Verschrikkingen
4.98
98
1.68
2.95
De andere Raveel in het Van Abbe
\GUY MORTIER LEIDT BELGISCH NAAR CULT-STATUS
IgUY MORTIER is hoofdredacteur, maar dat
zie je niet aan hem af. Geen driedelig pak en
zijden das, wel spitse witte schoenen en een
uiterlijk dat het midden houdt tussen Bueno
de Mesquita en Frank Zappa.
Boerengerief
Structuren
Journalisten
Oogstrelend
Jstianas,
i pers,
llo
anse Golden
elicious, Q QO
ik 2 kilo «J.i/U
ten,
uren,
elen in deze advertentie kunt u in
Is kopen, behalve de artikelen
fertjes bij staan. Die artikelen
kopen in AH winkels waar één
op de deur staat
n gelden van donderdag
m zaterdag 1 maart as
je voorraad strekt
Een kop in
Humo moet
Door Mart van der Sanden
Mortier gedraagt zich ook anders dan de gemid
delde hoofdredacteur; hij maakt onderschriften bij
foto's en verzint koppen boven verhalen.
Die verhalen staan in Hu-
I mo, een blad dat in Nederland
zijn gelijke niet heeft. Humo is
tv-gids, popperiodiek, opinie
weekblad en comic-strip tege
lijk. Een serieus blad, waarin
flink tegen de schenen van de
machthebbers wordt geschopt,
maar altijd doorspekt met op
merkingen om de lezer aan het
lachen te krijgen.
„Humor moet overal inzit-
I ten, ook in serieuze artikelen",
zegt Mortier. „Er valt veel te
weinig te lachen. En toch heb
ben de mensen daar behoefte
aan, omdat het de enige ma
nier is om te overleven". Hu
mor is leuk, en Humo ook,
maar niet altijd. Soms gaat het
blad zich te buiten aan pure
ongein. Boven een verhaal
|over computers stond onlangs
/De zwoele liefdesnachten van
Lady O.' Het slaat nergens op,
maar anders wordt het ver
paal misschien niet gelezen.
Mortier: „Die kop was toe-
Ivallig niet van mij, maar ik
[heb hem maar laten doorgaan,
[omdat er haast bij was. In een
goede kop staat een knipoog,
[die de hoogdravendheid van
het artikel dat eronder staat,
[relativeert". Nu ja, Mortier
[geeft zelf toe dat de ideale
[Humo niet elke week wordt
gemaakt.
Toch heeft het blad in Ne
derland een soort van cult-
status verworven. Terecht,
[want de vaderlandse omroep
bladen ('saai, voorspelbaar en
nooit eens iets vervelends over
de eigen zuil') worden in kwa
liteit met straatlengten ver
slagen. Maar de wet be
schermt ze. Humo is niet in de
Nederlandse kiosken te koop;
alleen via de post is het te krij
gen. Enkele honderden Neder
landers krijgen elke woensdag
hun Humo in de bus. In België
schommelt de oplage in de
vrije verkoop rond de 220.000.
HET VLAAMSE weekblad Humo bestaat deze week vijftig
jaar. De ruggegraat van Humo is informatie over televisie.
„Daardoor ligt Humo zeven dagen per week op tafel", zegt
hoofdredacteur Guy Mortier. Hij nam Humo in 1969 over en
maakte het tot een magazine, waarin humor, pop en 'muckra
king' elkaar aanvullen. Een interview met een hoofdredacteur
die het eenvoudige handwerk niet schuwt.
knipogen
r
Guy Mortier rechts op de foto bij de uitreiking van de jaarlijkse Humo-onderscheidingen: „Op den duur ga je denken dat
journalistiek niet meer is dan een spelletje," - foto hermansellesugs
Luis in peis
Mortier werd in 1969 hoofd
redacteur van Humo. Hij
maakte van het brave familie
blad een luis in de pels van de
Belgische autoriteiten. Humo
begon heel voorzichtig met
geëngageerde artikelen,
waarin misstanden aan de
kaak werden gesteld en de ge
vestigde orde belachelijk werd
gemaakt. Als daaraan één of
twee pagina's per week wer
den besteed, was het veel.
Toch was dat al genoeg om de
directie van uitgeverij Jean
Dupuis, eigenares van het
blad, in de gordijnen te jagen.
Dupuis is inmiddels een
failliete boedel, al doet de
riante huisvesting aan de
Kunstlaan in hartje Brussel
het anders voorkomen. Op dit
moment althans nog, want het
gebouw, twee jaar geleden
voor 45 miljoen Belgische
francs betrokken, wordt bin
nenkort ontruimd. De strips
(Robbedoes en co) werden uit
verkocht aan Hachette. Het
Vlaamse Humo kwam terecht
bij een Franse uitgeverij,
Editions Mondiales in Parijs.
Mortier haalt nu dan ook on
geremd uit naar de leiding van
Dupuis. Hij spuit zijn gal
voornamelijk in de richting
van vader Rene en zoon Pierre
Matthews daarin.
Slopend
„Ik heb jaren lang een slo
pende strijd gevoerd met de
heren Matthews, die familie
banden hadden met het ge
slacht Dupuis. Door en door
verkrampt denkende, streng
katholieke mannen. Zij haal
den gedeelten uit verhalen
weg zonder de redactie daar
over te raadplegen. Als ik dan
bij hen eiste dat zij met hun
handen van de tekst moesten
afblijven, kreeg ik als een
snotneus de mantel uitge
veegd. Maar ze waren wel zo
walgelijk hypocriet dat ze de
winst die Humo bij Dupuis
binnenbracht, graag opstre
ken. Ik verwacht van direc
teuren dat zij zakelijk inzicht
tonen en niet met hun eigen
geweten blijven worstelen en
met de Heer, daarboven er
gens", wijst Mortier met zijn
wijsvinger in de richting van
het plafond.
Humo drukte ooit eens een
persiflage van Gerrit Komrij
op de romans van Wolkers af.
De directiekamer was te klein.
Matthews, de jongere in dit
geval, stuurde Mortier een
aangetekende brief met een
laatste waarschuwing. Het ge
wraakte stuk bevatte pure
pornografie, meende de direc
teur. Nog één keer en Mortier
kon zijn biezen pakken. De
brief lekte uit via Mortiers se
cretaresse en toen was de red
actiekamer te klein. Uiteinde
lijk liep de rel met een sisser
af. Mortier: „Ik werd gered
door de machtsstrijd in de di
rectie. De ene directeur zag
graag dat de ander op zijn kop
kreeg. Toen Matthews polste
of de rest ook voor mijn ont
slag voelde, kreeg hij nul op
het rekest. Die onderlinge ru
zies hebben overigens wel ge
leid tot de uiteindelijke ophef
fing van Dupuis, want het be
drijf werd volkomen onbe
stuurbaar doordat de ene af
deling niet wist wat de andere
deed.".
Limbourg
Overigens zijn ook na de
overname nog niet alle proble
men de wereld uit. Onlangs
werd voor het Nederlandsta
lige Humo een Franstalige
corrector aangenomen. Wel
een beetje lastig natuurlijk. In
de eerstvolgende uitgave stond
dan ook prompt ergens Lim
bourg in plaats van Limburg.
Maar Mortier voelt er niets
voor nu al veel te zeggen over
de verhouding met zijn
nieuwe uitgever. Daarvoor is
het nog te vroeg en er heeft
zich nog niets voorgedaan dat
echt zijn ergernis heeft ge
wekt. Bovendien is bij de
overname in een protocol
vastgelegd dat de redactie vol
komen onafhankelijk kan
werken.
Mortier is sceptisch, wan
neer hem wordt gevraagd
welke resultaten Humo met
zijn onthullende journalistiek
in de afgelopen jaren heeft be
reikt. „De optelsom geeft een
deprimerende uitkomst te
zien.
Op den duur ga je denken
dat journalistiek niet meer is
dan een spelletje. Wij hebben
er altijd op gehamerd dat
mensen in een belangrijke po
sitie verantwoording moeten
afleggen over hun daden, dat
zij de fatsoensnormen (een
rotwoord, maar wel juist) in
acht moeten nemen en dat zij
zich iets menselijker, met een
wat ruimere blik moeten op
stellen. In de jaren zeventig
kreeg ik op sommige momen
ten de indruk dat dat begon
door te dringen. Maar toen
sloegen de jaren tachtig toe.
De angst voor de crisis zit er
nu weer goed in en iedereen
klapt toe. Leiders hebben hier
zelden klasse, ze proberen zich
alleen maar aan hun macht
vast te klampen. Wanneer er
over een misstand op een mi
nisterie wordt gepubliceerd,
reageren de verantwoordelij
ken niet eens, uit angst dat er
misschien drie Humo's meer
worden verkocht. Het enige
resultaat is dat er een heksen
jacht wordt ontketend om te
achterhalen waar het lek zit".
Toch is Mortier niet echt een
gefrustreerd konijn. „Eigen
lijk is het ook niet aan ons om
de wereld te verbeteren of om
een minister ten val te bren
gen. Wij moeten er alleen bij
zijn, wanneer ergens een lou
che zaak speelt, wanneer de
machtigen de machtelozen be
lazeren. Bij onze lezers kun
nen we dan onrechtstreeks be
reiken dat zij wat minder op
kijken naar gezagsdragers.
Misschien hebben we op die
manier dan toch bijgedragen
tot een wat grotere openheid,
hoewel het eigenlijk belache
lijk is dat over België te zeg
gen. En af en toe worden onze
dossiers ook direct gebruikt.
Inspecteurs zijn op pad gegaan
nadat wij over wantoestanden
in ziekenhuizen, bejaarden
huizen en psychiatrische in
richtingen hadden geschreven.
Het is toch al mooi meegeno
men als bejaarden daardoor
minder doorligwonden hebben
of psychiatrische patiënten
korter in hun eigen uitwerpse
len hoeven te liggen".
Resultaten of niet, de
'slachtoffers' van Humo ma
ken zich nog steeds boos. Twee
weken geleden is vrij naar
Günther Wallraff een serie
gestart over de behandeling
van gastarbeiders door Belgi
sche bedrijven. Niet fris, zo
meldt Humo niet geheel on
verwacht. De bedrijven die
van schandalige praktijken
worden beticht, komen in het
artikel niet aan het woord.
Mortier: „Het was al moeilijk
genoeg om buitenlanders te
vinden die hierover wilden
praten. Anonimiteit was een
voorwaarde. Als je dan naar
een bedrijf toegaat om het
verhaal te checken, zegt dat:
'Vertelt u maar mij eens waar
dat precies is gebeurd'. Als je
je bronnen wilt beschermen,
kun je dat dan natuurlijk niet
zeggen en op een algemene
aanklacht wordt toch niet ge
reageerd. Ik vind trouwens
helemaal niet dat je altijd
twee klokken moet laten ho
ren (hoor en wederhoor, red.).
De aangeklaagden krijgen
achteraf wel recht op weer
woord".
Het schoonmaakbedrijf
Emibel, genoemd als uitbuiter
van buitenlandse werkpaar
den, wenst daarvan in ieder
geval al gebruik te maken. In
een brief aan Humo wordt het
artikel 'volledig betwist'. Er
dwarrelen wel meer boze brie
ven neer op Mortiers bureau.
De rijkswacht diende een
klacht tegen het blad in nadat
een foto van een gemaskerde
man met een rijkswachtpet op
was afgedrukt. Die verbeeldde
de door Humo beschreven ver
bindingen tussen de Belgische
veiligheidsdiensten en ter
reurgroepen als de CCC, ove
rigens een bijna onuitputte
lijke bron voor Humo-artike-
len, op prangende wijze.
Vorige week nog verzocht
politiecommissaris Keppens
een interview met hem uit het
blad te' verwijderen. De man
brak daarin de staf over de ge
brekkige samenwerking tus
sen de verschillende veilig
heidsdiensten. Het interview
was al eens in overleg met
Keppens bijgeschaafd. Maar
de man kreeg toch buikpijn en
slapeloze nachten uit vrees
door zijn superieuren te wor
den gekapitteld. Keppens'
brief kwam te laat. De Humo
lag al bij de drukker. En zo
valt er elke week toch wel
weer iets leuks te beleven
Voor Mortier en zijn redactie.
Roger Raveel, tekeningen
en schilderijen. Van Abbe-
museum, Eindhoven. Open:
maandag-zondag 10 (zondag
13)-17 uur. Tot 24 maart.
Als je met het voor de
hand liggende beeld van de
Vlaamse kunstenaar Raveel
in je hoofd zit kom je moge
lijk wat in de war. Het ac
cent bij deze expositie ligt op
zijn tekenwerk, dat hij -
naar zijn zeggen (zie catalo
gus) - op deze manier opge
vat heeft om zijn tè gemak
kelijke virtuositeit de baas
te blijven. Verder is hijzelf
van mening dat hij in zijn
schilderijen redicaler is dan
in zijn tekeningen. En dat is
hier te zien.
Honderd tekeningen uit
de afgelopen dertig jaar il
lustreren op zeer uiteenlo
pende manieren allerlei in
vloeden, belevingen en ver
werkingen, die zouden lei
den naar zijn nogal persoon
lijke stempel op de schilder
kunst: een soort dubbelzin
nigheid tussen figuratie en
abstratie, tussen werkelijk
heid en illusie.
Hij maakte onder meer
naam door samen met Rei-
nier Lucassen, Raoul de
Keyser en Etienne Elias kel
dergangen van een kasteel
in België te beschilderen.
Zoekend naar een weergave
van een eigentijdse mentali
teit zette hij zich allereerst
af tegen een traditioneel
acedemisme om de relatie
tussen schilderij en werke
lijkheid te vereenvoudigen.
In zijn tekeningen zie je
vaak een relatie met zijn, in
tenser uitgewerkte, schilde
rijen. Er zit een bedrieglijke
simpelheid in die tekeningen
met hun typisch eigen hand
schrift. Bijna een soort spij
kerschrift van de werkelijk
heid, die geen arceringen of
doezelaar verdraagt. Enkele
schilderijen en geschilderde
wanden met anecdotische il
lustraties en objecten schrij
ven niet 'Roger is gek' aan
de straatkant, maar de wer
kelijkheid is zot.
Roger Raveel: Hulde aan Giotto, 1956 (Van Abbemu-
seum, Eindhoven).
Johan Claassen, schilde
rijen, beelden, mixed media
op papier. Galerie Tegen-
bosch, Keizergracht 1, Eind
hoven. Open: dinsdag-zater
dag 12-18 uur. Tot 2 april.
Lambert Tegenbosch
heeft sinds kort, naast zijn
galeries in Heusden en Am
sterdam, ook in Eindhoven
een bijna museale ruimte
om coryfeeën te tonen. De
Brabantse 'Boerenkunste-
naar' Johan Claassen heeft
nu de bijna landschappe
lijke ruimten van deze gale
rie op een boeiende wijze in
gevuld met zijn laatste ont
wikkelingen. Daarbij is een
fraaie catalogus (ƒ35,-) ge
maakt.
Claassen maakte in de ze
ventiger jaren vooral naam
door zijn boerenobjecten;
voorwerpen uit het land-
bouwersbestaan, zo ver
vreemdend gearrangeerd
dat behalve nostalgie zelfs
het milieubewustzijn ge
prikkeld werd. De kunstkri-
Hetty Oom-Mutsaerts,
textiele vormen. NBKS,
Markt 1, Oirschot. Open:
dinsdag-zondag 13-17 uur.
Tot 14 april.
Deze Bredase kunstena
res, onder meer docent Te-
hatex Möller-instituut Til
burg, toont hoe veelzijdig en
vrij je met het weefgetouw
kunt omgaan. De expositie
laat daarbij een ontwikke
ling van een jaar of vijf zien;
globaal gesproken van een
tamelijk rationeel-statische
be'nadering naar een roman-
tisch-schilderachtige wijze
van omgaan met draad en
kleur. In de zo-doe-je-dat
(vorm en structuur)-periode
zocht zij vooral het platte
vlak (aansluiting bij het tra
ditionele wandtapijt), ter
wijl in de volgende zo-bleef-
je-dat (het spel met het ma
teriaal) het drie dimensio
nale object zich aandient. De
aanvankelijk hoekige struc
turen ontwikkelen zich naar
vrij hangende rondingen,
die alleen nog maar de ge
strengheid van het weefge
touw laten raden. De bere
kening, het fraai uitgekien
de, wordt meer overgegeven
aan de inherente kenmerken
en mogelijkheden van draad
en kleur zelf. Wat je te zien
krijgt zijn rechtlijnig opge
bouwde fragiele weefsels die
accentueren hoe ketting en
inslagdraden samen met
kleur zeer gevarieerd hun
ruimte kunnen bepalen. Het
licht speelt daarbij een grote
rol, mede door de wat 'glas
achtige' kunstvezels. Verder
zie naar objecten uit
groeiende 'draperieën, die
met een geheel ander ritme
aansluiting zoeken bij
'weefsels' uit de natuur (on
der anderen zoals die in
pauweveren te zien zijn).
Heel interessant.
tiek eigende zich deze din
gen met een rimram aan
woorden toe. De laatste tijd
zijn ze uitgegroeid tot plas
tieken met ruimteschipach
tige allures en een nieuwe
esthetiek, die genoemde
spullen blijken te kunnen
opleveren. Inmiddels had hij
kleine artefacten uit het
boerenleven ook ingelijst als
reliquien, waarvoor binnen
de idolatrie een markt is.
Voor hemzelf had dit ech
ter wel indringende gevol
gen. Die zijn op zijn schilde
rijen mooi te volgen. Hij
ging deze boerentekens
schilderen. Aanvankelijk
wat geometrisch geordend
op 'velden', maar steeds
meer (enigszins volgens de
trend) 'schilderend' op weg
naar het estheticeren van
het 'primitieve' boerenge
rief. Dat leverde verrassend
mooie schilderijen op; nogal
divers en zoekend naar
nieuwe vormen. De kunst
kritiek wil altijd - hetzij uit
onzekerheid (grip krijgen
op) of epaterend - vergelij
ken en zo wordt Johan op
deze expositie onderge
bracht bij niemand minder
dan Miro, Matisse en de late
Klee. Dat kan. Maar Claas
sen blijft 'boerser', mis-
schein daardoor zelfs ont
wapenden Een mooie ten
toonstelling in een mooie ga
lerie.
De klad in de pers. 't
Weefhuis, Lucas van Hau-
themlaan 1, Nuenen. Open:
dinsdag-zondag 14 (zondag
13)-17 uur. Tot 24 maart.
De stelregel dat je alleen
maar mag/kunt oordelen
over zaken die je zelf kunt
hanteren gaat niet op. Toch
kan het soms irritant zijn
dat 'die journalisten' (en ze
ker ook kunstcritici) maar
ongestraft 'alles' in de krant
kunnen zetten en zelf niet
onder publiekelijk gedrukte
kritiek staan. Van kunstbe
schouwers wordt soms wel
gezegd dat ze zelf met de
vingers van de kwast af
moeten blijven Ze behoren
alleen te schrijven. Zeven
j ournalisten/ kunstcritici
Maria van Dijck, schilderijen, Galerie Seegeren, Raadhuis
straat 8-10, Breda, open dinsdag tin vrijdag van 10.00-18.00
uur, donderdag tot 21.00 uur, zaterdag tot 15.00 uur, tin 22
maart.
Maria van Dijck schildert de verschrikkingen van oorlog
en vernietiging. Haar motieven zijn mededogen en angst. En
dat komt perfect over. Onbewust beïnvloed door velen heeft
zij, die als autodidacte zo'n vijftien jaar werkzaam is, een
eigen stijl opgebouwd. Die herkenbaar is in de contrasten. In
elk van haar naïeve schilderijen is de spanning voelbaar.
Soms in vorm, soms in kleur, soms in beide. Het kan een
reusachtige rode roos zijn, als eerbetoon neergelegd in een
groene vallei, of twee zwarte kleine menselijke silhouetten
naast een grote witte verbrandingsoven. Deernis en verdriet
zijn in alle soberheid weergegeven op een kinderlijk spon
tane manier. De schilderkunstige kwaliteiten van dit werk
zijn erg wisselvallig.
Sommige schilderijen zitten lekker in de verf, terwijl daar
bij anderen totaal geen aandacht aan besteed is en het alleen
maar om de beeldvorming op schrift gaat. De agressiviteit
waarmee het mensdom bezig is zichzelf om zeep te helpen, is
in ieder geval een onderwerp dat Maria op het lijf is ge
schreven, gezien de souplesse waarmee ze uiteenspattende
werelden vol vuur en geweld in beeld brengt. Haar onfeil
bare gevoel om voor een bepaalde sfeer de juiste kleuren en
beelden te kiezen maakt nieuwsgierig naar wat nog komen
gaat.
LIA ROOSE
van de Brabant Pers hebben
het aangedurfd om te laten
zien wat zij in hun vrije
uren 'kliederen' en dit onder
kritiek te stellen. Ze hoeven
zich niet te schamen.
Om hiërarchisch te begin
nen (de krant is een trapsge
wijs geordend en betaald
berijf): hoofdredacteur Cas
van Houtert kun je, als
aquearellist, onder de 'naie-
ven' in dit gezelschap reke
nen. En zo hoort het ook
Het andere uiterste zijn
Anna van der Burgt en
Waldy Vastrick. Maar dat
zijn dan artiesten, die op een
academie wél het vak ge
leerd hebben en óók nog zijn
gaan schrijven. De anecdoti
sche pastels, met hier en
da ar wat de sfeer van Cha
gall, van Anna en de air
brush landschappelijke sug
gesties van Waldy mogen
gezien worden. Ferd op de
Coul en Rob Sanders - de
eerste wat sterker en
Vlaams beïvloed - beleven
duidelijk plezier aan felle
gouache-kleuren en land
schappelijke inspiratie.
Huub Niessen steelt de show
met zijn fijne kritische teke
ningen. Maarten Beks
mengt illustratief tekenen
en schrijven op een pitoresk
snedige manier. Er zijn er
onder deze artiesten die be
ter schrijven dan schilderen,
maar ook het omgekeerde is
het geval. De kritische kij
ker/lezer moet dat zelf maar
uitmaken.
Birgitt van Bracht, pastels,
Jan Vaes, beelden. Galerie
Zero, Willem Il-straat 18,
Tilburg, open donderdag,
vrijdag, zaterdag van 14.00-
18.00 uur, tin 13 maart.
De pasteltekeningen vah
Birgitt van Bracht hebben
de afmetingen en de allure
van een schilderij. Ze ade
men ruimte en vrijheid uit
en zijn expressief van ka
rakter. In visueel opzicht
valt het werk uiteen in een
rationeel en een emotioneel
deel. Met tekenkrijt schil
dert Birgitt vlakken. Vlak
ken die binnen lijnen gevan
gen zijn. Strakke gespannen
staande lijnen, als contouren
van een zeil, omdat anders
de kleur eruit barst. Dit ge
vecht tussen kleur en lijn -
felle rode kleuren en strenge
zwarte lijnen - vindt plaats
tegen een oneindig blauwe,
achtergrond. Alle vormon-
derdelen hangen logisch met
elkaar samen in deze ratio
nele serie vol fraaie 'bere
kende' effecten.
De kleine emotionele serie
is minder gestructureerd. De
vormen zijn bijna amorf en
op een sensuele manier loopt
het ene vlak in het andere
over. De rijkdom van hel
dere kleuren en wonderlijke
organische vormen maken
dit onderdeel boeiender dan
de oogstrelende, eerderge
noemde serie.
Jan Vaes maakt borst
beelden, hommages aan ver
vlogen machthebbers en
eerbiedwaardigen. Zoals de
tands des tijds zijn persona
ges heeft vervormd en aan
gevreten, zo heeft hij dat ook
gedaan met de door Jan
Vaes gebruikte materialen.
Hij vond zijn koningen in
spé in de vorm van oude bal
ken met spijkers en stukken
ijzer.
De beelden kregen hun
vorm doordat driekwart van
de balk tot een uit zijn
krachten gegroeide tafelpoot
werd gedraaid en zo als sok
kel dienst kon doen voor de
buste van de vergane glorie
in eigen persoon. De kwets
baarheid van deze objets
trouvées is aandoenlijk. Het
meest sprekende komt pas
tot uiting bij de figuur, die is
samengesteld uit een met
een ijzeren plaat beklede
balk, die als een ondersteu
nende mantel een aantal
bamboestokken krijgt met
witte windsels als verbin
dingen tussen een en ander.
De prijzen voor het werk
van beide Bredase exposan
ten zijn overigens aan de
schrikbarend hoge kant.
LIA ROOSE
