IT3
«filKlSP
v/:
'Ik stoot de professionals het brood niet uit de
V„
Duur
Niet alles
Vrij beroep
Plagiaat
Behoudend
Verkeerd bezig
Slechte smaak
Geld
ZATERDAG 22 FEBRUARI
ZATERDAG 22 FEBRUAR11986
rvFN echte galerie voor amateur-
kunstenaars. Is dat een goede zaak?
Hoe dan ook, in Breda floreert er al
bijna twee jaar een. Waarschijnlijk
de enige in Nederland.
Galeriehoudster Ien van der Kroon
is van mening dat ook hobbyisten
stimulerende reacties uit het
publiek nodig hebben en wat geld
moeten kunnen terugverdienen
voor hun dure hobby. Lex van
Buij tenen, directeur van een
centrum voor beeldende vorming, is
van mening dat zijn instituut
daarvoor mensen niet opleidt.
Professioneel beeldend kunstenaar
Sam Parabirsingh vindt het
allemaal prima zolang je het maar
geen 'kunst' noemt. En beroeps-
galeriehoudster Resy Reynen ziet,
onder voorwaarden, deze
ontwikkeling niet als een
bedreiging.
Door Henk Egbers
„MET mijn galerie wil ik de creati-
tiviteit van hen, die daarvoor de we
gen niet kennen, naar buiten bren
gen." Op het visitekaartje staat:
'Galerie Gaffelaer - voor niet-be-
roepsmatige kunst Baronielaan
244, Breda'. Ien van der Kroon-
Verheggen heeft ruim anderhalf
jaar geleden de vrij grote ruimte
zelf ingericht. Met tien exposities
per jaar geeft ze schilderende, boet
serende en textiel verwerkende
mannen en vrouwen (werklozen,
artsen, gepensioneerden, huisvrou
wen, timmerlui, bakkers en noem
maar op) de ruimte om van hun
hobby te getuigen en wat kosten te
rug te verdienen.
Wanneer ik mijn eigen gebakken
brood, dat zelfs beter is dan dat van mijn
warme bakker, voor mijn huiskamerraam
leg om te verkopen, word ik in de kraag
gegrepen. Er worden wettelijk allerlei
voorwaarden gesteld. Maar met galeries
kan iedereen beginnen en aan de leveran
ciers (van kunst) worden geen juridische
eisen gesteld.
Ien van der Kroon: „Ik ben het met
deze vergelijking niet eens. Met boetieks
kan ook iedereen maar beginnen. Voor
galeriehouder is er bovendien geen vak
opleiding. Zelf ben ik heel mijn leven
met kunst bezig geweest. Ik zat één jaar
op Sint Joost en volg nu de tekencursus
op de academie in het Belgische Aren-
donk. Ik wil nog kritischer worden voor
mezelf. Ik schilder ook.
Je kunt het creëren van kunst niet ver
gelijken met het bakken van brood. Met
'niet-beroepsmatige kunstenaars' bedoel
ik geen mensen, die maar wat aanklunge-
len, maar wel degenen die niet van hun
schilderen en dergeüjke moeten leven.
Hier exposeerde onlangs iemand, die de
Rietveld-academie deed, maar die door
huiselijke omstandigheden er niet toe
kwam beroepsmatig bezig te zijn. Maar
als hobby is schilderen duur. Je moet wel
op zo'n vijftig gulden materiaalkosten
per schilderij rekenen.
Tijdens mijn lessen bij de kunstenaar
Ad Witteveen in Bavel en tijdens de zes
jaar op het instituut voor beeldende vor
ming De Beeldenaar kwam ik nogal wat
mensen tegen die wel wilden verkopen
wat ze er maakten. Maar overal kregen
ze 'neen'Bovendien wil men graag
stimulerende waardering. Daarvoor zijn
exposities zeer geschikt. Steeds meer
mensen gaan over meer vrije tijd be
schikken en creatief aan de slag. Maar
als je bijvoorbeeld een klein pensioen
hebt zijn de investeringen daarvoor
nogal hoog en soms niet te dragen. Ik
wilde daaraan iets doen! Hier krijgen ze
waardering en verdienen wat terug om
hun hobby in stand te houden. Geen
winstbejag. Als ik merk dat het om de
kassa gaat, word ik huiverig. Daarom
zijn de prijzen hier dan ook laag. Dat
heeft onder meer ook als voordeel, dat
mensen die over weinig geld beschikken
- bijvoorbeeld jongelui - hier in staat
zijn om toch kunst aan te schaffen."
„Nee, ik heb niet het gevoel dat ik de
professionals onder de duiven schiet. Ik
wil niemand het brood uit de mond ha
len en verpest de markt niet. De beroeps
kunstenaars hebben een andere markt en
betalen ook méér aan galeries voor be
middeling (Gaffelaer vraagt dertig pro
cent). Ik krijg van beroepsmensen zelfs
positieve reacties. Zij moeten de conse
quenties van hun beroep accepteren. Dat
betekent dat er minder handel voor hen
is, omdat kunst toch in zekere zin een
luxe in het leven is," aldus Ien van der
Kroon.
Zij accepteert ook niet zo maar alles in
haar galerie. „Ik vond het aanvankelijk
moeilijk om mensen af te wijzen. Maar
nu doe ik dat soms wel. Als bijvoorbeeld
het werk er slordig uitziet. Als ik merk
dat ze pas begonnen zijn. Ook geef ik wel
eens aanwijzingen in de geest van Je
moet nog wat meer oefenen met het per
spectief Tevens bekijk ik de prijzen
en kan zeggen: Je bent te duur; er moet
daarbij geen sprake zijn van een beroeps
opstelling. Dan weer stuur ik mensen
door naar creatieve centra of naar be
roeps-beeldende kunstenaars voor lessen.
Twee keer per jaar geef ik de ruimte aan
iedereen die maar wil. Zo rond de kerst
tijd en in de grote vakantieperiode mag
iedereen zonder meer hier zijn spullen
neerzetten."
De 'echte' exposities duren telkens
Ien van der Kroon in haar galerie: „Amateur-kunstenaars krijgen hier waardering en verdienen wat terug om hun hobby in stand te houden. Geen
winstbejag. Als ik merk dat het om de kassa gaat, word ik huiverig.- mo s de stem johan van gurp
Een galerie voor hobbyisten
drie weken. Op het moment van ons ge
sprek hangen er niet al te best geschil
derde landschappen en stillevens, hoewel
de maker jaren de avondcursus van St.
Joost volgde. Er blijken drie doeken ver
kocht. „Ik heb ook meegemaakt dat alle
41 schilderijen van een expositie ver
kocht werden. Maar mij gaat het daar
niet om. Ik ken een schilder die kopieën
maakt die, nauwelijks opgehangen, tel
kens verkocht worden. Dat is niet mijn
doel. Maar smaken verschillen. Laatst
had ik drie schilderijen van één kunste
naar naast elkaar hangen. Het linkse
werd vooral door mannelijke bezoekers
geapprecieerd; het rechtse door de vrou
wen en de artistiek gevormden kozen het
middelste. Het bezoek is overigens goed
te noemen. De laatste tentoonstelling
trok in drie weken (telkens vier dagen)
ruim 300 mensen. Daaronder zitten be
halve vrienden en bekenden ook regel
matige galeriebezoekers."
Galeriehoudster Resy Reynen van Ko-
kon - een professionele onderneming in
Tilburg - heeft weinig moeite met het
bestaan van de Gaffelaer. „Voorwaarde
is wel, dat aan het pubhek goed duidelijk
gemaakt moet worden dat het om niet-
beroepsmensen, maar hobbyisten gaat.
Die kunnen ook verkoopbare produkten
maken. Het galeriewezen is vrij, zoals
voorheen de beroepen van architect of
advocaat. Als je daarmee moeite hebt
moet je bij de overheid maar om maatre
gelen vragen. Ik ben van mening dat
beeldende kunst een vrij beroep moet
blijven."
Nee, ik vind niet dat er sprake is van
concurrentievervalsing," aldus Resy
Reynen. „Als de galeriehoudster van
Gaffelaer teveel of te weinig vraagt moet
ze er binnen afzienbare tijd wel mee op
houden. Ik vind dat een dergelijke galerie
zelfs klimaat-verbeterend kan werken.
Op de eerste plaats zijn er mensen die bij
zo'n galerie wél naar binnen durven en
bij de professionele niet. Ik denk ook dat
Gaffelaer vooral aan familie en kennis
sen zal verkopen. Op de tweede plaats
zullen mensen die geregelde galeriebe
zoekers zijn het verschil wel zien of gaan
zien. Het feit dt je op een academie een
vakopleiding hebt gehad is nog geen ga
rantie voor goede kunst. Soms zijn gren
zen moeilijk te trekken. Ik heb ook wel
autodidacten in mijn galerie. Ook niet-
beroepsmatigen exposeren hier; ik be
doel mensen die lessen geven om uit de
BKR te blijven en dan in de tijd die over
blijft kunst maken."
Resy: „Het meest bang in zo'n galerie
als Gaffelaer ben ik voor plagiaat en
'diefstal' (dat is wat anders dan kopië
ren); voor mensen die op de Beeldenaar
techniekjes en foefjes leren en dan af
treksels maken van grote voorbeelden in
de kunstwereld. En dan spreekt de prijs
natuurlijk wel een woordje mee. Het is
zaak dat zo'n galeriehoudster dat door
heeft
Ja, het is waar dat het vak van galerie-
V
houder in de praktijk geleerd moet wor
den. Als een galeriehouder dan nog niet
helemaal goed op de hoogte is moet de
kunstenaar het hem of haar maar uitleg
gen. Waarom niet! Ik ben vijftien jaar
geleden in Tilburg begonnen omdat,
naar mijn gevoel, deze stad tentoonstel
lingsruimte nodig had. Een galerie opzet
ten is niet zo'n leuk werkje dat je er even
bij doet. Het is keihard werken. Je moet
lef hebben om het vol te houden. Het is
een vreemd beroep, waarin je alleen met
idealisme professioneel kunt worden.
Het is een heerüjk beroep waarin je men
sen wegwijs kunt maken en wijzen op de
inhoud van echte kunst. Je moet wel een
heel open beleid voeren en het publiek
goed voorlichten over datgene wat er te
zien is. En dat geldt zeker voor een gale
rie met zo'n typische eigen invulling als
Gaffelaer. Is dat het geval, dan ben ik
daarvoor niet bang. Ik denk dat ik er
eens ga kijken," aldus Resy Reynen van
Kokon.
'Olga schildert haar dromen', zo staat
op één van de uitnodigingen. „Nee,
avant-gardistische kunst tref je hier niet
aan. Simpel, omdat ik deze niet aangebo
den krijg. Ik sta open voor alles, maar
wat hier binnenkomt is over het alge
meen tamelijk behoudend." Zelf vindt ze
het schilderwerk van de arts Paul Hou-
ben uit Mierlo, die er binnenkort expo
seert, nogal vooruitstrevend. Ze komen
overal vandaan (Bunnik, Oudenbosch,
Dordrecht, 's-Gravenmoer, Schoonhoven
etc.). „Of er méér van dit soort galerieën
in Nederland zijn zou ik niet weten."
„Natuurlijk kan ik dit doen in afhan
kelijkheid van mijn man, die een baan
heeft. Maar de opzet is zakelijk hier. Ik
leg er niet op toe. De naam Gaffelaer
heeft ook met mijn man te maken, die
graag jaagt. Het slaat op het gaffelvor
mige gewei. Verder staat dit woord van
ouds voor een Brabants beurtschip. Het
scheepje staat op de kaartjes van dé gale
rie. Gaffelaer is gewoon een fijn woord.
1
Werk van
amateurs bij
de Gaffelaer.
Ons huis heet ook zo. Ik zie de galerie als
werk, dat goed gedaan moet worden. Als
ik niet getrouwd was had ik waarschijn
lijk de academie afgemaakt. De mensen
van nu hebben, in tegenstelling tot mijn
jeugdtijd, veel meer ruimte om creatieve
dingen te doen. Mijn galerie heeft daar
mee te maken," aldus Ien van der Kroon.
Lex van Buij tenen, directeur van De
Beeldenaar - instituut voor beeldende
vorming in Breda -, reageert hierop met:
„Als cursisten van De Beeldenaar op
deze manier hun werkstukken gaan slij
ten heb ik het gevoel, dat wij op ons in
stituut verkeerd bezig geweest zijn. Wan
neer zij denken zo met hun schilderijen
aan de weg te moeten timmeren gaan ze
in wezen onzuiver te werk. Er is daarbij
wel degelijk sprake van concurrentie-ver-
valsing. De galerie verdient eraan en
vraagt de exposanten geld (dertig pro
cent); dwingt op die manier de mensen
om prijzen te maken.
Een tijdje geleden was er in de Grote
Kerk in Breda ook een expositie met
werk van 'amateurs, waartegen op zich
geen bezwaar bestaat. Maar als je dan
bijvoorbeeld de prijs van 1700,- ziet bij
een van de doeken, vraag je je toch af
Vraag je veel minder - bijvoorbeeld
200,- voor een schilderij - dan is het
probleem, dat je binnen zo'n galerie-ge-
beuren de indruk wekt voor weinig geld
ook kunst te kunnen kopen, terwijl het
geen kunst is. Voor zo'n zelfde bedrag
kun je bij de artotheek veel meer doen
met kunst. Er was aan de Haagdijk in
Breda een zaak waar je voor 200,- zi
geunerinnen kon kopen. Die zaak be
staat nu niet meer,omdat dit soort schil
derijen vervangen zijn door nog goedko
pere posters. Ik ben bang dat je met het
stichten van een galerie voor amateurs
dit soort zaken weer op een andere ma
nier aan het oprichten bent."
„Kijk, mensen worden op De Beelde
naar niet opgeleid voor een beroep of
vak," aldus Lex van Buijtenen. „Het gaat
hier om beeldvorming en niet om het le
ren maken van verkoopbare stukken. Ik
V.en er wel voor dat ze af en toe laten zien
- exposeren - waarmee ze bezig zijn,
hoe ze vorderen en kijkers inzicht ver
schaffen in de processen waarmee we
doende zijn. Dat gebeurt dan ook met
tentoonstellingen hier op De Beeldenaar
en daarbuiten soms in een of andere ga
lerie, maar dan duidelijk buiten de sfeer
van het commerciële. In een gemeen
schapshuis in Breda Noord hangt, op ini
tiatief van de beheerder, regelmatig werk
van cursisten van De Beeldenaar. Maar
dat heeft tot doel anderen te stimuleren
ook creatief bezig te zijn. Natuurüjk is er
talent aanwezig bij onze cursussen. Het
is zelfs opvallend, dat een steeds grotere
groep jongeren, die van de middelbare
school komen, hier naar toe komt om als
tussenfase voor een vakopleiding (lera
renopleiding of kunstacademie) zich te
testen en te ontwikkelen. Voor ouderen
vervalt dat aspect. Ik vind het voortreffe
lijk dat er exposities zijn met werk van
amateurs - dat zou nog best meer kun
nen gebeuren maar dan om inzicht te
verschaffen in de mogelijkheden én de
beperkingen ervan en niet om commercie
te plegen," aldus de directeur van De
Beeldenaar.
„Het is leuk voor hobbyisten, maar je
moet het geen 'kunst' noemen," zo rea
geert professioneel beeldend kunstenaar
Sam Parabirsingh uit Dongen op het
Gaffelaer-gebeuren. „Iedereen heeft het
recht om te maken wat hij wil. Je zou het
kunnen vergelijken met hetgeen er op de
Place Pigalle in Parijs gebeurt. Hoewel
daar aan de lopende band verkocht
wordt, treft dat de harde kunstwereld
van Parijs niet. Het nadeel van dit soort
zaken is, dat je het pubhek een slechte
smaak aansmeert, omdat de kwaliteit
niet goed is. Het mag, maar het werkt
niet vormend op gebied van kunst. Het is
plezierige creativiteit en geen kunst. Dat
moet het pubhek ook weten. Iemand met
;oede smaak en gevoel voor werkelijke
unst gaat ook niet in de Hema een
schilderij kopen. Als de mensen maar
niet in de waan verkeren, dat ze kunst
kopen, mag het allemaal van mij," aldus
Sam Parabirsingh.
„Wat de galeriehouders betreft: Mijn
ervaringen met hen zijn vaak niet best.
De meesten kennen vaak niet eens de
technieken waarmee iets gemaakt wordt.
Dat is kwalijk. Ik hoorde een galeriehou
der spreken over een mooi schilderij, ter
wijl er sprake was van een htho. Er is te
weinig branchekennis in deze sector.
Daarvan worden kunstenaars en pubhek
de dupe. Ik vermoed dat galerie Gaffe
laer op een handige manier een gat in de
markt gevonden heeft, als er goed ver
kocht wordt. Er is duidelijk een pubhek
voor die creativiteitsprodukten. Daar is
niet zoveel tegen in te brengen.
Alleen vraag je je wel af rtoe het moge-
F
ki
hjk is dat in een stad als Breda de ene ga
lerie na de andere het loodje legt! Kijk
die amateurs hebben waarschijnlijk een
grote vriendenkring. En voor f 75,- laat
je je vriendje niet vallen, als hij apetrots
is op zijn schilderij. Dat stimuleert de
verkoop. Maar het wordt moeihjker als
het voor de derde Heer is en de amateur
op de vrije markt gaat opereren, waar
met met de prijzen gesjoemeld kan wor
den," zegt de vakman Parabirsingh.
Wat is er aan de
hand met het
spraakmakende
programma 'Gouden Bergen'
van de zwevende bolide-ver
slaggevers Lex en Feike
(VPRO), die mysterieuze speur
tochten ondernemen in de we-
reld van het geld? Is het een sa
tire, een scheefhangende po
ging om Watergate-reporters
Bob Woodward en Carl Bern
stein tot leven te brengen op
polderniveau?
Krijgen we straks een Neder
landse 'Deep Throat', een ge-
heimenfluisteraar te zien die
zijn geraniums van de venster
bank neemt als hij in het holst
van de nacht in een kille, duis
tere garage een tip kwijt wil en
dan aankomt met een oude be
lastingconstructie van de heer
Lubbers? Of zijn de 'Gouden
Bergen' overgroeid met bittere,
solemnele ernst? Satire of ernst,
in beide gevallen ben ik er niet
van onder de indruk. Lex en
Feike beloven koeien met gou
den horens, maar leveren niet
veel meer dan een opgewarmde
oude hap.
Ik denk dat de Hitchcock-
muziek, de computerbeelden en
de wapperende dossiers al te
hoge verwachtingen wekken
van monumentale onthullin
gen, die de regeringsmacht
doen sidderen. 'Gouden Ber
gen' heeft een ambitieus for
maat. Het is geen documentai
re, maar iets dat Amerikanen,
gezien de vermenging van fei
ten (facts) en fictie (fiction)
'faction' hebben genoemd. Het
is een nieuwe loot aan de stam
van de tv-journalistiek, een ge
romantiseerde documentaire.
Ik ben er geen liefhebber van.
'Gouden Bergen' ging over
het al dan niet sinistere streven
van de huidige regering om de
afstand tussen het minimum in
komen en het gemiddelde loon
wat te vergroten, maar het
pièce de résistance was een ge
heim rapport van het ministerie
van Financiën, waarvan slechts
8 exemplaren in de hele wereld
in omloop zijn. Het rapport,
dat al enigszins verouderd is,
concentreert zich voornamelijk
op constructies die door
schrandere mensen met een fle
xibele belastingmoraal worden
bedacht om op legale wijze de
belasting te ontwijken.
Voorbeeld: een medisch spe
cialist maakt een jaarwinst van
437.000 gulden en ziet kans zijn
belastbaar inkomen terug te
dringen tot 30.000 gulden. Een
arts te Assen bespaart met be
hulp van de bankiers van Lan-
schot twee ton aan inkomsten
belasting. Ja, daar past toch
wel een kribbige toon bij, maar
wettigt dat een door professor
Stevens, fiscoloog aan de Eras
mus Universiteit onderschreven
uitspraak dat „een miljonair er
in kan slagen van zijn laatst
verdiende gulden niets af te
dragen, terwijl iemand met een
minimum inkomen toch zeker
50 cent moet afdragen." Vijftig
cent? Dan komt er bij die mini
mumlijder wel een forse schep
geld binnen. Ik heb het gevoel
dat je alle minima die op dat
tarief zitten best kunt uitnodi
gen voor een pilsje, zonder dal
je er straatarm van wordt. Het
is wel jammer natuurlijk dat
een kleine, selecte groep in ons
land zoveel geld verdient, dal
zij zich de luxe kunnen veroor
loven om via de diensten van
een fiscaal constructeur door
manshoge gaten in de wet heen
te wandelen.
In 'Gouden Bergen' wordt de
bloeddruk opgestuwd door dra
matische muzieken en op sa
menzweerderige, wat pompeuze
toon wordt gezegd: „Dit pro
gramma doet verslag van een
journalistieke speurtocht. Som
mige informatie is openbaar,
andere is geheim. Om bronnen
te beschermen die vertrouwt
lijke inlichtingen verstrekten is
één situatie gereconstrueerd."
Op die mededeling volgt thril-
lermuziek, we arriveren op
Schiphol en vernemen een ru
zieachtig geluid uit een hotelka
mer. Ik meende te verstaan:
„This is a fake, it's not perfect"
Ruzie om een vervalsing. Zou
den Lex en Feike het geheim'
belastingrapport met een valst
diamant hebben betaald? Een
minzaam uitgesproken „Be
dankt, tot ziens" bij hun ver
trek rijmt niet met een forse ru
zie. In de reconstructie is
slechts een half geopende deur
te zien. Wat gebeurde daarbin
nen? Was de boze man een
Chinees? Hoorde ik iemand
roepen „This is insane" (waan
zinnig), of kwam die kreet uit
een andere kamer? Dat heb je
met 'faction', je weet niet waf
je aan toe bent.
EenlJy
het Pa
ierhonderdvijftig jat
Twee dagen voor Maria
Op 31 januari 1536 stapl
Menno Simonsz van het
Witmarsum uit de katho
Enkele dagen geleden is
Peter terechtgesteld bij I
Menno Simonsz, toch al
door twijfel, is priester a
over een smalle moddert
dorp uit. Hij begeeft ziel
Christus drukkend kruis
een zwerver, een opgejaa
vluchteling. In de daaroj
jaren groeit hij uit tot lei
revolutionaire en gevreei
hervormingsbeweging. IV
Simonsz en de Wederdoj
schrik van de gevestigde
predikten geweldloosheit
afschaffing van de doods
pleitten voor een scheidi:
en staat. Menno Simons;
'Uytgang uyt het Pausch
tentoonstelling in Midde
en met 1 maart) en een tt
Door Paul de Schip
„HUICHELARIJ en
dig vleselijk leven, eer
doop en valse godsdier
Heeren woord". Als hij
den schrijft, twijfelt
monsz al lang aan de d
de katholieke kerk. Hi
een zekere liederlijkheid
lega-pastoors en elke ke
mis opdraagt bekruipt 1
twijfel: „Zijn het brood
wel het lichaan en het
Christus?" Hij schrijft
ten toe aan 'inblazingen
vel'. Maar met het lezer
matorische geschriften
vervolgens de duivel ver
Om de innerlijke strijd
Simonsz te doorgrondei
tijdsbeeld.
Het einde van de middel
kende een crisis in de kat
Op 31 oktober 1517 nage
Luther zijn vijfennegentig
op de deur van de slotkapé
berg.
De zestiende eeuw gaf ee
te zien van allerlei religi
mingsbewegingen, samenv
schreven als de Reformatie
nen zijn er vijf verschillend
te onderscheiden.
Allereerst het Lutherani:
weging die van het Ht
Roomse Rijk een religieuze
maakte. De godsdienstwet
maakte een einde aan de on
logen van katholieke en Li
vorsten. Wiens gebied, wien
zo luidde het compromis.
Dan zijn er de zogenaamt
maties van de prediker Zwii
en Straatsburg. Hier kregei
steun van de stadsbesturen.
Een derde hervorming i
Engelse koning Hendrik V
jaren '30 van de zestiende ec
caanse kerk grondvestte. I
kreeg ruzie met de paus om
ger van Petrus z'n echtst
goed wilde keuren.
Een vierde stroming is dit
vinisme. De Fransman Joh;
wilde op aarde een godsrijl
stichten. Hij kreeg veel vt
Frankrijk, Schotland en de 1
In onze gewesten zijn het d
'gereformeerden' die in 156
tegen het katholieke Spanje
