Prachtige verbeelding van herinneringsmechanismen Sado-masochistisch universum in een fraai gestileerde vorm ook in de BIOSCOOP 'De Aanslag' van Fons rademakers Gekwelde dansers in gevaarlijk Leningrad 'A Chorus Line' één langdurige auditie SPEELFILMS OP TELEVISIE VRIJDAG 14 FEBRUAR11986 T2 WHITE NIGHTS' NEDERLAND 1 NEDERLAND 2 'VERFÜHR UNG: DIE GRA USAME FRA U' ,De Door Marjan Mes EINDELIJK is er in Nederland weer eens een speelfilm geproduceerd, die meer behelst dan actie alleen. Maar hij is dan ook gemaakt door een oude rot in het vak, Fons Rademakers, die vertrouwd is met het filmisch vormgeven van literaire stof. Niet voor niets wees Harry Mulisch hem als de man aan, die zijn roman 'De Aanslag' moest verfilmen. De jongere generatie filmers vond de auteur ongeschikt om het veelgelaagde verhaal over een oorlogsgebeurtenis, die iemands hele verdere leven bepaalt, overtuigend te ver beelden. Rademakers is er meer dan voortreffelijk in ge slaagd. De film 'De Aanslag' is spannend, meeslepend en zelfs ontroerend. Vooral dat laatste is bij een Nederlandse film een unicum. De hoofdrol van Anton Steenwijk, die een fatale ge beurtenis meemaakt op het eind van de oorlog, in 1945, en die daar ongewild steeds weer in zijn latere leven mee wordt geconfronteerd, heeft een schitterende vertaling gekre gen van Derek de Lint. Hij weet de emoties, die door de man Steenwijk gaan als hij herinnerd wordt aan de ver schrikkelijke oorlogshande ling waardoor zijn ouders en broer het leven lieten, ontroe rend zichtbaar te maken. Heel opmerkelijk ook is de rol van de jonge Anton Steenwijk, het joch dat de 'aanslag' aan den lijve ondervindt, van de jonge Marc van Uchelen. Een jeug dige acteur wiens ogen boek delen spreken. De roman laat zich op zich zelf al lezen als een filmscena rio. De beelden die Mulisch oproept en de dialogen kunnen zonder meer verfilmd worden. Aangezien film nu eenmaal toch andere eisen stelt dan li teratuur heeft Gerard Soete- man - vaste scenarioschrijver van Paul Verhoeven - niette min een aantal ingrepen ge pleegd waardoor bijvoorbeeld het fenomeen van de versprin gende tijd bevredigend wordt opgelost. De roman begint als een soort sprookje dat vertelt over een periode van lang geleden. Een vertelstëm luidt dat begin in en overbrugt ook de vele leemtes in de tijd met enkele korte zinnen. Meestal doet zo'n verhalende stem onfilmisch aan. Hier werkt het buitenge woon functioneel als flash backs. De politieke kwesties waarvan Mulisch rept en die telkens een nieuwe periode markeren, worden getoond middels documentaire zwart- witbeelden: o.a. de anti-com munistische rellen in Amster dam na de Hongaarse Opstand in 1956, de Korea-oorlog, Viet nam. Herinneringen keren te rug als flash-backs. Radema kers laat de beelden vaak door elkaar vloeien. Stapsgewijs De ware toedracht van de moord op de familie Steenwijk wordt minstens zo boeiend als in het boek stapsgewijs opge lost. Wat er vroeger gebeurd is, wordt telkens van nog an dere, onopgehelderde kanten getoond. De scènes van de nachtelijke moord zijn adem benemend spannend en de la tere de latere flash-backs, die de ware toedracht laten zien, evenzeer. Demuziek van Jur- riaan Andriessen vervult een opvallend dramatische rol. Op bijna 'ouderwetse' wijze wor den momenten van onheil mu zikaal ingeleid en begeleid, terwijl de psychische gesteld heden van de hoofdpersoon een emotionele muzikale in vulling krijgen. De film begint met karakte ristieke beelden van de Hon gerwinter, begin 1945, zoals die door het gezin Steenwijk wor den beleefd. Met schamele materialen en een bordje soep van de gaarkeuken moet men zien te overleven. Fraai is de rol van Frans Vorstman als de passieve intellectuele vader, die zijn zoons een goede op voeding voorhoudt. Tijdens een spelletje 'Mens erger je niet' in de verduisterde woon kamer klinken buiten schoten. De familie zit aan zijn stoel genageld. Even later paniek. Het lijk, dat van de NSB'er Fake Ploeg zal blijken te zijn, wordt door de buren versleept en voor het huis van de Steen wij ks neergelegd. Broer Peter (een kleine maar overtuigende rol van Casper de Boer) rent woedend naar buiten en be dreigt met het pistool de be treffende buren. Deze scène is ook in het boek van een bui tengewone spanning. Niet voor niets werd 'De Aanslag' een bestseller. De lezers zullen Anton Steenwijk (Derek de Lint, rechts) en oud-verzetsstrijder Cor Takes (John Kraay- kamp) in 'De Aanslag'. foto cannon alles optimaal terugvinden in beelden. Het verslepen van het lijk zal fatale gevolgen hebben. De familie Steenwijk wordt door de Duitsers -• zij worden voor treffelijk door Duitse acteurs gespeeld - verantwoordelij k gesteld voor de moord. Vader, moeder en oudste zoon worden geëxecuteerd. Alleen de jonge Anton wordt gespaard. Hij brengt zijn eerste nacht na de ramp door in een duistere cel, samen met een anonieme vrij heidsstrijdster, die hij niet te zien krijgt. Hij zal haar alleen voelen en het bloed van haar verwondingen zit later op zijn gezicht. Zij koestert hem en de herinnering aan haar zal hem blijvend parten spelen. Deze scène duurt helaas iets te lang en mist het mysterieuze uit de roman, omdat je eigenlijk net iets teveel ziet. Een van de mooiste scènes uit de film, de ontmoeting van de volwassen Anton met oud verzetsstrijder Cor Takes, grijpt terug naar deze onver getelijke nacht. Takes, ronduit schitterend gespeeld door John Kraaykamp, blijkt de vriend en medestrijder van de onbekende vrouw te zijn ge weest. Door diens emoties en nieuwsgierigheid naar wat zij in haar laatste ogenblikken (ze werd geliquideerd) gezegd heeft, komen ook bij Anton de verdrongen en vergeten ge voelens terug. Anton is maatschappelijk een geslaagd man, arts. Het oorlogsdrama dat hem is over komen, heeft hem niet belet om een carrière te volgen. Hij heeft alles passief laten ge beuren, is niet politiek geën gageerd en zou volmaakt ge lukkig met vrouw (Monique van der Ven, die sprekend lijkt op. de verzetsstrijdster uit de cel) en dochter zijn als ont moetingen en onverwachtse associaties hem niet opnieuw zijn trauma's deden beleven. De film is sterk en overtui gend in het tonen van herin neringsmechanismen. Hoe tijd verstrijkt, maar des( danks gebeurtenissen niet i gedaan maakt, wordt op gevoelsmatige manier duid lijk door prachtige, filmisc oplossingen. Dat een Ned landse speelfilm zo'n twee gevoelsmatige laag heeft, beurt zelden. Anton ontmoet meerde mensen, ook zijn vroegerek ren en de zoon van de v, moorde NSB'er Ploeg, die verdriet waar manifest rr, ken. De gesprekken veelal over een ander, langwekkend Mulisch-thej Hoe zou de geschiedenis veri pen zijn als deze of gene beurtenis anders zou zijn weest Als het lijk van P|t bijvoorbeeld niet voor het hi van de Steenwijks was legd De documentaire frj menten verwijzen op een et tioneel niveau naar de et wigdurende cirkelgang oorlog en politiek contli Daarnaast grijpen, net de roman, Anton's persoe lijke wederwaardighed plaats tegen de achtergrt van massale demonstrali voor de vrede. De film eindigt met de grj anti-kernbomdemonstratie 1983 in Den Haag. Anton loo er zijn vroegere buurraeii tegen het lijf, dat indertijd! lijk hielp verslepen. De was heid omtrent de aanslag 1945 is dan compleet. De neast Rademakers geeft bi; van zijn vredesverlangen pacifistische opvatting do met die demonsterende me senmassa te besluiten. De teurs heeft hij merend# voortreffelijk geregisseei hoewel in sommige scfa (Fake Ploeg jr. bij voorbed wat al te nadrukkelijk m geacteerd. 'De Aanslag' van Fons Radrn kers. Casino 1 in Breda en Hemi poort 4 in Tilburg. Door Marjan Mes HOEWEL twee talentvolle dansers de hoofdrollen stpe- len, is 'White Nights' van Taylor Hackford bepaald geen overtuigende dansfilm geworden. De in Amerika levende Russische balletdanser Mik hail Baryshnikov (uit 'The Turning Point') en de zwarte tapdanser Gregory Hines (uit 'The Cotton Club') mo gen zich allebei verschil lende keren uitleven. Maar hun prestaties blijven even zeer in het luchtledige han gen als het verhaal; een soort thriller die zich af speelt achter het IJzeren Gordijn, en die zeer span nende scènes telt. De titel 'Witte Nachten' heeft niets van doen met de gelij knamige roman van Dostovjefski, maar met die nachten in het noorden van Rusland als de zon niet on dergaat. Op een dergelijk tijdstip moet een vliegtuig een noodlanding maken bo ven Siberië met aan boord de naar Amerika overgelo pen Russische balletster Ko lya Rodchenko, die daar al jarenlang triomfen viert. Voor geen goud had hij te rug gewild naar zijn vader land, maar de autoriteiten wachten hem al met open armen op. toevallig is er in dat verre Siberië een uit de Vietnam-oorlog gedeser teerde Amerikaanse zwarte tapdanser, Raymond, die meende in de Sovjet Unie gevrijwaard te zijn van ra cisme. Hij is getrouwd met een Russin, die stapelgek op hem is. Een nogal gemene KGB- agent (de Poolse cineast Jerzy Skolimowski als een Sovjet-karikatuur) wil Ko- lya dwingen terug te keren naar het Kirovballet in Le ningrad en hij gebruikt de zwarte Raymond als diens oppasser. De twee moeten dag en nacht met elkaar op trekken, zodat de KGB alles over Kolya's gangen te we ten komt. Op de bovenver dieping van de ouderwetse schouwburg van het voor malige Sint Petersburg wordt er bij de disco-sound van Kolya's portable-casset te-recorder af en toe wat ge danst. Het is vrij potsierlijk om de klassieke danser Ba ryshnikov zich op te zien houden met disco-sound. In het verhaal dient het ook geen enkel doel. Alleen het lawaai van de recorder wordt nuttig gebruikt om der gesprekken mee te over stemmen, die niet door de geheime dienst gehoord mo gen worden. Via iemand van de Ame rikaanse ambassade weet Kolya zijn plan om te vluch- Isabella Rossellini, Mikhail Baryshnikov en Jerzy Sko limowski in 'White Nights'. - foto archief de stem ten, door te zetten. Hij weet Raymond en zijn jonge Rus sische vrouw, die in ver wachting is, over te halen om mee te vluchten. Die vlucht wordt adembene mend spannend, evenals het begin waarin het vliegtuig een noodlanding moet ma ken. Om die spanning en vanwege het vaak uitste kende spel, is 'White Nights' ondanks de totaal onwaar schijnlijke inhoud geen mo ment vervelend. Regisseur Taylor Hack ford maakte eerder het eveneens goed geregisseerde 'An officer and a gentleman' en 'Against all odds'. Hij weet acteurs uitstekend te bewerken, maar gaat ken nelijk ook niet op de loop voor een nogal dwaas scena rio. De keuze van Raymond (Gregory Hines) voor de Sovjet Unie is net zo weinig geloofwaardig als zijn be sluit om weer terug te keren naar Amerika. Hij wil zijn kind in vrijheid laten op groeien, maar even tevoren heeft hij nog beweerd, dat die in Amerika net zo min bestaat. Het is jammer, dat Mik hail Baryshnikov als Kolya, die èn goed dans èn niet slecht acteert, geen beter verhaal en geen betere ca meraman heeft gekregen. De Russische vrouw van Raymond wordt zowaar ge speeld door Isabella Rossel lini, de dochter van regis seur Rossellini en Ingrid Bergman, die enige gelijke nis vertoont met Nastassia Kinski, maar verder nogal pathetisch acteert. De door denderende disco-muziek past van geen kanten bij het oude Leningrad, dat 'live' in beeld komt. 'White Nights' van Taylor Hacktord. Cinesol 3 in Breda en Rubens in Antwerpen. Door Marjan Mes UITSTEKENDE zang en dans en soms opwindende num mers, zoals de befaamde lead- song, kunnen niet verhelen, dat de verfilming van de mu sical 'A Chorus Line' minder opwindend is dan verwacht en gehoopt mocht worden. Al tien jaar lang staat deze musical over de auditie van jonge ar tiesten voor een Broadway- musical met groot succes on afgebroken in hetzelfde thea ter in New York. Al kort na de première in 1975 werden po gingen tot verfilming onder nomen. Uiteindelijk kreeg de 62-ja- rige sir Richard Attenborough van de producers van o.a. 'Ca baret' de opdracht om de film 'A Chorus Line' te regisseren. Massaregie ligt hem goed, zo als 'Ghandi' recentelijk be wees, terwijl hij ook ervaring met musicalwerk had. De ope ningsbeelden, begeleid door de bekende melodie, zijn veelbe lovend. De camera beweegt langs de imposante sklyline van New Yrk om neer te dalen bij een theater waar een lange rij mensen staat te wachten. Dan gaat hij naar binnen om het theater niet meer te verla ten. Een gigantische groep jonge dansers doet auditie ten overstaan van de keiharde, veeleisende regisseur/choreo graaf Zach (Michael Douglas). Van de paar honderd jonge lui blijven er zestien over aan wie door Zach hoge eisen wor den gesteld. Hij vindt hen veel te stijfjes en om hun persoon lijkheid te kunnen testen, daagt hij hen uit om iets over hun achtergronden te vertel len. Zodoende wordt ieder van hen één keer persoonlijk be licht en wordt er gezongen en gedanst, dat het een lieve lust is. En daar zit, denk ik, de fout in deze musicalverfilming. Net als bij films als 'Fame' en 'Flashdance' krijgen we eigentijdse jonge mensen te zien in een doodgewone werk omgeving, bijna documentair. En dan beginnen ze plotseling aan een puur professioneel zang- en dansnummer, dat op het toneelpodium niet zou misstaan, maar op film onwe zenlijk overkomt. Waarschijn lijk had er voor een veel kunstmatiger vorm gekozen moeten worden om de pure kunstmatigheid van de musi cal, nu eenmaal een theater vorm, overtuigend te doen zijn. De sociale achtergronden van de debutanten zijn nogal voorspelbaar. Ze zijn afkom stig uit verschillende etnische groeperingen en hebben alle maal wel een akelige jeugder varing. Het auditiegebeuren wordt gladjes doorbroken door de romantische proble men tussen Zach en zijn vroe gere vriendin Cassie (Alyson Reed), die zich komt aandie nen voor de auditie. Door ge brek aan een behoorlijk ver haal en een dramatische ont wikkeling duren de twee uur erg lang. 'A Chorus Line' van Richard At tenborough. Grand Theater in Breda. ZATERDAG Honeysuckle Rose (USA 1980, Ned. 1, 22.00 uur). Country-», ziekfilm met Willie Nelson. Two for the road (USA 1967, Ned. 2, 20.00 uur). Komedie Stanley Donen met Audrey Hepburn en Albert Finney. Dollars (USA 1971, Ned. 2, 23.15 uur). Warren Beatty als[e fecte bankrover in thriller van Richard Brooks. The war wagon (USA 1967, Did. 1, 20.15 uur). Western met Ji Wayne en Kirk Douglas. How to dial a murder (USA 1978, Did. 1,23.15 uur). Columbo-fi met Peter Falk. The big beat (USA 1964/65, Did. 3, 22.25 uur). Popmuziek uita tiger jaren met o.a. The Rolling Stones en Marvin Gaye. The wake of the red witch (USA 1948, België 1, 16.00 uur). Ji Wayne op avontuur in de Stille Zuidzee. ZONDAG His majesty O'Keefe (USA 1953, Ned. 1, 15.30 uur). Burt Lano ter als Amerikaanse gelukszoeker in de Stille Zuidzee. Un uomo da bruciare (Italië 1962, Ned. 2, 22.38 uur). Debuutfi! van de gebroeders Taviani over burgemeester op Sicilië, voor de belangen van de boeren opkomt. Sabine und die 100 Manner (W.-Duitsland 1960, Did. 1,14.45 ut Komedie van Wilhelm Thiele met Sabine Sinjen en Yehudi Menuhin. To catch a thief (USA 1955, Did. 1, 20.15 uur). Amusante Hit cock-film over een juwelendiefMet Cary Grant en Grace Kcl Divina creatura (Italië 1976, Did. 2, 23.15 uur). Milieuschilder, met Terence Stamp, Marcello Mastroianni en Laura Antonelli Julio Iglesias (Nederland 21 Toon Hermans 1980-1982 pe AVRO brengt vanavond nogmaals de One Man Show van Toon Hermans, zoals de cabaretier deze in februari 1980 in Theater Carré te Amsterdam voor het voet licht bracht. De show bevat onder meer de conferences over interrumperende Ka merleden, de kroning van de paus, het nudistenstrand, groeten naar het buitenland en diverse typetjes als de voorzitter van 'Ons Genoe gen' en de kenner/imitator van exotische vogels. The story of Julio Iglesias MAANDAG Yahalu yeheli (Sri Lanka 1982, Did. 1, 23.00 uur). Dochter zich tegen haar vader, die arme boeren ruïneert. Man ohne Gedachtnis (Zwitserland 1984, Did. 2, 19.30 uur) kroonde film van Kurt Gloor over een onbekende man zo» spraak of geheugen. DINSDAG Das Verratertor (W.-Duitsland 1964, Did. 2, 20.15 uur). 0! USKG GTL fY ISKG' Wallace-mysterie over zakenman-gangster. Met Klaus Kinsfc WOENSDAG Tulipaa (Finland 1980, Did. 2, 22.50 uur). Eerste film van vierdelige Finse serie. Heli's angels (USA 1930, Did. 3 WDF, 22.30 uur). Vliegtuigfi van Howard Hughes met Jean Harlow. DONDERDAG Sky devils (USA 1932, Did. 3 WDF, 20.15 uur). Magere kor»/ met Spencer Tracy en George Cooper. Door Marjan Mes TWEE personages uit de sado-masochistische literatuur, Wanda uit de geschriften van Leopold von Sacher-Masoch, en Justine uit een roman van De Sade, spelen een rol in de nieuwste film van de Westduitse Elfi Mikesh: 'Verführung: Die Grausame Frau' (Verleiding: de wrede vrouw). Dank zij de geraffineerde stilering van Mikesch valt de film buiten het gebruikelijke genre van porno. Mikesch heeft het besloten universum van de sado-maso chistische lust, waarbij genot wordt beleefd aan pijn doen c.q. pijn lijden, op een spannende en ook wel overtuigende manier geësthetiseerd in soms vervreemdende scènes. Zij baseerde haar scenario op de dissertatie 'Die grausame Frau' van mederegisseuse Monika Treut, die daarin het werk van de 18e-eeuwse De Sade en de 19e-eeuwse Von Sa cher-Masoch onderzocht. Rituelen De wrede, verleidelijke Wanda (Mechtild Grossmann) on derwerpt haar minnaars en minnaressen, die zich tevens als haar volstrekt toegewijde slaven manifesteren, aan wrede rituelen. Net als in 'Querelle' van Fassbinder gebeurt dat in een fantastisch universum, waar de normale samenleving is buitengesloten. Wanda beheert een 'galerie' waar klanten tegen betaling op een 'behandeling' worden onthaald. Die wonderlijke ruimte bevindt zich in een havengebied (Ham burg), waarvan de geluiden voortdurend de scènes begelei den en waarvan ook fascinerende beelden te zien zijn. De ca mera-standpunten zijn niet zelden ongewoon. Dialogen Als eerste bezoeker ontvangt Wanda een journalist, die zich afvraagt of het verstandig is de fantasie in te ruilen voor de beleving ervan. Vervolgens biedt hij zich aan voor volledige onderwerping om zodoende inderdaad zijn diepste fantasieën werkelijkheid te laten worden. Met twee vrien dinnen schijnt zij nog het meest ongedwongen te kunnen verkeren. De dialogen zijn af en toe in lichte mate filosofisch en lei den samen met de suggestieve beelden tot associaties over de Scène uit 'Verführung: Die grausame Frau'. - foto cinemien. relativiteit van begrippen als vrijheid en liefde. De kracht van de film en de onmiskenbare spanning liggen in het feit, dat die spelletjes juist niet expliciet worden getoond. Toch blijft het wonderlijk dat juist Cinemien deze film heeft uit gebracht. Maar sado-masochisme schijnt in te zijn in be paalde feministische kringen. 'Verführung: Die grausame Frau' van Elfi Mikesch. Première in Filmhuis Concordia, Van Coothplein in Breda. Tot woensdag 19 fe bruari (19.30 en 22.00 uur). De innemende glimlach en de meeslepende stem van de 43-jarige Madrileense dok ters-zoon Julio Iglesias heb ben nog weinig aan markt waarde ingeboet, hoewel het de laatste tijd rustig rond de grootste charmezanger is geworden. Julio zou het als voetballer bij Real Madrid niet slecht gedaan hebben, als hij geen been had gebro ken. Terwijl hij vervolgens rechten ging studeren, brak zijn zangcarrière in 1968 de finitief door met 'La vida si- gue igual', dat binnen twee weken in Spanje een num mer één-hit werd. 22.45 Geschiedenis van toekomst De IKON zendt vanavond de eerste van twee documen taires uit over de invloed van natuurkundige ontdek kingen op de theologie en fi losofie. Deze eerste afleve ring is voor een groot deel gewijd aan een gesprek met de Amerikaanse schrijver Fritjof Capra, auteur van 'Tao of the physics' en 'The turning point'. Lange tijd hebben natuurkundigen ge dacht dat de atomen de fun damentele bouwstenen van de natuur waren. Nieuwe ontdekkingen leidden daarna tot de quantumtheo- rie, waaruit de kernfysica en de lasertechnieken zijn ontwikkeld. 23.35 Naar het westen De western "The Oregon Trail', niet te verwarren met 25 Op vers Chal nen han valt zoor hem lene ten. een voor een haai de s erns haai vree wil beve 'In de schaduw van de overwinning', de boeiende film van Ate de Jong, blijft in Cinesol 2 in Breda. Voortreffelijke rollen van Jeroen Krabbé als verzets strijder en Edwin de Vries als joodse intellectueel, die collaboreert met de Duit sers teneinde joden voor deportatie te behoeden. 'King Solomon's Mines', de luchtige avonturenfilm met Richard Chamberlain, loopt nog in City 2 in Roosendaal, Roxy 1 in Ber gen op Zoom en Luxor in Terneuzen. Cinem'actueel 2 in Bergen op Zoom houdt het op 'Brewster's Mil lions', met Richard Pryor als de man die er in korte tijd een heel kapitaal door heen moet jagen. Cinesol 1 in Bred agaat verder met de aardige vriendenclubfilm 'St. El mo's Fire'. Mignon in Breda en Luxor in Terneu zen draaien de spannende en vermakelijke Spiel- bergfantasie 'Back to the future'. Casino 2 in Breda breng:| de klassieke spaghetti- western 'Once upon a tiflf in the west', van Sergi® Leone met de befaamd/ schrille mondharmonica- geluiden. Casino 3 in Breds en De Koning van Enge land in Hulst prolonged de vechtfilm 'Command® met body-builder Arno'® Schwarzenegger. In Huls® is ook 'Kiss of the spider- woman' te zien me Willi31® Hurt, die hiervoor een Os car-nominatie kreeg.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 14