van gooi
CURSUS LEERT KINDEREN KRITISCH KIJKEN
Ronduit
Als je dingen n|
Liever een taart dan
een vuist in het gezicht
Marcel van Dam gast
bij Adriaan van Dis
Video-vloed
ZATERDAG 22 FEBRUAR11
ZATERDAG 22 FEBRUAR11986
PAGINA GIDS
Keuze uit meer dan 75
slaap- en jeugdkamers
Zondags open
slaapkamerspecialist
- nrtiMM
G
K
DEBUUTROMAN VAN
„We blijven reëel. Ik reken op rond de
twintig plaatsen in de Tweede Kamer. Dat
betekent meeregeren"
Woordvoerder Partij voor de Middengroepen
Agressie neemt toe
juist in kinder-uur
Door Jan Koesen
Een Amerikaanse scholier
heeft tegen zijn/haar zes
tiende ongeveer 13.000 mensen
gewelddadig zien sterven. Op
de televisie, welteverstaan.
Tijdens de avond-uitendingen
wordt daar om de 10 minuten
geweld gepleegd. In het week
einde krijgen de kinderen
zelfs om de 3 minuten een af
grijselijke dood te zien. Cijfers
voor Nederland zijn nauwe
lijks bekend. Maar ook bij ons
gaat het er niet zachtzinnig
aan toe. Tussen acht en half
elf 'si avonds krijgen wij uit
Hilversum om het kwartier
zware agressie te zien. En net
als in Amerika komen ook bij
ons uitgerekend in de kinder
programma's de meeste ge
welddaden voor.
Hamvraag: is dit schadelijk
voor de kinderziel (en natuur
lijk ook die van de volwasse
ne)? Zo ja, wat is er dan tegen
te doen? Over beide antwoor
den zijn de geleerden het niet
eens. De ene groep zweert bij
de katharsis-hypothese: de
ontlading van je agressieve
energie als je kijkt naar The
A-Team, Magnum, Hill Street
Blues enz. De filosofie daar
achter is dat we ons dan zo
lekker woest hebben gemaakt,
dat we onze toorn, onvrede,
noem maar op, voorlopig kwijt
geraakt zijn.
Groep twee is aanhanger
van de theorie van het sociaal
leren. Door agressie van ande
ren te zien, nemen we die
agressie over. Vertaald: geeft
Mr.T. een hengst met zijn M-
16 tegen een boevekaak, dan
lopen we ook met de gebalde
vuisten door de Kerkstraat
loerende vanuit de ooghoeken
naar aanvallers.
Jaren lang speuren ge
dragswetenschappers al naar
de Steen der Wijzen. Vooral in
de Verenigde Staten gebeurt
dit grondig. Daar wordt ge
weld gemeten en bestaan er
zelfs leergangen over kritisch
kijken. In Nederland zijn deze
onderzoekingen veel beschei
dener van opzet. Af en toe
staat er een doctorandus op
die doctor wil worden en die
bij zijn werk veelvuldig ge
bruik maakt van arbeid van
voorgangers, waarbij men el
kaar keurig citeert. De nieuw
ste hiervan is de 30-jarige
Dr.Marcel W.Vooijs, univer
sitair docent aan de kersverse
afdeling 'Kind en Media' bin
nen de vakgroep klinische en
orthopedagogiek van de Rijks
universiteit van Leiden.
Maar Vooijs heeft niet al
leen met academische afstan
delijkheid zijn bevindingen op
papier gezet, maar heeft zijn
hoofd op het hakblok gelegd.
Hij heeft een cursus gemaakt
voor de praktijk, 'Anders Kij
ken' die hij op enkele basis
scholen heeft uitgeprobeerd
met, naar hij zegt in zijn dezer
dagen verschenen proefschrift
'Kritisch TV kijken,' het resul
taat dat kinderen niet meer
klakkeloos naar dat geknok
kijken. Integendeel, reeds na 9
schriftelijke lessen samen met
enkele video-beelden weten
zijn 'proefkonijnen' nu dat
Magnum een holle show-bink
is, Charlie's drie voorge
vormde Angels niet kunnen
bestaan en de twee pluche
cops van Miami Vice hun po
ten en hun .38 thuis moeten
houden.
School-tv
De instructies van de verse
doctor zijn heel boeiend en ko
men straks ook op de schoolte
levisie. De scholieren krijgen
een .boekje met tekeningen en
een eenvoudige tekst. Boven
dien staat de televisie aan met
spannende fragmenten. Voor
beeld: Marshall McCloud
knalt een verdachte neer en
vervolgt onaangedaan zijn
weg. Is dit realistisch? Nee,
zegt Dr.Vooijs en hij poot ver
volgens een echte agent op het
scherm die vertelt dat hij
maanden niet heeft kunnen
slapen toen hij een keer
iemand moest neerschieten die
zijn collega wilde doodsteken.
The A-Team doet van alles
wat ongezond is voor de di
recte omgeving. Auto's explo
deren, mitrailleurs maken ga
tenkaas van het landschap,
een helikopter stort brandend
tegen een rotswand, maar
olijk kruipen de boeven het
wrak uit, een tikkeltje zwart
om de kaken en wit om de
Het A-team.
Blue Thunder.
Een basisschool. Vijf jongens
en vijf meisjes van 10, 11 tot
13 jaar kijken naar Mr.T.,
top-knokker van het A-
Team. Mr.T. heeft goede zin.
Zo juist heeft hij de Sterkste
Man van de Wereld over vier
tafels en door drie ruiten en
vijf stapelrekken geslagen,
ietwat gehinderd door de
aanwezigheid van zes klei
nere boeven Tien minuten
heeft het scherm gedreund.
Een magazijn is aan flarden,
daar ploft de Sterkste Man
van de Wereld op zijn rug, de
ogen rollen verwilderd, maar
geen tand eruit, geen
schram, zelfs geen bloed
neus. Ook Mr.T. ziet er fris
en gezond uit, compleet met
moderne coiffure en modieus
herfstjack.
De tien kijkers hebben het
gebeuren lakoniek aan
schouwd. Af en toe een in
stemmend gegrinnik als een
kansarme door een 96-delig
servies wordt geworpen en
ook de scène waarin een on
verlaat een metalen emmer
op zijn hersens krijgt, ge
volgd door een geroffel met
een plank, oogst waardering.
Van de 10 scholieren mo
gen 9 vrijwel alles van hun
ouders zien, een van hen
werd tot voor kort het A-
Team ontzegd, maar deze
achterstand is nu ingehaald,
zij het dat zijn ouders er niet
gelukkig mee zijn. Een korte
enquête wijst uit dat ze alle
10 heel goed het verschil tus
sen fictief en reëel geweld
weten. 6 van de 10 vertellen
dat ze liever minder geweld
op het scherm willen, 3 zijn
wel tevreden maar willen
eigenlijk meer geweld en 1 is
neutraal.
Michiel: Ik heb laatst ge
weld geturfd. Er werd 48
keer geslagen.
Marieke: Het doet me wei
nig.
Mark: Je ziet dat het niet
kan wat ze vertonen. Een
man overwint altijd en bij
een arrestatie wordt iemand
keihard geslagen, terwijl hij
in het echt alleen handboeien
aankrijgt.
Michiel: Je zou minstens
na zo'n klap bewusteloos
moeten zijn.
Maarten: Ik zou het veel
echter vinden als er ook een
beetje bloed getoond werd.
Inge: Ik voel me er niet
slechter door worden.
Loes: Ik zie dat geweld
niet erg graag.
Bram: Ik vind geweld wel
leuk. En dan graag het geluid
harder. Dan hoor je de klap
pen beter,
Maarten 2: Dat geluid is
overdreven. Laatst gaf ik
iemand een dreun en dat
klonk lang niet zo hard.
Ruth: Bij het A-Team is
overdreven veel geweld. Ik
vind het niet leuk meer.
Stefanie: Een beetje lol in
een verhaal vind ik wel zo
fijn. Ik zie liever dat iemand
een taart in zijn gezicht
krijgt, dan een vuist.
Mark: Laatst zag ik wor
stelaars en de een sprong de
ander op zijn lijf. Nou, dan
moet je toch bewusteloos
zijn!
Marieke: Maar ze zijn ste
vig gebouwd. Bang, bang,
daar gaat er weer een!
Ruth: Op straat, bij een
ongeluk, zie je bloed. Dat is
echt. Dat is wel eng.
Marieke: Maar bij een
auto-botsing op de tv weet je
dat het niet echt gebeurt.
Maarten: Maar het typi
sche is, dat je toch blijft kij
ken. Het A-Team dreigt in
het begin altijd te verliezen.
Dan gaan ze naar voren en
worden ze gevangen geno
men en komen ze eruit door
een bankje los ..te rukken.
Dan bouwen ze iets dat ze
meteen weer vernietigen.
Dan krijgen ze een kleine te
rugslag en dan winnen ze.
Bram: En dat bouwen
klopt ook niet. In een halve
minuut is een ouwe tank om
gebouwd tot een splinter
nieuwe met allerlei mitrail
leurs.
Marieke: De ramp in het
Heizelstadion is veel erger.
En 8 doden van de Challen
ger hebben meer invloed dat
8 die zomaar gestorven zijn,
ook al zijn het vrijwilligers.
De groep discussieert even
over het thema van echt ge
weld. Dat is veel aangrijpen
der voor hen dan de spetters
op de buis. Over de vraag of
ze slecht slapen na een ge-
weldserie wordt smakelijk
gelachen, maar na een echte
ramp is die nachtrust veel
meer verstoord.
Maarten: Ik durf niet meer
over een kerkhof te lopen,
vroeger wel.
Bram: Laatst zag ik Buck
Rogers tegen een vampier.
En toen werd de muziek heel
rustig en daar vond ik niks
aan. Ik wil meer aktie.
Knight Rider.
ogen, maar net zo gezond als
toen de film werd gestart.
In werkelijkheid, heft Dr.
Vooijs het vingertje, vallen er
dan doden en laten we elkaar
geen mietje noemen, geweld
heeft bijna altijd nare gevol
gen, maar in TV-films schen
ken ze daar geen aandacht
aan.
Magnum scheurt in zijn
blitse patsmobiel tandenblik-
kerend door Hawaii, schiet,
knalt §n vrijt door zijn afleve
ring. Dr. Vooijs huurt de echte,
Hollandse detective Hoffmann
in, keurig 'Meneer Hoffmann'
genoemd die vertelt dat zijn
detectives niet in een rooie
Ferrari maar in een grijze Ka-
dett rijden, dat ze nog veel
minder mogen dan de politie,
dat ze alleen tegen betaling
zaken oplossen en dat ze nooit,
nooit en nog eens nooit het pis
tool mogen trekken.
Eindsprint
Kogels fluiten royaal door
de straten van San Francisco.
Meneer Kolfschoten uit Am
sterdam wijst de kijkertjes op
de strenge schietinstructie van
de politie. En zo gaat de cursus
door. Kinderen die de negen
lessen hebben gevolgd kijken
kritischer, zegt Vooijs en zijn
minder geneigd geweld als op
lossing te zien.
Een lagere school-kind kijkt
meer dan één uur per dag. In
landen als Canada, Australië
en Amerika kijken de kinde
ren twee tot drie keer zoveel,
maar Nederland is aan een
machtige eindsprint bezig.
Volgens de Nederlandse on
derzoekers Van der Voort en
Beishuizen zullen onze kinde
ren over enkele jaren ook ge
middeld 2 tot 3 uur voor de
buis zitten.
Is dat zo erg, zal nu de kij
ker vragen. Bezien we het
kijkpatroon. Kinderen kijken
meer tv naarmate ze ouder
worden. De piek ligt op het
dertiende levensjaar. Daarna
neemt, onder meer door huis
werk, sport, vrijen enzovoort
dat kijken wat af. Kinderen
uit de laagste welstandsklas
sen kijken net als hun ouders
het meest.
De Amerikaanse onder
zoeker Gerbner splitste een
groep volwassenen in 'lichte'
en 'zware' kijkers. Bij de
zware kijkers, de aan de buis
verslaafden dus, constateerde
hij dat deze de kans om slacht
offer te worden van een mis
drijf tien maal hoger inschat
ten dan die in werkelijkheid
was. En ze verbonden daar ook
gevolgen aan. De zware kij
kers bleken vaker waakhon
den, alarminstallaties en pi
stolen aan te schaffen dan die
genen die slechts af en toe ke
ken. Andere onderzoekers
kwamen tot de bevinding dat
kinderen zo gewend raken aan
grof geweld dat ze alledaagse
agressie nauwelijks als zoda
nig ervaren. Zij keuren ge
weld ook niet af, nog sterker,
kinderen die veel geweld zien,
beschouwen agressie vaak als
een geoorloofd middel om hun
doel te bereiken. De 'good guy'
mag van alles, die staat boven
de wet.
Dr. Tom van der Voort, co-
promotor van Dr. Vooijs en
ook gespecialiseerd in tv en
geweld, moet niets hebben van
de katharsis-theorie. Vooijs
schrijft echter in zijn proef
schrift dat de gevolgen minder
ernstig zijn dan vaak wordt
aangenomen. Zo schijnt het le
zen van boeken niet te lijden
onder tv-kijken. Onderwijs
krachten (67%) zijn er echter
heilig van overtuigd dat het
huiswerk door tv in het ge
drang komt en 39% van de be
roepsopvoeders meent zelfs
dat televisie leidt tot afstom
ping, overbelasting, luiheid en
- FOTO'S ARCHIEF DE STEM
passiviteit. Dr. Vooijs zet hier
echter zijn vraagtekens bij.
Het is volgens hem de vraag of
tv hieraan schuld heeft. Hij
heeft echter ruimhartig toe,
dat de effecten van de tv op de
activiteiten van kinderen ge
brekkig zijn. Er is weinig be
kend over wat kinderen via de
tv aan kennis opdoen.
Wel meent hij dat het zien
van veel tv-geweld tot een
agressievere houding kan lei
den en vooral dat kinderen
hierdoor een scheef beeld van
de maatschappij krijgen.
Maar daar is niet alleen ge
weld, maar ook de tv-reclame
debet aan.
Televisie kijken is in veel
gezinnen een ritueel, bijna een
religie. Het leven zonder tv
wordt als een ramp bezien.
Media-opvoeding is broodno
dig. In Amerika zijn curricula
ontwikkeld die 'critical vie
wers' willen kweken. De
ouders zijn echter de primaire
opvoeders. Zij zijn de eerst
aangewezenen om hun kind te
helpen. Ook als ze niet kijken,
kijken ze mee. Als vader of
moeder aanzit aan de He-Man
of the Universe en de sterktste
man van het heelal zijn
zwaard grijpt om een griezel
te klieven, en het kind de leu
ning vastgrijpt, kan een rela
tiverende opmerking veel
goeds doen. Dan ziet het kind
ook wel dat hij /zij naar al dan
niet vermakelijke onzin zit te
kijken. Maar als Pa meebrult,
'sla die rotzak zijn schedel in',
dan zal het kind de serie ook
als veel agressiever ondergaan
met dito gevolgen. Instem
mend dan wel afkeurend com
mentaar van de ouder beïn
vloedt de houding van het
kind tegenover het geziene.
Het geweldaanbod op de
Nederlandse tv zal toenemen.
Pogingen in Amerika dit pro
ces via initiatieven van het
parlement of aktiegroepen aan
banden te leggen, zijn falikant
mislukt. Er is gewoon niks aan
te doen. 30% van de kinderen
uit de klasse 3 en 4 van de ba
sisschool heeft al een voorkeur
voor geweld en dit percentage
stijgt met de leeftijd.
Is er dan geen redden meer
aan? Tv-geweld, zegt Dr.
Vooijs, heeft echter allerminst
een injectienaaldwerking. Of
geweld negatieve gevolgen
heeft, hangt van een complex
van factoren af. Ook kan ge
weld positief werken. Een se
rie als 'Holocaust' waarin de
systematische vernietiging
van het joodse volk in beeld is
gebracht, roept positieve ge
volgen op, in dit geval een gro
tere afkeer van anti-semitis-
me.
Een leuke knul, die Jan van
den Bosch. Gelovig en toch
vlot. De levensblijheid van
de EO zit overal, in zijn
scheiding, in zijn eigentijdse
colbertje en in zijn witte
sokjes. Hij presenteerde het
EO-j ongerenprogramma
'Ronduit-Magazine' afgelo
pen donderdag weer op de
jolige manier van de jonge
dominee die niet te beroerd
is zich met een glaasje cola
losjes te mengen onder de
jongeren die in het wijkhuis
op zoek zijn naar God en
zichzelf.
Een reportage over weggelo
pen jongeren in Amerika,
een filmpje over rollerska
ters, een gospel-clip met
Debbie Boone en verder een
positieve inbreng uit de zaal.
Jan van den Bosch maakt
echt werk van zijn 'magazi
ne'. „We hebben de grootste
jeugdige achterban na Vero
nica", zegt hij glunderend.
Met een Ronduit-pasje heb
ben al die EO-jongeren
recht op concerten van Elly
en Rikkert en andere fijne
dingen.
Jan van den Bosch draait de
klok met Ongelooflijke Blij
heid terug naar lang gele
den. De tijd van jeugdlei
ders, jongerenwerk en sok-
kenbals. Toen radio en tv
een uurtje per week vrij
maakten om iets voor de
jongeren te doen: een mu
ziekje, een goede raad.
Herman Stok, Skip Voogd en
Jos Brink presenteerden op
de radio in het begin van de
jaren zestig muziekpro
gramma's als 'Tijd voor tee
nagers' en 'Tussen tien plus
en twintig min'. Daar kon de
jeugdige luisteraar het mee
doen. In 1961 ging de tv mee
doen. 'Top of flop' kwam
wekelijks op de buis vanuit
een zaal in Nederland. De
man die het belletje luidde
of de klaag-hoorn indrukte,
was weer Herman Stok. Hij
liet platen beoordelen door
een jury van bekende Ne
derlanders, die zich allemaal
terdege bewust waren van
hun opvoedkundige taak.
'Top of flop' verdween in
1965 en toen kregen de 'beat-
fans' af en toe zwart-wit
beelden te zien van Engelse
popgroepjes in programma's
als 'Moef Ga Ga', 'Rooster'
en 'Fanclub'. De presentatie
werd toevertrouwd aan
veelbelovende jongelui als
Sonja Barend, Jeroen Krab
bé (allebei in Fanclub), Lon-
neke Hoogland en Thijs van
Leer. Het jeugdige publiek
was dankbaar voor elke in
beeld gebrachte noot. Na het
journaal hield Hilversum
het jarenlang op familie
shows met Gert en Hermieri
en Willy en Willeke.
Dat is de goede, oude tijd,
die Jan van den Bosch op.
roept. Toen de jongelui eerst
in hun eigen programmaatje
'ronduit' mochten zeggen
wat ze wilden en verder de
hele avond moesten luiste-
ren. .HGG
Popmuziek is ondertussen
een van de belangrijkste
factoren geworden in de ra
dio- en tv-wereld. Video
clips dreunen de huiskamers
binnen op alle mogelijke
tijdstippen. Sky Channel en
Music Box hebben niks an
ders en ook Nederland 1 en 2
gooien bijna dagelijks met
muziekfilmpjes. Daarnaast
worden informatieve pro
gramma's na een kwar
tiertje altijd onderbroken
door een muzikaal inter
mezzo. Na de doctorandus of
de politicus komt steeds
Frank Boeyen of BZN.
Er is een overvloed aan
voorgebakken muziek. De
verschillende programma's
putten uit hetzelfde arsenaal
aan video-clips. De VARA
spreekt op woensdagmiddag
pretentieloos van 'Clippara
de' (17.05 tot 17.30 uur). De
TROS is elke maandag van
17.46 tot 18.25 uur actief met
'Popformule' (vroeger For
mule Een), gepresenteerd
door Erik de Zwart.
De grootste populariteit ge
niet 'Countdown' van Vero
nica, 's zaterdags om 19.20
uur. Adam Curry wordt
door zijn omroep in staat ge
steld behalve de bekende vi
deo-clips ook interviews uit
te zenden met gasten van
formaat.
'Countdown' heeft de positie
ingenomen van het aloude
'Toppop', dat 15 jaar lang
(dus na het hiervoor ge
noemde jeugdwerk-tijd-
perk) toonaangevend was in
de Nederlandse popwereld
Een dramatisch gevolg van
de video-overdaad is dat de
wegbereider van dit alles
weggezakt is naar de mid
denmoot. 'Toppop' wordt nu
elke vrijdagavond van 19.25
uur tot 19.50 uur uitgezon
den, maar is al lang geen
must meer voor hitparade-
volgers. Het programma
gekortwiekt en de wijze hit-
vader Ad Visser is vervan
gen door Kas van Iersel.
Je bent jong en je wilt wat,
maar je kunt niet meer dan
kiezen tussen voorgepro
grammeerde muziek en een
voorgeprogrammeerde
Ronduit-discussie. Tussen
de video-vloed en Jan van
den Bosch.
Van onze rtv-redactie
HILVERSUM - In het programma 'Hier isAdriaan vi
Dis' zijn zondagavond om 20.47 uur op Nederland 2 de volgen
gasten te verwachten: Vara-voorzitter Marcel van Dai
schaakgrootmeester Jan Timman en de Engelse bioloog Rog
Tabor.
In het 'Brandpunt zondageditie' wordt zondag (Nederland
17.35 uur) aandacht besteed aan de risico's en verworvenhedi
van het onderzoek naar erfelijkheidsfactoren (DNA-onderzoel
Voorts de uitslag van een enquête naar de politieke voorkeuri
van schoolverlaters van 16 en 17 jaar en een gesprek met CP!
fractieleidster Ina Brouwer over euthanasie en het standpui
daarin van haar partij.
(ADVERTENTIE)
Wie bevrijdend slaapt leeft prettiger, energieker
Een goed bed is daarvoor belangrijk, maar niet het
enige Daarom biedt slaapkamerspeciahsl Van Gooi
u iets extras SlaapadviesGratis ideeën voor de
totale inrichting van uw slaapkamer (wel de
afmetingen meebrengen Wat waar te zetten,
welke kleuren te gebruiken Kortom alle advies om
van uw slaapkamer een paradijs te maken Dat, de
aanpassing aan uw beschikbare ruimte, plus de
uniek grote keuze in elke prijsklasse en voor alle
leeftijden zijn de extra's van de
slaapkamerspectalist Van Gooi slapen wordt
genieten dankzij advies en keuze
Spijker 57 - ESSEN - Tel 03/667 38 43
Openingsuren week van 9 tot 12 30 u en van 13.30 tot 18.30 u -
zat en zon van 10 tot 18 00 u - vrijdag gesloten
^^edove^^Yv||&o0,
Geldig vooT
Door Gerard van Herpen
OUDEREN onder ons
herinneren zich onge
twijfeld de Lyceum-
herdrukken, die Uit
geverij Wolters in de
jaren dertig verzorgde.
Klassieken uit de Ne
derlandse literatuur
werden voor gebruik
in het onderwijs op
nieuw uitgegeven, van
tekstverklaringen
voorzien en rijkelijk
geïllustreerd.
Voor een breder pu
bliek is er nog altijd de
Pantheon-uitgave, die
qua prijsstelling en
verzorging vergelijk
baar is met de be
roemde Reclam- uit
gaven in de BRD en de
DDR.
Met subsidie van het
Prins Bernhard Fonds
is door Querido Am
sterdam nu de zo ge
noemde Griffioen
reeks uitgebracht. Zes
deeltjes zijn er tot nu
toe verschenen en ze
hebben voor een deel
betrekking op erkende
literaire verschijnin
gen in de Nederlandse
literatuur, Coornhert,
Bredero en sinds kort
ook Belle van Zuylen.
Voor een ander deel
zijn ze terreinverrui-
mend van aard, als het
gaat om 'de schelmen
literatuur' uit de late
middeleeuwen, de
wonderbaarlijke ver
halen (exempelen) uit
de middeleeuwen en
het journalistieke
proza van de onbe
kende Gerrit Paape in
de patriottentijd.
Even anders gerang
schikt zou je deze dub-
bel-stellen kunnen be
denken: de middeleeu
wen met de wonder
baarlijke tegenstelling
tussen vromen en
schavuiten, de renais
sance met de Hol
landse tegenstellingen
tussen de ondeugende
dichter en de tolerante
theoloog en tenslotte
de satiricus en de geë
mancipeerde vrouw in
Franse pruiken- en re
volutietijd. Naar de
maatstaven van de
traditionele litera
tuurverkenning ko
men er in deze zes af
leveringen in de perso
nen van Bredero en
I
Door Henk l
IS DE constructie van 'All
en zijn netjes genoemd' va
of zoeken naar originality
mentarisch opgebouwd,
een veelkleurige eenheid j
eenheid wordt bijeen geil
lijk behang' uit een gedici
De onmogelijke titel var
heeft daarmee ook van dc
Anecdotische episodes uit hetl
met de naam Eva raken allerlt
dochter; middelbare schooltijd
etc. Vereenzaamde mensen kna)
ook in hun eenzaamheid en sluiij
hang vol vertekeningen. De mo
jeugd iets te verzwijgen heeft,
spoor naar haar werkelijkheid I
is als een soort symbolische cons
Tijdens de middelbare schoolt
met de schoolkrant. Dat bezorg
met het schrijven. Maar het s)
nooit meer loslaten, om Lodeizeq
merk je overigens niet zoveel. I
in het ziekenhuis terecht was
daarvan invloed onderging -
voor de doorsnee lezer niet zó hd
Wat er wél uitkomt is het ong
met autoritaire ziekenhuisprakfi
dert haar 'zoals er met menser
afhankelijkheidssituatie. Maar)
Wijkt ze aardig op de hoogte m<
de zogeheten Gooie matras. Die
guur uit dat milieu. Als ze me
naar Rusland reist worden er'
doende uitgewerkte, relaties ge|
pok nog sprake van een konti
honkbal-ster, die uiteindelijk
snede/lidteken in haar buik. E
lief desbloemetjes verwelken ol
Het alternatief blijkt een soor
luchtliteratuur geënt op een t\
een kind duidelijk maaljt dat
hek zijn.
Inderdaad: al die dingen g»
noemd. Irene Kraft heeft het al
'nventariseren met het oogmerl
jnan kan maken met het door hi
Is wantrouwen niet gerechtvaa
/elfbouwpaketten-cultuur ook
tuur en zijn wij te lui. 'Mensen:
te denken over de mogelij khed|
veelzeggend citaat uit deze rom
Else Flim: 'Al die dingen gebeu.
u'tg. Bert Bakker, prijs 19.50J
