ar
beiders, die eerder op de grootste partij,
de socialisten, stemmen dan op een 'in
tellectuele' partij als de Groenen, zien
hun werk door de milieu-activisten in ge
vaar komen.
Het gaat met de economie van het in
dustriestadje trouwens toch niet zo best.
Officieel ligt de werkloosheid van Wille
broek op normaal Belgisch peil: elf tot
twaalf procent. Maar daar zijn de arbei
ders die moeten afvloeien bij De Naeyer
nog niet in meegeteld. En ASED zal, zo
vrezen velen, binnen enkele jaren de deu
ren sluiten als de produktie in één van
haar drie fabrieken wordt geconcen
treerd.
„De fabriek wordt uitgeknepen als een
citroen", zegt Lejon. Burgemeester se
nator Hugo Adriaensens, lid van de so
cialistische partij die Willebroek al sinds
1921 regeert, zegt dat de ASED-directie
weer miljoenen franks zou willen investe
ren in de fabriek. Zekerheid heeft hij
daar nog niet over. Maar, zo geeft hij toe,
het verontrust ook hem dat er de laatste
jaren niet veel franks zijn gestoken in de
Willebroekse vestiging.
Dat gebrek aan onderhoud zou wel
eens de oorzaak van de problemen kun
nen zijn. Volgens Adriaensens gaat het
vooral om de pieken, die optreden bij
produktiestoringen, in de verontreiniging
die de overlast veroorzaken. En die pie
ken, zo stelt hij vast, komen steeds vaker
voor. „We laten elke keer bij zo'n piek
proces-verbaal opmaken, dat naar de
Procureur des Konings wordt verzonden.
Daarna horen we er niets meer van. Er
moet al zó'n (houdt de hand een veertig
centimeter, boven zijn bureau) stapel lig
gen".
Maar het vreemde is dat Adriaensens
Kapot geslagen borden voor het ster
vende boske.
dat normaal vindt. „Als de gewone mi
lieubelasting onder de vastgestelde norm
ligt, is er niets aan de hand. Die pieken
mogen volgens de wet". Als je eenmaal je
vergunning hebt, mag je die dus zö vaak
als je wilt overtreden?, vragen we ongelo
vig. Ja, is samengevat het antwoord van
de breedsprakerige burgemeester.
Daar is overigens niet iedereen het
mee eens. Al was het maar, omdat
Adriaensens zelf al aangeeft dat hij het
recht heeft het bedrijf stil te leggen als de
zaak uit de hand loopt. Zo zegt professor
Heyndrickx dat het opvallend is dat de
burgemeester pas wakker is geworden,
toen de milieugroepen aan de bel hingen.
En Lejon: „Toen televisie, radio en kran
ten publiceerden, kon hij er niet meer om
heen zien".
Adriaensens, die zich toch al tekort
voelt gedaan door de media, is veront
waardigd over die verwijten. „Die Heyn
drickx is hier nog nooit geweest", zegt de
burgemeester geïrriteerd. „Het gaat
slechts om Klein-Willebroek. Daar is de
situatie verontrustend. Ik steun het actie
comité 'Vijf voor twaalf, dat daar actief
is. Ik heb ook gezegd tegen de directie
van ECASED dat ik overweeg om het
bedrijf te sluiten als er geen afdoende
maatregelen worden genomen. Let wel
hè, overwegen, ik heb niet gedreigd met
sluiting. Mijn juridische adviseurs heb
ben mij gezegd, dat ik in een rechtsge
ding weinig kans maak. Dan krijgt de ge
meente een stevige schadeclaim aan de
broek".
De positie van Christiaensens is ook
weinig benijdenswaardig. Hoewel hij
wijst op de normale werkloosheid, weet
hij ook dat de dreigende sluiting van
ASED honderden gezinnen hun inkomen
verliezen. Daarom stelt hij zich op het
standpunt: „Leefmilieu en tewerkstelling
kunnen heel goed hand in hand gaan".
Willebroeks burgemeester en senator
vertelt dat 'zijn partij' („niet alleen ik,
maar ook anderen") al vaak bij de Minis
ter van Volksgezondheid heeft aange
drongen op scherpere normen bij de ver
lening van een exploitatievergunning.
Dat heeft in het verleden al tot een suc
cesje geleid, maar dat is nog onvoldoen
de, zo legt hij uit.
Steekhoudend is in ieder geval zijn be
toog over de bureaucratische chaos bij de
controle op de milieuverdervers. De hele
controle doet denken aan het Neder
landse Uniser-schandaal, dat later is ge
analyseerd door een onafhankelijke
staatscommissie. Toen bleek dat alle
soorten inspecties en overheidsorganen
compleet langs elkaar heen hadden ge
werkt. De Belgen doen het nog steeds zo.
Maar anderen twijfelen aan de goede
trouw van de bestuurders. Hugo Lejon:
„Het is een en al corruptie bij politici en
ambtenaren. We hebben eens de leden
lijst van de plaatselijke Rotary-club be
studeerd. Daaruit werd duidelijk hoe de
relaties tussen politici, de procureurs en
de industriëlen liggen. Die beschermen
elkaar. Politiek bedrijven gaat hier zo",
zegt hij en houdt de rechterhand voor het
gezicht en de andere hand op.
De controle op de uitstoot van de mi
lieuvervuilers is zwaar onvoldoende en
zelfs amateuristisch, zegt Lejon. Neem
Eternit, dat regelmatig asbestpoeder over
de streek uitspuwt. „Ze hebben er metin
gen op verricht", spot Lejon. „Ze zeiden
dat het wel meeviel met de vervuiling.
Maar ze hadden een speciale elektroni
sche microscoop moeten gebruiken, want
met een gewone microscoop mis je 83
procent van de deeltjes. Dat zijn met
name de vervelende kleine deeltjes die
worden verspreid".
Nabij ASED staat een snuffelpaal van
het landelijk meetnet, dat zijn gegevens
rechtstreeks doorgeeft aan een computer
van het ministerie van volksgezondheid.
„Maar die heeft nog geen kik gegeven",
zegt Lejon. „Zelfs niet toen bij de huizen
de stroop van de ramen droop". En zo
zou het ook gebeurd zijn dat er geen
meetresultaten konden worden gegeven,
omdat de meetapparatuur zo ver uit
sloeg, dat het wijzertje rechts tegen het
eind van de schaal bleef steken.
Achter het milieuprobleem van Wille
broek gaan ook politieke tegenstellingen
schuil. „U moet twee zaken onderschei
den", zegt Christiaensens. „Dat is de
zaak van het leefmilieu en de politiek".
Het leefmilieu gaat de burgervader bij
zonder aan het hart, zo verklaart hij.
„Maar de actiegroepen overdrijven de
zaak uit politieke overwegingen. We heb
ben hier een socialistische meerderheid
in de gemeenteraad. Het college van bur
gemeester en schepenen bestaat uit ro
den en één liberaal. De strijd wordt nu
aangebonden door de groenen en de
christelijken".
Net als elders waar de Groenen in op
komst zijn, toont ook deze socialist zich
zenuwachtig over de bedreiging ter lin
kerzijde. Hij wijst op zijn vragen, zegt
trots dat hij de ASED-directie al deze
week heeft gesproken en niet een maand
later zoals de directie wilde, zegt moedig
de minister te hebben laten weten dat er
niet eerst nog eens zes maanden moet
worden gestudeerd op de problematiek
maar dat nu maatregelen dienen te wor
den genomen.
Kortom: de rode burgemeester doet
zijn best. Maar ook na zijn betoog (een
klaagzang over de BRT en de Gazet van
Antwerpen) blijft het onbestendige ge
voel dat bij zo'n ontstellend actief en
kundig bestuurder de zaken toch niet uit
de hand hadden kunnen lopen.
Adriaensens voelt zich miskend. Hij
wijst op zijn zorg voor sociale woningen
voor zijn inwoners en het eindigt bij het
fraaie natuurpark en de provinciale prijs
voor groenaanleg. „Heyndrickx spreekt
idioot en onverantwoord".
Die 'wetenschappelijke idioot' schrijft
in een brief aan het actiecomité: „Het is
dringend noodzakelijk dat de politieke
leiders, nl. gemeente, provincie en staat,
eindelijk hun verantwoordelijkheid op
nemen en de nodige saneringen doorvoe
ren. Deze toestand duurt nu al lang ge
noeg en men heeft tijd gehad om zich
aan te passen".
Het lijkt erop dat de rode burgemees
ter zich dit advies toch heeft aangetrok
ken. Al is het dan idioot.
De Rupelstreek is
onbewoonbaar". Met die uitspraak
schokte de Gentse hoogleraar
Heyndrickx in de toxicologie de
Belgische autoriteiten. Met name
het industriestadje Willebroek
wordt zodanig geteisterd door
milieuverontreiniging, dat hard
moet worden ingegrepen. De
socialistische burgemeester van
Willebroek, de heer Christaensens,
is verontwaardigd over de
uitlatingen van de hoogleraar. „Dat
geldt maar voor een tiende van onze
gemeente", zegt hij. En met enige
trots wijst hij op de provinciale
prijs, die de gemeente onlangs nog
mocht ontvangen voor de fraaiste
groenaanleg. Een reportage uit een
verloren industriestad.
Hugo Lejon voor de fabriek van ASED:
strijd voor schoner leefmilieu duurt al zes
tigjaar.
Klein-Willebroek: het boske sterft, het
dorp ook.
